Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
S a y f a | 75<br />
DEĞİRMEN İYESİ: Değirmen Ruhu.<br />
Eşdeğer: TEGERMEN (DEYİRMEN, TİYİRMEN, TİGİRMEN, TÜGMEN) ISI<br />
Değirmenin koruyucu ruhu. Genelde saçlarına kadar apak una bulanmış, kısa boylu bir kocakarı veya<br />
ihtiyar olarak betimlenir. Kötü ruhları değirmene yaklaştırmaz, onları uzak tutar una ve ekmeğe<br />
dokundurmaz. Aynı zamanda değirmene un öğütmeye gelenleri de korur. Bu yüzden eskiden,<br />
değirmenin müşterileri öğütülen undan ona da pay bırakırlarmış. Değirmende tahıl konulan kazan boş<br />
kalmamalıdır. Çünkü kazanı boş kalan değirmeni bu İye terk eder. Değirmen Anası, tabiri kullanıldığı<br />
da olur. İyi insanların ununu güzel öğütür ve bembeyaz yapar, kötü niyetli insanların ununu kara,<br />
kepekli öğütür. Esinti olmayan bir günde değirmenin kanatları kendi kendine çalışırsa susulur ve onun<br />
geldiğine inanıldığı için daikkatli olunur. Bazı yörelerde Değirmentaşı İyesi adında başka bir ruhun<br />
varlığına daha inanılır. Kimi lehçelerde değirmentaşının koruyucu ruhuna Suğoruna İçi denilir.<br />
Değirmenler aynı zamanda mecazi anlamlara da sahiptirler. Dünyanın dönüşünü, tıpkı öğüttüğü<br />
tahıllar gibi zamanın yokoluşunu temsil ederler. Değirmentaşı tıpkı göğün altın kazığın etrafında<br />
döndüğü gibi bir eksen etrafında tezginir (döner). (Kaynak: Türk Söylence Sözlüğü, <strong>Deniz</strong> <strong>Karakurt</strong>)<br />
� Değirmen: (Değ/Teğ). Değirmi (yuvarlak) sözünden gelir.<br />
DEMİRDAĞ: Dünya Dağı.<br />
Eşdeğer: TEMİRTAV, TÖMÜRTAV, TİMİRDAK<br />
Göğün 12. katına kadar yükselir. Bazen Demir Direk şeklinde görülür. Ulu Kayın ile ilişkilendirilebilir.<br />
Altın Dağın orta katı olarak da düşünülebilir. Bir başka anlayışa göre de aslında yer altı, yeryüzü ve<br />
göğü kaplayan bir dağın aşağıda kalan kısmı bakır, ortası demir, üst kısmı altındır. (Kaynak: Türk<br />
Söylence Sözlüğü, <strong>Deniz</strong> <strong>Karakurt</strong>)<br />
� Demir: Dayanıklılık anlamı vardır. Eski çağlardan beri kullanılan, insanlar için gökten indiğine<br />
inanılan metal.<br />
(Bakınız: DEMİRDİREK, ULUĞKAYIN)<br />
(Yansı: ALTINDAĞ, BAKIRDAĞ)<br />
DEMİRDİREK: Dünya Direği.<br />
Eşdeğer: TEMİRTEREK, TEMÜRTÜVRÜK, TEMİRTİREK, TİMERTEREG<br />
Göğün 12. katına kadar yükselir. Bazen Demir Dağ şeklinde görülür. Ulu Kayın ile ilişkilendirilebilir.<br />
Terek Ağaç anlamı da taşır. Çadırın orta direğine (Bagan/Bağana) benzetilir. (Kaynak: Türk Söylence<br />
Sözlüğü, <strong>Deniz</strong> <strong>Karakurt</strong>)<br />
� Demir: Dayanıklılık anlamı vardır. Eski çağlardan beri kullanılan, insanlar için gökten indiğine<br />
inanılan metal.<br />
(Bakınız: DEMİRDAĞ, ULUĞKAYIN)<br />
DENİZ HAN: <strong>Deniz</strong> Kağanı.<br />
Eşdeğer: TENGİZ (DENGİZ, DİNGEZ HAN, TİNES) HAN<br />
Moğolca: TENGİS (ÇİNGİS) HAN<br />
Oğuz Kağan’ın ilk eşinden olan oğullarından biri. Türk Devleti’nin denizlerdeki egemenliğini ve<br />
enginliğini simgeler. Ongunu Çakır kuşudur. Bu kuş maviye çalan rengi nedeniyle denizi çağrıştırır.<br />
Ayrıca destandaki gökten inen kurt mavi bir ışığın içindedir ve bu aynı zamanda göğün rengidir. Cengiz<br />
Han’ın adını bu söylenceden (veya bu anlayıştan) esinlenerek aldığı söylenir. Çünkü Cengiz gerçek ismi<br />
değildir, bir unvan olarak verilmiştir. Sonsuzluğu, kurduğu devletin genişliğini ve kendisinin<br />
büyüklüğünü simgeler. Mitolojiden ve halk kültüründen beslenen çağdaş Türk Dünyası edebiyatının<br />
D e n i z K A R A K U R T <strong>TÜRK</strong> <strong>SÖYLENCE</strong> <strong>SÖZLÜĞÜ</strong>
Change language