You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
-A-<br />
S a y f a | 7<br />
ABA HAN: Ayı Kağan.<br />
Eşdeğer: 1. APA HAN 2. ABAKAN (ABAĞAN, ABIĞAN) HAN<br />
Abakan boyunun ve Hakasların atası olarak kabul edilir. Altın Göl’de yaşadığına inanılır. Yağmur<br />
yağdırdığı ve Altayları koruduğu inanışı yaygındır. Bir söylentiye göre Abakan ırmağının adı, kıyısında<br />
yaşayan Aba Han (“Ayı Han”) adlı bir savaşçının atıyla birlikte bu nehrin sularında boğulması<br />
nedeniyle verilmiştir. Geçmişte Abakanların atalarının ve ongunlarının (totemlerinin) ayı olması ile<br />
bağlantılı bir yaklaşımdır. Ayı Hakaslarda kutsal ve soyundan gelinen bir hayvan olarak görülür.<br />
Hakaslar da Abakan Han’ın bu ırmağın kaynağında yaşadığını ve koruyuculuğunu yaptığını düşünürler.<br />
Abakan Han’ın atıyla ırmağın bir kıyısından diğer kıyısına atladığı anlatılır. Küçük Abakan ve Büyük<br />
Abakan ırmaklarının kavuştuğu yerde ayıya benzer biçimli kayalar bulunmaktadır. (Kaynak: Türk<br />
Söylence Sözlüğü, <strong>Deniz</strong> <strong>Karakurt</strong>)<br />
� Abakan: (Ab/Ap/Ay/Av/Az). Sözcük anlamı Ayı Han veya ayı kanı demektir. Ayrıca bağlantısı<br />
bulunan “abartmak” ve “azmak” fiillerinde olduğu gibi bu kökten gelen sözcüklerde büyüklük<br />
ve şiddet içeriği bulunur. Abi (büyük erkek kardeş) ve Aba/Apa (baba, dede) manaları da yine<br />
bu isimle alakalıdır. Eski Moğolca ile Mançuca’da Aba ve Eski Türkçede “ab” sözcükleri av,<br />
avlanmak manalarını da barındırır. Anadolu Türkçesinde Abakan sözcüğü cömert, şerefli,<br />
onurlu anlamlarına gelir.<br />
(Bakınız: AYI ATA)<br />
ABASI: Kötü Ruh.<br />
Eşdeğer: ABAHI, ABAZI<br />
Kötü Ruh. Ateşten yaratılmışlardır. Yeraltında yaşadıklarına inanılır. İnsanlara zarar verirler. Tek ayaklı<br />
(veya ayaksız), tek gözlü ve kel olarak betimlenirler. Leş yiyerek beslenirler. Zararlı ve iğrenç<br />
görünümlü hangi canlı varsa bunların eseridir. İnsanları yoldan çıkartırlar, bazı kimseleri delirtirler.<br />
İnsan ruhunu kaçırabilirler. Görünmezdirler, onları ancak şamanlar görebilirler. Yeryüzünden yeraltına<br />
gelenleri de kendileri göremezler (mesela şamanları). Arka arkaya sıra halinde yürürler ve yeryüzünde<br />
görünmez olurlar. İnsanoğlunu genelde yalnızken veya korumasız, çaresiz, sayrı (hasta) oldukları ve<br />
sıkıntılı dönemlerde yakalarlar. İki türleri vardır:<br />
1. Çak: Şeytan. (Bkz.)<br />
2. Çor: Cin. (Bkz.)<br />
Ayrıca bu iki gruba dahil olan daha başka pek çok çeşit kötü ruhun insanoğluna zarar<br />
verdiğine inanılır. Bunların verebileceği zararlar da değişik seviyelerdedir. Abasıların verdiği<br />
rahatsızlık sonucu hastalanmaya Tolaysı denir (Tolaysımak fiili ile de ifade olunur). Türk Halk<br />
kültüründe bostanlara dikilen korkuluklara da Abakı adı verilir ve korkutucu olması itibariyle<br />
bu sözcükle doğrudan bağlantılıdır ve aslında daha önceki dönemlerde kötü ruhlardan<br />
korunmak için evlere ve bahçelere dikilen heykellerin, ongunların (totemlerin) veya simgesel<br />
D e n i z K A R A K U R T <strong>TÜRK</strong> <strong>SÖYLENCE</strong> <strong>SÖZLÜĞÜ</strong>