You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
S a y f a | 63<br />
eden bir hayvandır. Bu bağlamda aşağıda örnek olarak verilen ve Kartal, Doğan, Atmaca gibi<br />
yırtıcıların alttürleri olan kuşların tamamı Türk kültüründe önemli bir yere sahiptir: Baz/Bas,<br />
Bazalak/Bozalak, Beygü/Baygu, Cınkay/Çınkay, Çakır/Şakır, Çalağan/Çalagan, İtelgü/İtleğü,<br />
Karçıkay/Karcıgay, Köçken/Köçöğen, Köykenek/Küykenek, Kırgay/Kırguy, Laçın/Naçın, Sungur/Sonkur,<br />
Şunkar/Şumkar, Toğanak/Tuğanak, Toygun/Tuygun, Torumtay/Turumtay, Zağalma/Yağalbay.<br />
(Kaynak: Türk Söylence Sözlüğü, <strong>Deniz</strong> <strong>Karakurt</strong>)<br />
� Bürküt: (Bür). Örtmek anlamlarını içeren bürümek, bürgü kelimeleri ile aynı kökten<br />
türemiştir. Kartal demektir. Bürküt (Merküt) kuşu şamana kendinden geçerek yaptığı<br />
yolculukta eşlik eder. Bur (Burh) sözcüğüye bağlantısı da önemlidir.<br />
(Yansı: BÜRKÜT ANA)<br />
BÜRKÜT ANA: Kartal Tanrıça.<br />
Eşdeğer: BURKUT (MERKÜT, MARKUT, MÖRKÜT, BÖRKİT, BÖRKÖT, BÜRGİD) ENE<br />
Eşanlam: 1. KARTAL ANA 2. HOTOY ANA<br />
Moğolca: BÜRGÜD (BÜRGED) ECE<br />
Şamanları yeryüzüne getirmiştir. Şaman olacak bir çocuğun ruhu bir kartal tarafından yutulur. Bu<br />
kartal güneşlik bir bölgeye göç eder. Bu çayırların ortasında kırmızı bir çam ile kara bir kayın vardır.<br />
Kartal yumurtasını bu ağaçlardan birinin tepesine bırakır. Bir süre sonra yumurta çatlar ve içinden bir<br />
çocuk çıkar, ağacın hemen altında bulunan bir beşiğe düşer. Buryatların ilk şamanı Bürked adını taşır.<br />
İstediği zaman rahatlıkla öbür dünyaya atlayabilir. Bazı Türk boyları kartaldan türediklerine inanırlar.<br />
İyi şamanlar kızıl çam üzerindeki kızıl yumurtadan, kötü olanlar ise kara kayın üzerindeki kara<br />
yumurtadan çıkarlar. Bu kartal tüm ömrü boyunca o şamanı korur ve yardımcı olur. Bu kuş o kadar<br />
büyüktür ki, ay onun sol kanadını, güneş de sol kanadını ancak kapatır. Sibirya inançlarına göre Tanrı<br />
insanlara yardım etmesi için kartalı göndermiştir. İnsanlar onun dilini anlamayınca da bir kartal<br />
Tanrının emriyle bir ağacın altında uyuyan kadını gebe bırakır ve onun çocuğu şaman olur. Bürküt<br />
(Merküt) kuşu şamana kendinden geçerek yaptığı yolculukta eşlik eder. Uğu/Üğü: Baykuş,<br />
Tomurtka/Toğurtak: Ağaçkakan, Laklağan/Laklagu: Leylek, Sandugaç/Sanduğaç: Bülbül,<br />
Toygar/Turgay: Tarlakuşu, Galu/Galagun: Kaz gibi diğer kuş türleri de söylence ve masallarda sık sık<br />
geçen canlılardır. (Kaynak: Türk Söylence Sözlüğü, <strong>Deniz</strong> <strong>Karakurt</strong>)<br />
� Bürküt: (Bür). Örtmek anlamlarını içeren bürümek, bürgü kelimeleri ile aynı kökten<br />
türemiştir. Kartal demektir. Büreg sözcüğü Moğolcada karanlık demektir ve Bürkütler çoğu<br />
zaman siyah renkli olarak betimlenir. Kartal için kullanılan Karakuş tabiri bunun en güzel<br />
örneğidir.<br />
(Yansı: BÜRKÜT ATA)<br />
BÜYÜ: Sihir.<br />
Eşdeğer: BÜĞÜ, BÜGÜ<br />
Moğolca: BÖĞÖ<br />
İnsanüstü güçleri kullanılarak doğal sürece müdahale edilmesi. Doğa yasalarına aykırı sonuçlar elde<br />
etmek için birtakım gizli ve gizemli işlemler yapılması. Büğü şeklindeki söylenişinin Moğolca Böge<br />
(şaman) sözcüğü ile bağlantısı vardır. Macarcada büyücüye Büvesz/Büvös denir. Modern toplumda<br />
doğuştan gelen önderlik yeteneğine Batı dillerinde Karizma (Büyülenç, Büyüleyim) denmesi,<br />
insanların bu kavrama daima duyduğu ilgiyi gösterir. Büyü amacına göre ikiye ayrılır:<br />
1. Akça Büyü: Zararsız, ölümcül sonuçları olmayan büyüdür.<br />
2. Kara Büyü: Zararlı, ölümcül sonuçları olan büyüdür.<br />
D e n i z K A R A K U R T <strong>TÜRK</strong> <strong>SÖYLENCE</strong> <strong>SÖZLÜĞÜ</strong>
Change language