Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
S a y f a | 5<br />
soyut ve mutlak bir yaratıcı olarak düşünülür. Eski Türk kültüründe Melek kavramı yoktur<br />
ancak bu kavram yer almış olsaydı, Kayra Han haricindeki tüm Tanrıları/Ruhları melek<br />
olarak adlandırmak hiç de yanlış olmazdı. Çünkü Türk söylencelerindeki Tanrı kavramını<br />
Yunan veya Roma mitolojilerindeki biçimiyle anlamak çok yanlış sonuçlar doğuracaktır.<br />
Daha ötede ise aslında Kayra Han da Tanrı (Kuday, Oğan) olarak adlandırılan kapsayıcı ve<br />
yaratıcı varlığın yansımasıdır. Bu bağlamda İslam öncesi Türk inanç sisteminin en üstteki<br />
tek Yaratıcıya doğru ilerleyen fakat tanrılaşmış koruyucu ruhları da kapsayan karmaşık bir<br />
yapıda olduğunu söylemek doğru olacaktır. Budizm (Lamaizm mezhebi), Maniheizm,<br />
Hristiyanlık ve İslamiyetin etkileri, yöresel algı farklılıkları ve hatta Batılı bilim adamlarının<br />
bazen doğru bazen de yanlış yaklaşımları sonucu bu konu içinden çıkılmaz bir hal almıştır.<br />
2. ATA-ANA’LAR: Genellikle soyundan gelindiğine inanılan bir varlığı veya yine soya dayalı<br />
yaratıcı doğa unsurlarını niteler. Bunlar da belirli bir kişiliğe sahiptirler veya bir canlının<br />
biçimindedirler. Tanrısal özelliklere sahip oldukları için Tanrı sınıflandırılması içerisinde de<br />
değerlendirilebilirler. Burada değinilmesi gereken en önemli husus, benzer isimlerdeki eş<br />
sözcüklerin tanımlayıcı veya niteleyici olup olmadığıdır. Bu ayrıma dikkat edilmediği için<br />
çoğu zaman çeşitli karışıklıklar ortaya çıkmaktadır. Örneğin Ak Ana, Ak Ata ve Ak Han<br />
farklı kişilerdir. Ancak Ak Ata isminde Ata yerine Han kullanıldığında kişiler ve özellikleri<br />
birbirine karışmakta ve aynı kişiye dönüşmekte ya da öyle sanılmaktadır. Bir başka örnek<br />
verilecek olursa Ay Ata bir tanrıdır. Ay Han ise Oğuz Han’ın oğlu olan bir kişidir. Diğer<br />
önemli bir husus da bu kitapta Tanrı sınıflandırmasında ele aldığımız isimlerin sonunda<br />
Han veya Hanım ünvanı yer almakla birlikte Ana veya Ata tanımlamasının aslında onlar<br />
içinde geçerli olduğudur. Mesela Umay Hanım için Umay Ana ifadesi çoğunlukla kullanılır.<br />
3. İYELER: Koruyucu ruhlardır. Çoğu zaman kişilik özellikleri net olarak ortaya koyulmaz,<br />
çünkü sayıları çok fazladır. Pek çok doğa unsurunun koruyucu ruhu vardır.<br />
4. DİĞER SOYUT VARLIKLAR: Bunların pek çoğu da aslında İye veya Ruh olarak<br />
değerlendirilebilir. Fakat çok daha fazla özelleşmiş anlamları ve nitelikleri olan varlıklardır.<br />
Örneğin Çor (Cin), Abası (Şeytan) gibi.<br />
B. İNSANİ VARLIKLAR:<br />
1. KİŞİLER: Söylencesel olmakla birlikte soyut nitelikte olmayıp, insan olarak tanımlanan<br />
bireylerdir. Çoğu zaman bir topluluğun önderi veya kahramanlık yapmış kişiler olarak<br />
görülürler. Erkekler Han, kadınlar Hanım olarak tanımlanır. Sıradışı güçleri ve insanüstü<br />
özellikleri olsa da, insani niteliklerini yitirmemişlerdir.<br />
2. HAYVANLAR / BİTKİLER: Kutlu hayvanlardır. Özel bir öneme sahiptirler. Soyundan geline<br />
bir hayvanın kendisidir. Bozkurt, Alageyik gibi…<br />
C. DÜŞSEL VARLIKLAR:<br />
Çoğu zaman masal yaratıklarını ve hayali özellikleri olan canlıları içerir. Albıs (Cadı), Yelbeğen<br />
(Dev), Tepegöz gibi…<br />
D. CANSIZ / NESNE VARLIKLAR:<br />
Özel bir öneme sahip olan veya kutsallık içerdiği düşünülen somut nesnelerdir. Kopuz, Ok, Otağ,<br />
Ak Dağ, Kan Irmağı gibi.<br />
E. KAVRAMLAR:<br />
Soyut kavramlardır. Örneğin kut, yom, arpağ gibi…<br />
D e n i z K A R A K U R T <strong>TÜRK</strong> <strong>SÖYLENCE</strong> <strong>SÖZLÜĞÜ</strong>
Change language