You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
S a y f a | 30<br />
Vahşi, korkunç ve devasa yaratık. Korkunç bir dev olarak görülür. Ayrıca Tuvalarda güreşçilerin<br />
yükseldiği en son seviye ünvanı da bu adla anılır. (Kaynak: Türk Söylence Sözlüğü, <strong>Deniz</strong> <strong>Karakurt</strong>)<br />
� Amırga: (Ab/Av). Aparmak, kapmak, alıp götürmek anlamlarını içerir. Ayrıca avlamak fiili ile<br />
de bağlantılı görünmektedir.<br />
ANA: Valide.<br />
Eşdeğer: ENE, İNE<br />
Eşanlam: ÖG (ÖK)<br />
Moğolca: ECİ, ECE, EZİ, ESE, EZ, EH<br />
Soyundan gelinen dişil kişi. Bir insanı doğuran kimse. Mitolojide soyundan gelindiği kabul edilen<br />
varlıklara veya yaşamın özünü oluşturduğu düşünülen dişil unsurlara da Ana denilir. Örneğin Kurt<br />
Ana, Geyik Ana. Bu varlıklar aynı zamanda tanrısal nitelikler taşırlar. Ya da Od (Ateş), Kuyaş (Işık), Su,<br />
Toprak gibi temel yaratıcı unsurlara da bu şekilde hitap edilir. Soyundan gelindiğine inanılan belli başlı<br />
hayvanlar şunlardır: Kurt, Geyik, Boğa, Kartal, Köpek, Deve, Kuğu, Ayı. İslam diniyle birlikte keramet<br />
sahibi kadın evliyalara da Ana denilmeye başlanmıştır. Anya olarak Macarcada yer alır. Anayurt<br />
(anavatan) sözcüğü toprağın dişil olmasıyla da ilgilidir. İnsanın ölünce gömülmesi onun tekrar ana<br />
rahmine dönüşünü sembolize eder. Uyku ve gece insanoğuna ana rahmindeki sakin ve sessiz dönemi<br />
anımsatır bilinçaltında. Ana kavramı tüm toplumlarda doğurganlığın simgesi olmuştur. Türkçe’de dişil<br />
akrabalıkları bildiren sözcükler şunlardır.<br />
Yuğuk<br />
1 2 3 4<br />
Valide ANA (Anne) ENE, ENİ, İNE ŞEŞE ÖG/ÖK<br />
Abla ABA/APA EBE, EBİ, İBE HEDE<br />
Hala ALA ELE, ELİ, İLE HELE/HALA<br />
Hala AMA EME, EMİ, İME BİBİ<br />
Teyze AÇA/AŞA ECE/EÇE/EŞE, EÇİ, İCE TETE/TEZE<br />
Büyükanne ABAKAY/AVAGAY ÖLESEY NENE/NİNE EMEGE<br />
Kız kardeş ÜKE ECEKE BEÇE/BAÇA/BACI<br />
Kız Evlat ÜĞÜL/ÜGÜL/ÜL ÇAĞA/SAĞA ÜĞLEN<br />
Yenge YENGE/YİNGE<br />
� Adam: ERKEK / GİŞİ, Kadın: EŞKEK / DİŞİ<br />
� ALUNCA (ELÜNCE): 2. Kuşak Ata ve Analar (Dede ve Nineler)<br />
� KULUNCA (KÜLÜNCE): 3. Kuşak Ata ve Analar (Dede ve Nineler)<br />
(Kaynak: Türk Söylence Sözlüğü, <strong>Deniz</strong> <strong>Karakurt</strong>)<br />
� Ana: (An). Anmak fiiliyle bağlantılıdır. Anılan kişi demektir. An kökü zihinsel faaliyetleri temsil<br />
eder. Moğolcada Anh, önde gelen, birinci sıradaki demektir. Kimilerince Hitit/Hatti kökenli bir<br />
kelimedir. Hatti (Eti)’ler, Hititler Anadoluya gelmeden önce de var olan sonra Hititler ile<br />
kaynaşan bir toplumdur. Türkçe’de Ök/Ög kelimeleri de Anne olarak kullanılır. Anlayış gücü<br />
ve zihinsel yeteneklerle de ilgili bir kökten gelir. Bazı lehçelerde Anne ve Atte biçimine de<br />
dönüşen Ana ve Ata sözcükleri aynı zamanda ön ek olarak da kullanılırlar. Özellikle ana ile<br />
ilgili olarak şu örnekler verilebilir: anayurt, anadil, anayasa, anayol, anakent, anayapı,<br />
anakapı, anagiriş, anadizi, anasoy, anakara, anapara gibi… Moğolcada Anah fiili, iyileştirmek,<br />
tedavi etmek demektir. Tunguz Mançu dillerinde Enin olarak geçer ve yine anne demektir.<br />
(Yansı: ATA)<br />
D e n i z K A R A K U R T <strong>TÜRK</strong> <strong>SÖYLENCE</strong> <strong>SÖZLÜĞÜ</strong>
Change language