Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
S a y f a | 243<br />
- BATU/BATI: Batıs, Bayış. Künbatıs, Könbayış. Günbatısı.<br />
- KUZAY/KÜZEY: Tündük, Tönyek, Güntündük. Tüney.<br />
- GÜNEY/KÜNEY: Tüştük, Könyek, Güntüştük. Tüşey.<br />
Moğollarda Zol Zayağçı (Yol Yaratan) yani kaderi tayin eden şeklinde tanımlanan bir ongun vardır ve<br />
Zar Zargaçı (Yar Yargıcı) yani adalet sağlayan ile bir ikli teşkil ederler. Moğolca zol, talih demektir. Yol<br />
Yayağçı 19 yolun birleştiği yerde yaşar. Yar, yarım anlamında olabilir çünkü tek kolludur. Örneğin, bu<br />
anlayış ve yaklaşım Pir Sultan Abdal’da en keskin biçimde aşağıdaki şekilde ifadesini bulmaktadır.<br />
Kadılar müftüler fetva yazarsa<br />
İşte kement işte boynum asarsa<br />
İşte hançer işte başım keserse<br />
Dönen dönsün ben dönmezem yolumdan<br />
(Kaynak: Türk Söylence Sözlüğü, <strong>Deniz</strong> <strong>Karakurt</strong>)<br />
� Yol: (Yol/Yul). Ulaşımda kullanılan düzenlenmiş, uzayıp giden arazi parçası. Yerleşim alanlarını<br />
birbirine bağlayan düzlenmiş toprak parçası. Ayrıca yöntem, üslup, dinsel uygulama ve yaşam<br />
anlamlarını da mecazen içerir. Yol kavramı doğu toplumlarında ve Türklerde önemli bir yere<br />
sahiptir. Moğolca’da Col, Buryatça’da Zol olarak geçer. Colay, ayağı uğurlu demektir. Yolçu<br />
sözcüğünün peygamber anlamı da bulunur. Yula sözcüğü de aynı kökten gelir ve meşale,<br />
pınar, ruh demektir.<br />
(Bakınız: İYE)<br />
YOM: Baht.<br />
Eşdeğer: YUM<br />
Uğur, Şans, Talih, Baht. Uğurlu nesne (Yom Taşı gibi). Aynı zamanda mutluluk, neşe demektir. Ural<br />
dillerinde ise Tanrı anlamı taşır. Tuvalarda yer alan ve kötü ruhların kovulmasını ve büyücülüğü içeren<br />
merasimin adı Dom şeklinde geçer ve d/y dönüşmesi ile birebir Yom sözcüğüdür. (Kaynak: Türk<br />
Söylence Sözlüğü, <strong>Deniz</strong> <strong>Karakurt</strong>)<br />
� Yom: (Yum/Yom/Com). İyilik, kader gibi anlamlar içerir. Büyü, büyülü söz, dua gibi anlamları<br />
da bulunmaktadır. Yomak (Bilmece) ve Comog (Destan) sözcüklerinin de bu kavram ile<br />
bağlantılı olduğu söylenebilir. Yomya (Comya, Yomza, Yumza, Cumza) şeklinde ifade edilen ve<br />
şaman anlamına gelen sözcük yine bu kökle ilgilidir. Moğolca Dom, Domog kelimeleri ise<br />
büyü demektir. Moğolcada Yum, nesne demektir. Çuvaşlarda ise Yum şaman manası taşır.<br />
YOMAK: Destan.<br />
Eşdeğer: YOMOK, COMOK, COMOG, YUMAH, NOMOK, NIMAK, NIBAK, ZOMOK, ZUMAK, ZUMBAK<br />
Moğolca: DOMOG<br />
Dizeli ve uyaklı olarak uzun şiirler şeklinde anlatılan öyküler. Söylencelerin en dikkat çekici ve akılda<br />
kalıcı, en çok ilgi çeken anlatım yollarından biridir. Yomakçılar (destan okuyucuları) en az üç yıllık bir<br />
eğitim ve deneyim süreci yaşarlar. Manasçı adı verilen Manas destanı okuyucuları en çok<br />
bilinenleridir. Kırgız destan okuyucusu Sayakbay Karalayav gelmiş geçmiş en iyi Manasçı olarak kabul<br />
edilir. (Kaynak: Türk Söylence Sözlüğü, <strong>Deniz</strong> <strong>Karakurt</strong>)<br />
� Yomak: (Yum/Yom/Com). Anlatmak, söylemek anlamları vardır. Yom (baht, talih) ile de<br />
bağlantılıdır. Eskilerin öykülerinin kişilere olumlu etki yapacağı veya onlardan güç alınacağı<br />
inancını akla getirmektedir. Tungus Mançu dillerinde Nımka/Nıma olarak yer alır. Şamanlık<br />
yapmak, şamanın hikaye anlatması, geçmişten haber vermesi gibi manalar taşır.<br />
(Eşanlam: KAY, OLONGU)<br />
D e n i z K A R A K U R T <strong>TÜRK</strong> <strong>SÖYLENCE</strong> <strong>SÖZLÜĞÜ</strong>
Change language