TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ Deniz Karakurt

-Ş-
S a y f a | 191
ŞALIK HAN: Av Tanrısı.
Eşdeğer: SALIK (ÇALIK) HAN
İlk önceleri bir insandır. Ormanlarda avlanır. Haddinden fazla güçlü, büyük ve boyuneğmezdir. Hiçbir
tanrısal gücü tanımaz. Kendini beğenmişliği o kadar ileri düzeye varmış ki, bileğinin gücüne o kadar
güvenmiş ki, yeraltına inip Erlik’in sarayının kapılarından birkaçını kırmış. Buna kızan Erlik onu okuyla
ayağından ve dilinden yaralamış, böylece peltek ve topal bir ruha dönüşüp göğe çıkmış. Avlarının
uğurlu geçmesini isteyenler ona yalvarırlar. (Kaynak: Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt)
� Şalık: (Çal/Şal/Sal). Çalmak fiili ile aynı kökten gelir. Çalık sözcüğü bedensel olarak yarımlık
ifade eder.
ŞAMAN: İlkel Rahip.
İlkel topluluklarda hekimlik, büyücülük, din adamlığı, şairlik gibi değişik özellikleri bünyesinde
barındıran kişidir. Şamanizm, ata ruhlarına, doğa varlıklarına tapınmaya dayanan eski bir Asya dinidir.
Aslında bir dinden ziyade, temel ilkesi ruhlara, cinlere, perilere emir vermek, gelecekten haber almak
düşüncesi olan bir çeşit sihirdir. Eskiçağ ve Ortaçağ’daki çok yaygın olan sihirlerden farkı, onların
kişisel olmalarına karşılık, şamanlığın temel ilkeler değişmemek koşuluyla az ya da çok kalabalık
cemaat’ın bulunmasıdır. Her ne kadar Türkçe’ye akraba bir sözcük olsa da asıl Türkçe karşılığı Kam
veya Bahşı’dır. Türk Moğol tarihinde bu kavramlar kullanılmıştır. Azar denilen bir ruh seçtiği bir kişiyi
şaman olmaya zorlar. Ona eziyet eder ve peşini bırakmaz, hastalandırır. Üç ile 12 yıl arası sürebilir.
Azarlanan şaman adayı yere yığılır, saatlerce öyle kalır ve ağzından köpük gelir. Ayıldıktan sonra
kopuz çalma yeteneği kazanır. Dolganlar şamanizme Kustur adı verirler. Türk kültüründe şamanlara
Camanbay (Caman-Bay) denildiği yerler vardır ve Caman/Yaman kelimesi de komşu kavimlerdeki
Şaman/Saman sözcüğünden etkilenmiş olabilir. (Kaynak: Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt)
� Şaman: Türklerle komşu ve Ural kolundan akraba bir kavmin dili olan Tunguzca’dan tüm
Dünya literatürüne geçtiği düşünülmektedir. Bu dildeki anlamı büyücü ve dansçıdır. Yine
Tunguzlarla akraba olan Mançu dilinde oynayan zıplayan, hareket eden anlamına gelen
Saman sözü ile de bağlantılıdır. Hintçe’nin kökeni olan Sanskritçe’de Samana, rahip anlamına
gelir. Hindistandaki yerel dillerden biri olan Pali dilinde ise ruhlardan esinlenen, ruhlardan
haber alan demektir. Böylece bu sözcük küresel olarak tüm insanlığın ortak bir unsuru haline
gelmiş ve hemen hemen tüm dünya dillerine, bilimsel bir terim olarak geçmiştir. Moğolcada
Şamlah fiili döndermek, çevirmek, bükmek, dürmek demektir ve şamanın dönerek yaptığı
töreni akla getirir.
(Bakınız: KAM, BAHŞI)
D e n i z K A R A K U R T TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ