TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ Deniz Karakurt

S a y f a | 123
13. Geçmiş ve Gelecek (Mazi ve Ati)
14. Doğu ve Batı (Şark ve Garb)
15. İyilik ve Kötülük (Hayır ve Şer)
16. Bayığ ve Yazığ (Sevap ve Günah)
17. Onağ ve Yasağ (Helal ve Haram)
18. Teklik ve Çokluk (Yek ve Kesret)
19. Uçmağ ve Tamağ (Cennet ve Cehennem)
20. Bur ve Buk (İyi Ruh ve Kötü Ruh),
21. Aya ve Aza (İyicil Varlık ve Kötücül Varlık)
22. Beyrü ve Bengü (Ezel ve Ebed)
Türk kültüründe bu sayılan kavramların ve simgelerinin tamamı birbiriyle iç içe geçmiştir. Bazen Ak
Koç ve Kara Koç olarak, bazen Ülgen ve Erlik olarak, bazen Od ve Su olarak tezahür ederler. Zıtlıklar
yalnızca Türk kültürüne özgü değildir. Yeryüzündeki gelmiş geçmiş medeniyetlerin tamamında bir
biçimde varlıklarını hissettirirler. İslam dini alemde her şeyin zıddıyla mevcut olduğunu açıkça ifade
eder. “Herşeyden iki çift yarattık ki düşünüp anlayabilesiniz.” (Zariyat-49) Maniheizmde Aydınlık ve
Karanlığın hiç bitmeyen ebedi ve ezeli savaşı anlatılır ve bu din bütünüyle ikili ve karşıtlıklar üzerine
kurulu bir anlayış üzerine inşa edilmiştir. Bu aynı zamanda İyi ile Kötünün ve de İyilik ve Kötülüğün
savaşıdır. Birbirlerini yenemezler, fakat Türklerin karşıtlık anlayışında iyilik ve aydınlık hep bir adım
öndedir. Örneğin Ülgen kesinlikle Erlik’ten çok daha güçlüdür. İslam dini ise Allah(c.c)’ın Cemal
sıfatlarının Celal sıfatlarına göre daha fazla kendisini belli ettiğini kabul eder. Çin kültüründeki Yin ve
Yang bu zıtlıkları simgeselleştiren ve birleştiklerinde tam bir daire oluşturan iki balık motifidir. Moğol
bayrağı içerisinde de yer alır. Bu balıkların gözlerinin renkleri ise balığın rengine göre de zıttır. Siyah
balıkta beyaz göz, beyaz balıkta siyah göz vardır. Buna göre aslında her şeyin özü ve çekirdeği de
kendi zıddından oluşmaktadır. İyiliğin özünde kötülük vardır, çünkü iyilik kötülüğü yok etmeyi planlar
bu da bir çeşit kötülüktür. Kötülük ise iyiliği ortadan kaldırdığında düşmansız kalacak böylece de kendi
kendisiyle çelişecektir ki bu durumda da barış ortaya çıkacaktır. Ortadoğu kökenli dinlerde Adem
toprağı, Havva göğü sembolize eder. Yakın tarih içerisinde felsefi olarak formülleştirilen Tez (Sav) +
Antitez (Karşısav) = Sentez (Bileşim) mantığı bütün bu dinsel anlayışların bilimselleştirilmiş bir
bağıntısından başka bir şey değildir. İşte yukarıda değinilen zıtlığın olumlu yönünün ağır basması
olgusu Türklerde simetrik veya denk olmayan (yani asimetrik) karşıtlık anlayışını ortaya koyar ki, tam
da bu noktada çok ilginç bir biçimde kendisini gösteren bir unsur bu durumun en güzel örneğini
oluşturur. Türk kültürünün özünde yer alan ilk ve temel karşıtlık sanıldığının aksine Ak ve Kara
değildir. Temel karşıtlık Ak ve Al biçiminde açıkça belirginleşir. Bunlara Al İnancı ve Ağ İnancı da
denilebilir. Diğer karşıtlıklar hep buradan türemiştir.
1. Al (Hal, Yal, Gal): Ateşi, toprağı, kötülüğü, yalnızlığı, tek rakamları ortaya koyar. Kötü ruhlar
hep bu külte bağlıdır. Al, ateşin rengidir. Hal Dili (Al Dili) adı verilen bir dil kötücül ruhlara
aittir ve tersine konuşmayı (hem ters okumayı hem de tersini söylemeyi) içerir.
2. Ak (Ağ): Suyu, gökyüzünü, iyiliği, dayanışmayı, çift rakamları içerir. İyi ruhlar daima bu kült
içerisinde yer alırlar. Ak, suyun rengidir. Akrar adlı bir kült ile bağlantılıdır.
Türk kültüründeki asimetrik diğer karşıtlık ise Ak ve Gök karşıtlığıdır. Her ikisi de olumlu anlamlar
içermesine karşın Ak renk daima hükümdarlığı temsil ettiği için ön plandadır. Ak Orda ve Gök Orda.
Yine yer ve gök karşıtlığında Gök hep üstün ve baskın durumdadır. Ak ve Kara ayrışması, Yer ve Gök
karşıtlığı daha sonra ve Al ve Ak karşıtlığını da bir biçimde içlerinde barındırmaya devam ederek
ortaya çıkmışlardır. Çift rakamlar, tek olanlardan daima fazla ve baskındır. Su ateşi söndürür ve
gökten yağmur olarak iner. Toprak su olmadan yeşermez. Bu nedenle iyilik hep baskındır. Masallarda
D e n i z K A R A K U R T TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ