TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ Deniz Karakurt

More documents

Recommendations

Info

İRİS HANIM: Koruyucu Tanrıça. Kötü ruhları kovan tanrıçadır. (Kaynak: Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt) S a y f a | 112 � İris: (İr/Er). Güç, kuvvet anlamlarını barındırır. Kurtuluş, hürriyet demektir. Iras (Uras) sözcüğü ile de bağlantılıdır. İRŞİ: Peri. Perikızı. Cisimsiz dişil varlık. Tüm dünya mitolojilerinde farklı isimlerle yer alır. Çoğu zaman iyicil varlıklardır. Çok güzel kız bir kılığına bürünür. Fakat aslında ne gözü ne kulağı be burnu ne saçı olmayan bir canlıdır. Masal kahramanı yiğitlerle evlenirler. Bazen de onları görünmez yapan sihirli gömlekleridir. Tepegözün annesi bir peridir. Bazen İye kavramı ile eşdeğer kullanılır. Hayvan kılığına girebilirler. Peri Han kavramı perilerin önderlerini ifade ettiği gibi perilerle iletişime geçebilen şamanlara da denir. (Kaynak: Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt) � İrşi: (İr/Er). Güç, kuvvet anlamlarını barındırır. İrmek (bulunmak ve olgunlaşmak) fiili ile bağlantılı olarak düşünülebilir. İYE: Koruyucu Ruh. Eşdeğer: YİYE, EĞE, İÇİ, IS, EZ Moğolca: EZEN, EJEN, EÇEN, EDİN 1. Sahip. Koruyucu. Bir şeyin maliki. 2. Bir şeyin koruyucusu, koruyucu ruhu. Nesnelerin içinde olan, olağanüstü doğasını aktaran gizli güç. Koruyucu, iyiliksever ruhlara verilen isim. Türk mitolojisinde pek çok doğa unsurunun özellikle de belirli bir anlamı ve değeri bulunanların mutlaka bir İyesi vardır. Orman İye’si, Ağaç İye’si, Su İye’si gibi… Bağ İyesi üzüm bağını korur. İnsanlardan kendilerine yani korudukları şeye karşı saygılı olmalarını beklerler. Öyle olmadığında kızarlar. Bunun dışında zararsızdırlar. Bu ruh her bir unsurun her üyesi için ayrı ayrı mevcuttur. Ve onun ayrılmaz bir parçasıdır. Örneğin her ocağın kendi koruyucu ruhu vardır. Hatta İslam sonrası Mescit (Meçet) İyesi adı altında Cami ve Mescidlerin bile koruyucu ruhları olduğuna çok uzun süre inanılmıştır. Hatta Tatarlar arasında bugün bile yaygın olarak bu inanış yer almaktadır. İyeler bulundukları yerin temizlik ve güvenliğine çok önem verirler, hatta insanlara örnek olsun diye bunları bazen kendileri gerçekleştirirler. Ayrıca Altay Ezi (Altay Dağının koruyucusu) gibi özel adlarla oluşturulmuş iye adları da vardır. Türkçe’deki Issız tabiri Koruyucu Ruhu olmayan yerler için kullanılırdı. Bu varlıklar korudukları yerin dışında güçsüzdürler, o yüzden oraları terk etmezler. Hemen her şeyin iyesi olabilir örneğin: Taş İyesi veya Çekiç İyesi… Bu anlayış İslam dinindeki, her nesnenin ve her varlığın başında en az bir melek bulunur anlayışı ile de paralellik göstermektedir. Örneğin her insanın sağ ve sol omzunda günah ve sevaplarını yazan melekler (Kiramen ve Katibin) bulunmaktadır. Dolganlarda Eski Mallar İyesi şeklinde ifade edilebilecek bir İye dahi vardır. Kimi zaman soyut olguların veya olayların da İyesi bulunur, örneğin Çut Ezi (Kıtlık İyesi) kıtlıklara neden olan bir varlıktır. Bu nedenle, tüm İyeleri tek tek incelemek mümkün görünmediği için sadece en çok bilinen ve tanınanları ele almak daha doğru olacaktır. Türklerle komşu bir kavim olan Yenisey Ostyaklarında Eç (Es) adlı bir Gök Tanrısı vardır ve göğün yedinci katında yaşar. Yakutlar İye için bazen Küdegen tabirini kullanılar. Teleğüt Türklerinde Dünyanın başından veri var olan İyezi adlı bir ruh bulunur, ki belki de Baş İye olarak tanımlamak uygun olacaktır. İyeler bazen Bekçi olarak da adlandırılır. Etrüsk yazıtlarında İe olarak yer alır. İyeler iki ana sınıfa ayrılır. 1. Kök-Kalığ (Gök-Hava) İyeleri: Gök cisimlerinin koruyucu ruhlarıdır. Her bir gök cisminin kendi iyesi vardır. Bir görüşe göre sayıları 19 tanedir. D e n i z K A R A K U R T TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ
S a y f a | 113 2. Yar-Sub (Yer-Su) İyeleri: Yerle ve sularla ilgili bulunan varlıkların iyeleridir. Her bir varlığın kendi iyesi bulunur. Bir görüşe göre sayıları 17 tanedir. Dağların eteklerinde, nehirlerde, pınarlarda, ormanlarda otururlar. Hakaslar bu İyeleri sadece iki tane düşünürlerdi. Dağ Ezi ve Su Ezi. (Kaynak: Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt) � İye: (İy/İz/İs/Ez/İç). Sahip, malik. Koruyucu. Örneğin İdikut ismi İdi (İye) ve Kut kelimelerinin birleşik halidir ve Kut’un sahibi demektir ki Tanrı’yı ifade eder. Moğol ve Tabgaç dillerinde Ezen/Eçen, Mançuca Eden sözcükleri de sahip ve/veya amca anlamlarına gelirler. (Bakınız: 1. OD İYESİ, 2. SU İYESİ, 3. YEL İYESİ, 4. YER İYESİ) “K” Harfi İçin Aşağıdaki Sayfanın Başına Geçiniz… LÜTFEN, BU E-KİTABI TÜM TANIDIKLARINIZA HEDİYE EDİN! D e n i z K A R A K U R T TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ
Page 1 and 2:
TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ Deniz K
Page 3 and 4:
GİRİŞ “Dünya bir deniz idi; n
Page 5 and 6:
S a y f a | 5 soyut ve mutlak bir y
Page 7 and 8:
-A- S a y f a | 7 ABA HAN: Ayı Ka
Page 9 and 10:
S a y f a | 9 - Mohol: Beddualarla
Page 11 and 12:
S a y f a | 11 ADAMAK: Nezretmek. E
Page 13 and 14:
S a y f a | 13 AĞAÇ ATA: Ağaç T
Page 15 and 16:
S a y f a | 15 AHA HAN: Hayvan Tanr
Page 17 and 18:
S a y f a | 17 varmadan aşağıya
Page 19 and 20:
S a y f a | 19 AKSAÇLI: İhtiyar K
Page 21 and 22:
S a y f a | 21 denizin ortasındaki
Page 23 and 24:
S a y f a | 23 ALBIS: Cadı. Eşde
Page 25 and 26:
S a y f a | 25 Açıklama: Anadolun
Page 27 and 28:
S a y f a | 27 � Alma: (Al). Keli
Page 29 and 30:
S a y f a | 29 madeni padişahı, g
Page 31 and 32:
S a y f a | 31 (Bakınız: 1. AK AN
Page 33 and 34:
S a y f a | 33 ensesindedir. Belkem
Page 35 and 36:
S a y f a | 35 attırarak yaktırı
Page 37 and 38:
S a y f a | 37 � At: (At/Ad). Har
Page 39 and 40:
S a y f a | 39 biçiminde yarı gö
Page 41 and 42:
S a y f a | 41 yeryüzündeki pek
Page 43 and 44:
S a y f a | 43 AYSAR: Değişken Ka
Page 45 and 46:
-B- S a y f a | 45 BADIŞ HAN: Fela
Page 47 and 48:
S a y f a | 47 BAR: Rab. Yaratıcı
Page 49 and 50:
S a y f a | 49 - Albastı: Aleyban
Page 51 and 52:
S a y f a | 51 BAYRAM: Kutlu Gün.
Page 53 and 54:
S a y f a | 53 BENGÜSU: Ölümsüz
Page 55 and 56:
S a y f a | 55 yaratık olarak da b
Page 57 and 58:
S a y f a | 57 � Kökbörü: Kök
Page 59 and 60:
S a y f a | 59 BULUNÇ: Vicdan. Eş
Page 61 and 62: S a y f a | 61 BUSUL HAN: Bekçi Ta
Page 63 and 64: S a y f a | 63 eden bir hayvandır.
Page 65 and 66: S a y f a | 65 - Büyülü Ülek (S
Page 67 and 68: S a y f a | 67 Bu kapı büyük bir
Page 69 and 70: -Ç- S a y f a | 69 ÇAK: Şeytan.
Page 71 and 72: S a y f a | 71 ÇOLBODAY HANIM: Aya
Page 73 and 74: -D- S a y f a | 73 DAĞ HAN: Dağ K
Page 75 and 76: S a y f a | 75 DEĞİRMEN İYESİ:
Page 77 and 78: S a y f a | 77 DOHSUN HAN: İşkenc
Page 79 and 80: S a y f a | 79 bir kadının çocu
Page 81 and 82: S a y f a | 81 ECEY: Havva. Eşdeğ
Page 83 and 84: S a y f a | 83 Çünkü emegenler,
Page 85 and 86: S a y f a | 85 ERGENEKEN: Kutsal Yu
Page 87 and 88: S a y f a | 87 � Erlik: (Er/Yer).
Page 89 and 90: S a y f a | 89 dışarıdan gelen (
Page 91 and 92: S a y f a | 91 (Türkçe: OCAK) - T
Page 93 and 94: S a y f a | 93 2. Yer: Üzerinde ya
Page 95 and 96: S a y f a | 95 GEYİK ANA: Geyik Ta
Page 97 and 98: S a y f a | 97 doğudan Mezopotamya
Page 99 and 100: S a y f a | 99 � Gök-Kal: Göky
Page 101 and 102: S a y f a | 101 GÜREŞ: Söylences
Page 103 and 104: S a y f a | 103 HAN: Kral. Eşdeğe
Page 105 and 106: S a y f a | 105 HORTLAMAK: Mezardan
Page 107 and 108: -I- S a y f a | 107 IDIK: Azat Kurb
Page 109 and 110: -İ- S a y f a | 109 İBİŞ: Soyta
Page 111: S a y f a | 111 yakıcılığıyla
Page 115 and 116: S a y f a | 115 KALAYKAN HANIM: Oca
Page 117 and 118: S a y f a | 117 � Kam: (Kam). Gö
Page 119 and 120: S a y f a | 119 � Karabasmak: Kar
Page 121 and 122: S a y f a | 121 KARAŞ HAN: Karanl
Page 123 and 124: S a y f a | 123 13. Geçmiş ve Gel
Page 125 and 126: S a y f a | 125 KAYAKAPISI: Yeralt
Page 127 and 128: S a y f a | 127 Şaman kaçan ruhla
Page 129 and 130: S a y f a | 129 KEREY HAN: Arabozuc
Page 131 and 132: S a y f a | 131 sonra mevlit ve Kur
Page 133 and 134: S a y f a | 133 KIZILALMA: Ütopya.
Page 135 and 136: S a y f a | 135 henüz bütünleşm
Page 137 and 138: S a y f a | 137 Tüm Türk Dünyas
Page 139 and 140: S a y f a | 139 Bu nedenle Gök Ana
Page 141 and 142: S a y f a | 141 � Körmös: (Gör
Page 143 and 144: S a y f a | 143 bir goril olan Kong
Page 145 and 146: S a y f a | 145 KUYAŞ ANA: Güneş
Page 147 and 148: S a y f a | 147 � Kürmez: (Gör/
Page 149 and 150: S a y f a | 149 Sibirya'nın doğal
Page 151 and 152: S a y f a | 151 � Maygıl: (May/B
Page 153 and 154: S a y f a | 153 � Mordok: (Bor/Bu
Page 155 and 156: S a y f a | 155 � Neme: (Ne/Na).
Page 157 and 158: S a y f a | 157 OCAK İYESİ: Ocak
Page 159 and 160: S a y f a | 159 - Abahı Od: Kötü
Page 161 and 162: S a y f a | 161 kişilerin attıkla
Page 163 and 164:
Şaman. Din adamı. Türk-Moğol k
Page 165 and 166:
S a y f a | 165 Hotogot, Ilaman, Ir
Page 167 and 168:
-Ö- S a y f a | 167 ÖDÜGET HAN:
Page 169 and 170:
S a y f a | 169 ÖRGÜL: Hayırdua.
Page 171 and 172:
S a y f a | 171 ÖTÜĞ: Dua. Yakar
Page 173 and 174:
-P- S a y f a | 173 PAPAY HAN: Yıl
Page 175 and 176:
-R- S a y f a | 175 ROM ANA: Yaban
Page 177 and 178:
S a y f a | 177 � Sahılgağan: (
Page 179 and 180:
- Hz. Yusuf: Yorumcuların. (Kaynak
Page 181 and 182:
S a y f a | 181 SIRMA HANIM: Söyle
Page 183 and 184:
� Söğök: (Söğ/Sök). Mezarl
Page 185 and 186:
S a y f a | 185 denizkızı gibi ba
Page 187 and 188:
S a y f a | 187 Semen şeklinde ifa
Page 189 and 190:
S a y f a | 189 GÜNEĞİ (YEDEĞİ
Page 191 and 192:
-Ş- S a y f a | 191 ŞALIK HAN: Av
Page 193 and 194:
S a y f a | 193 ŞULBUS: Cadı. Eş
Page 195 and 196:
-T- S a y f a | 195 TALAY HAN: Okya
Page 197 and 198:
S a y f a | 197 1. Abıyaş Han: Ya
Page 199 and 200:
S a y f a | 199 91. Uslo Han: Doğa
Page 201 and 202:
S a y f a | 201 79. Tad Han: Geyik
Page 203 and 204:
S a y f a | 203 Dinsel Musiki. İç
Page 205 and 206:
S a y f a | 205 TAZ HANIM: Gök Tan
Page 207 and 208:
S a y f a | 207 TİLEG HAN: Söylen
Page 209 and 210:
S a y f a | 209 TOPLAK İYESİ: Cam
Page 211 and 212:
S a y f a | 211 TÖZ: Totem. Eşde
Page 213 and 214:
9. Buyan: Aziz, cömert demektir. 1
Page 215 and 216:
-U- S a y f a | 215 UBIR: Vampir. E
Page 217 and 218:
S a y f a | 217 diğer toplumlarla
Page 219 and 220:
S a y f a | 219 Eşdeğer: ULUĞKAY
Page 221 and 222:
S a y f a | 221 URGUN: Cin. Eşdeğ
Page 223 and 224:
-Ü- S a y f a | 223 ÜÇMÜSTÜ HA
Page 225 and 226:
S a y f a | 225 ÜLGEN HAN: İyilik
Page 227 and 228:
-Y- S a y f a | 227 YABAŞ HAN: Boz
Page 229 and 230:
S a y f a | 229 Bir mağarada meyda
Page 231 and 232:
S a y f a | 231 - Hz.Yusuf (İbrani
Page 233 and 234:
S a y f a | 233 bu taş sayesinde d
Page 235 and 236:
S a y f a | 235 Yaz mevsiminin tanr
Page 237 and 238:
S a y f a | 237 Rüzgarın koruyucu
Page 239 and 240:
� Yelpin: (Yel/Yil/İl). Ruh, can
Page 241 and 242:
S a y f a | 241 Yılanların kendis
Page 243 and 244:
S a y f a | 243 - BATU/BATI: Batıs
Page 245 and 246:
S a y f a | 245 İnsan ruhunun hare
Page 247 and 248:
-Z- S a y f a | 247 ZADA HAN: Rüzg
Page 249 and 250:
S a y f a | 249 KAYNAKÇA AÇIKLAMA
show all

TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ Deniz Karakurt

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?