You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
S a y f a | 100<br />
GÖZGÜ: Ayna.<br />
Eşdeğer: KÖZGÖ, KÜZGÜ, GÜZGÜ, KÖZGÜ, GÖZGEÇ, KÖZGEÇ<br />
Bakınca kendisini görebilmeyi sağlayan, yansıtıcı nesne. Aynalar pek çok toplumda dikkat çekmiş bir<br />
nesnedir ve farklı anlamlar yüklenmiştir. Bu dünya ile öteki arasındaki sınırı simgeler. Ruhlar alemine<br />
açılan bir pencere gibi algılanır. Şaman aynaya bakarak gelecekten haber verir veya kendi ruhunu<br />
görebilir. Gözle görünmeyen varlıkları gösterir. Erlik Han yanında bir ayna gezdirir ve buna baktığında<br />
insanların işledikleri tüm günahları görür. Gece aynaya bakmak uğursuzluk getireceği düşüncesiyle<br />
hoş karşılanmaz. Ayna yere bırakıldığında bir denize dönüşür. Tarak da yere bırakıldığında bir ormana<br />
dönüşür. Bazı şamanların anormal güçleri olan aynaları vardır. Öbür dünyada dorukları gökyüzün<br />
değen iki dağın arasında bulunan bir sandıkta duran ve tüm dünyayı gösteren bir ayna vardır.<br />
Gömülen cenazelerin üzerine ters bir ayna bırakmak eski bir Türk geleneğidir ve Anadolu’da<br />
uygulamaya devam eden yöreler vardır. Görme eylemi ve görüntülerin Türk kültüründe farklı bir<br />
önemi vardır. Görüntü gerçeğin en önemli parçası kabul edilir. Bu nedenle geriye dönüp bakma yasağı<br />
(arkaya bakma yasağı) veya kimseye bakmama yasağı şeklinde söylence motifleri vardır. Sınavdan<br />
geçen kahraman bu yasağa uymazsa taş kesilir (taşa dönüşür). Geriye dönüldüğünde tıpkı aynada<br />
olduğu gibi bir yansıma algısı ile ruhlar alemine olumsuz bir yöneliş gerçekleşir. Çuvaşçdaki<br />
Tevger/Teker ile Macarcadaki Tükör kelimeleri arasında bulunan bağlantı ilginçtir. Masallarda sihirli<br />
aynalar gelecekten haber verir, uzak yerleri gösterir, insanlarla konuşur. (Kaynak: Türk Söylence<br />
Sözlüğü, <strong>Deniz</strong> <strong>Karakurt</strong>)<br />
� Gözgü: (Göz). Görmek ve yansımak anlamlarını taşır.<br />
GUYUK: Canavar.<br />
Eşdeğer: GÜYÜK<br />
Vahşi hayvan. Olağanüstü, yırtıcı canlı. Değişik biçimlerde tasvir edilir. En yaygın betimlemeye göre<br />
karanlıkta çöllerde ve mezarlıklarda ortaya çıkar. Vücudu sarı kırmızı tüyle kaplı, pis kokuludur. Çok<br />
iridir. Gündüzleri yeraltına veya mezara girebilir. Güreşte yenilirse çekip gider. Fakat bunların dışında<br />
her tür sıra dışı somut varlığı içeren bir anlamı vardır. Yöresel ve yerel canavar motiflerine rastlanır.<br />
Örneğin Türkiyede Van Gölü Canavarı ve Moğolların Gobi Çölü Canavarı gibi. (Kaynak: Türk Söylence<br />
Sözlüğü, <strong>Deniz</strong> <strong>Karakurt</strong>)<br />
� Guyuk: (Guy/Kuy/Kıy). Kıymak anlamını taşır. Moğolca Güy, koşmak ve kaçmak anlamı içerir.<br />
GÜN HAN: Güneş Kağanı.<br />
Eşdeğer: KÜN (KÖN) HAN<br />
Oğuz Han’ın göksel olan ikinci eşinden doğan oğludur. Yeryüzünün yaşam kaynağı olan ışıkları<br />
sebebiyle Güneş’e duyulan hayranlığın mitolojik dışavurumudur. Gün Han’ın ongunu Laçın (Şahin)<br />
kuşudur. Maviye çalan bir rengi vardır. Diğer kuşları avlamakta kullanılır. Gün Han altın bir otağ (çadır)<br />
kurdurur. Sağ tarafına kırk kulaç yüksekliğinden bir direk diktirir. Üzerine de altın bir tavuk koydurur.<br />
Altın, Güneş’in mecazi bir sembolüdür. Hamile kadın rüyasında Güneş görürse kızı olur. Günbatımını<br />
izlemek pek iyi karşılanmaz. Kötücül varlıklar Güneşi boğmaya çalışır, batarken kızıla boyanmasının<br />
nedeni budur. Gün ışığı görmeyesin gibi beddualar önemli bir yere sahiptir. Gün Ata ile<br />
karıştırılmamalıdır. (Kaynak: Türk Söylence Sözlüğü, <strong>Deniz</strong> <strong>Karakurt</strong>)<br />
� Gün: (Gün). Gündüz. Ayrıca Güneş demektir. Moğolcada Gün, derin demektir.<br />
(Karıştırılan: GÜN ATA)<br />
D e n i z K A R A K U R T <strong>TÜRK</strong> <strong>SÖYLENCE</strong> <strong>SÖZLÜĞÜ</strong>
Change language