27. araştırma sonuçları toplantısı 3. cilt - Kültür ve Turizm Bakanlığı

dağ, fırtına tanrılarına kendilerini daha yakın hissetmeleri düşüncesiyle
bu tür kült alanları oluşturulmaktadır2 . Yunan dünyasında tanınan dağ
zirvelerindeki, mağaralardaki kutsal yerlerin tarihinin Yunan öncesi
dönemlere dayandığı, Yunanlıların da buralarda tapındıkları, kendi
inançlarına bu doğal mekânları uyarladıkları görülür. Yunan destanlarında
mağaraların genellikle tanrıların doğum yeridir. Örneğin, Zeus’un doğum
yerinin Girit’deki bir dağ zirvesi olduğu inancı vardır3 . Anadolu’daki kaya
kült yerlerinin Bronz Çağı veya Demir Devri kökenleri, işlev ve kullanımları;
özellikle de kültürlerarası etkileşim içindeki yerleri ise, uzmanlar arasında
başlıca tartışma konularından biridir4 .
Olba’da saptanan kaya kült yerleri içinde en görkemli ve dikkat çekicisi
olan Şeytanderesi Vadisi’nin batı yamacı üzerindekidir5 (Resim: 1). Söz
konusu alan geniş bir kaya girintisinin çeşitli biçimlerde işlenmesi sonucunda
oluşturulmuştur. Buradaki en belirgin unsur tam bir daire şeklinde açılan
girişe sahip kaya odasıdır. Bunun içinde yer alan kaya dikmesinin bir
“baitylos” niteliği taşıdığı düşünülmektedir (Resim: 2). Kaya girintisi içinde
yüzeyde bulunan çok sayıdaki hayvan kemiği burada bir sunu-adak ritüelinin
yer aldığını düşündürmektedir.
Olba’daki bu kutsal yerin yöredeki dinsel gelenekle bağlantılı olarak Zeus
Olbios’a adanan bir kült yeri olması mümkündür. Hatta buradaki kültün
köklerinin Luvilere dayandığını, Fırtına/Hava Tanrısı Tarhunt ile ilişkili
olabileceğini de söylemek olasıdır.
Olba’daki söz konusu kült yeri konusunda yapılabilecek bir diğer yorum
da basamaklarla kaya yüzeyine oyulmuş bir nişe çıkışın sağlandığı kesime
ilişkindir (Resim: 3). Özellikle Frigler’de kayalara oyulmuş basamaklara
sahip anıtlara rastlanmaktadır6 . Bu konuya Prof. Dr. Levent Zoroğlu da
2 Kutsal taş kültüyle ilgili yerler konusunda Anadolu’daki Latmos, Tmolos (Bozdağ), Kaunos
ile Kilikia’da Seleuceia Pieria’dan, Kıbrıs’ta Kouklia’dan söz ediliebilir: Carstens 2008, 73-93.
3 Rutkowski 1986, 1-2.
4 Bu konudaki görüş ve tartışmalarla ilgili olarak bkz. Çevik 2003, 233 vd.
5 Söz konusu kaya kült yeri ilk kez 2003 yılı çalışmalarımız tarafından saptanır ve burası ile
ilgili olarak ilk düşüncelerimiz yayınlanır: Erten 2003, 14-15.
6 Roller 2007, 145.
52