Hemflirelikte E¤itim ve Araflt›rma - SANERC - Koç Üniversitesi
Hemflirelikte E¤itim ve Araflt›rma - SANERC - Koç Üniversitesi
Hemflirelikte E¤itim ve Araflt›rma - SANERC - Koç Üniversitesi
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Koç</strong> Üni<strong>ve</strong>rsitesi<br />
Hemflirelik<br />
Yüksekokulu<br />
Semahat Arsel<br />
Hemflirelik <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong><br />
<strong>Araflt›rma</strong> Merkezi<br />
(<strong>SANERC</strong>)’in yay›n<br />
organ›d›r.<br />
ISSN: 1305-0397<br />
<strong>Hemflirelikte</strong><br />
<strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong><br />
Dergisi<br />
Cilt 7 / Say› 3 / 2010<br />
Do¤uma Haz›rl›k<br />
<strong>E¤itim</strong>i Modelleri<br />
<strong>ve</strong> Güncel<br />
Yaklafl›mlar
Editörün Kaleminden ............................. 1<br />
Emine Türkmen<br />
Özgün Yaz› .......................................... 3<br />
Hemflirelik Mesle¤inin Dönüflümü<br />
The Transformation of Nursing Work<br />
Elizabeth Anne Herdman<br />
Klinik Yaz› ........................................... 6<br />
Hemflirelik Ö¤rencilerinin Klinik Performanslar›n›n De¤erlendirilmesi II:<br />
Klinik De¤erlendirme Süreci<br />
Clinical Performance Evaluation of the Nursing Students Part II: Clinical Evaluation Process<br />
Sel<strong>ve</strong>t Sevinç, Pelin Karaçay<br />
Arafltrma 1 ........................................... 11<br />
Mutluluk: Hemflirelik Bölümü Ö¤rencilerinin Hemflireli¤i Tercih Ettikleri<br />
için Mutluluk/Mutsuzluk Nedenleri<br />
Happiness: Nursing Deparment of Students’ Happiness/Sadness Reasons For Prefered Nursing<br />
Birgül Vanl›o¤lu, Zehra Kan Öntürk, Fatma Eti Aslan<br />
<strong>Araflt›rma</strong> II .......................................... 16<br />
Hemodiyaliz Tedavisini Sürdüren Hastalar›n Fonksiyonel Performans<br />
Durumu, Yaflam Kalitesi <strong>ve</strong> Hemodiyaliz Tedavisi ile ‹liflkili Stres Düzeyinin<br />
De¤erlendirilmesi<br />
The Functional Performance Status, Quality of Life and Hemodialysis Stressors of Hemodialysis<br />
Patients<br />
Semiha Ak›n, ‹lhan Taflköprü, Kürflat Özdilli, Gülay Yefliltepe, Bihter Öztürk,<br />
Zehra Durna<br />
<strong>Araflt›rma</strong> III ......................................... 26<br />
Bir Üni<strong>ve</strong>rsite Hastanesinin Kulak Burun Bo¤az Poliklini¤inin Hastalar<br />
Taraf›ndan De¤erlendirilmesi<br />
Patients’ Evaluation to Ear- Nose-Throat Policlinic in a Uni<strong>ve</strong>rsity Hospital<br />
Nurper Bolol, Songül Ülgen, Nuray Turan, Nurten Kaya, Hatice Kaya<br />
Kapak Konusu ...................................... 36<br />
Do¤uma Haz›rl›k <strong>E¤itim</strong>i Modelleri <strong>ve</strong> Güncel Yaklafl›mlar<br />
The Childbirth Education Models and Current Approaches<br />
Güliz Onat Bayram, Nevin Hotun fiahin<br />
Sürekli <strong>E¤itim</strong> ....................................... 43<br />
Evde Mekanik Ventilatör ile ‹zlenecek Bebek <strong>ve</strong> Bak›m Vericisinin<br />
Taburculu¤a Haz›rlanmas› Sürecine Hemflirelik Bak›m›n›n Etkisi: Olgu<br />
Sunumu<br />
The Effects of Nursing Care to Preparation Process for Discharge of Mechanical Ventilator<br />
Dependent -Infant and His Caregi<strong>ve</strong>r: Case Study<br />
Nuran Ayd›n<br />
<strong>Araflt›rma</strong> IV ......................................... 48<br />
Bir Hemflirelik Yüksekokulunda Ö¤renim Gören ‹lk Erkek Ö¤rencilerin<br />
Hemflirelik Mesle¤ine <strong>ve</strong> <strong>E¤itim</strong>ine ‹liflkin Görüflleri<br />
Viewpoints of the First Male Students Who Study in a School of Nursing about Nursing Profession<br />
and Education<br />
Ülkü Baykal, Arzu Timuçin, Serkan Özel<br />
<strong>Araflt›rma</strong> V .......................................... 56<br />
Edirne ‹li Hastaneleri Çocuk Servislerinde Çal›flan Hemflirelerin Rotavirüs<br />
Gastroenteriti Hakk›nda Fark›ndal›k Düzeyinin Art›r›lmas›<br />
Increasing Awareness Le<strong>ve</strong>ls of the Nurses working in Children’s Services of the Hospitals in province<br />
of Edirne on Rotavirus Gastroenteritis<br />
Refiye Zafer, Suzan Y›ld›z<br />
Son Geliflmeler ...................................... 64<br />
Eriflkinlerde Kalple ‹lgili Risk Faktörlerini Azaltmaya Yönelik Hemflire<br />
Liderli¤indeki Giriflimler<br />
Nurse-led Inter<strong>ve</strong>ntions to Reduce Cardiac Risk Factors in Adults<br />
Joanna Briggs Institute (Çeviri), Özlem Yaz›c› Korkmaz<br />
EKG Köflesi ........................................... 66<br />
12 Derivasyonlu EKG De¤erlendirme<br />
12 Derivation ECG Interpretation<br />
Ayda Kebapç›<br />
Kütüphane .......................................... 71<br />
Güssün Günefl<br />
Dizin .................................................. 72<br />
Yazarlara Bilgi ...................................... 73<br />
Cilt 7, Say› 3, 2010<br />
HEMfi‹REL‹KTE E⁄‹T‹M <strong>ve</strong><br />
ARAfiTIRMA DERG‹S‹<br />
Journal of Education<br />
and Research in Nursing<br />
(Volume 7, Number 2, 2010)<br />
ISSN: 1305-0397<br />
<strong>Koç</strong> Üni<strong>ve</strong>rsitesi Hemflirelik Yüksekokulu<br />
Semahat Arsel Hemflirelik <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Merkezi (<strong>SANERC</strong>) Yay›n Organ›<br />
<strong>Koç</strong> Uni<strong>ve</strong>rsity School of Nursing<br />
Publication of the Semahat Arsel Nursing Education and Research Center<br />
Dört ayda bir yay›nlan›r. Issued three times a year.<br />
Yay›n Türü: Yayg›n, süreli, bilimsel<br />
Sahibi: Umran S. ‹NAN, Prof. Dr.<br />
Sorumlu Yaz› ‹flleri Müdürü <strong>ve</strong> Editör: Emine TÜRKMEN, Yard. Doç. Dr.<br />
Editör Yard›mc›lar›: Nilgün GÖKTEPE, Dr.; Selvinaz ALBAYRAK;<br />
Özlem YAZICI KORKMAZ, Yard. Doç. Dr.; Serpil ABALI<br />
Yabanc› Dil Editörü: Jacob CHIZZO<br />
DANIfiMA KURULU * (EDITORIAL BOARD)<br />
Seçil AKSAYAN, Prof. Dr.<br />
V.K.V. Amerikan Hastanesi Hemflirelik Hizmetleri Müdürü-‹STANBUL<br />
Tamay ANIK<br />
S.B. Dr. Siyami Ersek Kalp <strong>ve</strong> Damar Cerrahisi <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Hastanesi, <strong>E¤itim</strong> Hemfliresi-‹STANBUL<br />
Filiz ARSLAN, Yard. Doç. Dr.<br />
GATA Haydarpafla <strong>E¤itim</strong> Hastanesi-‹STANBUL<br />
Fatma Eti ASLAN<br />
Ac›badem Üni<strong>ve</strong>rsitesi Sa¤l›k Bilimleri Fakültesi, Ö¤retim Üyesi-‹STANBUL<br />
Nuran AYDIN, Dr.<br />
<strong>Koç</strong> Üni<strong>ve</strong>rsitesi Hemflirelik Yüksekokulu, Okutman-‹STANBUL<br />
Aysel BADIR, Doç. Dr.<br />
<strong>Koç</strong> Üni<strong>ve</strong>rsitesi Hemflirelik Yüksekokulu, Ö¤retim Üyesi-‹STANBUL<br />
Ayla BAYIK, Prof. Dr.<br />
Ege Üni<strong>ve</strong>rsitesi Hemflirelik Yüksekokulu, Ö¤retim Üyesi-‹ZM‹R<br />
Sevim BUZLU, Prof. Dr.<br />
‹.Ü. Florence Nightingale Hemflirelik Yüksekokulu, Psikiyatri Hemflireli¤i Anabilim Dalı Baflkanı-‹STANBUL<br />
Gülbeyaz CAN, Doç. Dr.<br />
‹.Ü. Florence Nightingale HYO, ‹ç Hastal›klar› Hemflireli¤i Anabilim Dal› Ö¤retim Üyesi-‹STANBUL<br />
Anahit COfiKUN, Prof. Dr.<br />
<strong>Koç</strong> Üni<strong>ve</strong>rsitesi Hemflirelik Yüksekokulu, Yar› Zamanl› Ö¤retim Üyesi-‹STANBUL<br />
Yeditepe Üni<strong>ve</strong>rsitesi Sa¤l›k Bilimleri Fakültesi, Ö¤retim Üyesi-‹STANBUL<br />
Hatice ÇAKMAKÇI<br />
S.B. Kofluyolu Kalp <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Hastanesi Baflhemfliresi-‹STANBUL<br />
Saniye Ç‹MEN, Dr.<br />
Emekli Ö¤retim Üyesi<br />
Zeynep DÖRTBUDAK, Yard. Doç. Dr.<br />
<strong>Koç</strong> Üni<strong>ve</strong>rsitesi Hemflirelik Yüksekokulu, Ö¤retim Üyesi-‹STANBUL<br />
Nalan ÖZHAN ELBAfi, Prof. Dr.<br />
Baflkent Üni<strong>ve</strong>rsitesi Sa¤l›k Bilimleri Fakültesi Hemflirelik Bölümü-ANKARA<br />
Nurhan EREN, Dr.<br />
‹.Ü. ‹stanbul T›p Fakültesi Hastanesi Psikiyatri Klini¤i <strong>E¤itim</strong> Sorumlusu, Psikoterapist-‹STANBUL<br />
Sevgi GÖKDEM‹REL, Yard. Doç. Dr.<br />
Adnan Menderes Üni<strong>ve</strong>rsitesi Ayd›n Sa¤l›k Yüksekokulu, Ö¤retim Üyesi-AYDIN<br />
Gülay GÖRAK, Prof. Dr.<br />
Bilim Üni<strong>ve</strong>rsitesi Florence Nightingale Hastanesi HYO, Yar› Zamanl› Ö¤retim Üyesi-‹STANBUL<br />
Perihan GÜNER, Doç. Dr.<br />
<strong>Koç</strong> Üni<strong>ve</strong>rsitesi Hemflirelik Yüksekokulu, Ö¤retim Üyesi-‹STANBUL<br />
Güssün GÜNEfi, Dr.<br />
<strong>Koç</strong> Üni<strong>ve</strong>rsitesi Hemflirelik Yüksekokulu, Sa¤l›k Bilimleri Kütüphanecisi-‹STANBUL<br />
Elizabeth Anne HERDMAN, Prof. Dr.<br />
<strong>Koç</strong> Üni<strong>ve</strong>rsitesi Hemflirelik Yüksekokulu Müdürü-‹STANBUL<br />
Saliha KOÇ<br />
Ac›badem Sa¤l›k Grubu Hemflirelik Hizmetleri Direktörü-‹STANBUL<br />
Gülseren KOCAMAN, Prof. Dr.<br />
Dokuz Eylül Üni<strong>ve</strong>rsitesi Hemflirelik Yüksekokulu‚ <strong>Hemflirelikte</strong> Yönetim Anabilim Dalı-‹ZM‹R<br />
Gülcan KUfiKONMAZ<br />
‹.Ü. Cerrahpafla T›p Fakültesi Hastanesi, Çocuk Sa¤l›¤› <strong>ve</strong> Hastal›klar› Anabilim Dal› Baflhemflire-‹STANBUL<br />
Sakine MEM‹fi, Doç. Dr.<br />
Adnan Menderes Üni<strong>ve</strong>rsitesi Sa¤l›k Yüksekokulu, Ö¤retim Üyesi-AYDIN<br />
Samiye METE, Doç. Dr.<br />
Dokuz Eylül Üni<strong>ve</strong>rsitesi Hemflirelik Yüksekokulu Do¤um <strong>ve</strong> Kad›n Hastal›klar› Hemsireli¤i Anabilim Dal›-‹ZM‹R<br />
Sevgi OKTAY, Prof. Dr.<br />
‹.Ü. Florence Nightingale Hemflirelik Yüksekokulu Mezunlar Derne¤i Baflkanı-‹STANBUL<br />
Hülya OKUMUfi, Prof. Dr.<br />
Dokuz Eylül Üni<strong>ve</strong>rsitesi Hemflirelik Yüksekokulu Do¤um <strong>ve</strong> Kad›n Hastal›klar› Hemflireli¤i Anabilim Dal›-‹ZM‹R<br />
Nermin OLGUN, Prof. Dr.<br />
Ac›badem Üni<strong>ve</strong>rsitesi Sa¤l›k Bilimleri Fakültesi, Ö¤retim Üyesi-‹STANBUL<br />
Ayfle P‹fiK‹N<br />
Emekli Hemflire-‹STANBUL<br />
Münev<strong>ve</strong>r SARSILMAZ<br />
Ege Üni<strong>ve</strong>rsitesi T›p Fakültesi Hastanesi, Acil Servis Yo¤un Bak›m Sorumlu Hemfliresi-‹ZM‹R<br />
Sel<strong>ve</strong>t SEV‹NÇ, Dr.<br />
Emekli Ö¤retim Üyesi-‹STANBUL<br />
Günnaz fiAH‹N<br />
Çukurova Ünv. Balcal› Hast. ‹lkyard›m <strong>ve</strong> Acil Anabilim Dal› Baflh.-ADANA<br />
Nevin HOTUN fiAH‹N, Doç. Dr.<br />
‹.Ü. Florence Nightingale HYO, Do¤um <strong>ve</strong> Kad›n Hastal›klar› Anabilim Dal› Ö¤retim Üyesi-‹STANBUL<br />
Ahsen fi‹R‹N, Prof. Dr.<br />
Ege Üni<strong>ve</strong>rsitesi Hemflirelik Yüksekokulu, Do¤um <strong>ve</strong> Kad›n Hastal›klar› Anabilim Dal› Baflkan›-‹ZM‹R<br />
Aytolan YILDIRIM, Prof. Dr.<br />
‹.Ü. Florence Nightingale Hemflirelik Yüksekokulu, Yönetim Anabilim Dal› Baflkan›-‹STANBUL<br />
Hatice YILDIZ, Yard. Doç. Dr.<br />
Marmara Üni<strong>ve</strong>rsitesi SBF Hemflirelik Bölümü, Do¤um <strong>ve</strong> Kad›n Hast. Anabilim Dal› Ö¤retim Üyesi-‹STANBUL<br />
* Soyadlar›na göre alfabetik olarak s›ralanm›flt›r.<br />
Yaz›flma Adresi<br />
<strong>Koç</strong> Üni<strong>ve</strong>rsitesi Hemflirelik Yüksekokulu, Semahat Arsel Hemflirelik <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Merkezi<br />
Güzelbahçe Sok. No 20 D Blok, 34365 Niflantafl› / ‹STANBUL<br />
Tel: 0212- 311 26 40 Faks: 0212 311 26 30 e-posta: sanerc@ku.edu.tr<br />
De¤erlendirmeye gönderilecek yaz›lar için e-posta adresi: head@kareyayincilik.com.tr<br />
Grafik Tasar›m, Haz›rl›k: Selin Canaran Demir; e-posta: selin.canaran@gmail.com<br />
Bask› öncesi yay›na haz›rl›k çal›flmalar›: Kare Yay›nc›l›k <strong>ve</strong> ‹letiflim Hizmetleri; 0216 550 61 11,<br />
e-posta: kareyayincilik@gmail.com<br />
Bask›: Portakal Bas›m Matbaac›l›k San.Tic.Ltd.fiti., ‹stanbul Tel.: 0 212 332 28 01<br />
Bas›m Tarihi: May›s 2011<br />
Bask› Adedi: 1000
De¤erli Meslektafllar›m,<br />
Bu say›m›zda, dergimizle ilgili son geliflmeleri sizinle paylaflmak istiyorum. 2010<br />
y›l›ndan itibaren dergimizin yay›n periyodunu y›lda üç say›ya ç›kararak, ulusal <strong>ve</strong><br />
uluslararas› dizinlerde yer alman›n öncelikli flart› olan y›lda üç say› yay›nlanma<br />
koflulunu sa¤lad›k. Ard›ndan 2011 y›l›nda, dergimizin TÜB‹TAK-ULAKB‹M Türk<br />
T›p Dizini’ne kabul edilmesi için gereken çal›flmalar› bafllatt›k. Bu dizinde yer<br />
alabilmek için, y›lda en az üç say› yay›nlanm›fl olmak <strong>ve</strong> üç say›da toplam 12<br />
araflt›rma makalesi yay›nlam›fl olmak gerekiyor.<br />
Bu kriterleri yerine getirebilmek için de editör yard›mc›lar›, dan›flma kurulu üyeleri<br />
<strong>ve</strong> teknik ekip içinde yer alan tüm arkadafllar›m›zla birlikte çok çal›flt›k. Bizi çok<br />
zorlayan konu, yay›nlanabilir nitelikte araflt›rma makalesi bulmakt›. Çünkü, hem<br />
gelen makale say›s› az, hem de gelen makalelerin yay›na dönüflürken kritik edilerek<br />
de¤erlendirilmesi, de¤erlendirmeler do¤rultusunda yeniden düzenlenmesi <strong>ve</strong> yenilenen<br />
yaz›lar›n yeniden incelenmesi aflamas›nda çok emek <strong>ve</strong> zaman <strong>ve</strong>rilmesi gerekti.<br />
Bu süreçte, tüm dan›flma kurulumuz, yazarlar›m›z <strong>ve</strong> yay›n ekibimizle birlikte çok<br />
u¤rafl <strong>ve</strong>rmemize ra¤men dergimizin iki say›s›n› öngördü¤ümüz tarihlerin ard›ndan<br />
yay›nlayabildik. Ancak 2011 y›l› bu yönden daha umutlu görünüyor; çünkü 2011<br />
y›l›n›n ilk iki say›s› ile ilgili araflt›rma makale say›s› flu an itibari yeterli görünüyor.<br />
Bu dönemde dergimize ilgi gösteren <strong>ve</strong> yaz›lar›n› gönderen siz de¤erli yazarlar›m›za<br />
teflekkür ediyoruz.<br />
‹lginizin devam etmesini dile¤iyle,<br />
Emine TÜRKMEN<br />
Yard.Doç.Dr.
Vehbi <strong>Koç</strong> Vakf› Hemflirelik Fonu taraf›ndan 2012 y›l›nda<br />
10 araflt›rma projesine destek sa¤lanacakt›r.<br />
Vehbi <strong>Koç</strong> Vakf› Hemflirelik Fonu Proje Destekleme Program›’n›n Hedefi:<br />
Türkiye’de hemflirelik mesle¤inin geliflme <strong>ve</strong> güçlenmesine katk›da bulunmakt›r.<br />
Son baflvuru tarihi 31 Aral›k 2011<br />
Hangi Projeler Kabul Edilebilir?<br />
Hemflirelik mesle¤inin e¤itim, yönetim <strong>ve</strong><br />
bak›m sorunlar›na ›fl›k tutucak;<br />
Hemflirelik bak›m›n›n etkisini ortaya<br />
koyacak;<br />
<strong>E¤itim</strong>-uygulama alanlar›n›n ortak<br />
çal›flmas›n› yans›tacak;<br />
Tercihen Türkiye çap›nda yap›lacak;<br />
Ekip ya da disiplinleraras› iflbirli¤ini<br />
yans›tacak çal›flmalar kabul edilecektir.<br />
• Tez çal›flmalar› kabul edilmeyecektir.<br />
Kimler Baflvurabilir?<br />
• Devlet Üni<strong>ve</strong>rsiteleri’ne ba¤l› Hemflirelik<br />
Yüksekokulu <strong>ve</strong> Sa¤l›k Yüksekokulu’nda görev<br />
yapan hemflire ö¤retim üyesi <strong>ve</strong> görevlileri;<br />
• Devlet Hastaneleri’nde görev yapan hemflire<br />
ö¤retim üyesi <strong>ve</strong> görevlileri;<br />
• Hemflirelik mesle¤inin sivil toplum kurulufllar›nda<br />
görev yapan hemflire ö¤retim üyesi <strong>ve</strong> görevlileri<br />
baflvurabilir.<br />
• Proje yürütücüsü hemflire ö¤retim üyesi ya da<br />
ö¤retim görevlisi olmal›d›r.<br />
• Projede yer alacak di¤er araflt›rmac›lar hemflirelik<br />
lisans program› mezunu olmal›d›r. (<strong>Araflt›rma</strong> <strong>ve</strong><br />
istatistik dersi alm›fl olmal›d›r).<br />
Bilgi için; Tel: 0 212 311 26 40 Faks: 0 212 311 26 30<br />
www.sanerc.ku.edu.tr e-posta: sanerc@ku.edu.tr<br />
Vehbi <strong>Koç</strong> Vakf› Hemflirelik Fonu Proje Destekleme Komitesi<br />
<strong>Koç</strong> Üni<strong>ve</strong>rsitesi Hemflirelik Yüksekokulu<br />
Güzelbahçe Sok. No: 20, 34365 Niflantafl› / ‹stanbul<br />
Bir proje için ayr›lan bütçe ne kadard›r?<br />
• Bir proje için toplam y›ll›k destek en fazla 10.000<br />
USD’dir.<br />
Proje destekleme süresi ne kadard›r?<br />
• Her proje bir y›l süreyle desteklenir.<br />
Nas›l baflvurulabilir?<br />
• Baflvuru formlar› <strong>SANERC</strong>'ten temin edilebilir.<br />
Yaz›l› baflvurular kabul edilir.<br />
• Baflvuru formu doldurulduktan sonra afla¤›da<br />
belirtilen adrese gönderilir.
Ö Z G Ü N Y A Z I<br />
Hemflirelik Mesle¤inin Dönüflümü<br />
The Transformation of Nursing Work<br />
ELIZABETH ANNE HERDMAN*<br />
ÇEV‹R‹: ÖZLEM YAZICI KORKMAZ**<br />
ÖZET<br />
‹nsanlar›n ço¤u hemflirelik mesle¤ini yeterince tan›mamaktad›r.<br />
Hemflirelik tan›mlar› da anlafl›lmas› zor <strong>ve</strong> genellikle hemflirelerin<br />
neler yapt›¤›na dayanmaktad›r. Bu yaklafl›m günümüzde yetersiz<br />
görülmektedir; çünkü hemflirelerin neler yapt›¤›n› çal›flma koflullar›<br />
belirlemekte <strong>ve</strong> bu koflullar zamanla de¤iflmektedir. Bu nedenle<br />
hemflireler mesleki rollerini <strong>ve</strong> görev kapsamlar›n› tan›mlamal›,<br />
izlemeli <strong>ve</strong> de¤erlendirmeli; bunu belirlerken resmi makamlar›n,<br />
ifl<strong>ve</strong>renlerin, toplumun de¤iflen beklentileri <strong>ve</strong> di¤er sa¤l›k<br />
personelinin görev kapsamlar›ndaki de¤ifliklikleri de dikkate<br />
almal›d›r. Baflka bir deyiflle hemflireler mesle¤in sosyal, ekonomik<br />
<strong>ve</strong> siyasi ba¤lamda faaliyet gösterdi¤ini <strong>ve</strong> bu ba¤lam içinde<br />
hemflireli¤in de¤erli fakat güçsüz bir oyuncu oldu¤unu anlamal›d›r.<br />
Hemflireler kuram ile uygulama aras›ndaki boflluk, ba¤›ms›zl›k,<br />
uzmanlaflma, yetki elde etme <strong>ve</strong> di¤er disiplinlerle iflbirli¤i yapma<br />
gibi eski sorunlarla bafl etmek için yeni yollar bulmal›d›r.<br />
Anahtar sözcükler: Hemflirelik; dönüflüm; hemflirelik mesle¤i; bilgi mesle¤i; bilgi<br />
iflçileri; hemflireli¤in meslekleflmesi.<br />
Hemflirelik mesle¤i toplumda yeterince tan›nmamaktad›r.<br />
‹nsanlar, ancak hemflirelik hizmetlerine gereksinim<br />
duyduklar›nda hemflirelerin görevlerinin ne denli<br />
karmafl›k oldu¤unu anlamaktad›r. Bu durumun nedenlerinden<br />
biri, hemflirelik mesle¤ini oluflturan unsurlar›n ulusal <strong>ve</strong> yerel<br />
koflullara göre farkl›l›k göstermesi <strong>ve</strong> hemflirelik mesle¤inin farkl›<br />
flekillerde tan›mlanmas›d›r. Tan›mlar, üst düzey yetkililerce<br />
düzenlenerek toplumda görünür olur, oysa kararlar hemflirelik<br />
otonomisine dayand›r›lmal›d›r. Literatürde yer alan hemflirelik<br />
tan›mlar›n›n ço¤u, ulusal yasalarda ya da hemflirelik mesle¤inin<br />
kapsam›na iliflkin raporlarda yer almaktad›r.<br />
Uluslararas› Hemflireler Konseyinin (The<br />
International Council of Nurses=ICN)<br />
2010’da aç›klad›¤› hemflirelik tan›m›: [1]<br />
Hemflirelik mesle¤i, ba¤›ms›z <strong>ve</strong>ya ekip halinde<br />
çal›flarak hasta <strong>ve</strong>ya sa¤l›kl› her yafltan bireylere,<br />
ailelere, gruplara <strong>ve</strong> toplumlara her türlü ortamda<br />
bak›m <strong>ve</strong>rmeyi kapsamaktad›r. Hemflirelik, sa¤l›¤›n<br />
gelifltirilmesi, hastal›klar›n önlenmesi <strong>ve</strong> hasta, engelli<br />
* E A Herdman, Prof. Dr.<br />
<strong>Koç</strong> Üni<strong>ve</strong>rsitesi Hemflirelik Yüksekokulu Müdürü<br />
Güzelbahçe Sok. No:20, 34365 Niflantafl› / ‹stanbul<br />
Tel.: 0 212 311 26 01 Faks: 0 212 311 26 02<br />
e-posta: eherdman@ku.edu.tr<br />
ABSTRACT<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 3-5<br />
3<br />
For most people nursing work is poorly understood. Definitions of<br />
nursing are also elusi<strong>ve</strong> and often based on what nurses do. This<br />
approach is now seen as inadequate because what nurses ‘do’ is<br />
determined by circumstances, which change o<strong>ve</strong>r time. What is now<br />
generally accepted is the fact nursing is responsible for defining nurses’<br />
roles and scope of practice. Howe<strong>ve</strong>r, while nurses, should define,<br />
monitor and evaluate their roles and scope of practice, they must take<br />
into account views of go<strong>ve</strong>rnments, employers, changing public<br />
expectations and changes in the practice of other health professionals.<br />
In other words nurses must understand that the profession operates<br />
within a social, economic and political context in which nursing is a<br />
valuable but not powerful player. They must find new ways to deal<br />
with old issues such as the theory-practice gap, autonomy, specialization,<br />
credentialism and multidisciplinary practice.<br />
Key words: Nursing; transformation; nursing profession; knowledge profession;<br />
knowledge workers; professionalization of nursing.<br />
<strong>ve</strong>ya ölmek üzere olan bireylerin bak›m›n› içerir. Yasal<br />
savunuculuk, gü<strong>ve</strong>nli bir ortam oluflturma, araflt›rma<br />
yapma, sa¤l›k politikalar›n›n yap›lanmas› <strong>ve</strong> sa¤l›k<br />
sistemleri yönetimine kat›l›m <strong>ve</strong> e¤itim de hemflirelik<br />
mesle¤inin anahtar (temel) rolleridir.<br />
ICN 1993’te yapt›¤› bir aç›klamada, hemflirelik tan›m›n›n,<br />
hemflirelerin niteliklerini <strong>ve</strong> mesleki sorumluluklar›n›<br />
yans›tt›¤›n› <strong>ve</strong> bu nedenle hemflirelerin görevlerini <strong>ve</strong><br />
uygulama alanlar›n› tan›mlamakla sorumlu oldu¤unu ileri<br />
sürdü. Hemflireler, mesleki örgütler <strong>ve</strong> düzenleyici kurumlar<br />
arac›l›¤›yla mesleki görevlerini <strong>ve</strong> uygulama alanlar›n›<br />
tan›mlamak, izlemek <strong>ve</strong> de¤erlendirmekle sorumlu iken,<br />
toplumdaki di¤er kesimlerin görüfllerinin de dikkate al›nmas›<br />
gerekiyor. Bunun nedeni, meslek kapsam› tan›mlamalar›n›n<br />
resmi makamlar›n, ifl<strong>ve</strong>renlerin, halk›n de¤iflen beklentileri<br />
<strong>ve</strong> di¤er sa¤l›k personelinin görev kapsamlar›ndaki<br />
de¤iflikliklerden de etkileniyor olmas›d›r. [2]<br />
Birleflik Krall›k’ta hemflirelik mesle¤ini tan›mlamadaki en yayg›n<br />
yaklafl›m, rolleri, ifllevleri ya da görevleri tan›mlamakt›r. Bu<br />
** Ö Y Korkmaz, Yard. Doç. Dr.<br />
<strong>Koç</strong> Üni<strong>ve</strong>rsitesi Hemflirelik Yüksekokulu<br />
Semahat Arsel Hemflirelik <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Merkezi (<strong>SANERC</strong>)<br />
Güzelbahçe Sok. No:20, 34365 Niflantafl› / ‹stanbul<br />
Tel.: 0 212 311 26 48 Faks: 0 212 311 26 30<br />
e-posta: okorkmaz@ku.edu.tr
Ö Z G Ü N Y A Z I<br />
yöntem günümüzde yetersiz kalmaktad›r, çünkü hemflirelerin<br />
‘neler yapt›¤›’n› çal›flma koflullar› belirler <strong>ve</strong> bu koflullar zamanla<br />
de¤iflebilir. Günümüzde hemflireler taraf›ndan rutin olarak<br />
üstlenilen birçok görev bir zamanlar doktorlar›n özel ayr›cal›¤›<br />
olmufltur; ayr›ca bir zamanlar diplomal› hemflirelerin<br />
uygulamas›na izin <strong>ve</strong>rilen <strong>ve</strong> uzmanl›k gerektiren teknik ifllemler<br />
flimdi hastalara ya da onlar›n refakatçilerine ö¤retilmektedir.<br />
‹ngiltere Cochrane Merkezi’nin (United Kingdom Cochrane<br />
Center-UKCC) 1992’de yay›nlad›¤› Meslek Uygulama Alanlar›<br />
(The Scope of Professional Practice) bafll›kl› raporda, [3] hemflirelik<br />
mesle¤inin hemflirelerin yapmas›na izin <strong>ve</strong>rilmeyen görevlerin<br />
listesiyle tan›mlanmas› fikri öne sürüldü. Bu rapor, meslek<br />
kapsam›na iliflkin s›n›rlamalar›n gü<strong>ve</strong>nli <strong>ve</strong> yetkin uygulama için<br />
gereken bilgilerle <strong>ve</strong> vas›flarla belirlenmesi <strong>ve</strong> s›n›flamalara<br />
hemflirelerin karar <strong>ve</strong>rmesi gerekti¤ini öne sürdü. Bu raporda<br />
hemflirelik mesle¤i tan›mlanm›yordu, hemflirelerin yapabilece¤i<br />
ya da yapamayaca¤› görevlerin listesi de yer alm›yordu.<br />
Hem ulusal hem de uluslararas› düzeyde hemflirelik yasalar›<br />
aras›nda da büyük farklar bulunmaktad›r. Ço¤u ülkede “hemflire”<br />
ifadesinin yasal bir tan›m› bulunmakta <strong>ve</strong> hatta baz›lar›<br />
“hemflirelik” terimi için de yasal bir tan›ma sahip durumdad›r.<br />
Yine pek çok ülkede hemflirelerin meslek kapsam› yasalarla<br />
belirlenmifltir; Birleflik Krall›k’ta ise böyle bir yasa yoktur, görev<br />
alanlar›n›n belirlenmesi hemflirelerin ba¤l› bulundu¤u düzenleyici<br />
organ› olan Hemflirelik <strong>ve</strong> Ebelik Konseyi’nin (Nursing and<br />
Midwifery Council-NMC) sorumlulu¤undad›r. Birleflik Krall›k’ta<br />
‘hemflirelik’ terimi yasalarda tan›mlanmamaktad›r, fakat ‘ruhsatl›<br />
hemflirelik bak›m›’ terimi, 2001 tarihli Sa¤l›k <strong>ve</strong> Sosyal Yard›m<br />
Yasas›nda ‘sosyal hizmet’ <strong>ve</strong> ‘kiflisel bak›m’ terimlerinden ayr›<br />
olacak flekilde tan›mlanm›flt›r. Birleflik Krall›k’ta ‘diplomal›<br />
hemflire’ unvan› yasalarla korunmaktad›r <strong>ve</strong> diplomal› hemflirelerin<br />
sahip olmas› gereken vas›flar bir yönetmelikte tan›mlanmaktad›r. [4]<br />
Kraliyet Hemflirelik Okulu (Royal College of Nursing) 2003’te<br />
“Hemflireli¤in tan›m›, hemflireli¤in kendisi gibi dinamiktir;<br />
hemflirelik yeni gereksinimleri karfl›lamak <strong>ve</strong> yeni bilgileri dikkate<br />
almak için sürekli evrim geçirmektedir.” aç›klamas›n› yapt›. [4]<br />
Net olan fludur ki, hemflireli¤in tan›mlar›, hemflirelik uygulama<br />
kapsam›n›n flartnameleri, etik ilkeler <strong>ve</strong> profesyonel tüzük<br />
birbiriyle yak›ndan iliflkilidir <strong>ve</strong> hemflirelik uygulamas›n›n farkl›<br />
seviyelerini tan›mlamak için daha fazla araflt›rmaya gerek<br />
duyulmaktad›r. Bu tip bir araflt›rman›n odak noktas› da klinik<br />
de¤erlendirme, temelde yatan bilgi taban› ile kanun kapsam›ndaki<br />
etik ilkeler <strong>ve</strong> profesyonel tüzü¤ü bir araya getiren hemflire-hasta<br />
aras›ndaki iliflki <strong>ve</strong> gü<strong>ve</strong>n üzerinde olmal›d›r.<br />
Uluslararas› Hemflirelik Konseyi, hemflirelik standartlar›n›n<br />
dünya genelinde yükseltilmesini <strong>ve</strong> hemflirelerin profesyonel<br />
olma çabalar›n›n desteklenmesini standart hale getirmek için<br />
önemli bir güçtür. Standart oluflturma, hemflireli¤in farkl›<br />
ülkelerde tabi oldu¤u kurumsal <strong>ve</strong> yasal çerçe<strong>ve</strong>ler aras›ndaki<br />
uyumu art›rmaktad›r. Hemflirelik ö¤retiminde do¤al bilimler <strong>ve</strong><br />
bilgi teknolojisi gibi baz› alanlar evrensel düzeyde<br />
uygulanmaktad›r; fakat sosyal bilimler, befleri bilimler <strong>ve</strong> lisan<br />
gibi di¤er alanlar, kültüre göre de¤iflmektedir. Bu güne kadar<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 3-5<br />
4<br />
hemflirelik mesle¤inin temelini nelerin oluflturdu¤u üzerinde<br />
evrensel ortak bir görüfle var›lamam›flt›r, fakat “hemflire ifl gücü<br />
pazar›n›n giderek küreselleflmesi, ö¤retim <strong>ve</strong> uygulama için<br />
küresel standartlar belirlenmesinin önemini giderek<br />
art›rmaktad›r”. [5]<br />
Hemflirelik e¤itiminin üni<strong>ve</strong>rsite sektörüne geçifl yapmas› farkl›<br />
ulusal düzlemlerde farkl› zamanlarda, farkl› sebeplerden dolay›<br />
gerçekleflmifltir. Örne¤in, Avustralya’daki transfer, profesyonel<br />
hemflirelik gruplar›n›n otuz y›ll›k lobi çal›flmas›ndan sonra<br />
1985’te meydana gelmifltir. Avustralya’n›n önde gelen hemflire<br />
meslek gruplar›, bu mesle¤e profesyonellik kazand›rma amac›yla<br />
tüm hemflirelik ö¤retiminin üni<strong>ve</strong>rsitelere devredilmesini talep<br />
etmiflti. ‹zleyen hükümetler bu talebi görmezlikten geldi. Sonunda,<br />
1980’lerde hemflireler bu devir iflleminin hemflireli¤e<br />
profesyonellik kazand›rmak için de¤il, hastanelerde ö¤renciler<br />
yerine diplomal› hemflireler istihdam etmenin daha ekonomik<br />
olaca¤› gerekçesiyle yap›lmas›n› talep etti. [6] Baflka bir deyiflle,<br />
Avustralya’da hemflirelik ö¤retimine iliflkin sa¤l›k politikas›, hem<br />
profesyonellik kazand›rma hem de ak›lc›l›k gerekçelerinden<br />
etkilendi. Hemflire meslek gruplar›, bu politikan›n profesyonellik<br />
kazand›rma amac›yla de¤ifltirilmesini istiyordu, hükümet ise<br />
tasarruf elde etmek için de¤ifliklik yapt›. [7] Taraflar›n hiçbiri bu<br />
de¤iflikli¤in çal›flan hemflireler üzerindeki etkilerini dikkate<br />
almad›.<br />
Hemflirelik ö¤retiminin üni<strong>ve</strong>rsitelere devredilmesinin etkileri,<br />
çal›flan hemflireleri bu meslek gruplar›n›n liderlerinin hiç akl›na<br />
gelmeyen bir flekilde etkiledi. Avustralya’da hemflirelik e¤itiminin<br />
üni<strong>ve</strong>rsitelere devredilmesinden sekiz y›l sonra yap›lan bir<br />
araflt›rmada, hemflirelik niteliklerinin k›dem indirme, parçalanma,<br />
uzmanlaflma <strong>ve</strong> otonominin azalmas› nedeniyle vas›fs›zlaflt›¤›n›<br />
göstermiflti. [8] K›dem indirme, daha önce ö¤renci hemflirelere<br />
<strong>ve</strong>rilen görevlerin art›k kalifiye hemflireler taraf›ndan yerine<br />
getiriliyor olmas›n›n sonucuydu. Parçalanma, kalifiye hemflirelerin<br />
ayn› ifli daha niteliksiz çal›flanlar ya da nitelikli olmayan çal›flanlar<br />
olarak yürütmesi sonucu iflin içeriksel beceriyi kaybetmesini<br />
içermektedir. Uzmanlaflma, hemflirelerin ço¤unlu¤unun nitelik<br />
kapsam›n› daraltt›, pek çok hemflire ifllerinin do¤as› de¤iflti¤i<br />
için ba¤›ms›zl›klar›n› yitirdiklerini fark etti. Sonuçta hemflirelerin<br />
ifle al›nmas›nda <strong>ve</strong> elde tutulmas›nda y›llarca büyük sorunlarla<br />
karfl›lafl›ld›. Uzmanlaflmaya giden yol, büyük ölçüde parçalanm›flt›r<br />
<strong>ve</strong> hastan›n bak›m <strong>ve</strong> tedavi anlam›ndaki ihtiyaçlar›na odaklanma<br />
yerine teknik ihtisas ile güdülen bir sa¤l›k sistemiyle sonuçlanabilir.<br />
Hemflirelik literatüründe yer alan en önemli problemlerden biri,<br />
çal›flan hemflirelerin genelde “gerçek”e de¤il “ideal”e odaklanan<br />
bir hemflirelik imaj›n›n gölgesinde kald›¤›d›r. Hemflirelik<br />
mesle¤inin dönüflmesini sosyolojik aç›dan incelersek, bu meslek<br />
dal›nda egemen olan varsay›mlar›n ço¤unun yanl›fl oldu¤unu<br />
kan›tlayabiliriz <strong>ve</strong> hemflire meslek gruplar›n›n eskiden yapt›¤›<br />
hatalar›n ço¤undan kaç›nabiliriz. Örne¤in, hemflirelik mesle¤inin<br />
dönüflmesi, profesyonellik kazanma <strong>ve</strong> ak›lc›l›k aç›lar›ndan analiz<br />
edildi¤inde, bu meslek de¤ifliminin hem iç hem de d›fl güçler<br />
taraf›ndan etkilendi¤i anlafl›lmaktad›r. Bir meslek dal›n›n<br />
profesyonellik kazanmas›, uygulad›¤› stratejilerle <strong>ve</strong> içinde faaliyet
gösterdi¤i büyük sosyal güçlerle yak›ndan ba¤lant›l›d›r. Örnek<br />
olarak Birleflik Krall›k’ta hekim a盤› olan hastanelerde hemflireler<br />
genelde stajyer hekimlerin ifllerini yapmak zorunda kalmaktad›r.<br />
Hekim da¤›l›m›n›n yetersiz oldu¤u bölgelerde güçlü “Uzman<br />
Hemflire-Nurse Practitioner” hareketleri görülmektedir.<br />
Hemflirelik ö¤retimi için halen uygulanan düzenlemelerin <strong>ve</strong>rimini<br />
ölçmek için hemflirelik ö¤retimini mevcut iflgücü pazar› aç›s›ndan<br />
incelememiz gerekmektedir. Hemflirelik e¤itimi modellerine<br />
yönelik tavsiyelerde bulunarak büyümekte olan ifl gücü <strong>ve</strong><br />
endüstriyel ihtiyaçlar› karfl›lamak için, bu faktörler hem sa¤l›k<br />
endüstrisi hem de e¤itim perspektiflerinden de¤erlendirilmelidir.<br />
Hesaba kat›lmas› gereken di¤er faktörler ise, hemflireli¤in de¤iflen<br />
içeri¤i <strong>ve</strong> sa¤l›k gereksinimleri, hemflirelik, t›p <strong>ve</strong> sa¤l›k<br />
sektöründeki di¤er gruplar›n ba¤lant›lar›, ulusal <strong>ve</strong> bölgesel<br />
ihtiyaçlar ile finansal düzenlemeleri içermektedir.<br />
Drucker, [9] hemflirelerden bilgi iflçileri olarak bahsetmekte <strong>ve</strong><br />
hemflireli¤i yeni bilgi mesleklerinde ikinci s›raya koymaktad›r,<br />
bu meslek; t›p gibi eski bilgi meslekleri <strong>ve</strong> giderek büyüyen yeni<br />
sa¤l›k profesyonelleri grubu gibi bilgi meslekleriyle beraber<br />
çal›flmaktad›r. ‹kincisi, sa¤l›k alan›nda uzmanlaflman›n h›zla<br />
artmas›d›r. Ayr›ca, bilginin h›zla eskimesi <strong>ve</strong> bu yeni bilgilerin<br />
uygulamada yap›lan görevlerle birlefltirilmesi faktörleri de dikkate<br />
al›nmal›d›r. Bu da, hemflirelik e¤itimi müfredat›nda süregelen<br />
geliflmeler olaca¤› anlam›na gelmektedir. Bunlardan baz›lar›<br />
sa¤l›k hizmetlerindeki yeni ihtiyaçlara yönelik olurken di¤erleri<br />
ise çeflitli profesyonel hizmetler <strong>ve</strong> bak›m yönetiminde entegre<br />
modelleri içeren yeni öncelikler <strong>ve</strong> yaklafl›mlar olacakt›r. Clare<br />
<strong>ve</strong> arkadafllar›, [10] üni<strong>ve</strong>rsitelerin hemflirelik bölümlerinde de<br />
müfredat›n geçirdi¤i evrimi incelerken baz› endiflelerini dile<br />
getirmektedir. Bu endifleler aras›nda bilgi teknolojisi, teknoloji<br />
ö¤retimi <strong>ve</strong> hastanede tedavilerin de¤iflen do¤as›d›r. Buradaki<br />
en önemli nokta, sa¤l›k hizmetlerinin h›zla de¤iflmesinden <strong>ve</strong><br />
teknoloji kullanmas›ndan ötürü ö¤retim sisteminin ona<br />
yetiflemeyece¤i, klinik uygulamalarda güncel kalman›n çok daha<br />
önem kazanaca¤›d›r.<br />
Genelde kaynaklar tahsis edilirken <strong>ve</strong> uzmanl›k kazand›r›l›rken,<br />
hemflirelik ö¤retimi aç›s›ndan uygulama ortamlar›n›n ne kadar<br />
önemli oldu¤u gözden kaçmaktad›r. Hemflirelik ö¤retiminin<br />
karfl›laflt›¤› en ciddi sorunlardan biri, klinik ö¤retim masraflar›n›n<br />
artmas›d›r, öte yandan klinik uygulama alanlar›n›n az say›da<br />
olmas› <strong>ve</strong> bu alanlar için rekabetin yo¤un olmas›, hemflirelik<br />
ö¤retiminin geliflmesini k›s›tlamaktad›r. Staj sistemi, hemflirelik<br />
mesle¤ini ö¤renmek için mükemmel düzenlemeler sa¤lam›flt›r,<br />
fakat hizmete ö¤retimden daha fazla önem <strong>ve</strong>rme e¤ilimi<br />
bulunmaktad›r. Kuramsal akademik modeller, genel vas›flar<br />
kazanmak için f›rsatlar sunmaktad›r, fakat bunlar› uygulayacak<br />
yap›sal bir çerçe<strong>ve</strong> oluflturmakta yetersiz kalmaktad›r. Kuramla<br />
uygulama aras›nda ba¤lant› kurma konusunda yeni tart›flmalar<br />
yap›lmaktad›r. [11] Bunu baflarmak için ö¤rencilerin deneyimlerinin<br />
akademisyen e¤itimciler <strong>ve</strong> uygulay›c›lar taraf›ndan birlikte<br />
tasarlanmas› <strong>ve</strong> uygulama ortam›nda sunulmas› gerekmektedir.<br />
Ne yaz›k ki ço¤u hastane yöneticisi, klinik uygulama alanlar›<br />
temin etmeyi büyük bir fedakarl›k olarak görmekte <strong>ve</strong> bunlar›<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 3-5<br />
5<br />
Hemflirelik Mesle¤inin Dönüflümü<br />
temin ederek hemflirelere iyilik yapt›klar›n› düflünmektedir.<br />
Hatta baz› hastane yöneticileri, bu mekanlarda çal›flmalar›<br />
karfl›l›¤›nda hemflirelerden ücret talep etmektedir. Klinik uygulama<br />
alanlar› temin etmenin fedakarl›k ya da para kazanma f›rsat›<br />
de¤il sorumluluk oldu¤u anlafl›l›ncaya kadar, kuram ile uygulama<br />
aras›ndaki boflluk, hemflire e¤itimciler için problem olmaya<br />
devam edecektir.<br />
Hemflireler, sa¤l›k sistemindeki en büyük meslek grubunu<br />
oluflturmaktad›r <strong>ve</strong> benzersiz, sürekli geliflen bir rol oynamaktad›r.<br />
‹fl organizasyonu <strong>ve</strong> yönetim süreçlerinin yüksek seviyeli e¤itimi<br />
tan›yarak onlardan daha etkili <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>rimli flekilde yararlanmalar›<br />
gerekmektedir. Ayn› zamanda hemflireler de profesyonellik<br />
kazanma sürecinin sosyal, ekonomik <strong>ve</strong> siyasi ba¤lamda<br />
olufltu¤unu <strong>ve</strong> bu ba¤lam içinde hemflireli¤in de¤erli fakat güçlü<br />
olmayan bir oyuncu/rol al›c›/rol oynay›c› oldu¤unu anlamal›d›r.<br />
Hemflireler kuram ile uygulama aras›ndaki boflluk, ba¤›ms›zl›k,<br />
uzmanlaflma, yetki elde etme <strong>ve</strong> çoklu disiplinler aras› uygulama<br />
gibi eski sorunlarla bafl etmek için yeni yollar bulmal›d›r. Sa¤l›k<br />
hizmetleri etkin <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>rimli flekilde <strong>ve</strong>rilmelidir, çünkü kamu<br />
yat›r›mlar› giderek artarken maliyeti yüksek hizmetlere duyulan<br />
talep de artmaktad›r. Sa¤l›k hizmetlerinin maliyetleri artmakta,<br />
nüfus yafllanmakta, tüketicilerin beklentileri de¤iflmektedir <strong>ve</strong><br />
yeni teknolojiler sayesinde müdahale potansiyeli geliflmektedir.<br />
Bu de¤ifliklikler, ortaya ç›kan sa¤l›k sistemindeki önemli<br />
konulardan birinin tedaviden <strong>ve</strong> bak›mdan eflit ölçüde yararlanma<br />
olaca¤› anlam›na gelmektedir. Bu koflullar alt›nda sistemin<br />
etkinli¤ine <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>rimlili¤ine hemflireli¤in sa¤layaca¤› katk› önem<br />
tafl›maktad›r.<br />
KAYNAKLAR<br />
1. International Council of Nurses Definition of Nursing. Updated April<br />
2010 http://www.icn.ch/about-icn/icn-definition-of-nursing/<br />
2. International Council of Nurses Scope of nursing practice. Geneva: ICN<br />
1998.<br />
3. UKCC Scope of professional practice. London: UKCC; 1992.<br />
4. Royal College of Nursing. Defining nursing. Published by the Royal<br />
College of Nursing, 20 Ca<strong>ve</strong>ndish Square, London 2003.<br />
5. Herdman E. Globalization, internationalization and nursing. Nurs Health<br />
Sci 2004;6(4):237-8.<br />
6. Herdman E. Professionalization, Rationalization and Policy Change:<br />
The transfer of nurse education to the uni<strong>ve</strong>rsity sector. The Annual<br />
Review of Health Social Sciences 1995. Vol. 5, p. 61-78.<br />
7. Herdman E. Knowledge without power: the professionalization of<br />
nursing. In: Keleher H, McInerny F, editors. Nursing matters. Australia:<br />
Harcourt Brace; 1998. p. 29-46.<br />
8. Herdman E, Short S. The deskilling of registered nurses. In: Germov<br />
J, editor. Health papers: presented at the “Social theory in Practice”<br />
TASA Conference, Department of Sociology and Anthropology, Uni<strong>ve</strong>rsity<br />
of Newcastle; 1993. p. 134-42.<br />
9. Drucker P. Knowledge workers are the new capitalists. The new<br />
workforce. The Economist 2001; 1 No<strong>ve</strong>mber.<br />
10. Clare J, White J, Edwards H, van Loon A. Learning outcomes and<br />
curriculum de<strong>ve</strong>lopment in major disciplines: nursing. Final report for<br />
the Australian Uni<strong>ve</strong>rsities Teaching Committee. January. Adelaide:<br />
School of Nursing & Midwifery, Flinders Uni<strong>ve</strong>rsity; 2002.<br />
11. Gonzi A. Teaching and learning of the key competencies. Paper presented<br />
at DeSeCo Symposium, Definition and Selection of Key Competencies,<br />
Geneva: 2002, 11–13 February.
K L ‹ N ‹ K Y A Z I<br />
Hemflirelik Ö¤rencilerinin Klinik<br />
Performanslar›n›n De¤erlendirilmesi II: Klinik<br />
De¤erlendirme Süreci<br />
Clinical Performance Evaluation of the Nursing<br />
Students Part II: Clinical Evaluation Process<br />
SELVET SEV‹NÇ*<br />
PEL‹N KARAÇAY**<br />
ÖZET ABSTRACT<br />
Klinik e¤itim, hemflirelik e¤itiminin ayr›lmaz bir parças›d›r. Ö¤rencilerin<br />
klinik performanslar›n›n detayl› bir flekilde de¤erlendirilmesi genellikle<br />
zaman al›c› <strong>ve</strong> can s›k›c› olmakla birlikte önemli bir süreçtir. Bu makale,<br />
klinik de¤erlendirme sürecini, ö¤rencilerin klinik performans düzeylerinin<br />
belirlenmesinde kullan›labilecek standartlar için bir örne¤i <strong>ve</strong> klinik<br />
performans›n notland›r›lmas› ile ilgili araflt›rma sonuçlar›n› kapsamaktad›r.<br />
Anahtar sözcükler: Hemflirelik e¤itimi; klinik e¤itim; klinik de¤erlendirme<br />
süreci; klinik de¤erlendirmenin notland›r›lmas›.<br />
Klinik e¤itim, hemflirelik e¤itiminin ayr›lmaz bir<br />
parças›d›r. Klinik dersler, belirli bir sürede kazan›lmas›<br />
gereken biliflsel, duygusal <strong>ve</strong> psikomotor becerilerin<br />
de¤erlendirilmesini gerektirir. [1] Ö¤rencilerin klinik<br />
de¤erlendirmesinin detayl› bir flekilde yap›lmas› genellikle can<br />
s›k›c› <strong>ve</strong> zaman al›c› olmakla birlikte önemli bir süreçtir. [2-4]<br />
De¤erlendirme süreci, e¤itimci <strong>ve</strong> ö¤renciye, ö¤renmenin amac›,<br />
klinik alandan ne ö¤renildi¤i <strong>ve</strong> ö¤renme-ö¤retme sürecini<br />
gelifltirmek için nelerin gerekli oldu¤u hakk›nda bilgi<br />
<strong>ve</strong>rmelidir. [1,2]<br />
H<br />
Klinik de¤erlendirme süreci bu makalede, de¤erlendirme<br />
amaçlar›n›n belirlenmesi, de¤erlendirme standartlar›n›n aç›kça<br />
ortaya konmas›, de¤erlendirmede kullan›lacak <strong>ve</strong>ri kaynaklar›n›n<br />
belirlenmesi <strong>ve</strong> kullan›lmas›, klinik de¤erlendirmenin<br />
notland›r›lmas› aflamalar› ile ele al›nm›flt›r.<br />
De¤erlendirme amaçlar›n›n belirlenmesi: Klinik ö¤renme için<br />
* S Sevinç, Dr.<br />
Emekli Ö¤retim Üyesi<br />
e-posta: sel<strong>ve</strong>tsevinc@gmail.com<br />
** P Karaçay, Uzm. Hemflire<br />
<strong>Koç</strong> Üni<strong>ve</strong>rsitesi Hemflirelik Yüksekokulu, Okutman<br />
Güzelbahçe Sk. No:20 34365, Niflantafl›/‹stanbul<br />
Tel. : 0 212 311 20 00/ 36 07 Faks : 0 212 311 26 02<br />
e-posta: pkaracay@ku.edu.tr<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 6-10<br />
6<br />
Gelifl Tarihi: 29.09.2010, Kabul Tarihi: 09.11.2010<br />
Clinical training is an inseparable part of nursing education. Detailed<br />
evaluation of students’ clinical performance is an important process<br />
e<strong>ve</strong>n though it is usually time consuming and painful. This article<br />
includes; clinical evaluation process, an example for the standards to<br />
use in identifying students’ clinical performance le<strong>ve</strong>ls and research<br />
results related to clinical performance grading.<br />
Key words: Nursing education; clinical training; clinical evaluation process;<br />
grading of the clinical evaluation.<br />
belirlenen hedefler, ö¤rencilerin klinik de¤erlendirmesinin<br />
temelini oluflturur. Bu nedenle, klinik uygulamalardaki ö¤renmeler<br />
için her derse özgü hedefler oluflturulmal›, bu hedefler ö¤rencilerle<br />
aç›kça paylafl›lmal› <strong>ve</strong> ders süresince ulafl›lmas› amaçlanmal›d›r. [5]<br />
<strong>E¤itim</strong>cinin, dersin klinik hedeflerini ö¤rencilerle <strong>ve</strong> klinik<br />
çal›flanlar› ile aç›kça paylaflmas›, ö¤rencilerden beklentileri net<br />
bir flekilde ortaya koymas› [6] <strong>ve</strong> klinik hedeflere ulaflmada<br />
e¤itimcilerin destekleyici olacaklar›n›n vurgulanmas› klinik<br />
de¤erlendirme sürecini kolaylaflt›racakt›r. [5,7]<br />
Klinik de¤erlendirmenin temel amac›, ders hedefleri<br />
do¤rultusunda ö¤renci performans›n›n kabul edilebilir düzeye<br />
ulafl›p ulaflmad›¤›n› belirlemektir. [5,7]<br />
De¤erlendirme standartlar›n›n aç›kça ortaya konmas›: Ö¤renci<br />
performans›n›n kaç e¤itimci taraf›ndan de¤erlendirilece¤i ders<br />
dönemi bafllamadan önce belirlenmifl olmal›d›r. De¤erlendirmenin<br />
daha tarafs›z olmas› için -e¤er imkân varsa- ö¤renci performans›
hakk›nda en az iki klinik e¤itimci karar <strong>ve</strong>rmelidir. Ö¤rencilerin<br />
klinik performanslar› ile ilgili de¤erlendirme standartlar› aç›k <strong>ve</strong><br />
anlafl›l›r bir flekilde ortaya konmal›, ö¤rencinin, dersin<br />
gerekliliklerini yerine getirip getirmedi¤i <strong>ve</strong> gü<strong>ve</strong>nli bir flekilde<br />
bak›m <strong>ve</strong>rip <strong>ve</strong>rmedi¤i de¤erlendirilmelidir. [5] De¤erlendirme<br />
standartlar› iki (baflar›l›, baflar›s›z), üç (çok iyi, yeterli, baflar›s›z),<br />
dört (üstün baflar›l›, baflar›l›, orta, baflar›s›z) [3,4] ya da befl (Ba¤›ms›z,<br />
gözetimle, az yard›mla, çok yard›mla, ba¤›ml›) basamakl› olabilir.<br />
Her bir basamakta beklenen ö¤renci performanslar› <strong>ve</strong> aralar›ndaki<br />
ay›r›c› özellikler aç›k bir flekilde tan›mlanm›fl olmal›d›r. [5,6] Orta<br />
derecedeki performans yeni bafllayan bir ö¤renci için kabul<br />
edilebilir ama son s›n›f ö¤rencisi için yetersiz kabul edilir. [8]<br />
Bourbonnais <strong>ve</strong> ark., [1] hemflirelik lisans ö¤rencileri için klinik<br />
de¤erlendirme arac›n›n gelifltirilmesine yönelik yapt›klar›<br />
çal›flmada yeterli <strong>ve</strong> yetersiz olmak üzere iki basamakl›<br />
de¤erlendirmeyi kullanm›fllard›r. Yeterli düzeyi, ö¤renciye minimum<br />
düzeyde yard›m/ yönlendirme gerekmektedir; yetersiz düzeyi ise,<br />
ö¤renci klinik hedefe nadiren ulaflmakta ya da hiçbir zaman<br />
ulaflamamaktad›r, sürekli yard›m <strong>ve</strong> yönlendirmeye gereksinim<br />
duymaktad›r diye tan›mlam›fllard›r. Ö¤rencilerin klinik<br />
performanslar›n› de¤erlendirme standartlar›n›n oluflturulmas›na<br />
<strong>ve</strong> bu standartlar do¤rultusunda klinik de¤erlendirme formu<br />
gelifltirilmesine yönelik kaynaklardan yararlan›larak yazarlar<br />
taraf›ndan gelifltirilen bir örnek Tablo 1’de <strong>ve</strong>rilmifltir. [3-5,7,8]<br />
Ö¤rencilerden beklenen performans düzeylerinin standartlar›<br />
belirlenirken bu kriterlere “f›rsat olmad›” kategorisinin eklenmesi<br />
önerilmektedir. Literatürde “f›rsat olmad›” ibaresinin ö¤rencinin<br />
de¤erlendirilme flans› olmad›¤› durumlarda kullan›lmas›n›n<br />
yararl› oldu¤u bildirilmifltir. [3,4,7] Ayr›ca, “f›rsat olmad›”<br />
kategorisinin eklenmesinin klinik notuna engel olmayaca¤›<br />
ö¤rencilere söylenmelidir. Klinik e¤itim süresince ö¤rencinin<br />
klinik uygulamay› yapma f›rsat› olmad›¤› durumlarda e¤itimci,<br />
ayn› amaca yönelik <strong>ve</strong> ayn› kriterleri kullanarak ö¤renciye vaka<br />
çal›flmas› yapt›rabilir. [7]<br />
Ö¤rencinin klinikten geçebilmesi için gayret sarf etmesinin yeterli<br />
bir durum olup olmad›¤› da dersin bafl›nda tan›mlanmal›d›r.<br />
E¤er gayret sarf etme klinik notunu etkiliyorsa, hangi ölçütlerin<br />
bu durumu ölçece¤i de tan›mlanm›fl olmal›d›r. [7]<br />
De¤erlendirmede kullan›lacak <strong>ve</strong>ri kaynaklar›n›n belirlenmesi<br />
<strong>ve</strong> kullan›lmas›: De¤erlendirme yöntemi seçilirken gerçekçi<br />
olunmal›, e¤itimcinin zaman› <strong>ve</strong> ö¤renci say›s› düflünülmelidir.<br />
Baz› yöntemler, ö¤renci say›s›n›n fazla olmas›ndan ya da fazla<br />
kaynak gerektirmesinden dolay› uygun olmayabilir. Ö¤renci<br />
performans›n› de¤erlendirmek için çeflitli kaynaklardan toplanan<br />
<strong>ve</strong>riler analiz edilerek raporlanmal› <strong>ve</strong> ö¤rencinin minimal ders<br />
hedeflerine ulafl›p ulaflmad›¤›, bilgi, beceri, yeterlilik <strong>ve</strong> kendine<br />
gü<strong>ve</strong>n konusunda bir geliflme gösterip göstermedi¤i, gü<strong>ve</strong>nli<br />
uygulamalar yap›p yapmad›¤› belirlenmifl standartlar göz önüne<br />
al›narak de¤erlendirilmelidir. [9]<br />
Klinik de¤erlendirmenin notland›r›lmas›: Klinik uygulaman›n<br />
sonunda, belirlenmifl performans standartlar› çerçe<strong>ve</strong>sinde elde<br />
Hemflirelik Ö¤rencilerinin Klinik Performanslar›n›n De¤erlendirilmesi II: Klinik De¤erlendirme Süreci<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 6-10<br />
7<br />
edilen <strong>ve</strong>riler de¤erlendirilerek, ö¤rencilerin klinik uygulama<br />
baflar› durumlar› hakk›nda karar <strong>ve</strong>rilir. [8,10] Klinik performans›n<br />
de¤erlendirilmesi için çok farkl› yöntemler kullan›labilir. Bu<br />
yöntemler geçti / kald› ya da yeterli / yetersiz fleklinde olabilece¤i<br />
gibi harf ya da say›sal (ör: A, B, C, D, E; 1, 2, 3, 4, 5) not fleklinde<br />
de olabilir. [7,8,10] Hangi yöntemin kullan›lmas› gerekti¤i ile ilgili<br />
çeflitli tart›flmalar mevcuttur. Not <strong>ve</strong>rilmesini destekleyenler,<br />
klinik performans›n temel hemflirelik rolü oldu¤unu <strong>ve</strong> bu<br />
nedenle baflar› gösteren ö¤rencilerin takdir almas› gerekti¤ini,<br />
ö¤rencilerin not almayacaklar›n› bilmeleri durumunda baflar›l›<br />
olmak için çaba göstermeyeceklerini düflünmektedirler. [8,10]<br />
Bununla birlikte, Scanlan <strong>ve</strong> Care, [11] retrospektif olarak yapt›klar›<br />
bir çal›flmada, 4500 klinik notunu de¤erlendirmifller, harf notu<br />
kullan›ld›¤› zaman ö¤rencilerin %90’›na B(+) <strong>ve</strong> üzeri not <strong>ve</strong>rildi¤i<br />
bu yöntemin kullan›lmas›n›n not enflasyonuna neden oldu¤u<br />
sonucuna varm›fllard›r.<br />
Klinik performans›n de¤erlendirilmesinde geçti / kald› sisteminin<br />
kullan›lmas› ile ilgili de baz› kayg›lar vard›r. Bu sistemin,<br />
ö¤rencilerin dersi daha az de¤erli görüp kat›l›m için enerjilerini<br />
tam olarak kullanmak istememelerine neden olabilece¤i<br />
düflünülmektedir. [8,11] Bizim deneyimlerimiz de geçti / kald›<br />
sisteminin kullan›lmas›n›n, ö¤rencinin klinik uygulamadan<br />
geçmesine yetecek kadar performans göstermesine <strong>ve</strong> dolay›s›yla<br />
da daha iyi olmak için çaba göstermemesine neden oldu¤u<br />
yönündedir.<br />
Klinik performans›n de¤erlendirilmesinde, yeterli / yetersiz kriteri<br />
kullan›m›n› destekleyenler ise, gözlem yap›l›rken karfl›lafl›lan<br />
sorunlar›n performans seviyeleri aras›ndaki farkl›l›klar› belirlemeyi<br />
<strong>ve</strong> bir not <strong>ve</strong>rmeyi imkâns›zlaflt›rd›¤›n› savunmaktad›r. Ayr›ca,<br />
baz› ö¤rencilerin çok sorunu olan hastalar› olurken, baz›lar›n›n<br />
daha az sorunu olan hastalar› oldu¤unu, bu yüzden ö¤renciler<br />
için klinik belirleyicilerin farkl›laflt›¤›n› ifade etmektedirler. [7,8]<br />
<strong>E¤itim</strong>ciler aç›s›ndan bak›ld›¤›nda ise, çok seçenekli bir sistem<br />
yerine geçti / kald› ya da dersi geçmesi için yeterli performans<br />
gösterdi ya da gösteremedi fleklinde de¤erlendirme yapman›n<br />
çok daha kolay oldu¤u görülmektedir. [10]<br />
Sander <strong>ve</strong> Trible [4] e¤itimcilerin klinik de¤erlendirme için uzun<br />
süre harcamalar›ndan dolay› gelen flikayetlerden yola ç›karak<br />
yapt›klar› çal›flmada, ö¤renci performanslar›n› yeterli / yetersiz<br />
diye tan›mlamak yerine ö¤renci performanslar›na puan <strong>ve</strong>rmeyi<br />
(Likert tipi puanlar <strong>ve</strong>rmeyi- 0, 2, 3, 4 gibi) hedeflemifl <strong>ve</strong><br />
ö¤rencilerin performans yüzdelik puanlar›n› bilgisayarda otomatik<br />
olarak hesaplayabilecekleri yeni bir sisteme geçmifllerdir. Bu<br />
sistem ile klinik de¤erlendirmeler sanal ortamda yap›labilecek,<br />
teorik <strong>ve</strong> klinik notlar k›yaslanabilecek hale gelmifltir. Bu çal›flma<br />
sonunda, yeterli / yetersiz kriterleri kullan›l›rken 19 ö¤renciden<br />
18’i A, 1 ö¤renci D al›rken, yeni Likert ölçe¤inin kullan›lmas›<br />
ile 19 ö¤renciden 12’si A, 7’si de B ya da C alm›fl <strong>ve</strong> not<br />
enflasyonunun önüne geçilmifltir. Böylece teorik notlar ile klinik<br />
notlar daha iyi eflleflmifltir. Di¤er yandan, bu sistemin kullan›lmas›<br />
ile de¤erlendirme süreci daha az zaman al›c› bir hale gelmifl,<br />
e¤itimci <strong>ve</strong> ö¤rencilerden gelen geribildirimler olumlu yönde<br />
olmufltur.
K L ‹ N ‹ K Y A Z I<br />
Tablo 1: Örnek Klinik De¤erlendirme Formu<br />
Tarih: ……………<br />
Dersin Ad›: ……………………………………………………………………………….........................................<br />
Ö¤rencinin Ad› Soyad›: …………………………………………………………………....................................<br />
De¤erlendiren <strong>E¤itim</strong>ci: ……………………………………………………………..................................<br />
Ö¤rencinin Klinik Performans› Hakk›nda Son Karar: ………………………………................................<br />
Standartlar<br />
Klinik Performans<br />
Düzeyi<br />
Hasta, hasta yak›nlar› <strong>ve</strong> sa¤l›k profesyonelleri<br />
ile iletiflimi bafllatma <strong>ve</strong> sürdürme<br />
Sorumluluk alma <strong>ve</strong> ald›¤› sorumlulu¤u yerine<br />
getirme<br />
Kendine gü<strong>ve</strong>ni<br />
Ö¤renme iste¤i<br />
Teorik bilgileri uygulamaya aktarma<br />
Etkili kritik düflünme <strong>ve</strong> problem çözme<br />
becerilerini kullanma<br />
Öykü alma, fizik muayene <strong>ve</strong> di¤er <strong>ve</strong>ri<br />
kaynaklar›n› kullanarak kapsaml› <strong>ve</strong>ri toplama<br />
Hasta merkezli çal›flma <strong>ve</strong> hastaya bütüncül<br />
olarak bakabilme<br />
Hastan›n bak›m›n› planlama, uygulama <strong>ve</strong><br />
de¤erlendirme<br />
Uygulad›¤› bak›m›n amaçlar›n› bilme <strong>ve</strong><br />
sonuçlar›n› bildirme<br />
Hastas›n›n kulland›¤› ilaçlar›n etki/yan etkilerini<br />
ö¤renmeye çal›flma<br />
Asepsi kurallar›na uyma<br />
Hasta kay›tlar›n› zaman›nda yapma<br />
Klinikte <strong>ve</strong>rilen ödevleri teslim etme<br />
Becerileri yapma süresi<br />
Üstün Baflarl›<br />
Ba¤›ms›z<br />
Çok iyi<br />
Oermann <strong>ve</strong> ark. [12] taraf›ndan yay›nlanan, Amerika’daki<br />
hemflirelik okullar›nda klinik de¤erlendirme <strong>ve</strong> notland›rma<br />
uygulamalar›n›n de¤erlendirildi¤i 1573 e¤itimci ile yap›lan ulusal<br />
çapl› bir araflt›rmada, klinik de¤erlendirme formunu e¤itimcilerin<br />
%98’inin kulland›¤› belirlenmifltir. Ayn› çal›flmada, birçok<br />
Baflar›l›<br />
Gözetimle<br />
iyi<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 6-10<br />
8<br />
Orta<br />
Destekle<br />
Her zaman Genellikle Bazen<br />
Her zaman Genellikle Bazen<br />
Her zaman Genellikle Bazen<br />
Her zaman Genellikle Bazen<br />
Her zaman Genellikle Bazen<br />
Her zaman Genellikle Bazen<br />
Her zaman Genellikle Bazen<br />
Her zaman Genellikle Bazen<br />
Her zaman Genellikle Bazen<br />
Her zaman Genellikle Bazen<br />
Her zaman Genellikle Bazen<br />
Her zaman Genellikle Bazen<br />
Her zaman Genellikle Bazen<br />
Her zaman Genellikle Bazen<br />
Her zaman Genellikle Bazen<br />
Ba¤›ms›z<br />
Ba¤›ml›<br />
Zay›f<br />
Nadiren/ Hiçbir<br />
zaman<br />
Nadiren/ Hiçbir<br />
zaman<br />
Nadiren/ Hiçbir<br />
zaman<br />
Nadiren/ Hiçbir<br />
zaman<br />
Nadiren/ Hiçbir<br />
zaman<br />
Nadiren/ Hiçbir<br />
zaman<br />
Nadiren/ Hiçbir<br />
zaman<br />
Nadiren/ Hiçbir<br />
zaman<br />
Nadiren/ Hiçbir<br />
zaman<br />
Nadiren/ Hiçbir<br />
zaman<br />
Nadiren/ Hiçbir<br />
zaman<br />
Nadiren/ Hiçbir<br />
zaman<br />
Nadiren/ Hiçbir<br />
zaman<br />
Nadiren/ Hiçbir<br />
zaman<br />
Nadiren/ Hiçbir<br />
zaman<br />
Ö¤rencinin<br />
performans›n›<br />
gösteren<br />
ifadeyi<br />
yuvarlak içine<br />
al›n›z<br />
F›rsat<br />
olmad›<br />
hemflirelik program›nda, ayn› klinik de¤erlendirme formunun<br />
tüm derslerde kullan›ld›¤› <strong>ve</strong> formun her dersin de¤iflik<br />
özelliklerini yans›tacak flekilde de¤ifltirildi¤i saptanm›flt›r. Ayr›ca,<br />
e¤itimcilerin %83’ünün klinik performans› geçme/kalma fleklinde<br />
notland›rd›¤›, %17’sinin ise harf ya da say›sal not sistemini
Tablo 2: Örnek Klinik De¤erlendirme Süreci*<br />
Planlama<br />
Hemflirelik Ö¤rencilerinin Klinik Performanslar›n›n De¤erlendirilmesi II: Klinik De¤erlendirme Süreci<br />
Ders program› <strong>ve</strong> klinik uygulama program›n›n planlanmas› <strong>ve</strong> ö¤rencilerle paylafl›lmas›<br />
• Okulumuz politikas› gere¤i tüm klinik derslerde, klinikte e¤itimci bafl›na ortalama 8 ö¤renci düflecek flekilde<br />
planlama yap›lmas›<br />
• Her ö¤renci, iki klinik e¤itimci <strong>ve</strong> dersin sorumlu ö¤retim üyesi taraf›ndan de¤erlendirilecek <strong>ve</strong> özel<br />
birimler d›fl›nda iki rotasyon yap›lacak flekilde planlama yap›lmas›<br />
• Ö¤rencilerin klinik de¤erlendirmesinde kullan›lacak <strong>ve</strong>ri kaynaklar›n›n belirlenmesi<br />
• Ö¤renciye geribildirim <strong>ve</strong>rilmesinin planlanmas›<br />
• Ders dönemi bafllamadan önce haz›rlanm›fl olan;<br />
- Ders program›,<br />
- Haftal›k klinik uygulama hedefleri,<br />
- Klinik de¤erlendirme formu,<br />
- Klinik <strong>ve</strong>ri toplama formu,<br />
- Klinik rotasyon <strong>ve</strong> her ö¤rencinin birlikte çal›flaca¤›<br />
klinik e¤itimcilerin listesi ilk derste ö¤rencilere yaz›l›<br />
olarak <strong>ve</strong>rildi <strong>ve</strong> bu formlarla ilgili gerekli aç›klamalar<br />
yap›ld›.<br />
• Ö¤rencilerden beklentiler, klinik uygulamada uyulmas›<br />
gereken kurallar ö¤rencilerle tart›fl›ld› <strong>ve</strong> sorular›<br />
yan›tland›.<br />
• Klinik de¤erlendirmede <strong>ve</strong>ri kayna¤› olarak e¤itimci<br />
gözlemleri, ö¤rencinin sözel iletiflim becerisi <strong>ve</strong> yaz›l›<br />
ödevler kullan›ld›.<br />
• Klinik uygulama süresince ö¤rencinin klinik<br />
performans› ile ilgili gözlem notlar› tutuldu.<br />
- Ö¤renci ile hastan›n durumunu <strong>ve</strong> bak›m<br />
gereksinimini tart›flt›ktan sonra,<br />
- Çeflitli uygulamalar› yapt›ktan sonra,<br />
- Grup tart›flmalar›ndan sonra elde edilen <strong>ve</strong>rilerle<br />
birlikte klinik e¤itimcinin gözlemleri, klinik uygulama<br />
s›ras›nda cep defterlerine k›sa notlar fleklinde not<br />
Uygulama<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 6-10<br />
9<br />
al›nd› <strong>ve</strong> ayn› günün sonunda daha detayl› olarak<br />
yaz›ld›.<br />
• Ö¤rencilerin klinik performanslar› de¤erlendirildi.<br />
Bunun için, okulumuzda ortak olarak kullan›lmakta<br />
olan klinik de¤erlendirme formu ile (dört basamakl›;<br />
çok iyi, iyi, orta, baflar›s›z) ö¤rencilerin biçimlendirici<br />
<strong>ve</strong> özetleyici de¤erlendirmeleri yaz›l› olarak yap›ld›.<br />
• Ö¤renciye sözel olarak sürekli geribildirim <strong>ve</strong>rildi.<br />
• Geribildirimler s›ras›nda ö¤rencinin kendi kendini<br />
de¤erlendirmesine f›rsat <strong>ve</strong>rildi. Bunun için kullan›lan<br />
klinik de¤erlendirme formuna göre önce ö¤renciden<br />
kendi kendini de¤erlendirmesi istendi; daha sonra<br />
ö¤rencinin <strong>ve</strong> e¤itimcinin de¤erlendirmeleri<br />
karfl›laflt›r›ld› <strong>ve</strong> birlikte de¤erlendirildi.<br />
• Performans› beklenen standartlar› karfl›lamayan<br />
ö¤renciye ilk rotasyon sonunda okul politikas› gere¤i<br />
“erken uyar› formu” <strong>ve</strong>rildi; ö¤rencinin akademik<br />
dan›flman› <strong>ve</strong> okul yönetimi durumdan haberdar edildi;<br />
e¤itimci, ö¤renci ile birlikte gelifltirmesi gereken<br />
yönlerle ilgili bir plan yap›ld› <strong>ve</strong> erken uyar› formu<br />
<strong>ve</strong>rilen ö¤renci daha yak›ndan takip edildi.<br />
• Klinik de¤erlendirmenin notland›r›lmas›nda okul<br />
politikas› gere¤i tüm klinik derslerde oldu¤u gibi geçti<br />
/ kald› sistemi kullan›ld›.<br />
De¤erlendirme<br />
• Klinik de¤erlendirme sürecinin kullan›m› ile, e¤itimciler ö¤rencilerin klinik performanslar›n› daha objektif/adil<br />
olarak de¤erlendirmifl, ö¤rencilerde sürekli olarak <strong>ve</strong>rilen geribildirimler sayesinde kendi performanslar›ndan<br />
haberdar olarak, gelifltirmeleri gereken yönlerini fark etmifl <strong>ve</strong> bu yönlerini de gelifltirme f›rsat› bulmufllard›r.<br />
• Klinik uygulama da toplam 24 ö¤renciden 6 ö¤renci ara de¤erlendirmede performans› düflük oldu¤u için erken<br />
uyar› formu alm›fl, bunlardan sadece bir tanesi baflar›s›z olmufl <strong>ve</strong> sonraki y›l dersi tekrar etmifltir.<br />
*Klinik de¤erlendirme sürecine örnek olarak özel bir üni<strong>ve</strong>rsitenin hemflirelik yüksekokulunda <strong>ve</strong>rilmekte olan Eriflkin Sa¤l›¤›<br />
Hemflireli¤i dersinin klinik de¤erlendirme süreci ele al›nm›flt›r. Üçüncü s›n›f güz döneminde <strong>ve</strong>rilmekte olan derste yazarlar dersin<br />
sorumlu ö¤retim üyesi <strong>ve</strong> klinik e¤itimcisi olarak görev alm›fllard›r.
K L ‹ N ‹ K Y A Z I<br />
kulland›¤› rapor edilmifltir. Geçme/kalma ya da not sistemini<br />
kullanma konusunda grubun %51’inin her y›l, %38’inin s›n›rl›<br />
olarak tart›flt›¤›, %4’ünün ise hiç tart›flmad›¤› ortaya ç›km›flt›r.<br />
Ö¤rencilere Kinik Performanslar› Hakk›nda<br />
Geribildirim Verilmesi<br />
<strong>E¤itim</strong>ci, klinik de¤erlendirmenin etkili olmas› için ö¤renciye<br />
klinik performans› <strong>ve</strong> gelifltirmesi gereken yönleri hakk›nda<br />
sürekli geribildirim <strong>ve</strong>rmelidir. Ö¤renciye performans› hakk›nda<br />
geribildirim <strong>ve</strong>rilmesi, ö¤rencinin klinik ö¤renmedeki<br />
beklentilerde nerede durdu¤unu bilmesine, güçlü <strong>ve</strong> zay›f yönleri<br />
hakk›nda bilgi sahibi olmas›na <strong>ve</strong> vakit kaybetmeden gelifltirmesi<br />
gereken yönlerini fark edip, ders süresince bu yönlerini gelifltirme<br />
f›rsat› bulmas›na olanak sa¤lar. Bu nedenle, ö¤rencilere<br />
performans› hakk›ndaki geribildirimlerin zaman›nda <strong>ve</strong> uygun<br />
tekniklerle <strong>ve</strong>rilmesi önemlidir. Ö¤rencilerin performanslar›<br />
iniflli ç›k›fll›d›r. Dönem bafl›nda çok iyi olan bir ö¤renci kötüye<br />
do¤ru gidifl, zay›f olan bir ö¤renci de iyiye do¤ru gidifl gösterebilir.<br />
<strong>E¤itim</strong>ci, ö¤rencinin tek bir baflar›s›n› ya da baflar›s›zl›¤›n› dikkate<br />
almaktan kaç›nmal›, de¤erlendirmede ö¤rencinin klinik uygulama<br />
süresince gösterdi¤i performans›n› de¤erlendirmelidir. [5,7,10]<br />
Emerson, ö¤rencilere klinik performanslar›<br />
hakk›nda geribildirim <strong>ve</strong>rme tekni¤ini flu flekilde<br />
aç›klamaktad›r. [8]<br />
• Ö¤rencinin geribildirimi alma durumu<br />
de¤erlendirilmeli,<br />
• <strong>E¤itim</strong>ci-ö¤renci aras›nda gü<strong>ve</strong>nilir iletiflim kurulmal›,<br />
• Uygulama gününün hemen sonunda / en k›sa<br />
zamanda geribildirim <strong>ve</strong>rilmeli,<br />
• Elefltiriler için gizlilik sa¤lanmal›, baflkalar›n›n<br />
olmad›¤› ortam yarat›lmal›,<br />
• Ö¤rencinin kendini de¤erlendirmesine f›rsat<br />
tan›nmal›,<br />
• Geribildirime, pozitif geribildirimlerle bafllanmal›,<br />
• Öncelikli konulara odaklan›lmal›,<br />
• Aç›k olunmal›, direkt, spesifik <strong>ve</strong> tan›mlay›c› örnekler<br />
<strong>ve</strong>rilmeli,<br />
• Ö¤rencinin kendini de¤erlendirmesi için rehberlik<br />
sa¤layacak sorular sorulmal› (örne¤in Bu klinik<br />
uygulamada en iyi yapt›¤›n uygulamalar› söyleyebilir<br />
misin? Bu klini¤e geri dönme imkân›n olsayd› neleri<br />
daha iyi yapard›n?),<br />
• Mevcut <strong>ve</strong> gelecekteki ö¤renme amaçlar› ile ba¤lant›l›<br />
geribildirim <strong>ve</strong>rilmelidir.<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 6-10<br />
10<br />
Hemflirelik e¤itimi alan ö¤rencilerin klinik performanslar›n›n<br />
de¤erlendirilmesinde klinik de¤erlendirme sürecinin<br />
kullan›lmas›na iliflkin bir örnek Tablo 2’de <strong>ve</strong>rilmifltir.<br />
Sonuç<br />
Hemflirelik e¤itiminde ö¤rencilerin klinik performanslar›n›n<br />
de¤erlendirilmesi önemli bir süreçtir. Klinik uygulamada ö¤renci,<br />
iletiflim becerisi, kuramsal bilgiyi kullanabilme, psikomotor<br />
beceriler <strong>ve</strong> profesyonel davran›fllar gibi birçok aç›dan<br />
de¤erlendirilmektedir. Her ö¤renciyi eflit flekilde<br />
de¤erlendirebilmek hem çok zaman gerektirmekte hem de<br />
e¤itimcide stres yaratmaktad›r. Klinik de¤erlendirmenin daha<br />
adil, daha objektif yap›labilmesi için, de¤erlendirme kriterlerinin<br />
ders döneminin bafl›nda aç›k bir flekilde ortaya konmas›, derse<br />
özgü klinik hedeflerin belirlenmesi, geçme / kalma kriterlerinin<br />
net bir flekilde tan›mlanmas› <strong>ve</strong> tüm bunlar›n ö¤rencilerle<br />
paylafl›lmas›, uygulama s›ras›nda ö¤renciye sürekli geribildirim<br />
<strong>ve</strong>rilmesi önemlidir. Di¤er yandan bu uygulamalar hem ö¤rencide<br />
adil de¤erlendirildi¤i duygusu yaratacak hem de ö¤rencinin<br />
kendini gelifltirmesi gereken yönlerini görmesini sa¤layacakt›r.<br />
KAYNAKLAR<br />
1. Bourbonnais FF, Langford S, Giannantonio L. De<strong>ve</strong>lopment of a clinical<br />
evaluation tool for baccalaureate nursing students. Nurse Educ Pract<br />
2008;8(1):62-71.<br />
2. Mahara MS. A perspecti<strong>ve</strong> on clinical evaluation in nursing education.<br />
J Adv Nurs 1998;28(6):1339-46.<br />
3. Wishnia GS, Yancy P, Silva J, Kern-Manwaring N. Evaluation by<br />
exception for nursing students. J Nurs Educ 2002;41(11):495-7.<br />
4. Sander R, Trible KA. The virtual clinical evaluation tool. J Nurs Educ<br />
2008;47(1):33-6.<br />
5. O’Connor AB. Clinical instruction and evaluation. 2nd ed., Boston,<br />
Toronto, London, Singapore: Jones and Bartlett Publishers; 2006. p.<br />
217-45.<br />
6. Seldomridge LA, Walsh CM. Evaluating student performance in<br />
undergraduate preceptorships. J Nurs Educ 2006;45(5):169-76.<br />
7. Walsh CM, Seldomridge LA. Clinical grades: upward bound. J Nurs<br />
Educ 2005;44(4):162-8.<br />
8. Emerson RJ. Nursing education in the clinical setting. St. Louis: Mosby<br />
Elsevier; 2007. p. 155-65, 271-91.<br />
9. Karaçay P, Sevinç S. Klinik de¤erlendirmede kullan›lacak <strong>ve</strong>ri kaynaklar›.<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010;7(2):6-9.<br />
10. Gaberson KB, Oermann MH. Clinical teaching strategies in nursing.<br />
2nd ed., New York: Springer Publishing Company; 2007. p. 269-91.<br />
11. Scanlan JM, Care WD. Grade inflation: should we be concerned? J Nurs<br />
Educ 2004;43(10):475-8.<br />
12. Oermann MH, Yarbrough SS, Saewert KJ, Ard N, Charasika ME. Clinical<br />
evaluation and grading practices in schools of nursing: national sur<strong>ve</strong>y<br />
findings part II. Nurs Educ Perspect 2009;30(6):352-7.
A R A fi T I R M A<br />
Mutluluk: Hemflirelik Bölümü Ö¤rencilerinin<br />
Hemflireli¤i Tercih Ettikleri için<br />
Mutluluk/Mutsuzluk Nedenleri<br />
Happiness: Reasons for Happiness or Sadness in<br />
Nursing Students<br />
B‹RGÜL VANLIO⁄LU*<br />
ZEHRA KAN ÖNTÜRK*<br />
FATMA ET‹ ASLAN*<br />
ÖZET<br />
Amaç: Mutlu insanlar, evlilik, arkadafll›k, kazanç, ifl performans› <strong>ve</strong><br />
sa¤l›k gibi yaflam›n pek çok alan›nda baflar›l› olmaktad›rlar. Çal›flma<br />
özel bir üni<strong>ve</strong>rsitenin hemflirelik bölümü 1. s›n›f ö¤rencilerinin<br />
hemflireli¤i tercih ettikleri için mutluluk/mutsuzluk nedenlerini<br />
belirlemek amac›yla yap›ld›.<br />
Yöntem: Tan›mlay›c› nitelikte olan çal›flma, 07-12 Ocak 2010 tarihleri<br />
aras›nda ‹stanbul’da bir üni<strong>ve</strong>rsitenin Sa¤l›k Bilimleri Fakültesi’nde<br />
yap›ld›. Çal›flman›n evreni <strong>ve</strong> örneklemini, 2009 y›l›ndaki Ö¤renci<br />
Seçme S›nav› (ÖSS) sonucunda, ilgili Üni<strong>ve</strong>rsite’nin Hemflirelik<br />
bölümüne yerleflen 100 ö¤renci oluflturdu. Veriler ö¤renci bilgi formu<br />
<strong>ve</strong> mutluluk durumlar›n› belirlemeye yönelik gelifltirilen iki aç›k uçlu<br />
sorudan oluflan form ile topland›. Bulgular, yüzdelik da¤›l›m› <strong>ve</strong><br />
ortalama olarak <strong>ve</strong>rildi.<br />
Bulgular: Ö¤rencilerin %89’u (n=89) hemflire olacaklar›, %46.1’i<br />
(n=41) insanlara yard›m etme konusunda görev alacak olmalar›,<br />
%20.2’si (n=18) hemflireli¤in “hayal ettikleri meslek” olarak görmeleri<br />
nedeniyle “mutlu” olduklar›n› ifade etti.<br />
Sonuç: <strong>Araflt›rma</strong> sonucunda henüz mesle¤in bafl›nda olan hemflirelik<br />
ö¤rencilerinin hemflirelik bölümünde e¤itim almak, gelecekte<br />
hayallerindeki mesle¤i yapacak olmak <strong>ve</strong> kendilerini mutlu edecek bir<br />
meslekte görev alacak olmaktan mutlu olduklar› belirlendi. Bu sonuçlara<br />
dayanarak örneklemi oluflturan hemflirelik ö¤rencilerinin baflar›l› birer<br />
hemflire olaca¤› düflünülebilir.<br />
Anahtar sözcükler: Hemflirelik; hemflirelik ö¤rencileri; mutluluk.<br />
* B Vanl›o¤lu, Uzm. Hemflire - Z K Öntürk, Arafl. Gör. - F E Aslan, Prof. Dr.<br />
Ac›badem Üni<strong>ve</strong>rsitesi, Sa¤l›k Bilimleri Fakültesi, Hemflirelik Bölümü<br />
Fevzi Çakmak Cad., Gülsuyu Mah., Divan Sokak No:1 Maltepe/ ‹stanbul<br />
Tel.: 0 216 458 08 20 Faks: 0 216 589 84 85<br />
e-posta: zehra.kan@acibadem.edu.tr<br />
ABSTRACT<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 11-15<br />
11<br />
Gelifl Tarihi: 16.07.2010, Kabul Tarihi: 17.09.2010<br />
Objecti<strong>ve</strong>: Happy people are successful in many areas of life like<br />
marriage, friendship, income, job performance and health. This study<br />
was done to determine the reasons for happiness or unhappiness of<br />
freshman students who ha<strong>ve</strong> chosen to study nursing in a private<br />
uni<strong>ve</strong>rsity in Istanbul.<br />
Method: This descripti<strong>ve</strong> research was conducted between 7th and<br />
12th of January, 2010 in Istanbul. The population and sample of the<br />
study was composed of 100 students who chose to study in the<br />
uni<strong>ve</strong>rsity’s nursing department in the 2009-2010 academic year after<br />
the Student Selection Examination (SSE) in 2009. The data were<br />
collected through a student identification form and a sur<strong>ve</strong>y which<br />
was de<strong>ve</strong>loped for determining the status of happiness. Evaluations<br />
were gi<strong>ve</strong>n as percentages.<br />
Results: 89% of students (n=89) reported that they were “happy”<br />
because they would become a nurse in the future. 46.4% of students<br />
(n=41) reported that they were happy because they would be working<br />
in a job where they will be helping people. 20.2% of students reported<br />
that they were happy because nursing is their “dream job”.<br />
Conclusion: It was determined that nursing students beginning their<br />
education in the nursing program were happy because they will be<br />
working in their dream jobs in the future and because they will be<br />
working in a job which will make them happy. Based on these results,<br />
it is expected that the nursing students who participated in the research<br />
will become successful nurses in the future.<br />
Key words: Nursing; nursing students; happiness.
Girifl<br />
nsan, do¤umundan ölümüne kadar hep mutlu olmak<br />
arzusu içerisindedir. Mutluluk insan›n yaflam›n›n<br />
amac› <strong>ve</strong> anlam›d›r. Bu nedenle de, daima ona<br />
mutlulu¤u yaflatacak bilgiyi arar. Modern dünyada<br />
teknolojinin <strong>ve</strong> bilimin ilerlemesi ile insan›n mutlulu¤unun<br />
artaca¤› düflünülmüfltür. [1] Oysaki teknolojinin ilerlemesi insan›n<br />
mutlu olmas›na <strong>ve</strong>sile olmam›fl, aksine kayg›, s›k›nt› <strong>ve</strong> stresinin<br />
artmas›na neden olmufltur. [2] Bu ortam içerisinde insan kendisini<br />
mutlu edecek her yöntemi kullanmaya çal›flm›flt›r. Kiflileri<br />
mutlulu¤a götürecek çeflitli formüller üretilmeye çal›fl›lm›fl <strong>ve</strong><br />
bu formüllerle ilgili yöntemler <strong>ve</strong> kitaplar tüm dünyada oldukça<br />
ilgi görmüfltür. [3,4] ‹<br />
Bütün bu çabalara karfl›n “insanlar ne kadar<br />
mutlu olmakta?”, “bir mesle¤i icra edecek olmak, insan›n mutlu<br />
olmas›na bir araç olabilir mi?” sorular›n›n yan›t› bilinmemektedir.<br />
Bununla birlikte mutlu olup olmamas›n› irdeledi¤imiz insan ile<br />
sa¤l›k <strong>ve</strong> hemflirelik birbirinden ayr›lmaz kavramlard›r. Hemflirelik<br />
yaflam süreci içinde insanlar› anlamaya temellenmifl bir meslektir.<br />
Anlama insan› her boyutu ile ele almay›, yaflamdan zevk almas›n›<br />
kolaylaflt›rmay› <strong>ve</strong> bireyin mutlulu¤u için çal›flmay› da<br />
kapsamaktad›r. Ancak birinin mutlulu¤u için çal›flan meslek<br />
üyelerinin kendilerinin de mutlu olmas› gerekir. [5,6] Bu gereklilik<br />
bize mesle¤in bafl›nda olan ö¤rencilerimiz hemflire olacaklar›<br />
için mutlu mu? sorusuna yan›t bulmaya yöneltti. Bu araflt›rmada<br />
yola ç›k›fl noktam›z mutlu insanlardan oluflan, mutlu meslek<br />
üyelerinin ayn› zamanda baflar›l› insanlar›n olabilece¤i inanc›d›r. [6]<br />
Bu konuda oldukça s›n›rl› say›da literatür bulunmaktad›r. Yap›lan<br />
bir çal›flmada mutlu insanlar›n daha fazla para kazand›¤›, daha<br />
fazla performans gösterdi¤i <strong>ve</strong> eylemleri gerçeklefltirmek için<br />
daha üstün çaba sarfetti¤ini belirlemifltir. [7] Bu ba¤lamda amac›m›z<br />
özel bir üni<strong>ve</strong>rsitenin hemflirelik bölümü 1. s›n›f ö¤rencilerinin<br />
hemflireli¤i tercih ettikleri için mutluluk/mutsuzluk nedenlerini<br />
de saptamakt›r.<br />
<strong>Araflt›rma</strong>da Yan›tlanmas› Beklenen<br />
Sorular;<br />
1. Hemflirelik ö¤rencileri hemflire olacaklar› için mutlu<br />
mudur?<br />
2. Mutluluk/mutsuzluk nedenleri nelerdir?<br />
Gereç <strong>ve</strong> Yöntem<br />
<strong>Araflt›rma</strong>n›n fiekli:<br />
<strong>Araflt›rma</strong> tan›mlay›c› tiptedir.<br />
<strong>Araflt›rma</strong>n›n Yap›ld›¤› Yer <strong>ve</strong> Zaman:<br />
<strong>Araflt›rma</strong> 07-12 Ocak 2010 tarihleri aras›nda; ‹stanbul’da bir<br />
Üni<strong>ve</strong>rsite’nin Sa¤l›k Bilimleri Fakültesi Hemflirelik Bölümünde<br />
yap›ld›.<br />
Evren <strong>ve</strong> Örneklem Seçimi:<br />
Çal›flman›n evren <strong>ve</strong> örneklemini, 2009 y›l›ndaki Ö¤renci Seçme<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 11-15<br />
12<br />
S›nav› (ÖSS) sonucunda, Hemflirelik Bölümüne yerleflen 100<br />
ö¤renci oluflturdu. Veriler gönüllülük esas› dikkate al›narak<br />
topland›. Bu ba¤lamda örneklemi oluflturan ö¤rencilere<br />
araflt›rman›n amac› aç›kland›. Böyle bir araflt›rmada yer almak<br />
istemeyen ö¤renci olmad›.<br />
Verilerin Toplanmas›:<br />
Çal›flmada ö¤rencilerin bireysel özelliklerine ait <strong>ve</strong>riler ö¤renci<br />
tan›ma formu kullanarak topland›. Mutlu olma durumlar›n›<br />
belirlemeye yönelik sorular ise, literatür incelemesi [3,7-10] <strong>ve</strong><br />
hemflirelik bölümü <strong>ve</strong> davran›fl bilimlerinden alt› uzman görüflü<br />
dikkate al›narak haz›rland›.<br />
<strong>Araflt›rma</strong> <strong>ve</strong>rileri da¤›t-topla tekni¤i kullan›larak topland›. Önce<br />
ö¤rencilere araflt›rman›n amac› aç›kland›, kat›l›m›n serbest oldu¤u,<br />
isterlerse araflt›rmada yer almayabilecekleri belirtildi.<br />
Ö¤rencilerden sözlü onam al›nd›, araflt›rmaya kat›lmay› reddeden<br />
ö¤renci olmad›. Sonra ö¤rencilere yedi sorudan oluflan ö¤renci<br />
tan›ma formu <strong>ve</strong> mutluluk/mutsuzluk nedenlerini belirleyen iki<br />
aç›k uçlu sorudan oluflan soru formu <strong>ve</strong>rildi <strong>ve</strong> ö¤rencilerin<br />
kendilerinin doldurmas› istendi.<br />
Veri Toplama Araçlar›<br />
Ö¤renci Tan›ma Formu:<br />
Ö¤rencilerin bireysel özelliklerini belirlemeye yönelik ad-soyad,<br />
cinsiyet, do¤um tarihi, medeni durum, mezun oldu¤u lise, ÖSS<br />
puan› <strong>ve</strong> ÖSS yerlefltirme tercih s›ras›n› içeren yedi sorudan<br />
olufltu.<br />
Mutluluk/Mutsuzluk Nedenleri De¤erlendirme Formu:<br />
“Hemflire olaca¤›n›z için mutlu musunuz?” <strong>ve</strong> “Mutlu/mutsuz<br />
olma nedeniniz nedir?” sorusunu içeren iki aç›k uçlu sorudan<br />
olufltu.<br />
Veri Toplama Yöntemi:<br />
<strong>Araflt›rma</strong> <strong>ve</strong>rileri da¤›t-topla tekni¤i kullan›larak topland›.<br />
Verilerin De¤erlendirilmesi:<br />
<strong>Araflt›rma</strong>da aç›k uçlu sorulardan elde edilen <strong>ve</strong>riler, üç araflt›rmac›<br />
taraf›ndan ba¤›ms›z olarak de¤erlendirildi. Tüm <strong>ve</strong>riler listelendi,<br />
daha sonra benzer ifadeler belirlendi, grupland›r›ld› <strong>ve</strong> yüzdelik<br />
da¤›l›m olarak <strong>ve</strong>rildi.<br />
<strong>Araflt›rma</strong>n›n Etik Yönü:<br />
Çal›flma öncesinde ilgili bölümden çal›flma izni <strong>ve</strong> çal›flmaya<br />
kat›lan ö¤rencilerin sözlü onamlar› al›nd› <strong>ve</strong> gizlili¤e önem<br />
<strong>ve</strong>rildi. Ö¤rencilerden soru formlar›na isimlerini yazmamalar›<br />
istendi.<br />
<strong>Araflt›rma</strong>n›n S›n›rl›l›klar›:<br />
<strong>Araflt›rma</strong>n›n sadece bir üni<strong>ve</strong>rsitede <strong>ve</strong> birinci s›n›f ö¤rencileri<br />
ile yap›lm›fl olmas›, bu araflt›rma için s›n›rl›l›k olarak kabul edildi.<br />
Bu nedenle araflt›rma sonuçlar›, sadece çal›flma kapsam›na al›nan<br />
ö¤rencilere genellenebilir.
Bulgular<br />
<strong>Araflt›rma</strong> kapsam›na al›nan ö¤rencilerin %90’› (n=90) kad›n <strong>ve</strong><br />
%100’ü (n=100) bekârd›r. Ö¤rencilerin yafllar› minimum 18<br />
maksimum 24 yafl aras›nda de¤iflmekte olup, yafllar›n›n ortalamas›<br />
19.7’dir. Ö¤rencilerin %42’sinin (n=42) Anadolu Lisesi mezunu<br />
oldu¤u belirlendi.<br />
Tablo 1: ÖSS’de Hemflireli¤i Tercih Yapma <strong>ve</strong> Puan<br />
Ortalamalar› (N=100)<br />
Tercih S›ras›<br />
1. Tercih<br />
2. Tercih<br />
3. Tercih<br />
Di¤er Tercihler<br />
ÖSS Puan Ortalamalar›<br />
Ö¤rencilerin %28’inin (n=28) ÖSS tercih s›ralamalar›nda<br />
hemflireli¤i ikinci s›rada tercih ettikleri belirlendi. Ö¤rencilerin<br />
ÖSS Puan Ortalamalar› 283.2’dir (SAY-2) (Tablo 2).<br />
52<br />
52.0<br />
Ö¤rencilerin mesleki tercihleri ile ilgili mutluluk ifadeleri<br />
incelendi¤inde; “mutluyum” diyen ö¤rencilerin oran› %89 (n=89)<br />
bulundu (Tablo 2).<br />
<strong>Araflt›rma</strong>ya kat›lan <strong>ve</strong> hemflireli¤i seçti¤i için mutlu oldu¤unu<br />
belirten ö¤rencilerin %46.1’inin (n=41) “insanlara yard›m etmek<br />
<strong>ve</strong> bu konuda görev almak”, %24.7’sinin (n=22) “insanlar›n<br />
sa¤l›klar›na kavuflmalar›n› sa¤lamak”, %20.2’sinin (n=18) de<br />
“Hemflireli¤in hayallerindeki meslek oldu¤u” için kendilerini<br />
mutlu hissettikleri belirlendi (Tablo 3).<br />
Ö¤rencilerin bildirdikleri mutsuzluk nedenleri incelendi¤inde;<br />
%40’›n›n (n=4) “özlem duydu¤u insanlar oldu¤u için; kendilerini<br />
mutsuz hissettikleri” belirlendi (Tablo 4).<br />
Tart›flma<br />
Min.<br />
Tablo 2: Mutluluk ‹fadeleri (N=100)<br />
‹fadeler<br />
Mutluyum<br />
Mutsuzum<br />
Karars›z›m<br />
Bütün özlemlere eksiksiz <strong>ve</strong> sürekli olarak ulafl›lmaktan duyulan<br />
k›vanç [11] olarak tan›mlanan mutlu olma durumunun incelendi¤i<br />
Mutluluk: Hemflirelik Bölümü Ö¤rencilerinin Hemflireli¤i Tercih Ettikleri için Mutluluk/Mutsuzluk Nedenleri<br />
N %<br />
14<br />
28<br />
6<br />
52<br />
Max.<br />
14.0<br />
28.0<br />
6 .0<br />
52.0<br />
X SS<br />
269.0 330.0 283.2 31.3<br />
N %<br />
89<br />
10<br />
1<br />
89.0<br />
10.0<br />
1.0<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 11-15<br />
13<br />
Tablo 3: Hemflireli¤i Tercih Etti¤i için Mutlu Olma Nedenleri<br />
(N= 89)<br />
‹fadeler<br />
“‹nsanlara yard›m etmeyi seviyorum.<br />
Hemflireli¤in do¤as›n› bu oluflturuyor.<br />
Ben bu konuda görev alaca¤›m için<br />
çok mutluyum.”<br />
“En kötü günlerinde çevremdeki<br />
insanlara, acil ihtiyac› olan <strong>ve</strong> iyileflme<br />
sürecinde olan hastalar›n sa¤l›klar›na<br />
kavuflmas›n› sa¤lamak <strong>ve</strong> daha sonra<br />
yüzlerinin gülmesiyle bana dönen<br />
memnuniyet ifadesi beni mutlu ediyor.”<br />
“Hemflirelik hayalimdeki meslekti.”<br />
“Bu meslekte kendimi tan›yorum.<br />
Hemflirelik mesle¤inin beni mutlu<br />
edece¤ine <strong>ve</strong> gereksinimlerimi<br />
karfl›layaca¤›na inan›yorum.”<br />
N %<br />
bu çal›flmadan elde edilen <strong>ve</strong>riler afla¤›da literatür bilgisi ›fl›¤›nda<br />
tart›fl›ld›.<br />
Frans›z Rönesans dönemi filozoflar›ndan Michel de Montaigne,<br />
insan›n ortaya koydu¤u en de¤erli flaheserin bir amaç u¤runa<br />
yaflamak oldu¤unu belirtmifltir. Kiflinin bir amac›, ona yön <strong>ve</strong>ren<br />
bir hedefinin olmas›, tek tek yapt›¤› her davran›fla anlam katar. [12]<br />
Bu ba¤lamda mutlu olma durumlar›n› inceledi¤imiz, hemflirelik<br />
bölümü birinci s›n›f ö¤rencilerinin %20.2’sinin (n=18) hayalindeki<br />
mesle¤in hemflirelik oldu¤u saptand›. Yi¤it <strong>ve</strong> arkadafllar›n›n [13]<br />
2007 y›l›nda yapt›klar› çal›flmada hemflirelik ö¤rencilerinin<br />
%35.2’sinin hayal etti¤i üni<strong>ve</strong>rsitede <strong>ve</strong> %27.1’inin hayal etti¤i<br />
bölümde okumakta oldu¤u belirlenmifltir. Bu çal›flmada<br />
41<br />
22<br />
18<br />
8<br />
46.1<br />
24.7<br />
20.2<br />
Tablo 4: Hemflireli¤i Tercih Etti¤i için Mutsuz Olma<br />
Nedenleri (N= 10)<br />
‹fadeler<br />
“Hemflireli¤i tercih ederek buraya<br />
geldi¤im <strong>ve</strong> yan›nda olamad›¤›m,<br />
özlem duydu¤um insanlar oldu¤u için”<br />
“Bu meslek için kendimi henüz uygun<br />
bulmuyorum. Ama en iyisini yapmaya<br />
çal›flaca¤›m.”<br />
“Her zaman mutsuz de¤ilim, her<br />
istedi¤im tüm <strong>ve</strong> eksiksiz olmad›¤› için<br />
flu an mutsuzum”<br />
“Çaba harcanmas› gerekti¤i için<br />
yorucu oldu¤unu düflünüyorum. Ama<br />
di¤er taraftan insanlara yard›m etmek<br />
güzel bir fley”<br />
9<br />
N %<br />
4<br />
2<br />
2<br />
40<br />
2 20<br />
20<br />
20
A R A fi T I R M A<br />
ö¤rencilerin ÖSS tercih s›ralamalar›nda; %14’ü (n=14) hemflirelik<br />
bölümünü birinci s›rada, %28’i (n=28) ikinci s›rada tercih ettikleri<br />
saptand›. Bu <strong>ve</strong>riler ö¤rencilerin yar›s›na yak›n›n›n mesle¤i<br />
isteyerek seçti¤ini göstermifltir.<br />
Literatürde mutlu insanlar›n, evlilik, arkadafll›k, kazanç, ifl<br />
performans› <strong>ve</strong> sa¤l›k gibi yaflam›n pek çok alan›nda baflar›l›<br />
oldu¤u belirtilmifltir. [10,14] Bu araflt›rmada ö¤rencilerin %89’unun<br />
(n=89) “hemflire olacaklar› için kendilerini mutlu hissettikleri”<br />
<strong>ve</strong> %46.1’inin (n=41) insanlara yard›m etmekten mutluluk<br />
duyduklar›n› belirttikleri saptand›. Bu sonuçlar oldukça<br />
memnuniyet <strong>ve</strong>ricidir. Hemflirelik bölümü ö¤rencileri ile yap›lan<br />
bir baflka araflt›rmaya göre, ö¤rencilerin %78.1’i hemflirelik<br />
bölümünü seçti¤i için mutlu oldu¤unu ifade ederken, %21.9’u<br />
piflman oldu¤unu belirtmifllerdir. [13] Ne var ki, çeliflki ö¤renciden<br />
çok üni<strong>ve</strong>rsiteye yerlefltirme sisteminden kaynaklanmaktad›r.<br />
Çünkü ö¤renciler üni<strong>ve</strong>rsiteye <strong>ve</strong> bölüm seçerken puanlar›na<br />
göre s›ralama yapmak durumunda kalmakta <strong>ve</strong> sistem bir meslek<br />
sahibi olmak için ö¤renciyi istemedi¤i bölümü seçmeye<br />
zorlamaktad›r.<br />
Abraham Maslow, insan›n yaflayabilece¤i en iyi kader, onun<br />
bafl›na gelebilecek en büyük flans, çok sevdi¤i bir ifli yaparken<br />
ayn› zamanda o iflten kazanç sa¤lamas› oldu¤unu belirtmifltir. [12]<br />
Bu demektir ki araflt›rma kapsam›na al›nan hemflirelik<br />
ö¤rencilerinin bu mesle¤i mutlu bir flekilde sürdüreceklerdir.<br />
Literatürden elde edilen <strong>ve</strong>riler, araflt›rma sonucunu<br />
desteklemektedir.<br />
Wrzesniewski, insan›n hayattan <strong>ve</strong> iflten sa¤lad›¤› doyumun,<br />
kiflinin kazand›¤› gelirden ya da elde etti¤i mesleki sayg›nl›ktan<br />
çok, yapt›¤› ifli nas›l gördü¤üne ba¤l› oldu¤unu saptam›flt›r. Ayn›<br />
zamanda Wrzesniewski’nin yapt›¤› araflt›rmalar, kurumsal<br />
hiyerarflide daha yüksek mevkilerde bulunan çal›flanlar›n<br />
ideallerindeki ifli yapt›klar›n› düflünme olas›l›¤›n›n di¤er çal›flanlara<br />
göre daha yüksek oldu¤unu ortaya koymufltur. [15] Atalay <strong>ve</strong><br />
arkadafllar›n›n [16] yapm›fl oldu¤u çal›flmada, ö¤rencilerin<br />
hemflirelik e¤itiminin ilk iki y›l›nda klinik uygulamalar <strong>ve</strong> kifliler<br />
aras› iliflkiler konusunda güçlükler yaflad›¤› belirtilmifltir. Bu<br />
güçlüklerin nedeni, ö¤rencilerin ilk y›llar›nda mesleklerini tan›ma<br />
döneminde olmalar›na, mesleklerini tam benimsememifl<br />
olmalar›na <strong>ve</strong> sosyal çevrelerinden Hemflirelik mesle¤ine karfl›<br />
olumsuz tepki almalar›na ba¤lanm›flt›r. Ancak, bu öngörüler <strong>ve</strong><br />
araflt›rma bulgular›, bu çal›flma sonuçlar› ile paralellik<br />
göstermemektedir.<br />
Bu araflt›rmaya kabul edilen ö¤rencilerin hemflirelik mesle¤ine<br />
olan bak›fl aç›lar›n›n <strong>ve</strong> yaklafl›mlar›n›n pozitif yönde olmas›n›n,<br />
ald›klar› e¤itimde <strong>ve</strong> gelecekteki meslek yaflant›s›ndaki<br />
doyumlar›n› da olumlu yönde etkileyece¤i düflünülebilir.<br />
Hemflireli¤in görevlerinden biri bireylere, ailelere <strong>ve</strong> gruplara,<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 11-15<br />
14<br />
yaflad›klar›, çal›flt›klar› ortam›n çetin koflullar› içerisinde fiziksel,<br />
ruhsal <strong>ve</strong> sosyal potansiyellerini belirlemeleri <strong>ve</strong> bu potansiyeli<br />
de¤erlendirilmeleri konusunda yard›mc› olmakt›r. [17] Yafl<br />
ortalamalar› 19.7 olan ö¤rencileri bu bilince varacak flekilde<br />
yetifltirmek, hemflirelik e¤itiminin hedefi olmal›d›r. Ayr›ca, bu<br />
yafl grubunda ço¤u ö¤rencinin kendini mutlu hissetmesi bilimsel<br />
araflt›rmalarla da desteklenmektedir. Türkiye ‹statistik Kurumu<br />
(TÜ‹K) 2009 Yaflam Memnuniyet <strong>Araflt›rma</strong>s› kapsam›nda elde<br />
edilen <strong>ve</strong>rilere göre yafl gruplar›na göre en mutlu kesimin 18-<br />
24 yafl oldu¤unu belirlemifltir. [18]<br />
<strong>E¤itim</strong>ciler, e¤itimini <strong>ve</strong>rdikleri mesle¤i ya da ifli, oldu¤undan<br />
farkl› bir flekilde göstermek yerine, bu meslekte kiflinin belli bir<br />
anlam bulmas›n› <strong>ve</strong> ondan keyif almas›n› sa¤layacak potansiyelin<br />
var oldu¤unu <strong>ve</strong>rdikleri e¤itimde vurgulamal›d›rlar. Yapt›¤›m›z<br />
ifli alg›lama tarz›m›z, onu kendimize <strong>ve</strong> baflkalar›na anlatma<br />
fleklimiz, <strong>ve</strong>rdi¤imiz e¤itimin etkinli¤i aç›s›ndan son derece<br />
önemlidir.<br />
Filozof Ralph Waldo Emerson, bu hayat›n bize sundu¤u en güzel<br />
tesellilerden birinin de hiç kimsenin kendisine yard›m etmeden<br />
baflka birine içten bir flekilde yard›m etmeyece¤i gerçe¤inin<br />
oldu¤unu belirtmifltir. [12]<br />
Fredricson yapt›¤› araflt›rmada, olumlu duygular›n çevremizde<br />
dikkat etti¤imiz fleylerin kapsam›n› geniflletti¤ini saptam›fl <strong>ve</strong><br />
mutlu oldu¤umuz zaman baflkalar›n›n ihtiyaç <strong>ve</strong> isteklerine<br />
odaklanma flans›m›z›n artt›¤›n› belirtmifltir. [9] Isen <strong>ve</strong> George’un<br />
yapt›¤› araflt›rmada, kendimizi iyi hissetti¤imiz zaman baflkalar›na<br />
yard›m etme iste¤imizin daha fazla oldu¤u gösterilmifltir. [12]<br />
Hemflirelik bölümü ö¤rencilerinin en önemli mutluluk nedeninin,<br />
insanlara yard›m etme duygusu <strong>ve</strong> insanlara yard›m etmeyi içeren<br />
faaliyetlerde bulunma oldu¤u saptanm›flt›r. Yap›lan benzer<br />
çal›flmalarda da bu sonuç elde edilmifltir. [8,19] Asl›nda bize anlaml›<br />
gelen, zevk <strong>ve</strong>ren <strong>ve</strong> baflka insanlara yard›m etmeyi içeren<br />
faaliyetlerde bulundu¤umuzda, yaflad›¤›m›z mutlulu¤u büyük<br />
ölçüde art›rm›fl oluruz. Böylece bir mutluluk döngüsü oluflturmufl<br />
oluruz.<br />
Sonuç<br />
<strong>Araflt›rma</strong> kapsam›na al›nan hemflirelik bölümü<br />
ö¤rencilerinin mutluluk yolunda yürümeye bafllayan, mutlu<br />
ö¤renciler oldu¤u saptanm›flt›r. Bu sonuçlar›n yard›m etme<br />
bilim <strong>ve</strong> sanat›n›n uygulay›c›s› olan hemflire ö¤rencilerin<br />
mesleki uygulamalar›n› olumlu etkileyece¤i düflünülmektedir.<br />
Bu etkiyi görmek için ö¤rencilerin mutlu olma ifadelerinin<br />
<strong>ve</strong> mutluluk/ mutsuzluk nedenlerinin devam ettikleri s›n›flara<br />
göre de¤erlendirilmesi önerilir.
KAYNAKLAR<br />
1. Ar›k Toprak M. Çal›sanlar›n bak›s› aç›s›ndan <strong>ve</strong>rimlilik, temel de¤erler,<br />
baflar› faktörleri, bir alan araflt›rmas›. ‹stanbul Ticaret Üni<strong>ve</strong>rsitesi Fen<br />
Bilimleri Dergisi 2005;8(2):75-85.<br />
2. Surowiecki J. Technology and happiness. The impact of emerging<br />
technologies: Technology Review 2005;1-6.<br />
3. Alain C. Mutlu olma sanat›. 2. Bas›m. ‹stanbul: Kaknüs Yay›nlar›; 2005.<br />
s. 7-9.<br />
4. Klein S. Mutlulu¤un formülü. 1. Bas›m. Ankara: Arkadafl Yay›nevi; 2004.<br />
s. 11-8.<br />
5. Layard R. Happiness is back. Prospect 2005;108.<br />
6. Warr P. Searching for happiness at work. The Psychologist<br />
2007;20(12):726-9.<br />
7. Boehm JK, Lyubomirsky S. Does happiness promote career success?<br />
Journal of Career Assesment 2008;16(1):101-6.<br />
8. Hodgman EC. High school students of color tell us “What nursing and<br />
college mean to them.” Journal of Professional Nursing 1999;15(2):95-<br />
105.<br />
9. Fredrickson BL. What good are positi<strong>ve</strong> emotions. Review of General<br />
Psychology 1998;2(3):300-19.<br />
10. Lyubomirsky S, Schkade D, Sheldon KM. Pursuing happiness the<br />
architecture of sustainable change. Review of General Psychology<br />
2005;9(2):111-31.8<br />
Mutluluk: Hemflirelik Bölümü Ö¤rencilerinin Hemflireli¤i Tercih Ettikleri için Mutluluk/Mutsuzluk Nedenleri<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 11-15<br />
15<br />
11. Mutluluk Tan›m›. Türk Dil Kurumu, Büyük Türkçe Sözlük<br />
http://tdkterim.gov.tr/ (Eriflim tarihi: 17.01.2010).<br />
12. Shahar-Ben T. Daha mutlu yaflamak. 3. Bask›. ‹stanbul: Elma Yay›nevi;<br />
2008. s. 51-119.<br />
13. Yi¤it R, Esenay IF, Derebent E. Türkiye’de hemflirelik son s›n›f ö¤rencilerinin<br />
profili. Cumhuriyet Üni<strong>ve</strong>rsitesi Hemflirelik Yüksekokulu Dergisi<br />
2007;11(3):1-10.<br />
14. King AL, Hicks AJ, Jennifer LK, Del Gasio AK. Positi<strong>ve</strong> affect and the<br />
experience of meaning in life. Journal of Personality and Social Psyhology<br />
2006;90(1):179-96.<br />
15. Wrzesniewski A, Dutton EJ, Debede G. Interpersonal sensemaking and<br />
the meaning of work. Research in Organizational Behavior 2003;25:93-<br />
135.<br />
16. Kaynar A, fiahin A, Bayrak D, Karakoç G, Ülke F, Öztürk H. Karadeniz<br />
Teknik Üni<strong>ve</strong>rsitesi Trabzon Sa¤l›k Yüksekokulu hemflirelik ö¤rencilerinin<br />
doyum düzeyleri. Cumhuriyet Üni<strong>ve</strong>rsitesi HYO Dergisi 2006;10(3):1-<br />
8.<br />
17. Karada¤ G, Uçan Ö. Hemflirelik e¤itimi <strong>ve</strong> kalite. F›rat Sa¤l›k Hizmetleri<br />
Dergisi 2006;1(3):1-10.<br />
18. Türkiye ‹statistik Kurumu (TÜ‹K) 2009 Yaflam Memnuniyet <strong>Araflt›rma</strong>s›<br />
www.tuikrapor.tuik.gov.tr/reports (Eriflim tarihi: 28.06.2010).<br />
19. Law W, Arthur D. What factors influence Hong Kong school students<br />
in their choice of a career in nursing? International Journal of Nursing<br />
Studies 2003;40:23-32.
A R A fi T I R M A<br />
Hemodiyaliz Tedavisini Sürdüren Hastalar›n<br />
Fonksiyonel Performans Durumu, Yaflam<br />
Kalitesi <strong>ve</strong> Hemodiyaliz Tedavisi ile ‹liflkili Stres<br />
Düzeyinin De¤erlendirilmesi<br />
The Functional Performance Status, Quality of<br />
Life and Hemodialysis Stressors of Hemodialysis<br />
Patients<br />
SEM‹HA AKIN*<br />
‹LHAN TAfiKÖPRÜ**<br />
KÜRfiAT ÖZD‹LL‹***<br />
GÜLAY YEfi‹LTEPE****<br />
B‹HTER ÖZTÜRK**<br />
ZEHRA DURNA*<br />
ÖZET<br />
Amaç: <strong>Araflt›rma</strong> hemodiyaliz tedavisi gören hastalar›n fonksiyonel<br />
performans durumu, hemodiyaliz tedavisi ile iliflkili stres düzeyinin<br />
<strong>ve</strong> yaflam kalitesinin belirlenmesi amac›yla gerçeklefltirilmifl tan›mlay›c›<br />
nitelikte bir çal›flmad›r.<br />
Yöntem: <strong>Araflt›rma</strong> örneklemi 188 hemodiyaliz hastas›ndan<br />
oluflmaktad›r. Veriler Hasta Tan›m Formu, Yaflam Kalitesi De¤erlendirme<br />
Anketi, Fonksiyonel Performans Envanteri-K›sa Formu <strong>ve</strong> Hemodiyaliz<br />
Stresör Ölçe¤i ile elde edilmifltir.<br />
Bulgular: Çal›flma bulgular› hemodiyaliz tedavisi gören böbrek<br />
yetersizli¤i hastalar›nda hemodiyaliz tedavisi ile iliflkili stres düzeyi<br />
alg›s›n›n yüksek oldu¤u, performans düzeyinin <strong>ve</strong> yaflam kalitesinin<br />
olumsuz düzeyde etkilendi¤ini göstermektedir.<br />
Sonuç: Hastal›¤a <strong>ve</strong> tedaviye uyumun gelifltirilmesinde hemodiyaliz<br />
hastalar› için stresör niteli¤i tafl›yan faktörlerin kontrol alt›na al›nmas›<br />
<strong>ve</strong> bak›m gereksinimlerinin tan›lanmas›, hastalar›n fiziksel performans<br />
düzeyini <strong>ve</strong> yaflam kalitesini olumlu yönde destekleyecek bak›m<br />
giriflimlerinin planlanmas› önemlidir.<br />
Anahtar sözcükler: Fonksiyonel performans; hemodiyaliz; stresörler, yaflam<br />
kalitesi.<br />
* S Ak›n, Yard. Doç. Dr.<br />
Z Durna, Prof. Dr.<br />
‹stanbul Bilim Üni<strong>ve</strong>rsitesi<br />
Florence Nightingale Hastanesi Hemflirelik Yüksekokulu<br />
Gayrettepe Kampüsü Vefabey Sok.<br />
No:17 34349 Gayrettepe,Befliktafl/‹stanbul<br />
Tel: 0 212 275 75 82/130 Faks: 0 212 288 20 09<br />
e-posta: semihaakin@yahoo.com<br />
** ‹ Taflköprü, Uzm. Dr.<br />
B Öztürk, Uzm. Hemflire<br />
Özel Nil Metropol Diyaliz Merkezi<br />
*** K Özdilli, Yard. Doç. Dr.<br />
Haliç Üni<strong>ve</strong>rsitesi<br />
Sa¤l›k Bilimleri Enstitüsü<br />
ABSTRACT<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 16-25<br />
16<br />
Gelifl Tarihi: 18.10.2010, Kabul Tarihi: 12.02.2011<br />
Objecti<strong>ve</strong>: The research is a descripti<strong>ve</strong> study conducted to assess the<br />
functional performance status, the quality of life and le<strong>ve</strong>l of percei<strong>ve</strong>d<br />
stress among patients who undergo hemodialysis treatment.<br />
Method: The study sample consisted of 188 hemodialysis patients.<br />
Data were collected using a Patient Information Questionnaire, Quality<br />
of Life Questionnaire, Functional Performance In<strong>ve</strong>ntory-Short Form,<br />
and Hemodialysis Stressor Scale.<br />
Results: The study found that the le<strong>ve</strong>l of percei<strong>ve</strong>d stress by<br />
hemodialysis patients was considerably high. The functional performance<br />
status and the life quality of hemodialysis patients were negati<strong>ve</strong>ly<br />
affected.<br />
Conclusion: In order to impro<strong>ve</strong> the adjustment to illness and<br />
treatment, it is crucial to successfully manage the hemodialysis stressors,<br />
and to assess the care needs and to plan inter<strong>ve</strong>ntions which will<br />
promote physical performance and quality of life.<br />
Key words: Functional performance; hemodialysis; stressors; quality of life.<br />
**** G Yefliltepe, Uzm. Hemflire<br />
Medicana International Hastanesi,<br />
‹stanbul
Girifl<br />
K<br />
ronik böbrek yetmezli¤i, kronik seyirli böbrek<br />
hastal›klar›nda ilerleyici nefron kayb› sonucu böbrek<br />
fonksiyonlar›n›n giderek bozulmas› ile ortaya ç›kan <strong>ve</strong><br />
kal›c› glomerül filtrasyon h›z›n›n azalmas› ile kendisini gösteren<br />
bir tablodur. [1] Türk Nefroloji Derne¤i 2007 y›l› <strong>ve</strong>rilerine göre<br />
böbrek yetersizli¤i nedeniyle ülkemizde 1316 hastaya böbrek<br />
naklinin yap›ld›¤›, 39267 hastaya hemodiyaliz, 5307 hastaya ise<br />
periton diyalizi tedavisinin uyguland›¤› belirtilmektedir. [2] Kronik<br />
böbrek yetersizli¤i s›kl›¤›n›n h›zla artmas› ile hemodiyaliz tedavisi<br />
gören hastalar›n hastal›k <strong>ve</strong> tedavi sürecine uyumunun önemi<br />
giderek artan bir kavram olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r.<br />
Fonksiyonel performans kavram› bireyin temel gereksinimlerini<br />
karfl›lamak, al›fl›lm›fl rollerini yerine getirmek, sa¤l›k <strong>ve</strong> iyilik<br />
halini korumak için sürdürülen fiziksel, psikolojik, sosyal,<br />
mesleki <strong>ve</strong> spiritüel aktiviteler olarak tan›mlanmaktad›r. [3] Kronik<br />
hastal›klara ba¤l› sa¤l›¤›n kayb› <strong>ve</strong> fonksiyonel performans<br />
düzeyinin olumsuz etkilenmesi yaflam biçimleri <strong>ve</strong><br />
al›flkanl›klar›nda de¤iflikliklere neden olabilmekte, günlük yaflam<br />
aktivitelerini sürdürmedeki yeterlilik düzeyi azalabilmekte <strong>ve</strong><br />
belirli düzeyde deste¤e ba¤›ml› hale gelebilmektedir. [4]<br />
Fonksiyonel performans durumunun birçok fizyolojik <strong>ve</strong><br />
psikolojik faktör (örn: anksiyete, depresyon, düflmanl›k duygusu<br />
<strong>ve</strong> öz-sayg›da azalma) ile iliflkili oldu¤u belirtilmektedir. [5]<br />
Hemodiyaliz hastalar›n›n hemodiyaliz tedavisi süresince<br />
karfl›laflt›klar› stresörler, akut hastal›k <strong>ve</strong>ya ataklar hastanede<br />
uzun süre yatma <strong>ve</strong>ya evdeki ba¤›ml›l›k aktivite tercihlerini<br />
de¤ifltirebilmekte <strong>ve</strong> performans› etkileyebilmektedir. [6] Gülse<strong>ve</strong>n<br />
<strong>ve</strong> ark. (2008) hemodiyaliz hastalar›n›n performans düzeylerinin<br />
azald›¤›n› bildirmektedir. Hemodiyaliz tedavisi gören hastalar<br />
ile kronik obstrüktif akci¤er hastal›kl› (KOAH) hastalar üzerinde<br />
yap›lan çal›flmalarda, özellikle yürüme, koflma, merdi<strong>ve</strong>n ç›kma,<br />
e¤ilme, do¤rulma gibi fiziki dayan›kl›l›k isteyen aktiviteleri çok<br />
güçlükle yerine getirebildikleri ya da hiç yapamad›klar›<br />
bildirilmektedir. [3,5,7]<br />
Sa¤l›¤›n kayb›, maddi <strong>ve</strong> sosyal kay›plar <strong>ve</strong>ya kay›p tehlikesi,<br />
fiziksel sa¤l›k <strong>ve</strong> aktivite k›s›tlamalar›, beden fonksiyonlar›n›n<br />
kayb› <strong>ve</strong> bozulmufl beden imaj›, artm›fl ba¤›ml›l›k <strong>ve</strong> ölüm<br />
tehlikesi, aile içinde rollerin de¤iflmesi, çal›flma yaflam› <strong>ve</strong><br />
ekonomik gü<strong>ve</strong>ncede bozulma, bofl vakit <strong>ve</strong> sosyal aktivitelere<br />
kat›l›mda azalma hemodiyaliz hastalar› taraf›ndan s›kl›kla bildirilen<br />
spesifik stres kaynaklar› olarak s›ralanmaktad›r. [8,9] Sürekli<br />
makineye ba¤l› olma, ba¤›ms›zl›¤›n› yitirme, ilaç <strong>ve</strong> diyet tedavisi,<br />
cinsel ifllev bozuklu¤u <strong>ve</strong> ifl kayb› gibi durumlar hastalarda<br />
yads›ma, tedaviyi reddetme ya da uyum güçlü¤ü gibi tepkilere<br />
neden olabilir. [10] Hemodiyaliz hastalar›nda görülen ruhsal<br />
sorunlar›n tedaviye uyumu olumsuz yönde etkiledi¤i <strong>ve</strong> s›v›<br />
k›s›tlamas›n›n diyaliz hastalar›nda en s›k rastlanan stresör oldu¤u<br />
belirtilmektedir. [11] Stres oluflturan kaynaklar›n bilinmesi <strong>ve</strong><br />
etkin bafl etme stratejilerinin gelifltirilmesi hemodiyaliz hastalar›n›n<br />
tedaviye uyumunu gelifltirmek ad›na önemlidir.<br />
Kronik hemodiyaliz hastalar›nda tedaviye uyumun sa¤lanmas›,<br />
Hemodiyaliz Tedavisini Sürdüren Hastalar›n Fonksiyonel Performans Durumu, Yaflam Kalitesi <strong>ve</strong><br />
Hemodiyaliz Tedavisi ile ‹liflkili Stres Düzeyinin De¤erlendirilmesi<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 16-25<br />
17<br />
sa¤l›k durumu, iyilik hali <strong>ve</strong> yaflam kalitesinin gelifltirilmesi ad›na<br />
önemlidir. Dünya Sa¤l›k Örgütü’ne göre yaflam kalitesi, kapsaml›<br />
tan›lama sürecinde hastan›n fiziksel, psikolojik <strong>ve</strong> sosyal alanlarda<br />
iyilik hali <strong>ve</strong> fonksiyonunu kapsamaktad›r. [12-14] Yaflam kalitesi<br />
bireyin tüm gereksinimlerini karfl›lamas›, yaflamdan doyum<br />
sa¤lamas›, e¤lenmeye zaman ay›rmas›, emosyonel <strong>ve</strong> fiziki<br />
durumun istenen düzeyde olmas› <strong>ve</strong> kifliler aras› iliflkilerini<br />
sürdürebilmesi gibi kavramlar› içine almaktad›r. [15]<br />
Diyalizin yaflam fleklinde baz› de¤iflikliklere yol açmas› nedeniyle<br />
hemodiyaliz hastalar› grubunda sa¤l›kla ilgili yaflam kalitesinin<br />
de¤erlendirilmesi <strong>ve</strong> tedaviye uyumun gelifltirilmesine ilgi giderek<br />
artmaktad›r. [16] Hastal›k <strong>ve</strong> hemodiyaliz tedavisine ba¤l› hastan›n<br />
yaflam›n› bir makineye ba¤l› sürdürmesi, yiyecek <strong>ve</strong> s›v›<br />
k›s›tlamas›, tedavi <strong>ve</strong> hayatta kal›m ile ilgili endifleler, ifl kayb›,<br />
karfl› karfl›ya kal›nan sosyal, psikolojik <strong>ve</strong> fizyolojik sorun <strong>ve</strong><br />
güçlükler gibi stresörler yaflam kalitesini olumsuz<br />
etkilemektedir. [11,17] Hemodiyaliz uygulanan hastalarda sosyal,<br />
ekonomik, psikolojik, k›saca yaflam›n tüm alanlar› <strong>ve</strong> yaflam<br />
kalitesinin tüm boyutlar› olumsuz yönde etkilenmektedir. [18,19]<br />
Güney (2007) yafl, ö¤renim durumu, medeni durum, gelir düzeyi<br />
alg›s› gibi sosyo-demografik de¤iflkenlerin yaflam kalitesinin baz›<br />
alanlar›n› etkiledi¤ini, hastal›k de¤iflkenlerinin ise yaflam kalitesinin<br />
hemen hemen tüm alanlar›n› etkiledi¤ini belirtmifltir. [20]<br />
Profesyonel sa¤l›k ekibi üyesi olarak hemflirelerin, kronik hastal›¤›<br />
olan bireye e¤itim, bak›m, dan›flmanl›k, bak›m›n organizasyonu<br />
<strong>ve</strong> de¤iflimin temsilcisi olma gibi sorumluluklar› vard›r. [21]<br />
Uluslararas› Hemflireler Birli¤i 2010 y›l›nda yay›nlad›¤› raporda,<br />
böbrek yetersizli¤i gibi kronik hastal›klarla mücadele sürecinde<br />
sa¤l›¤›n korunmas› <strong>ve</strong> yaflam kalitesinin gelifltirilmesi için<br />
zaman›nda <strong>ve</strong> gereksinimler do¤rultusunda bak›m giriflimlerinin<br />
planlanmas› gerekti¤inin önemi vurgulanmaktad›r. [22] ‹yi bir<br />
hemflirelik bak›m› hastay› rahatlatmaya yönelik uygun giriflimlerin<br />
planlan›p uygulanmas›n›, yaflam›n biyolojik, psikososyal <strong>ve</strong><br />
sosyokültürel yönden esenlik durumu <strong>ve</strong> yaflam kalitesini<br />
yükseltmesini hedeflemektedir. [23,24] Hastalar›n beklenti <strong>ve</strong><br />
gereksinimlerinin karfl›lanmas› bireyin kendini önemli<br />
hissetmesine yol açar <strong>ve</strong> tedaviye uyumunu kolaylaflt›r›r. [8]<br />
Hemodiyaliz tedavisinde amaç, hastalar›n kaybolan böbrek<br />
fonksiyonlar›n› olabildi¤ince yerine koyman›n yan› s›ra, yaflam<br />
kalitesinin optimal düzeye getirilmesini sa¤lamakt›r. [8,15]<br />
Hemodiyaliz uygulanan hastalarda yaflam kalitesinin<br />
de¤erlendirilmesi tedavinin önemli bir parças› fleklinde<br />
düflünülmeli, bak›m <strong>ve</strong> tedavinin amac› sadece yaflam süresini<br />
uzatmak de¤il, ayn› zamanda bireyi rehabilite etmek olmal›d›r. [1,13]<br />
Hastal›k <strong>ve</strong> hemodiyaliz tedavisine ba¤l› ortaya ç›kan fizyolojik,<br />
psikolojik <strong>ve</strong> sosyal stresörlerin tan›lanmas›, hastalar›n sorunlarla<br />
etkin bir flekilde bafl etme becerileri kazanmas› <strong>ve</strong> yaflam kalitesinin<br />
gelifltirilmesi sürecinde hemflirelerin önemli rol <strong>ve</strong> sorumluluklar›<br />
vard›r. Bu çal›flma, hemodiyaliz tedavisi uygulanan hastalar›n<br />
fiziksel performans durumunu, yaflam kalitesini <strong>ve</strong> hemodiyaliz<br />
tedavisi ile iliflkili stres düzeyini belirlemek amac›yla
gerçeklefltirilmifl tan›mlay›c› nitelikte bir çal›flmad›r.<br />
<strong>Araflt›rma</strong> Sorular›<br />
• Hemodiyaliz tedavisi uygulanan hastalar›n fiziksel<br />
performans durumu nas›ld›r?<br />
• Hemodiyaliz tedavisi uygulanan hastalarda stres<br />
düzeyi nas›ld›r?<br />
• Hemodiyaliz tedavisi uygulanan hastalar›n yaflam<br />
kalitesi nas›ld›r?<br />
• Hemodiyaliz tedavisi uygulanan hastalar›n yaflam<br />
kalitesi, stres düzeyi <strong>ve</strong> fonksiyonel durumu ile<br />
iliflkili de¤iflkenler nelerdir?<br />
Gereç <strong>ve</strong> Yöntem<br />
<strong>Araflt›rma</strong> Evreni <strong>ve</strong> Örneklemi<br />
<strong>Araflt›rma</strong> evrenini bir hemodiyaliz ünitesinde tedavi gören<br />
hastalar oluflturmaktad›r. <strong>Araflt›rma</strong> örneklemine dahil edilme<br />
kriterleri; hemodiyaliz tedavisini sürdüren, araflt›rmaya kat›lmaya<br />
gönüllü olan <strong>ve</strong> sa¤l›k durumu görüflmeye uygun hastalar olarak<br />
belirlenmifltir. Hemodiyaliz ünitesinde tedavi gören toplam 207<br />
hasta içinden, dört hasta genel durumu iyi olmad›¤› için, sekiz<br />
hasta konuflamayacak <strong>ve</strong> anlamayacak kadar yafll› oldu¤u için,<br />
yedi hasta araflt›rmaya kat›lma konusunda gönüllü olmad›¤› için<br />
araflt›rma kapsam›na toplam 19 hasta al›nmam›flt›r. Çal›flma<br />
örnekleme al›nma kriterlerini karfl›layan 188 hasta ile<br />
gerçeklefltirilmifltir.<br />
Veri Toplama<br />
Çal›flma öncesi kurum izinleri ile ölçek kullan›m izinleri al›nm›flt›r.<br />
Hastalardan bilgilendirilmifl sözlü onam al›nm›flt›r. Veriler yedi<br />
ayl›k süre içinde yüz yüze görüflme yöntemi ile elde edilmifltir.<br />
Hastalar›n kiflisel <strong>ve</strong> hastal›¤a iliflkin özellikleri Hasta Tan›m<br />
Formu, yaflam kalitesi Yaflam Kalitesi De¤erlendirme Anketi,<br />
fonksiyonel performans durumu Fonksiyonel Performans<br />
Envanteri-K›sa Formu, hastalar›n hemodiyaliz tedavisine ba¤l›<br />
alg›lad›klar› stres düzeyi ise Hemodiyaliz Stresör Ölçe¤i ile<br />
de¤erlendirilmifltir.<br />
Veri Toplama Araçlar›<br />
Hasta Tan›m Formu: Kiflisel özellikler (yafl, cinsiyet, medeni<br />
durum, e¤itim düzeyi, çal›flma durumu, meslek, gelir durum<br />
alg›s›, aile tipi), genel sa¤l›k durumu (ila<strong>ve</strong> kronik hastal›k<br />
öyküsü, ailede hemodiyaliz tedavisi öyküsü, sa¤l›k kontrolleri,<br />
günlük yaflam aktivitelerini yerine getirmede ba¤›ms›zl›k durumu)<br />
<strong>ve</strong> hemodiyaliz tedavisine iliflkin sorular (tedavi süresi, haftal›k<br />
hemodiyaliz s›kl›¤›, hemodiyaliz komplikasyonu öyküsü,<br />
hemodiyaliz tedavisi önce hemodiyaliz ile ilgili e¤itim alma<br />
durumu, ilaç kullan›m›) içermektedir.<br />
Fonksiyonel Performans Envanteri-K›sa Formu [Functional<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 16-25<br />
18<br />
Performance In<strong>ve</strong>ntory-Short Form]: KOAH’l› bireylerin günlük<br />
temelde yapt›klar› aktivitelerle ilgili fonksiyonlar›n› ölçmek<br />
amac›yla Leidy taraf›ndan 1994 y›l›nda gelifltirilmifl beflli Likert<br />
tipinde bir ölçektir. Fonksiyonel Performans Envanteri-K›sa<br />
Formu 32 madde <strong>ve</strong> 6 alt boyuttan;1. Vücut bak›m› alt boyutu<br />
(5 madde), 2. Ev ifllerini sürdürme alt boyutu (9 madde), 3.<br />
Fiziksel egzersiz alt boyutu (5 madde), 4. E¤lence alt boyutu (5<br />
madde), 5. Manevi aktivite alt boyutu (4 madde) <strong>ve</strong> 6. Sosyal<br />
aktivite alt boyutu (4 madde) oluflmaktad›r. [5]<br />
Fonksiyonel Performans Envanteri-K›sa Formu’nda yer alan<br />
faaliyetleri yerine getirirken yaflanan zorluk derecesi afla¤›daki<br />
flekilde puanlanmaktad›r; (1) “Faaliyeti hiç zorlanmadan kolayca<br />
yapar›m”, (2) “Biraz zorlukla yapar›m”, (3) “Çok zorlukla yapar›m”,<br />
(4) “Sa¤l›k sorunlar›m nedeniyle art›k yapm›yorum, (TE: Tercih<br />
Etmem) Al›flkanl›¤›m olmad›¤› için zaten yapm›yordum, hiç yapmad›m<br />
<strong>ve</strong>ya sa¤l›k d›fl› nedenlerle yapm›yorum”. [5] Ölçekten al›nan<br />
puanlar›n hesaplanmas›nda; “sa¤l›k sorunlar› nedeniyle yapmayan”<br />
<strong>ve</strong> “tercih etmedi¤i için yapmayan” faaliyetlere (4 <strong>ve</strong> TE) 0 puan<br />
<strong>ve</strong>rilir. En yüksek puan “hiç zorlanmadan kolayca yap›lan<br />
faaliyetlere” <strong>ve</strong>rilecek 1’ler 3; 2’ler 2, 3’lerde 1 puan olarak<br />
kodlan›r. Fonksiyonel Performans Envanteri-K›sa Formu alt<br />
boyut puanlar› alt boyutu oluflturan maddelerin ortalamas›<br />
al›narak hesaplan›r. Alt› alt boyutun ortalamas› hesaplanarak<br />
ölçe¤e ait toplam fonksiyonel performans puan› elde edilir.<br />
Ölçekten elde edilen yüksek puan yüksek performans›<br />
göstermektedir. [5]<br />
Ölçe¤in orijinal çal›flmas›nda Cronbach alfa de¤eri 0.93 olarak<br />
bildirilmifltir. KOAH’l› hasta grubu üzerinde Türkçe <strong>ve</strong>rsiyonun<br />
geçerlilik <strong>ve</strong> gü<strong>ve</strong>nirlili¤inin s›nand›¤› çal›flmada Cronbach alfa<br />
katsay›s› 0.93 bulunmufltur. [3] Türk hemodiyaliz hastalar›nda<br />
geçerlilik gü<strong>ve</strong>nirlik s›namas› yap›lan ölçe¤in alt boyutlar›<br />
Cronbach alfa de¤eri 0.80-0.90 aras›nda, ölçek toplam›nda<br />
Cronbach alfa de¤eri 0.94, madde-toplam puan korelasyon<br />
katsay›lar› (r) ise 0.34-0.85 aras›nda belirlenmifltir. [3] Bu çal›flmada<br />
ise ölçe¤in Cronbach alfa de¤eri 0.98 <strong>ve</strong> madde-toplam puan<br />
korelasyonu katsay›lar› r=0.51-0.89 (p
0.77, madde-toplam puan korelasyonu katsay›lar› (r) 0.22-0.49<br />
(p
A R A fi T I R M A<br />
Tablo 2: Fonksiyonel Performans Envanteri-K›sa Formu, Yaflam Kalitesi De¤erlendirme Ölçe¤i <strong>ve</strong> Hemodiyaliz Stresör<br />
Ölçe¤i Toplam Ölçek <strong>ve</strong> Alt Boyut Puan Ortalamalar› (N=188)<br />
Fonksiyonel Performans Envanteri-K›sa Formu (FPI) x SS En az En çok<br />
-<br />
Vücut bak›m› boyutu<br />
Ev ifllerini sürdürme boyutu<br />
Fiziksel egzersiz boyutu<br />
E¤lence boyutu<br />
Manevi aktivite boyutu<br />
Sosyal aktivite boyutu<br />
Fonksiyonel performans envanteri-k›sa formu toplam puan›<br />
Yaflam Kalitesi De¤erlendirme Ölçe¤i<br />
fiikayetler boyutu<br />
Duygular boyutu<br />
Genel yaflam doyumu boyutu<br />
Yaflam duygular› boyutu<br />
Yaflam kalitesi de¤erlendirme ölçe¤i toplam puan›<br />
Hemodiyaliz Stresör Ölçe¤i (HSÖ)<br />
Fizyolojik hemodiyaliz stresör boyutu<br />
Psikososyal hemodiyaliz stresör boyutu<br />
Hemodiyaliz stresör ölçe¤i (HSÖ) toplam puan›<br />
Ölçek alt boyut puan ortalamalar› Tablo 2’de <strong>ve</strong>rilmifltir.<br />
Hemodiyaliz tedavisi gören hastalarda hemodiyalize iliflkin<br />
alg›lanan stres düzeyinin oldukça yüksek oldu¤u görülmektedir.<br />
Hemodiyaliz Stresör Ölçe¤i toplam puan ortalama de¤eri<br />
104.23±23.74’tür (da¤›l›m: 29-145) (Tablo 2).<br />
Hemodiyaliz tedavisi uygulanan hastalar›n fonksiyonel<br />
performans durumu, hemodiyaliz tedavisi ile iliflkili<br />
stres düzeyi <strong>ve</strong> yaflam kalitesi ile ilgili de¤iflkenler<br />
Yafl de¤iflkeni ile Fonksiyonel Performans Envanteri-K›sa Formu<br />
toplam puanlar›, Ev ‹fllerini Sürdürme alt boyutu, Fiziksel Egzersiz<br />
alt boyutu, E¤lence alt boyutu <strong>ve</strong> Sosyal Aktivite alt boyutu<br />
puanlar› aras›nda istatistiksel olarak anlaml›, ancak zay›f/çok<br />
zay›f iliflki saptanm›flt›r (rs=-0.24, p=.001; rs=-0.25, p=.001;<br />
rs=-0.17, p=.02; rs=-0.24, p=.001; rs=-0.22, p=.003).<br />
Medeni durum de¤iflkenine göre Fonksiyonel Performans<br />
Envanteri-K›sa Formu toplam ölçek, Fiziksel Egzersiz <strong>ve</strong> Sosyal<br />
Aktivite alt boyutu puanlar› aras›nda istatistiksel olarak anlaml›<br />
fark saptanm›flt›r (p
Cinsiyet<br />
Kad›n<br />
Erkek<br />
Özellikler<br />
Zmwu<br />
Medeni Durum<br />
Evli<br />
Bekar<br />
Zmwu<br />
<strong>E¤itim</strong> Düzeyi<br />
Okuryazar 1<br />
‹lkokul mezunu 2<br />
Ortaokul mezunu 3<br />
Lise <strong>ve</strong>ya üni<strong>ve</strong>rsite mezunu 4<br />
x 2 kw<br />
Gelir Durumu Alg›s›<br />
Düflük 1<br />
Orta 2<br />
‹yi 3<br />
x 2 kw<br />
Meslek<br />
Ev Han›m› 1<br />
Emekli 2<br />
Memur <strong>ve</strong>ya Serbest Meslek 3<br />
Di¤er 4<br />
x 2 kw<br />
Çal›flma Durumu<br />
Çal›fl›yor 1<br />
Hastal›k Nedeniyle Çal›flm›yor 2<br />
Di¤er (emekli, ev han›m› vb.) 3<br />
x 2 kw<br />
Yaflam Yeri<br />
Efli ile Birlikte 1<br />
Çocuklar› ile Birlikte 2<br />
Kardeflleriyle/Akrabalar›yla<br />
birlikte <strong>ve</strong>ya yaln›z 3<br />
x 2 kw<br />
Total<br />
Fonksiyonel<br />
Performans<br />
Envanteri -<br />
K›sa Formu<br />
X -<br />
1.24<br />
1.38<br />
-1.135<br />
1.26<br />
1.68<br />
-2.263<br />
1.17<br />
1.12<br />
1.39<br />
1.58<br />
7.518<br />
1.37<br />
1.27<br />
1.05<br />
2.286<br />
1.24<br />
0.98<br />
1.80 (1,4)<br />
1.22<br />
12.306<br />
1.86<br />
1.50<br />
1.18 (1)<br />
13.711<br />
1.24 (2)<br />
1.65<br />
1.62<br />
SS X -<br />
0.80<br />
0.84<br />
p=.26<br />
0.81<br />
0.76<br />
p=.02*<br />
0.82<br />
0.72<br />
0.87<br />
0.79<br />
p=.06<br />
0.83<br />
0.84<br />
0.66<br />
p=.32<br />
0.78<br />
0.83<br />
0.82<br />
0.82<br />
p=.006**<br />
0.79<br />
0.82<br />
0.79<br />
p=.001**<br />
0.82<br />
0.74<br />
0.89<br />
Günlük Yaflam Aktivitelerini Yerine Getirme<br />
Ba¤›ms›z1 K›smen Ba¤›ml› 2<br />
Tamamen Ba¤›ml› 3<br />
x2 6.916 p=.03* 1.512<br />
1.40 0.83 2.46<br />
1.23 1.05 1.88<br />
1.10 0.73 2.28<br />
kw<br />
4.711 p=.10 4.557<br />
Vücut Bak›m›<br />
2.35<br />
2.41<br />
-0.840<br />
2.36<br />
2.55<br />
-0.636<br />
2.25<br />
2.45<br />
2.36<br />
2.51<br />
2.396<br />
2.56<br />
2.20 (1)<br />
2.03<br />
7.832<br />
2.40<br />
1.97<br />
2.69 (2)<br />
2.25<br />
8.716<br />
Hemodiyaliz Tedavisini Sürdüren Hastalar›n Fonksiyonel Performans Durumu, Yaflam Kalitesi <strong>ve</strong><br />
Hemodiyaliz Tedavisi ile ‹liflkili Stres Düzeyinin De¤erlendirilmesi<br />
Tablo 3: Hemodiyaliz Uygulanan Hastalar›n Kiflisel Özelliklerine Göre Fonksiyonel Performans Envanteri-K›sa Formu<br />
Puan Ortalamalar›n›n Karfl›laflt›r›lmas› (N=188)<br />
2.78<br />
2.30<br />
2.33 (1)<br />
7.031<br />
2.33<br />
2.59<br />
2.56<br />
SS X -<br />
0.84<br />
0.87<br />
p=.40<br />
0.87<br />
0.62<br />
p= .53<br />
0.88<br />
0.74<br />
0.97<br />
0.73<br />
p=.49<br />
0.67<br />
0.99<br />
0.99<br />
p=.02<br />
0.82<br />
0.82<br />
0.66<br />
0.94<br />
p=.03*<br />
0.52<br />
0.94<br />
0.87<br />
p=.03*<br />
0.89<br />
0.62<br />
0.73<br />
p=.47<br />
0.83<br />
1.23<br />
0.84<br />
p=.10<br />
Fonksiyonel Performans Envanteri - K›sa Formu Alt Boyutlar›<br />
Ev ‹fllerini<br />
Sürdürme<br />
1.09<br />
1.31<br />
-1.661<br />
1.12<br />
1.69<br />
-1.93<br />
0.98<br />
0.96<br />
1.35<br />
1.52<br />
7.782<br />
1.25<br />
1.19<br />
0.79<br />
0.606<br />
1.05<br />
0.84<br />
1.95 (1,4)<br />
1.10<br />
11.811<br />
1.98<br />
1.39<br />
1.03 (1)<br />
12.215<br />
1.09 (2,3)<br />
1.64<br />
1.74<br />
6.268<br />
1.35<br />
1.25<br />
0.81 (1)<br />
8.002<br />
*p
A R A fi T I R M A<br />
K›sa Formu toplam puan› <strong>ve</strong> alt boyut puanlar› karfl›laflt›r›ld›¤›nda,<br />
meslek de¤iflkenine göre Fonksiyonel Performans Envanteri-<br />
K›sa Formu toplam puan› <strong>ve</strong> alt boyut puanlar› aras›nda<br />
istatistiksel olarak anlaml› fark saptanm›flt›r (p
olarak anlaml› fark saptanm›flt›r (p
A R A fi T I R M A<br />
Tart›flma<br />
Tüm dünyada <strong>ve</strong> ülkemizde kronik böbrek yetmezli¤i insidans›n›n<br />
art›fl›na paralel olarak hemodiyaliz tedavisine ihtiyaç duyan hasta<br />
popülasyonu da h›zla art›fl göstermektedir. Böbrek yetersizli¤i<br />
hastalar› hastal›k <strong>ve</strong> hemodiyaliz tedavisine ba¤l› çok say›da<br />
fizyolojik, psikolojik <strong>ve</strong> sosyoekonomik sorunlar nedeniyle<br />
fiziksel performans düzeyinde, yaflam kalitesinin birçok boyutunda<br />
<strong>ve</strong> hastal›¤a uyumda ciddi düzeylerde olumsuz etkilenme<br />
yaflayabilmektedir.<br />
Fonksiyonel performans, günümüz sa¤l›k bak›m sisteminde<br />
önemli bir sonuç göstergesidir. Fonksiyonel performans›n<br />
gelifltirilmesi hastan›n hastaneye yat›fl s›kl›¤›n› <strong>ve</strong> hastan›n<br />
bak›m›ndan sorumlu kiflinin yükünü azaltarak <strong>ve</strong> hastan›n<br />
çal›flma <strong>ve</strong> sosyal yaflama daha aktif <strong>ve</strong> üretken olarak kat›lmas›na<br />
katk›da bulunarak, hastalar›n yaflam kalitesinin geliflmesine <strong>ve</strong><br />
bak›m maliyetlerinin azalmas›na neden olaca¤›ndan hemflirelik<br />
bak›m›nda önemsenen kavramlardan birisidir. [3,25] Hemodiyaliz<br />
makinesine ba¤›ml› olarak yaflam›n› sürdürme, yo¤un fiziksel<br />
komplikasyonlar, sosyal <strong>ve</strong> ekonomik sorunlar nedeniyle fiziksel<br />
aktivitelerde yetersizlik görülmesi beklenen bir durumdur. [26]<br />
Hemodiyaliz tedavisi gören hastalar üzerinde yap›lan çal›flmalar<br />
bu hasta grubunda performans durumlar›n›n farkl› düzeylerde<br />
etkilendi¤ini bildirmektedir. [1,3,4] Çuhudar <strong>ve</strong> ark.’n›n (2007)<br />
hemodiyalize giren 77 hasta üzerinde yapt›¤› çal›flmada, hastalar›n<br />
merdi<strong>ve</strong>n ç›kma, orta h›zla yürüme, rahat bir biçimde ayakta<br />
durma <strong>ve</strong> ev ifllerini rahat yapabilme aktivitelerini di¤erlerine<br />
göre zorlanarak yapt›klar› saptanm›flt›r. Bu çal›flmada Gülse<strong>ve</strong>n<br />
<strong>ve</strong> ark.’n›n (2008) hemodiyaliz hastalar› üzerinde yapt›¤›<br />
çal›flmaya benzer flekilde, fonksiyonel performans düzeyinde<br />
orta düzeyde olumsuz etkilenme saptanm›flt›r. Bu çal›flmada,<br />
yafl de¤iflkeni ile Fonksiyonel Performans Envanteri-K›sa Formu<br />
toplam puanlar›, Ev ‹fllerini Sürdürme alt boyutu, Fiziksel Egzersiz<br />
alt boyutu, E¤lence alt boyutu <strong>ve</strong> Sosyal Aktivite alt boyutu<br />
puanlar› aras›nda istatistiksel olarak anlaml› ancak zay›f/çok<br />
zay›f iliflki saptanm›flt›r. [27]<br />
Kronik böbrek yetersizli¤i nedeniyle hemodiyaliz tedavisi görmek<br />
durumunda kalan hastalar hemodiyaliz makinesine, tedavi ekibi<br />
<strong>ve</strong> bak›m <strong>ve</strong>rene ba¤›ml› durumdad›r. Hemodiyaliz hastalar›nda<br />
s›v› al›m›n›n k›s›tlanmas›, hastaneye s›k s›k gelme zorunlulu¤u,<br />
gelecekle ilgili belirsizlik, sosyal yaflamda k›s›tlama gibi psikososyal<br />
stresörler <strong>ve</strong> yorgunluk, kafl›nt›, kas kramplar› gibi fizyolojik<br />
stresörlerin kontrol alt›na al›nmas›n› zorlaflt›rmaktad›r. [13,14,25]<br />
Hemodiyaliz <strong>ve</strong> periton diyaliz tedavisi gören hastalar üzerinde<br />
yap›lan bir çal›flmada, hemodiyaliz hastalar›nda durumluluk <strong>ve</strong><br />
sürekli kayg› düzeyinin daha yüksek düzeyde oldu¤u<br />
belirlenmifltir. [28] Bu çal›flmada, hemodiyaliz hastalar› taraf›ndan<br />
alg›lanan fizyolojik <strong>ve</strong> psikolojik hemodiyaliz tedavisi ile iliflkili<br />
stres düzeyinin yüksek oldu¤u belirlenmifltir. Hemodiyaliz<br />
hastalar›na bak›m <strong>ve</strong>ren hemflireler üzerinde yap›lan bir çal›flmada,<br />
hemflireler hastalar için fizyolojik stresörlerin psikososyal<br />
stresörlerden daha fazla sorun yaratt›¤›n› bildirmifltir. [13] Bu<br />
çal›flmada ise özellikle psikolojik faktörlerden kaynaklanan stres<br />
düzeyinin daha yüksek oldu¤u belirlenmifltir. Benzer flekilde<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 16-25<br />
24<br />
ülkemizde yap›lan bir baflka çal›flmada ise hastalar›n en s›k<br />
bildirdi¤i stresörlerin s›ras›yla; seyahate ç›kma ile ilgili zorluklar<br />
(%80.4), yorgunluk (%79.9) <strong>ve</strong> gelecek ile ilgili belirsizliklerin<br />
(%79) oldu¤u saptanm›flt›r. [29] Bu çal›flma bulgular› hemodiyaliz<br />
hastalar›n›n karfl› karfl›ya kald›¤› fizyolojik <strong>ve</strong> psikososyal<br />
stresörlerin belirlenmesi, böbrek yetersizli¤i <strong>ve</strong> hemodiyaliz<br />
tedavisine uyumun gelifltirilmesine dikkat çekmektedir.<br />
Hemodiyaliz tedavisi gören hastalar için stres oluflturan faktörlerin<br />
kontrol alt›na al›nmas› <strong>ve</strong> hastalar›n stres ile bafl etme becerilerinin<br />
gelifltirilmesi hastalar›n tedaviye uyumunun artt›r›lmas›na katk›da<br />
bulunacakt›r.<br />
Yap›lan çal›flmalar hemodiyaliz hastalar›n›n yaflam kalitesinin<br />
olumsuz etkilendi¤ini bildirmektedir. [1,23,24] Hemodiyaliz <strong>ve</strong><br />
periton diyaliz tedavisi gören hastalar›n karfl›laflt›r›ld›¤› baz›<br />
çal›flmalarda, periton diyaliz tedavisi gören hastalara k›yasla<br />
hemodiyaliz gören hastalarda yaflam kalitesinin daha olumsuz<br />
etkilendi¤i rapor edilmifltir. [28,30-32] Hemodiyaliz hastalar› ile<br />
böbrek transplantasyonu yap›lan hastalar›n yaflam kalitesinin<br />
karfl›laflt›r›ld›¤› baflka çal›flmalarda, böbrek transplantasyonu<br />
yap›lan hastalara k›yasla hemodiyaliz tedavisi gören hastalar›n<br />
yaflam kalitesinin daha kötü oldu¤u bildirilmektedir. [33,34] Yap›lan<br />
çal›flmalar böbrek yetersizli¤i nedeniyle de¤iflik tedaviler<br />
uygulanan hastalar aras›nda hemodiyaliz hastalar›nda yaflam<br />
kalitesinin en fazla etkilendi¤i <strong>ve</strong> yaflam kalitesinin gelifltirilmesi<br />
ad›na deste¤e ihtiyac› olduklar›n› göstermektedir.<br />
Yaflam kalitesi birçok kiflisel özellikler (yafl, cinsiyet, çal›flma <strong>ve</strong><br />
e¤itim durumu vb.), genel sa¤l›k durumu (örn: diyabet vb.<br />
kronik hastal›k varl›¤›) <strong>ve</strong> birçok hastal›k <strong>ve</strong>ya tedavi de¤iflkeni<br />
(örn: glomerül filtrasyon h›z›, düflük hemoglobin de¤eri) ile<br />
iliflkili olabilmektedir. [23,30,31] Yafllanma sürecinin beraberinde<br />
getirdi¤i fiziksel yetersizlikler nedeniyle, yafl artt›kça yaflam<br />
kalitesinde de¤iflik düzeylerde etkilenme beklenmektedir.<br />
Çal›flmalar hemodiyaliz hastalar›nda yafl artt›kça yaflam kalitesinin<br />
düfltü¤ünü rapor etmektedir. [1,24,32] Farkl› olarak, hemodiyaliz<br />
tedavisi gören hastalar üzerinde yap›lan çal›flmalarda yafl ile<br />
yaflam kalitesi aras›nda anlaml› iliflki bildirilmemektedir. [23,35]<br />
Bu çal›flmada ise sadece yaflam kalitesi ölçe¤inin fiikayetler alt<br />
boyutu puanlar› ile yafl aras›nda çok zay›f iliflki saptanm›flt›r. [27]<br />
Hemodiyaliz hastalar›nda cinsiyet <strong>ve</strong> yaflam kalitesi aras›ndaki<br />
iliflkiyi araflt›ran çal›flmalarda farkl› sonuçlar bildirilmektedir.<br />
Baz› çal›flmalarda erkek hastalar›n yaflam kalitesinin birçok<br />
boyutundan daha yüksek puan ald›¤› rapor edilmektedir. [24,30]<br />
Üstün <strong>ve</strong> Karadeniz’in [23] araflt›rmas›nda kad›nlar›n bedensel,<br />
ruhsal, sosyal <strong>ve</strong> çevre alan puan ortalamalar› erkeklere göre<br />
daha yüksek bulunmufltur. Bu çal›flmada ise baz› çal›flma bulgular›<br />
[1,18,35] ile benzer flekilde, cinsiyet ile yaflam kalitesi aras›nda bir<br />
iliflki belirlenmemifltir. Farkl› araflt›rma bulgular› yaflam kalitesi<br />
ile cinsiyet aras›ndaki iliflkinin daha büyük hasta gruplar› üzerinde<br />
araflt›r›lmas›na gereksinim oldu¤una iflaret etmektedir.<br />
<strong>E¤itim</strong> düzeyi gibi sosyodemografik de¤iflkenler bireylerin hastal›k<br />
ile bafl etme becerilerini <strong>ve</strong> tedavi sürecine uyumunu<br />
etkileyebilmektedir. [36] Baz› çal›flmalar e¤itim ile yaflam kalitesinin
az› boyutlar›nda olumsuz etkilenme bildirirken, [1,37] bir çal›flmada<br />
ise e¤itim düzeyi ile yaflam kalitesi aras›nda iliflki<br />
belirlenmemifltir. [35] Bu çal›flmada benzer flekilde e¤itim düzeyine<br />
göre yaflam kalitesinde iliflki belirlenmemifltir.<br />
Sonuç <strong>ve</strong> Öneriler<br />
Hemodiyaliz tedavisi gören böbrek yetersizli¤i hastalar›<br />
üzerinde yap›lan çal›flmalar hemodiyaliz tedavisi ile iliflkili<br />
stres düzeyi alg›lar›n›n yüksek oldu¤unu <strong>ve</strong> yaflam<br />
kalitelerinin olumsuz düzeyde etkilendi¤ini göstermektedir.<br />
Bu çal›flmada özellikle evli, e¤itim düzeyi düflük, hastal›k<br />
d›fl›ndaki nedenlerle çal›flma yaflam›na ara <strong>ve</strong>ren, günlük<br />
yaflam aktivitelerini karfl›larken deste¤e ihtiyac› olan<br />
hastalar›n fonksiyonel durumunu gelifltirmek <strong>ve</strong> hemodiyaliz<br />
tedavisi ile iliflkili stres düzeyini azaltmak için fiziksel, sosyal<br />
<strong>ve</strong> duygusal düzeyde deste¤e ihtiyac› oldu¤u belirlenmifltir.<br />
Bunun yan›nda, çal›flma bulgular› do¤rultusunda böbrek<br />
yetersizli¤i d›fl›nda kronik sa¤l›k sorunu olan hastalar›n<br />
yaflam kalitesinin daha yak›ndan izlenmesi <strong>ve</strong> gereksinim<br />
duyulan deste¤in sa¤lanmas› önerilmektedir. Hastalar için<br />
stres oluflturan faktörlerin kontrol alt›na al›nmas›, hastalar›n<br />
fiziksel performans düzeyini <strong>ve</strong> yaflam kalitesini olumlu<br />
yönde destekleyecek <strong>ve</strong> tedaviye uyumu art›racak bak›m<br />
giriflimlerinin <strong>ve</strong> e¤itimlerinin planlanmas› önemlidir.<br />
KAYNAKLAR<br />
1. Saltürk AGD. Hemodiyaliz hastalar›nda yaflam kalitesinin diyaliz yeterlili¤i<br />
ile iliflkisi. T.C. Sa¤l›k Bakanl›¤› ‹stanbul Göztepe <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong><br />
Hastanesi III. Dahiliye Klini¤i [Uzmanl›k Tezi] ‹stanbul: 2006.<br />
2. Türkiye’de nefroloji - diyaliz <strong>ve</strong> transplantasyon. 2007 Registry Raporu.<br />
‹stanbul: Türk Nefroloji Derne¤i Yay›nlar›; 2008.<br />
3. Gülse<strong>ve</strong>n B, Alpar fiE, fienturan L, Papila R, Sabuncu N. Fonksiyonel<br />
performans envanterinin k›sa formunun hemodiyaliz hastalar›nda<br />
geçerlili¤ine yönelik bir çal›flma. Nefroloji Hemflireli¤i Dergisi Eylül 2007-<br />
Nisan 2008:44-49.<br />
4. Çuhudar D, Uçan Ö, Pehlivan S, Ovayolu N. Hemodiyaliz hastalar›n›n<br />
günlük yaflam aktiviteleri. Nefroloji Hemflireli¤i Dergisi Kas›m 2006-<br />
Haziran 2007;15-20.<br />
5. Gülse<strong>ve</strong>n B. Kronik obstrüktif akci¤er hastalar›nda fonksiyonel performans<br />
<strong>ve</strong> bunu etkileyen faktörlerin de¤erlendirilmesi. [Doktora Tezi] ‹stanbul:<br />
Marmara Üni<strong>ve</strong>rsitesi Sa¤l›k Bilimleri Enstitüsü; 2005.<br />
6. Akyol-Durmaz A. Hemodiyaliz sa¤l›k çal›flanlar›n›n hasta bak›m<br />
uygulamalar› <strong>ve</strong> ifl doyumlar›n›n incelenmesi. Nefroloji Hemflireli¤i Dergisi<br />
Kas›m 2006-Haziran 2007:62-68.<br />
7. Akyol-Durmaz A. Hemodiyalize giren hastalar›n yaflam kalitesinin<br />
saptanmas› <strong>ve</strong> bilgilendirici hemflirelik yaklafl›mlar›n›n yaflam kalitesine<br />
olan etkisinin incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi] ‹zmir: Afyon Kocatepe<br />
Üni<strong>ve</strong>rsitesi; 1992.<br />
8. Küçük M. Hemodiyaliz hastalar›n›n yaflam kaliteleri hata özellikleri <strong>ve</strong><br />
hemflirelik hizmetleri ile ilgili doyumlar› aras›ndaki iliflkinin incelenmesi.<br />
[Yüksek Lisans Tezi] Afyon: Afyon Kocatepe Üni<strong>ve</strong>rsitesi; 2008.<br />
9. Ba¤ E. Hemodiyaliz uygulanan hastalarda öz-bak›m gücü <strong>ve</strong> öz-yeterlili¤in<br />
de¤erlendirilmesi. [Yüksek Lisans Tezi] Sivas: Cumhuriyet Üni<strong>ve</strong>rsitesi<br />
Sa¤l›k Bilimleri Enstitüsü; 2007.<br />
10. Özer FG, Beyda¤ DKT, Cengiz fi, Kiper S. Hemodiyalize giren hastalar›n<br />
umutsuzluk düzeyleri. F›rat Sa¤l›k Hizmetleri Dergisi 2009;4(10):123-<br />
36.<br />
11. Güler Ö, Yüksel fi, Acartürk G, Emül HM, Özbulut Ö, Çölbay M, <strong>ve</strong> ark.<br />
Hemodiyaliz tedavisi olan son dönem böbrek yetmezli¤i hastalar›nda<br />
psikososyal de¤erlendirme. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2007;8:173-8.<br />
12. Kara B. Kronik hemodiyaliz hastalar›nda stres <strong>ve</strong> bafletme. [Doktora Tezi]<br />
Hemodiyaliz Tedavisini Sürdüren Hastalar›n Fonksiyonel Performans Durumu, Yaflam Kalitesi <strong>ve</strong><br />
Hemodiyaliz Tedavisi ile ‹liflkili Stres Düzeyinin De¤erlendirilmesi<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 16-25<br />
25<br />
Ankara: Gülhane Askeri T›p Akademisi Sa¤l›k Bilimleri Enstitüsü; 2004.<br />
13. Kara B, ‹flcan B. Hemflirelerin hemodiyaliz hastalar›nda alg›lad›klar›<br />
stresörler. Nefroloji Hemflireli¤i Dergisi Kas›m 2005-fiubat 2006:57-64.<br />
14. Y›ld›r›m Y. Diyalize bafllama zaman›n›n yaflam kalitesine etkisi. Nefroloji<br />
Hemflireli¤i Dergisi Kas›m 2005-fiubat 2006:8-11.<br />
15. fiengel Ö. Hemodiyaliz hastalar›nda malnütrisyonun önlenmesinde<br />
aminoasit tedavisinin yeri. [Yüksek Lisans Tezi] Ankara: Gülhane Askeri<br />
T›p Akademisi; 1996.<br />
16. Tu¤la Ö, Ç›nar S. Kronik periton diyalizi hastalar›nda diyaliz yeterlili¤inin<br />
yaflam kalitesine etkisi. Nefroloji Hemflireli¤i Dergisi Kas›m 2005-fiubat<br />
2006:15-22.<br />
17. Üno¤lu G, Özden A, ‹nce E. Diyaliz hastalar›n›n bilgilendirme gereksinimi.<br />
Türk Nefroloji Diyaliz <strong>ve</strong> Transplantasyon Dergisi 1997;3-4:125-30.<br />
18. Bahar A, Y›ld›zgördü E. Hemodiyalize giren hastalarda ruhsal sorunlar<br />
<strong>ve</strong> yaflam kalitesi. Nefroloji Hemflireli¤i Dergisi Kas›m 2006-Haziran<br />
2007:96-101.<br />
19. Ünsar S, Dindar ‹, Zafer R, Kumaflo¤lu Ç. Hemodiyaliz tedavisi gören<br />
hastalar›n öz-bak›m gücü <strong>ve</strong> etkileyen etmenler. F›rat Sa¤l›k Hizmetleri<br />
Dergisi 2006;1(3):70-80.<br />
20.Güney ‹. Hemodiyaliz hastalar›nda yaflam kalitesinin mortalite üzerine<br />
etkisi. Selçuk Üni<strong>ve</strong>rsitesi, Nefroloji Yan Dal Uzmanl›k Tezi, Konya 2007.<br />
21.Bahar A. Kronik hastal›klarda umutsuzluk düzeyinin belirlenmesi Nefroloji<br />
Hemflireli¤i Dergisi Eylül 2007-Nisan 2008:38-43.<br />
22. International Council of Nurses. Deli<strong>ve</strong>ring Quality, Serving Communities:<br />
Nurses Leading Chronic Care. International Nurses Day 2010. Eriflim<br />
tarihi: 30 May›s 2010<br />
23. Akyol-Durmaz A, Karadakovan A. Hemodiyalize giren hastalar›n yaflam<br />
kalitesi <strong>ve</strong> öz-bak›m gücü ile bunlar üzerine etkili de¤iflkenlerinin<br />
incelenmesi. Ege T›p Dergisi 2002;41(2):97-102.<br />
24. Üstün M, Karadeniz G. Hemodiyaliz tedavisi gören hastalar›n yaflam<br />
kalitesi <strong>ve</strong> bilgilendirici hemflirelik yaklafl›mlar›n›n önemi. F›rat Sa¤l›k<br />
Hizmetleri Dergisi 2006;1(1):33-43.<br />
25. Durna Z, Özcan fi, Erdo¤an N, Yefliltepe G. Düzenli hemodiyaliz tedavisi<br />
gören hastalar›n yaflam kalitesi <strong>ve</strong> sosyal destek düzeyleri. Hemflirelik<br />
Forumu Dergisi Mart-Nisan 2000;3(2):6-15.<br />
26. Mete F. Hemodiyaliz hastalar›nda ruhsal durum de¤erlendirilmesi <strong>ve</strong><br />
psikolojik yard›m›n hastal›¤›n seyri <strong>ve</strong> tedavi süreci üzerinde etkisi.<br />
[Yüksek Lisans Tezi] Trabzon: Karadeniz Teknik Üni<strong>ve</strong>rsitesi; 1998.<br />
27. Aksayan S, Bahar Z, Bay›k A, Emiro¤lu ON, Erefe ‹, Görak G <strong>ve</strong> ark.<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> araflt›rma ilke süreç <strong>ve</strong> yöntemleri. Ed.: Efere ‹. ‹stanbul:<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>Araflt›rma</strong> <strong>ve</strong> Gelifltirme Derne¤i; 2002.<br />
28. Özcan Y, Bafltürk M, Aslan SS, Utafl C. Hemodiyaliz <strong>ve</strong> sürekli ayaktan<br />
periton diyalizi uygulanan hastalarda psikiyatrik morbidite <strong>ve</strong> yaflam<br />
kalitesi. Turgut Özal T›p Merkezi Dergisi 2000;7(4):333-7.<br />
29. Cinar S, Barlas GU, Alpar SE. Stressors and coping strategies in hemodialysis<br />
patients. Pak J Med Sci 2009;25(3):447-52.<br />
30. Timmers L, Thong MSY, Dekker FW, Boeschoten EW, Heijmans M,<br />
Rijken M, Weinman J, Kaptein AA. Illness perceptions in dialysis patients<br />
and their association with quality of life. Psychology and Health<br />
2008;23:679-690.<br />
31. Noshad H, Sadreddini S, Nezami N, Salekzamani Y, Ardalan M R.<br />
Comparison of outcome and quality of life: haemodialysis <strong>ve</strong>rsus peritoneal<br />
dialysis patients. Singapore Med J 2009;50(2):185-92.<br />
32. Merkus MP, Jager KJ, Dekker FW, Boeschoten EW, Ste<strong>ve</strong>ns P, Krediet<br />
RT. Quality of life on chronic dialysis: self-assessment 3 months after the<br />
start of treatment. American Journal of Kidney Diseases 1997;29(4):584-<br />
92.<br />
33. Akyüz F, Befl›fl›k F, P›narbafl› B, Demir K, Kaymako¤lu S, Çakalo¤u Y,<br />
et al. The Quality of life in hemodialysis patients with chronic hepatitis<br />
C virus infection. Turk J Gastroenterol 2009;20(4):243-6.<br />
34. Sa¤duyu A, fientürk V, Sezer S, Emiro¤lu R, Özel S. Hemodiyalize giren<br />
<strong>ve</strong> böbrek nakli yap›lan hastalarda ruhsal sorunlar, yaflam kalitesi <strong>ve</strong><br />
tedaviye uyum. Türk Psikiyatri Dergisi 2006;17(1):22-31.<br />
35. Üstünda¤ H, Gül A, Zengin N, Ayd›n M. Böbrek nakli yap›lan hastalarda<br />
yaflam kalitesi. F›rat Sa¤l›k Hizmetleri Dergisi 2007;(2)6:117-126. Eriflim<br />
adresi:<br />
http://web.firat.edu.tr/shmyo/edergi/ciltikisayialti/ustundag<strong>ve</strong>ark6.pdf<br />
Eriflim tarihi Temmuz 2010.<br />
36. Mutlu E. Hemodiyaliz hastalar›n›n sosyo-demografik özellikleri, sosyal<br />
destek kaynaklar› <strong>ve</strong> hastal›k sürecinin benlik sayg›s›na etkisi. [Yüksek<br />
Lisans Tezi] Ankara: Hacettepe Üni<strong>ve</strong>rsitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü<br />
Sosyal Hizmet Anabilim Dal›; 2007.<br />
37. Ünal G, Bilge A. Hemodiyaliz tedavisindeki son dönem böbrek yetmezlikli<br />
hastalar›n ruhsal durumlar›n›n <strong>ve</strong> yaflam kalitelerinin de¤erlendirilmesi.<br />
Ege T›p Dergisi 2005;44(1):35-8.
A R A fi T I R M A<br />
Bir Üni<strong>ve</strong>rsite Hastanesinin Kulak Burun Bo¤az<br />
Poliklini¤inin Hastalar Taraf›ndan<br />
De¤erlendirilmesi*<br />
Patients’ Evaluation of an Ear-Nose-Throat<br />
Polyclinic in a Uni<strong>ve</strong>rsity Hospital<br />
NURPER BOLOL**<br />
SONGÜL ÜLGEN**<br />
NURAY TURAN***<br />
NURTEN KAYA***<br />
HAT‹CE KAYA***<br />
ÖZET<br />
Girifl: Sa¤l›k bak›m› kurumlar›n›n poliklinik hizmetleri büyük önem<br />
tafl›maktad›r. Bu çal›flma bir üni<strong>ve</strong>rsite hastanesinin Kulak-Burun-<br />
Bo¤az (KBB) poliklini¤inin sa¤l›k gereksinimi olan bireyler taraf›ndan<br />
nas›l de¤erlendirildi¤ini <strong>ve</strong> bireylerin genel yaflam doyumlar› <strong>ve</strong> sa¤l›k<br />
durumlar›n›n poliklinik hizmetlerinden memnuniyeti etkileme<br />
durumunu belirlemek amac› ile gerçeklefltirildi.<br />
Gereç <strong>ve</strong> Yöntem: Kesitsel türdeki bu araflt›rma, rastgele örnekleme<br />
yöntemi ile seçilen 138 birey ile yap›ld›. Veri toplama arac› olarak<br />
“Yap›land›r›lm›fl Soru Formu”, “Yaflam Doyumu Ölçe¤i” <strong>ve</strong> “EuroQol-<br />
Sa¤l›k Anketi” kullan›ld›.<br />
Bulgular: Örneklemdeki bireylerin %50.7’sinin erkek, yafl ortalamas›n›n<br />
36.67, EuroQolSKOR puan ortalamas›n›n 0.78, EuroQolVAS puan<br />
ortalamas›n›n 74.99, Yaflam Doyumu Ölçe¤i puan ortalamas›n›n 18.48<br />
oldu¤u görüldü. Bireylerin %33.3’ü, bu poliklini¤i seçme nedeni olarak<br />
memnuniyeti belirtti. Bireylerin önemli ço¤unlu¤u randevu sisteminden<br />
memnun oldu¤unu, kay›t ifllemleri için beklemedi¤ini, hekimin<br />
muayene için ay›rd›¤› sürenin yeterli oldu¤unu, uygulanan bak›m <strong>ve</strong><br />
tedavi giriflimleri s›ras›nda kendilerine <strong>ve</strong> yak›nlar›na bilgi <strong>ve</strong>rildi¤ini,<br />
<strong>ve</strong>rilen bilginin aç›k <strong>ve</strong> anlafl›l›r oldu¤unu, bak›m <strong>ve</strong> tedavi giriflimleri<br />
s›ras›nda al›nan kararlara kat›labildi¤ini <strong>ve</strong> mahremiyetine özen<br />
gösterildi¤ini, sa¤l›k ekibi üyelerinin nezaket, güler yüz <strong>ve</strong><br />
hoflgörülerinden memnun kald›¤›n› ifade etti. <strong>Araflt›rma</strong> kapsam›na<br />
al›nan bireylerin %99.3’ü poliklini¤in hemflirelik hizmetlerinden<br />
memnun kald›. Bireylerin sa¤l›k durumlar› <strong>ve</strong> yaflam doyumlar›<br />
poliklinik hizmetlerinden memnuniyeti etkilemedi (p>0.05).<br />
Sonuç: Örnekleme al›nan bireyler, çal›flman›n yürütüldü¤ü KBB<br />
poliklini¤inin hizmetlerinden genellikle memnundur. Sadece bu<br />
poliklinikte fiziksel ortamla ilgili iyilefltirilmelerin yap›lmas›<br />
gerekmektedir.<br />
Anahtar sözcükler: Hemflirelik bak›m›; hasta memnuniyeti; poliklinik hizmetleri.<br />
** N Bolol, Hemflire<br />
S Ulgen, Hemflire<br />
‹stanbul Üni<strong>ve</strong>rsitesi Cerrahpafla T›p Fakültesi Hastanesi<br />
Kulak Burun Bo¤az Klini¤i<br />
‹stanbul Üni<strong>ve</strong>rsitesi Cerrahpafla T›p Fakültesi, 34098, Cerrahpafla-Fatih/‹stanbul<br />
Tel: 0 212 414 30 00 Faks: 0 212 632 00 50<br />
e-posta: nurperbolol@hormail.com<br />
ABSTRACT<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 26-35<br />
26<br />
Gelifl Tarihi: 07.12.2010, Kabul Tarihi: 10.04.2011<br />
Introduction: Polyclinic services are <strong>ve</strong>ry important in health care<br />
institutions. This study was conducted to assess patients’ evaluation<br />
of an ear-nose-throat (ENT) polyclinic in a uni<strong>ve</strong>rsity hospital and to<br />
determine the affects of satisfaction of services on general life satisfaction<br />
and health status of individuals.<br />
Method: This cross-sectional study was done with 138 individuals<br />
selected through random sampling method. Data were obtained with<br />
the Structured Questionnaire, Life Satisfaction Scale and the EuroQol-<br />
Health Questionnaire.<br />
Results: 50.7% of the sample was male, the a<strong>ve</strong>rage age of all subjects<br />
was 36.67, the a<strong>ve</strong>rage score of EuroQol Score was 0.78, the EuroQol<br />
VAS a<strong>ve</strong>rage was 74.99 points, and the Life Satisfaction Scale mean<br />
score was 18.48. 33.3% of subjects reported ‘satisfaction’ as the reason<br />
of choosing this clinic. A significant majority of individuals were<br />
satisfied with the appointment system, admittance time, and the time<br />
allocated for the examination. A significant majority of subjects were<br />
satisfied with the information gi<strong>ve</strong>n to them and their relati<strong>ve</strong>s during<br />
the care and treatment, which was clear and understandable. Subjects<br />
were able to participate in decision making and privacy was taken into<br />
account, and they expressed their satisfaction with smiling face and<br />
tolerance toward health care team members. 99.3% of individuals<br />
were satisfied with nursing care in the polyclinic services. The satisfaction<br />
of polyclinic services did not affect the individuals' health status and<br />
life satisfaction (p>0.05).<br />
Conclusion: Individuals of the sample were satisfied with the services<br />
of ENT clinic. The physical environment of this clinic needs to be<br />
impro<strong>ve</strong>d.<br />
Key words: Nursing care; patient satisfaction; polyclinic services.<br />
*Bu araflt›rma 27-31 Ekim 2010 tarihleri aras›nda Antalya’da düzenlenen 5. Kulak Burun Bo¤az Hemflireli¤i Kongresi’nde sözel bildiri olarak sunulmufltur.<br />
*** N Turan, Uzm. Hemfl. - N Kaya, Yard. Doç. Dr. - H Kaya, Yard. Doç. Dr.<br />
‹stanbul Üni<strong>ve</strong>rsitesi Florence Nightingale Hemflirelik Yüksekokulu<br />
Abide-i Hürriyet Cd. 34381 fiiflli/‹stanbul<br />
Tel: 0 212 440 00 00 (27086) Faks: 0 212 224 49 90<br />
e-posta: nkaraman@istanbul.edu.tr, nuray_karaman@yahoo.com
Girifl<br />
S<br />
a¤l›k <strong>ve</strong> sa¤l›k bak›m›, insan yaflam›n›n sürdürülmesinde,<br />
yaflam kalitesinin yükseltilmesinde <strong>ve</strong> korunmas›nda özel<br />
bir öneme sahiptir. Sa¤l›k bak›m›n›n temel amac›<br />
toplumun gereksinimi olan farkl› sa¤l›k hizmetlerini, sa¤l›kl›/hasta<br />
birey <strong>ve</strong> ailesinin istedi¤i kalitede, istedi¤i zamanda <strong>ve</strong> mümkün<br />
olan en düflük maliyetle sunmakt›r. Sa¤l›k bak›m› tüm insanlar›n<br />
temel anayasal hakk›d›r <strong>ve</strong> bunun sonucu olarak bireyler, bak›m,<br />
tan› <strong>ve</strong> tedavi amac› ile sa¤l›k kurumlar›na baflvurmaktad›rlar.<br />
Sa¤l›k kurumuna kabul sürecindeki aflamalar, kabul türleri <strong>ve</strong><br />
kurumun politikas›na göre de¤iflmektedir. [1-4]<br />
Sa¤l›k gereksinimi olan bireylerin sa¤l›k hizmeti almak üzere<br />
baflvurduklar› ilk yer genellikle polikliniklerdir. Sa¤l›kl›/hasta<br />
birey <strong>ve</strong> ailesi sa¤l›k ekibi <strong>ve</strong> kurum ile ilk kez poliklinikte<br />
karfl›laflmakta <strong>ve</strong> bu s›radaki deneyimleri, yaflad›klar› korku <strong>ve</strong><br />
endifleleri, sa¤l›k bak›m ekibinin tutumu, tüm bak›m <strong>ve</strong> tedavi<br />
giriflimlerini <strong>ve</strong> hastane deneyimini etkileyebilmektedir. Bu<br />
nedenle sa¤l›k bak›m› kurumlar›n›n poliklinik hizmetleri büyük<br />
önem tafl›maktad›r. Poliklini¤e müracaat eden hastalardan gerekli<br />
görülenler hekim istemi ile hastaneye yat›r›labilmektedir. [5-7]<br />
Hastaneye yat›fl› poliklinik yolu ile olan sa¤l›kl›/hasta birey <strong>ve</strong><br />
ailesi ilk olarak hemflire <strong>ve</strong> hemflirenin hizmet birimi ile<br />
karfl›laflmaktad›r. Sa¤l›k bak›m›na gereksinimi olan birey <strong>ve</strong><br />
ailesinin sa¤l›k kurumuna kabulünde, taburcu edilmesinde <strong>ve</strong><br />
taburculuk sonras› izleminde, sa¤l›k ekibi üyesi olarak hemflireler<br />
önemli rol <strong>ve</strong> sorumluluklar üstlenmifltir. Sa¤l›kl›/hasta birey <strong>ve</strong><br />
ailesine 24 saat kesintisiz sa¤l›k bak›m› hizmeti <strong>ve</strong>ren hemflirelik<br />
hizmetlerinden, di¤er sa¤l›k ekibi üyelerinden <strong>ve</strong> bulunduklar›<br />
ortam›n fiziki yap›s›ndan memnun kalmalar› oldukça önemlidir.<br />
Birey <strong>ve</strong> ailesinin hastanede bulunduklar› süre içinde, özellikle<br />
<strong>ve</strong>rilen hemflirelik bak›m›ndan duyduklar› memnuniyet, tüm<br />
hastane hizmetleri ile ilgili memnuniyeti etkileyen en önemli<br />
etmendir. [8]<br />
Memnuniyet, yaflam tarz›, geçmifl deneyimler, gelecekten<br />
beklentiler, bireysel <strong>ve</strong> toplumsal de¤erleri içeren birçok faktör<br />
ile iliflkili karmafl›k bir kavramd›r. Bak›m›n sonuçlar›n›n<br />
alg›lanmas› <strong>ve</strong> beklentilerin karfl›lanmas› ile iliflkili olan hasta<br />
memnuniyeti, farkl› bireylerce <strong>ve</strong> hatta ayn› birey taraf›ndan<br />
farkl› zamanlarda farkl› flekilde tan›mlanabilmektedir.<br />
Memnuniyet, subjektif bir alg› olmakla birlikte, sa¤l›k hizmeti<br />
kalitesinin en önemli göstergesi olarak kabul edilmektedir. [9,10]<br />
Birey <strong>ve</strong> ailesinin sa¤l›k bak›m› hizmeti almak için baflvurduklar›<br />
ilk yer olan poliklinik hizmetlerinden, bu hizmeti <strong>ve</strong>ren sa¤l›k<br />
ekibi üyelerinden <strong>ve</strong> bu poliklini¤e iliflkin fiziki yap›dan memnun<br />
kalmalar› oldukça önemlidir.<br />
Bir Üni<strong>ve</strong>rsite Hastanesinin Kulak Burun Bo¤az Poliklini¤inin Hastalar Taraf›ndan De¤erlendirilmesi<br />
Poliklinik hizmetlerinden memnuniyet düzeyi üzerinde,<br />
profesyonel hemflirenin pay› <strong>ve</strong> katk›s› büyüktür. Bu katk›,<br />
hemflirenin uygulay›c›, yönetici, e¤itimci, araflt›rmac› <strong>ve</strong><br />
profesyonel ça¤dafl hemflirelik rolleri olarak belirtilen davran›fllar›n<br />
oluflturdu¤u ifllevler <strong>ve</strong> bu ifllevleri gerçeklefltiren yöntemlerle<br />
sa¤lanmaktad›r. Hemflire, bak›m <strong>ve</strong>rdi¤i birey ya da grup için<br />
fiziksel <strong>ve</strong> psikososyal olarak gü<strong>ve</strong>nli bir çevre sa¤lamaktad›r.<br />
Bu kapsamda poliklinikte yürütülen muayene, tetkik <strong>ve</strong> tedavi<br />
hizmetlerinde gerekli hemflirelik hizmetlerinin yürütülmesiyle<br />
birlikte hasta birey <strong>ve</strong> ailesinin e¤itim gereksinimleri de poliklinik<br />
hemfliresi taraf›ndan karfl›lanmaktad›r. Sa¤l›k ekibinin önemli<br />
bir üyesi olan hemflireler, poliklinikte kendi disiplinine özgü<br />
bilgi beceri <strong>ve</strong> davran›fllarla rol <strong>ve</strong> ifllevlerini, sorumluluk <strong>ve</strong><br />
yetkileri do¤rultusunda iflbirli¤i ile, sa¤l›kl›/hasta birey <strong>ve</strong> ailesinin<br />
sa¤l›k hizmetlerinden memnun kalmalar›n› sa¤lamakta <strong>ve</strong> böylece<br />
toplumdaki hemflire imaj›n› olumlu yönde etkilemektedirler.<br />
Ayr›ca, toplumun hemflirelik hizmetlerinden memnuniyeti,<br />
hemflirelik hizmetlerinin flekillenmesine katk› sa¤lamaktad›r.<br />
Bunun sonucu olarak hemflirelik mesle¤inin meslekleflmesindeki<br />
kriterlerden biri olan toplumun beklentilerini <strong>ve</strong> gereksinimlerini<br />
karfl›layarak bu kriteri karfl›lam›fl olmaktad›r. [1,2,4]<br />
Bu araflt›rma, bir üni<strong>ve</strong>rsite hastanesinin Kulak-Burun-Bo¤az<br />
(KBB) poliklini¤inin, sa¤l›k gereksinimi olan bireyler taraf›ndan<br />
nas›l de¤erlendirildi¤ini <strong>ve</strong> bireylerin genel yaflam doyumlar› <strong>ve</strong><br />
sa¤l›k durumlar›n›n poliklinik hizmetlerinden memnuniyeti<br />
etkileme durumunu belirlemek amac› ile gerçeklefltirilmifltir. Bu<br />
do¤rultuda araflt›rmay› yönlendiren sorulara afla¤›da yer <strong>ve</strong>rilmifltir.<br />
<strong>Araflt›rma</strong> kapsam›na al›nan bireylerin;<br />
1. Sosyo-demografik özellikleri nelerdir?<br />
2. Genel olarak poliklini¤e iliflkin görüflleri nedir?<br />
3. Sa¤l›k hizmeti <strong>ve</strong> ekibine iliflkin görüflleri nedir?<br />
4. Poliklini¤in fiziki yap›s›na iliflkin görüflleri nedir?<br />
5. Yaflam doyumu düzeyleri nedir?<br />
6. Sa¤l›¤a iliflkin yaflam kalitesi düzeyleri nedir?<br />
7. Yaflam doyumu <strong>ve</strong> sa¤l›¤a iliflkin yaflam kalitesi<br />
poliklinik hizmeti alg›s›n› etkiler mi?<br />
Gereç <strong>ve</strong> Yöntem<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 26-35<br />
27<br />
<strong>Araflt›rma</strong>n›n Amac› <strong>ve</strong> Türü: Bu araflt›rma, bir üni<strong>ve</strong>rsite<br />
hastanesinin KBB poliklini¤ine baflvuran hastalar›n, bu poliklini¤in<br />
hizmetleri hakk›ndaki görüfllerini almak amac›yla tan›mlay›c›<br />
türde yap›ld›.
<strong>Araflt›rma</strong>n›n Yap›ld›¤› Yer <strong>ve</strong> Özellikleri: KBB poliklini¤ine<br />
günde ortalama 80 hasta sa¤l›k hizmeti almak için baflvuru<br />
yapmaktad›r. Her hastaya ortalama 4.5 dakika ayr›lmaktad›r.<br />
Poliklinikte üç hekim, üç hemflire, iki laborant, bir t›bbi sekreter,<br />
bir rapor sekreteri <strong>ve</strong> iki temizlik personeli çal›flmaktad›r. KBB<br />
poliklini¤inin fizik yap›s› incelendi¤inde, üç muayene odas›, iki<br />
pansuman odas› <strong>ve</strong> bir endoskopik muayene odas›ndan olufltu¤u<br />
görülmektedir. Hemflireler, sa¤l›kl›/hasta birey <strong>ve</strong> ailesine<br />
pansuman odas›nda <strong>ve</strong> endoskopik muayene odas›nda sa¤l›k<br />
bak›m› hizmeti sunmaktad›r.<br />
Örneklem Seçim Kriterleri:<br />
• Hastan›n 18 yafl <strong>ve</strong> üzerinde olmas›,<br />
• Hastan›n biliflsel, duyuflsal <strong>ve</strong> sözel olarak iletiflim kurmay›<br />
engelleyen herhangi bir sorununun olmas›,<br />
• Hastan›n KBB poliklini¤ine baflvuru yolu ile yat›fl›n›n olmas›,<br />
• Hastan›n çal›flmaya kat›l›m için istekli <strong>ve</strong> gönüllü olmas›.<br />
<strong>Araflt›rma</strong>n›n Evreni <strong>ve</strong> Örneklem Seçimi: <strong>Araflt›rma</strong>n›n evreni,<br />
bir üni<strong>ve</strong>rsite hastanesinin KBB poliklini¤ine baflvurarak KBB<br />
servisine yat›fl› yap›lan hastalardan meydana geldi. Bu çal›flma<br />
2010 y›l›n›n May›s, Haziran <strong>ve</strong> Temmuz aylar›nda yürütüldü.<br />
<strong>Araflt›rma</strong>n›n yürütüldü¤ü zaman diliminde toplam 334 hastan›n<br />
KBB klini¤ine kabulü poliklinik yolu ile yap›ld› <strong>ve</strong> bu hasta say›s›<br />
evren olarak kabul edildi. Bu evren aras›ndan 138 hasta (evrenin<br />
%41.32’i), rastgele örnekleme yöntemi ile örnekleme al›nd›.<br />
Veri Toplama Araçlar›<br />
Yap›land›r›lm›fl soru formu: Form konu ile ilgili literatür<br />
rehberli¤inde haz›rlanm›fl olup [10-12] iki bölümden meydana<br />
gelmektedir.<br />
Birinci bölümde hastalar›n cinsiyet, yafl, medeni durumu, e¤itim<br />
<strong>ve</strong> ekonomik durumu, mesle¤i, sosyal gü<strong>ve</strong>ncesi <strong>ve</strong> çal›flma<br />
durumunu belirlemeye yönelik toplam 8 soru bulunmaktad›r.<br />
‹kinci bölüm ise bireylerin genel olarak poliklini¤e iliflkin<br />
görüfllerini (bu poliklini¤i seçme nedenleri, daha önce bu<br />
poliklinikte muayene olma durumu, tekrar rahats›zlan›rsa bu<br />
poliklini¤i seçip seçmeyece¤i, seçmez ise nedenleri, randevu<br />
sisteminden memnun olup olmad›¤› <strong>ve</strong> belirtilen saatte muayene<br />
olabilme durumu, baflvuru s›ras›ndaki kay›t ifllemleri, tetkikler<br />
için bekleme durumu); sa¤l›k hizmeti <strong>ve</strong> ekibine iliflkin görüfllerini<br />
(bak›m <strong>ve</strong> tedaviden memnun kalma, hekimin muayeneye<br />
ay›rd›¤› süreyi yeterli bulma, kendilerine bilgi <strong>ve</strong>rilme, <strong>ve</strong>rilen<br />
bilginin aç›kl›k <strong>ve</strong> anlafl›l›rl›¤›ndan memnun kalma durumlar›,<br />
kendilerine bilgi <strong>ve</strong>ren sa¤l›k ekibi üyesinin kim oldu¤u, al›nan<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 26-35<br />
28<br />
bak›m <strong>ve</strong> tedavi kararlar›na kat›labilme, mahremiyete özen<br />
gösterilme, sa¤l›k ekibi üyelerinden memnun kalma, sa¤l›k ekibi<br />
üyelerinin aç›klama yapma biçiminden memnun kalma durumlar›,<br />
en fazla sorun yaflanan sa¤l›k ekibi üyesi <strong>ve</strong> hemflirelik bak›m›ndan<br />
memnun kalma durumu); poliklini¤in fiziki yap›s›na iliflkin<br />
görüfllerini (oturma yerleri, ortam›n ›s›s›, ayd›nlatma, renk, koku,<br />
havaland›rma, zemin durumu) içeren 2’si aç›k uçlu soru (Fizik<br />
ortama iliflkin öneriler <strong>ve</strong> tekrar rahats›zl›¤›n›zda tekrar bu<br />
poliklini¤i seçmeme nedeni) olmak üzere toplam 27 sorudan<br />
meydana geldi.<br />
EuroQol - Sa¤l›k Anketi: EuroQol, KBB poliklini¤ine baflvuran<br />
bireylerin genel sa¤l›¤a iliflkin yaflam kalitesini ölçmek amac›yla<br />
kullan›ld› <strong>ve</strong> hareket, öz-bak›m, ola¤an ifller, a¤r›/rahats›zl›k <strong>ve</strong><br />
endifle/depresyondan oluflan befl boyutu içermektedir. Söz konusu<br />
her bir boyut,<br />
• sorun yok (düzey 1),<br />
• baz› sorunlar var (düzey 2),<br />
• afl›r› sorunlar var (düzey 3)<br />
olmak üzere, üç düzeyde de¤erlendirilerek, sa¤l›k durumu<br />
boyutlar›n› gösteren sonuçlar, befl say› ile tan›mlanabilmektedir.<br />
Bu düzeyler, befl boyutta örneklenerek aç›klan›rsa, 2-1-1-3-2;<br />
hareket yönünde baz› sorunlar›n oldu¤unu, öz-bak›m <strong>ve</strong> ola¤an<br />
ifllerde sorunlar›n olmad›¤›n›, afl›r› a¤r› <strong>ve</strong>ya rahats›zl›k<br />
deneyimlendi¤ini, orta derecede anksiyete/depresyon yafland›¤›n›<br />
göstermektedir. Befl boyutlu EuroQol’dan (EuroQol-5D) elde<br />
edilen <strong>ve</strong>riler, standart bir tablo kullan›larak EuroQolSKOR elde<br />
edilmektedir. EuroQol grubu gelifltirilen anketin farkl› ülkelerde<br />
uygulanabilme özelli¤ini tafl›mas›n› amaçlam›flt›r. Bunun için<br />
bireylerin subjektif sa¤l›k alg›lar›n› kolay ifade edebilecekleri<br />
termometre fleklinde bir vizüel analog skala ankete konmufltur<br />
<strong>ve</strong> bu bölümden elde edilen <strong>ve</strong>riler EuroQolVAS olarak ifade<br />
edilmektedir. EuroQol - Sa¤l›k Anketi’nin geçerlilik <strong>ve</strong> gü<strong>ve</strong>nirlik<br />
çal›flmas› Kaya (2002) taraf›ndan Romatoid Artitli bireylerde<br />
yap›ld›. [13,14]<br />
Yaflam Doyumu Ölçe¤i (YDÖ): Diener, Emmons, Larsen <strong>ve</strong><br />
Griffin (1985) taraf›ndan gelifltirilen “Yasam Doyumu Ölçe¤i”<br />
Köker (1991) <strong>ve</strong> Yetim (2003) taraf›ndan Türkçeye<br />
uyarlanm›flt›r. [15,16] Yaflam doyumunu ölçmek amac› ile gelifltirilen<br />
bu ölçek “hiç kat›lm›yorum” ile “tamamen kat›l›yorum”a kadar<br />
de¤iflen yan›tlar› içeren 7’li bir ölçektir. Her bir maddeden al›nan<br />
puanlar 1 ile 7, toplam puan ise 1-35 aras›nda de¤iflebilmektedir.<br />
Ölçekten al›nan puan yükseldikçe yaflam doyumunun<br />
yükseldi¤ine iflaret eder. Köker (1991) ölçe¤in üç hafta arayla<br />
uygulanan test tekrar test tutarl›l›k katsay›s›n›n 0.85 oldu¤unu<br />
belirlemifltir. [15] Yetim’in çal›flmas›nda ölçe¤in Cronbach alfa<br />
de¤eri 0.86 olarak bildirilmifltir. [15-17]
Bu araflt›rmada EuroQol <strong>ve</strong> YDÖ, bireylerin poliklinik hizmetleri<br />
konusundaki görüfllerinin genel sa¤l›k durumu <strong>ve</strong> yaflam<br />
doyumundan etkilenip etkilenmedi¤ini belirlemek amac› ile<br />
kullan›ld›. Çal›flmaya bafllamadan önce, araflt›rma kapsam›na<br />
al›nan bireylerin sa¤l›k durumlar›n›n <strong>ve</strong> yaflama bak›fl aç›lar›n›n<br />
poliklinik konusundaki görüfllerini etkileyebilece¤i düflünüldü.<br />
Örne¤in genel sa¤l›k durumu kötü olan bir bireyin poliklinik<br />
hizmetleri ne kadar iyi olsa da bu hizmetleri olumsuz olarak<br />
yorumlayabilece¤i, benzer flekilde yaflama olumsuz bakan <strong>ve</strong><br />
yaflamdan doyum almayan bir bireyin de poliklinik hakk›ndaki<br />
görüfllerinin olumsuz olabilece¤i varsay›ld›. Bu nedenle<br />
araflt›rmadan elde edilen sonuçlar›n, gerçekten poliklinik<br />
hizmetlerini mi yans›tt›¤› yoksa araflt›rma kapsam›ndaki bireyin<br />
bireysel özelli¤ine ba¤l› bir yorum mu oldu¤unu belirlemek<br />
amac› ile araflt›rma kapsam›ndaki bireylerin genel sa¤l›k durumlar›<br />
<strong>ve</strong> yaflam doyumlar› incelendi.<br />
<strong>Araflt›rma</strong>n›n Etik Yönü<br />
<strong>Araflt›rma</strong> <strong>ve</strong>rilerinin topland›¤› üni<strong>ve</strong>rsite hastanesinin KBB<br />
Anabilim Dal› Baflkanl›¤›na, çal›flman›n amaç <strong>ve</strong> kapsam›n› içeren<br />
bir bilgi formu ile baflvuruldu <strong>ve</strong> izin al›nd›. Örneklemi oluflturan<br />
bireylere çal›flman›n amaç <strong>ve</strong> yararlar›, çal›flmadaki rolleri<br />
aç›kland›, <strong>ve</strong>ri toplama formlar› üzerine isim yazmamalar›<br />
söylendi, araflt›rmaya kat›lmaya isteklilik, gönüllülük ilkesine<br />
özen gösterilerek sözlü onam/onaylar› al›nd›.<br />
Verilerin Analizi <strong>ve</strong> De¤erlendirilmesi<br />
Ordinal de¤iflkenler aritmetik ortalama <strong>ve</strong> standart sapma,<br />
minimum, maksimum de¤erler olarak, nominal de¤iflkenler ise<br />
frekans <strong>ve</strong> yüzde olarak de¤erlendirildi, ordinal de¤iflkenler<br />
aras›ndaki iliflkinin belirlenmesinde Spearman’s rho korelasyon<br />
Tekni¤i, iki grup ortalamas› aras›ndaki fark›n belirlenmesinde<br />
Mann-Whitney U testi, ikiden fazla grubun ortalamalar› aras›ndaki<br />
fark›n belirlenmesinde Kruskal Wallis yöntemleri kullan›ld›.<br />
Bulgular<br />
Bu bölümde, araflt›rma kapsam›na al›nan bireylerin sosyodemografik<br />
özellikleri, KBB poliklini¤i hakk›ndaki görüflleri,<br />
genel sa¤l›k durumu <strong>ve</strong> yaflam doyumuna iliflkin bulgular<br />
incelendi.<br />
<strong>Araflt›rma</strong> kapsam›na al›nan bireylerin sosyo-demografik özelikleri<br />
ço¤unlu¤u oluflturan gruplar aç›s›ndan incelendi¤inde;<br />
%50.7’sinin erkek, %38.4’ünün 30-41 yafl grubunda, %56.5’inin<br />
evli, %26.8’inin serbest meslek sahibi oldu¤u, %55.8’inin<br />
Bir Üni<strong>ve</strong>rsite Hastanesinin Kulak Burun Bo¤az Poliklini¤inin Hastalar Taraf›ndan De¤erlendirilmesi<br />
Sosyo-demografik Özellikler<br />
Cinsiyet<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 26-35<br />
29<br />
Tablo 1: Bireylerin Sosyo-demografik Özellikleri (N=138)<br />
Kad›n<br />
Erkek<br />
Yafl Y›l›<br />
18-29<br />
30-41<br />
42-53<br />
54-i<br />
Yafl (Ortalama±SD)<br />
Medeni Durum<br />
Evli<br />
Bekar<br />
<strong>E¤itim</strong> Durumu<br />
Okur-yazar de¤il<br />
Okur-yazar<br />
‹lkö¤retim mezunu<br />
Ortaö¤retim mezunu<br />
Ön lisans mezunu<br />
Lisans <strong>ve</strong> üstü<br />
Meslek<br />
Memur<br />
‹flçi<br />
Serbest Meslek<br />
n<br />
68<br />
70<br />
42<br />
53<br />
22<br />
21<br />
36.67±12.64<br />
Emekli<br />
18 13.0<br />
Ev han›m›<br />
10 7.2<br />
Ö¤renci<br />
10 10.1<br />
Ekonomik Olarak Gelirin Giderleri Karfl›lama Durumu<br />
E<strong>ve</strong>t<br />
77 55.8<br />
Hay›r<br />
Sosyal Gü<strong>ve</strong>nce<br />
Var<br />
Yok<br />
Aktif Olarak Çal›flma Durumu<br />
E<strong>ve</strong>t<br />
Hay›r<br />
78<br />
60<br />
1<br />
7<br />
37<br />
51<br />
13<br />
29<br />
31<br />
28<br />
37<br />
61<br />
127<br />
11<br />
84<br />
54<br />
%<br />
49.3<br />
50.7<br />
30.4<br />
38.4<br />
15.9<br />
15.2<br />
56.5<br />
43.5<br />
0.7<br />
5.1<br />
26.8<br />
37.0<br />
9.4<br />
21.0<br />
22.5<br />
20.3<br />
26.8<br />
44.2<br />
92.0<br />
8.0<br />
60.9<br />
39.1
A R A fi T I R M A<br />
Tablo 2: Bireylerin Poliklini¤e ‹liflkin Görüflleri (N=138)<br />
Görüfller<br />
Poliklini¤in Seçilme Nedenleri<br />
Sa¤l›k gü<strong>ve</strong>ncesi<br />
Sa¤l›k ekibinin tan›d›k olmas›<br />
Ulafl›labilirlik<br />
Memnuniyet<br />
SSK’ya ba¤l› oldu¤unun düflünülmesi<br />
Üni<strong>ve</strong>rsite <strong>ve</strong> araflt›rma hastanesi / gü<strong>ve</strong>nilir oldu¤u için<br />
Daha Önce Bu Poliklinikte Muayene Olma Durumu<br />
Muayene oldum<br />
Muayene olmad›m<br />
Tekrar Rahats›zlan›l›rsa Bu Poliklini¤i Seçme Durumu<br />
Seçerim<br />
Seçmem<br />
Randevu Sisteminden Memnun Olma Durumu<br />
E<strong>ve</strong>t<br />
Hay›r<br />
Randevu Saatinde Muayene Olabilme Durumu<br />
E<strong>ve</strong>t<br />
Hay›r<br />
Poliklini¤e Baflvuru S›ras›nda, Kay›t ‹fllemleri için Çok Bekleme Durumu<br />
E<strong>ve</strong>t<br />
Hay›r<br />
Kay›t Görevlisinden Memnun Kalma Durumu<br />
Hiç memnun kalmad›m<br />
Memnun kald›m<br />
Çok memnun kald›m<br />
Tetkikler için Çok Bekleme Durumu<br />
E<strong>ve</strong>t<br />
Hay›r<br />
ekonomik gelirinin giderlerini karfl›lad›¤›, %92’sinin sosyal<br />
gü<strong>ve</strong>ncesinin bulundu¤u, %60.9’unun <strong>ve</strong>rilerin topland›¤› s›rada<br />
bir iflte çal›flt›¤› saptand› (Tablo 1).<br />
Bireylerin genel olarak poliklini¤e iliflkin görüflleri ço¤unlu¤u<br />
oluflturan gruplar aç›s›ndan incelendi¤inde; araflt›rma kapsam›na<br />
al›nan bireylerin %33.3’ünün memnun kald›¤› için bu poliklini¤i<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 26-35<br />
30<br />
tercih etti¤i, %68.8’inin daha önce bu poliklinikte muayene<br />
oldu¤u, %84.8’inin tekrar rahats›zland›¤›nda bu poliklini¤i<br />
seçece¤ini belirtti¤i, %81.2’sinin randevu sisteminden memnun<br />
oldu¤u, %73.9’unun belirtilen randevu saatinde muayene<br />
olabildi¤i, %71.7’sinin poliklinikteki kay›t ifllemleri s›ras›nda<br />
beklemedi¤i <strong>ve</strong> %72.5’inin kay›t görevlilerinden memnun kald›¤›,<br />
%55.8’inin ise tetkikler için çok beklemek durumunda kalmad›¤›<br />
n<br />
45<br />
25<br />
13<br />
46<br />
1<br />
8<br />
95<br />
43<br />
117<br />
21<br />
112<br />
26<br />
102<br />
36<br />
39<br />
99<br />
9<br />
100<br />
29<br />
61<br />
77<br />
%<br />
32.6<br />
18.1<br />
9.4<br />
33.3<br />
0.7<br />
5.8<br />
68.8<br />
31.2<br />
84.8<br />
15.2<br />
81.2<br />
18.8<br />
73.9<br />
26.1<br />
28.3<br />
71.7<br />
6.5<br />
72.5<br />
21<br />
44.2<br />
55.8
Tablo 3: Bireylerin Sa¤l›k Hizmeti <strong>ve</strong> Ekibine ‹liflkin Görüflleri (N=138)<br />
Görüfller<br />
Bak›m <strong>ve</strong> Tedaviden Memnun Kalma Durumu<br />
E<strong>ve</strong>t<br />
Hay›r<br />
Hekimin Muayeneye Ay›rd›¤› Süreyi Yeterli Bulma Durumu<br />
E<strong>ve</strong>t<br />
Hay›r<br />
Kendilerine Bilgi Verilme Durumu<br />
E<strong>ve</strong>t<br />
Hay›r<br />
Verilen Bilginin Aç›kl›k <strong>ve</strong> Anlafl›l›rl›¤›ndan Memnun Kalma Durumu<br />
E<strong>ve</strong>t<br />
Hay›r<br />
Hekim<br />
Hemflire<br />
Hemflire <strong>ve</strong> Hekim<br />
E<strong>ve</strong>t<br />
Hay›r<br />
a<br />
Kendilerine Bilgi Veren Sa¤l›k Ekibi Üyesi<br />
Al›nan Bak›m <strong>ve</strong> Tedavi Kararlar›na Kat›labilme Durumu<br />
a<br />
Mahremiyete Özen Gösterilme Durumu<br />
E<strong>ve</strong>t<br />
Hay›r<br />
Sa¤l›k Ekibi Üyelerinden Memnun Kalma Durumu<br />
E<strong>ve</strong>t<br />
Hay›r<br />
E<strong>ve</strong>t<br />
Hay›r<br />
Hekim<br />
Hemflire<br />
Hasta bak›c›<br />
Gü<strong>ve</strong>nlik<br />
Kay›t<br />
Dan›flma<br />
Cevaps›z<br />
Yok<br />
E<strong>ve</strong>t<br />
Hay›r<br />
a : Bu soruyu kendine bilgi <strong>ve</strong>rildi¤ini ifade eden 110 kifli yan›tlam›flt›r.<br />
Bir Üni<strong>ve</strong>rsite Hastanesinin Kulak Burun Bo¤az Poliklini¤inin Hastalar Taraf›ndan De¤erlendirilmesi<br />
Sa¤l›k Ekibi Üyelerinin Aç›klama Yapma Biçiminden Memnun Kalma Durumu<br />
En fazla Sorun Yaflanan Sa¤l›k Ekibi Üyesi<br />
Hemflirelik Bak›m›ndan Memnun Kalma Durumu<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 26-35<br />
31<br />
n<br />
88<br />
7<br />
91<br />
47<br />
110<br />
28<br />
91<br />
19<br />
55<br />
18<br />
37<br />
106<br />
32<br />
133<br />
5<br />
128<br />
10<br />
112<br />
26<br />
8<br />
3<br />
7<br />
2<br />
2<br />
7<br />
5<br />
104<br />
137<br />
1<br />
%<br />
92.6<br />
7.4<br />
65.9<br />
34.1<br />
79.7<br />
20.3<br />
86.2<br />
13.8<br />
50.0<br />
16.4<br />
33.6<br />
76.8<br />
23.2<br />
96.4<br />
3.6<br />
92.8<br />
7.2<br />
81.2<br />
18.8<br />
5.8<br />
2.2<br />
5.1<br />
1.4<br />
1.4<br />
5.1<br />
3.6<br />
75.4<br />
99.3<br />
0.7
A R A fi T I R M A<br />
Tablo 4: Bireylerin Poliklinik Fiziki Yap›s›na ‹liflkin Görüflleri<br />
(N=138)<br />
Görüfller<br />
Oturma Yerleri<br />
‹yi<br />
Kötü<br />
Ortam›n Is›s›<br />
‹yi<br />
Kötü<br />
Ayd›nlatma<br />
‹yi<br />
Kötü<br />
Renk<br />
‹yi<br />
Kötü<br />
Koku<br />
‹yi<br />
Kötü<br />
Havaland›rma<br />
‹yi<br />
Kötü<br />
Zemin Durumu<br />
‹yi<br />
Kötü<br />
belirlendi (Tablo 2). Rahats›zland›¤›nda bir daha bu poliklini¤i<br />
tercih etmeyece¤ini ifade eden 21 kifliye (%15.2) seçmeme<br />
nedenleri soruldu¤unda; bireyler odalar›n berbat oldu¤unu (n=2,<br />
%9.5), ulafl›m sorunu bulundu¤unu (n=3, %14.3), hekim hasta<br />
iletiflimini yetersiz buldu¤unu (n=3, %14.3), çok u¤raflt›r›ld›¤›n›<br />
(n=1, %4.8), bekleme süresinin çok uzun oldu¤unu (n=3,<br />
Tablo 5: Bireylerin Sa¤l›k Durumu <strong>ve</strong> Yaflam Doyumu Özellikleri (N=138)<br />
EuroQol SKOR<br />
EuroQol VAS<br />
Yaflam Doyumu<br />
n<br />
105<br />
33<br />
79<br />
59<br />
112<br />
26<br />
99<br />
39<br />
78<br />
60<br />
62<br />
76<br />
100<br />
38<br />
%<br />
76.1<br />
23.9<br />
57.2<br />
42.8<br />
81.2<br />
18.8<br />
71.7<br />
28.3<br />
56.5<br />
43.5<br />
44.9<br />
55.1<br />
72.5<br />
27.5<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 26-35<br />
32<br />
%14.3), ayn› doktora muayene olamad›¤›n› (n=3, %14.3),<br />
teknolojik aletleri <strong>ve</strong> donan›m› eksik buldu¤unu (n=2, %9.5),<br />
her fleyi berbat gördü¤ünü (n=4, %19.0) ifade etti (Tablo 2).<br />
<strong>Araflt›rma</strong> kapsam›na al›nan bireylerin sa¤l›k hizmeti <strong>ve</strong> ekibine<br />
iliflkin görüflleri ço¤unlu¤u oluflturan gruplar aç›s›ndan<br />
incelendi¤inde; %92.6’s›n›n bak›m <strong>ve</strong> tedaviden memnun kald›¤›,<br />
%65.9’unun hekimin muayeneye ay›rd›¤› süreyi yeterli buldu¤u,<br />
%79.9’una bak›m <strong>ve</strong> tedavi süreci hakk›nda bilgi <strong>ve</strong>rildi¤i,<br />
%86.2’sinin <strong>ve</strong>rilen bilgiyi aç›k <strong>ve</strong> anlafl›l›r buldu¤u, %50’sine<br />
bilgi <strong>ve</strong>ren kiflinin hekim oldu¤u, %76.8’inin al›nan bak›m <strong>ve</strong><br />
tedavi kararlar›na kat›labildi¤i, %96.4’ünün mahremiyetine özen<br />
gösterildi¤i, %92.8’inin sa¤l›k ekibi üyelerinden memnun kald›¤›,<br />
%81.2’sinin sa¤l›k ekibi üyelerinin aç›klama yapma biçiminden<br />
memnun kald›¤›, %75.4’ünün herhangi bir sa¤l›k ekibi üyesi ile<br />
sorun yaflamad›¤› <strong>ve</strong> %99.3’ünün hemflirelik bak›m›ndan<br />
memnun kald›¤› belirlendi (Tablo 3).<br />
Bireylerin poliklini¤in fiziki yap›s›na iliflkin görüflleri<br />
incelendi¤inde, %76.1’inin oturma yerlerini, %57.2’sinin ortam›n<br />
›s›s›n›, %81.2’sinin ayd›nlatmay›, %71.7’sinin rengi, %56.5’inin<br />
ortamdaki kokuyu, %72.5’inin zemin durumunu uygun buldu¤u,<br />
öte yandan %55.1’inin havaland›rmay› yetersiz buldu¤u saptand›<br />
(Tablo 4). <strong>Araflt›rma</strong> kapsam›na al›nan bireylerin poliklini¤in<br />
fiziki yap›s›na iliflkin görüflleri ayr›ca aç›k uçlu bir soru ile elde<br />
edildi <strong>ve</strong> bireyler di¤er hastanelere göre kötü, daha temiz olmal›,<br />
duvarlar çok bozuk, havaland›rma düzeltilmeli, tümü ile<br />
yenilenmeli, devlet hastanelerinden kötü, bekleme salonlar›n›n<br />
koridorlar› dar, daha düzenli olmal›, koltuk say›s› yetersiz,<br />
restorasyon uygun zamanda <strong>ve</strong> h›zl› yap›lmal›, emzirme odas›<br />
yok, ayn› ortamda oturmak kargaflaya yol aç›yor, tuvaletler kad›n<br />
erkek ayr›lmal›, odalarda numaratör olmal›, yönlendirme panolar›<br />
art›r›lmal›, statü fark› <strong>ve</strong> olanaklardan yaralanma adaletsizli¤i<br />
ortadan kald›r›lmal›, koflullar›n daha iyi olmas› gerekir, klima<br />
tak›lmal› <strong>ve</strong> tuvaletler ayr›lmal›, modern cihazlar›n yoklu¤u <strong>ve</strong><br />
olanlar›n yetersizli¤i gibi görüfl <strong>ve</strong> önerilerde bulundu.<br />
<strong>Araflt›rma</strong> kapsam›na al›nan bireylerin, EuroQol <strong>ve</strong>rilerine göre,<br />
sa¤l›k durumlar›n›n iyi oldu¤u, öte yandan ortalama bir yaflam<br />
doyumlar›n›n oldu¤u saptand› (Tablo 5). Ayr›ca bireylerin sa¤l›k<br />
Potansiyel Da¤›l›m<br />
-0.59 - 1.00<br />
0 - 100<br />
5 -35<br />
En Az En Çok Ort.±SS<br />
0.09<br />
20<br />
6.00<br />
1.00<br />
100<br />
34.00<br />
0.78±0.20<br />
74.99±19.29<br />
18.48±6.17
durumlar›n›n <strong>ve</strong> yaflam doyumlar›n›n poliklini¤e iliflkin görüfllerini<br />
etkilemedi¤i belirlendi (p>0.05).<br />
Tart›flma<br />
Sa¤l›k hizmet sunumunda memnuniyet kavram›, son y›llarda<br />
önem kazanan bir konu olmufltur. Hasta memnuniyeti, hizmetin<br />
sunumunu, sa¤l›kl›/hasta birey ile hizmeti <strong>ve</strong>renlerin etkileflimini,<br />
hizmetin varl›¤›n›, hizmetin süreklili¤ini, hizmeti <strong>ve</strong>renlerin<br />
yeterlili¤i <strong>ve</strong> iletiflim özelliklerini içeren çok boyutlu bir kavramd›r.<br />
Ayr›ca hasta memnuniyeti, sa¤l›k hizmeti kalitesinin ölçülmesinde<br />
yer alan önemli göstergelerden biridir. Sa¤l›k kurumlar›nda<br />
kaliteli hizmet <strong>ve</strong>rilmesi <strong>ve</strong> hizmet sürecinin yap›s› bu sayede<br />
gözden geçirilebilmektedir. Görüldü¤ü gibi, hasta memnuniyeti<br />
birçok de¤iflkenin sonucunda ortaya ç›kan bir durumdur. Bireyin<br />
memnuniyetini etkileyen faktörler ise kifliye, hizmet <strong>ve</strong>renlere<br />
<strong>ve</strong> çevresel ya da kuruma yönelik faktörler olarak<br />
incelenebilmektedir. [12,18,19]<br />
Genel Olarak Poliklini¤e ‹liflkin Görüfller<br />
Bir üni<strong>ve</strong>rsite hastanesinin KBB poliklini¤inin sa¤l›k gereksinimi<br />
olan bireyler taraf›ndan nas›l de¤erlendirildi¤i <strong>ve</strong> bireylerin genel<br />
yaflam doyumlar› <strong>ve</strong> sa¤l›k durumlar›n›n poliklinik hizmetlerinden<br />
memnuniyeti etkileme durumunu belirlemek amac› ile<br />
gerçeklefltirilen bu araflt›rmada, hastalar›n poliklinik hizmetinden<br />
memnun kald›klar› <strong>ve</strong> tekrar rahats›zland›¤›nda bu poliklini¤i<br />
seçecekleri saptanm›flt›r. Özcan <strong>ve</strong> ark.’n›n (2008) Silvan Devlet<br />
Hastanesi’ne baflvuran kiflilerin memnuniyet düzeylerini<br />
belirlemek üzere yapt›klar› çal›flmada, hastalar›n %75’i tekrar<br />
hastalanma durumunda ayn› hastaneyi tercih edeceklerini, %76’s›<br />
da baflkalar›na tavsiye edebileceklerini söylemifltir. [12] Aytar <strong>ve</strong><br />
Yeflildal (2004) yapt›klar› çal›flmada s›ras›yla, poliklini¤i tekrar<br />
seçme oranlar›n› %93 <strong>ve</strong> %94 olarak bulmufltur. [20] Ersoy <strong>ve</strong><br />
ark.’n›n (2010) çal›flmas›nda hastalar›n %62.5’i bu sa¤l›k oca¤›na<br />
muayene için tekrar gelebilece¤ini %52’si sa¤l›k oca¤›n›<br />
baflkalar›na muayene için tavsiye edebilece¤ini söylemifltir. [21]<br />
Emhan <strong>ve</strong> ark.’n›n (2010) çal›flmas›nda hastaneyi tekrar tercih<br />
etme ihtimalini yüksek olarak bildiren yatan hasta oran› %52.2,<br />
ayaktan tedavi gören hasta oran› ise %51.2’dir. [22] Bu araflt›rma<br />
bulgusu literatür <strong>ve</strong> yap›lan araflt›rmalar ile paralellik<br />
göstermektedir. Bu sonuçlar, sa¤l›kl›/hasta bireyin memnun<br />
kald›klar› sürece bu kurumlar› tekrar seçebileceklerini<br />
göstermektedir.<br />
Sa¤l›k Hizmeti <strong>ve</strong> Ekibine ‹liflkin Görüfller<br />
<strong>Araflt›rma</strong> kapsam›na al›nan bireylerin sa¤l›k hizmeti <strong>ve</strong> ekibine<br />
Bir Üni<strong>ve</strong>rsite Hastanesinin Kulak Burun Bo¤az Poliklini¤inin Hastalar Taraf›ndan De¤erlendirilmesi<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 26-35<br />
33<br />
iliflkin görüflleri incelendi¤inde bak›m <strong>ve</strong> tedaviden memnun<br />
kald›¤›, hekimin muayeneye ay›rd›¤› süreyi yeterli buldu¤u,<br />
bak›m <strong>ve</strong> tedavi süreci hakk›nda bilgi <strong>ve</strong>rildi¤i, <strong>ve</strong>rilen bilgiyi<br />
aç›k <strong>ve</strong> anlafl›l›r buldu¤u, bilgi <strong>ve</strong>ren kiflinin hekim oldu¤u<br />
saptanm›flt›r. Ersoy <strong>ve</strong> ark.’n›n yapt›¤› çal›flmada (2010) hastalar›n<br />
%58’i doktorun muayenesinden memnun, yar›s›n›n muayene<br />
için ayr›lan süreden, %53’ü hemflire <strong>ve</strong> di¤er sa¤l›k personelinin<br />
davran›fl›ndan memnun oldu¤unu belirtmifltir. [21] Edirne <strong>ve</strong><br />
ark.’n›n (2009) çal›flmas›nda hastalar›n büyük ço¤unlu¤unun<br />
hekimin yan›na, 15 dakikadan fazla bekledikten sonra<br />
girebildiklerini belirtmifllerdir. Türkiye’de bekleme süresi<br />
hakk›ndaki çal›flmalar›n say›s› az olmakla beraber, hekime ulaflma<br />
<strong>ve</strong> muayene için bekleme süresinin memnuniyeti etkiledi¤i<br />
belirtilmektedir. [18] Muayene süresinin uzunlu¤unun, her zaman<br />
olmasa da, memnuniyeti art›rd›¤› yayg›n olarak kabul<br />
görmektedir. [18,23] Sa¤l›k sorunlar›n›n sayg›l› <strong>ve</strong> ciddi bir flekilde<br />
dinlenildi¤ine <strong>ve</strong> kendilerine yeterince zaman ayr›ld›¤›na inanan<br />
hastalar›n hekimleri hakk›nda daha olumlu geri bildirim <strong>ve</strong>rdikleri<br />
görülmüfltür. Sa¤l›k hizmeti sunan personelin kiflilik özellikleri,<br />
gösterilen nezaket, flefkat, ilgi <strong>ve</strong> anlay›fl, profesyonel tutumlar›,<br />
bilgi <strong>ve</strong> becerilerini sunma biçimleri, özellikle hasta-hemflire<br />
iliflkisi hasta memnuniyeti üzerinde önemli rol oynamaktad›r.<br />
Yeterince bilgilendirilen, de¤er <strong>ve</strong>rilen <strong>ve</strong> kendini evindeymifl<br />
gibi hisseden bireyler alm›fl olduklar› bak›m <strong>ve</strong> tedaviye, hem<br />
de bu hizmeti <strong>ve</strong>ren sa¤l›k ekibine daha çok gü<strong>ve</strong>n<br />
duymaktad›r. [10,12,18,24] Kiflio¤lu <strong>ve</strong> ark.’n›n (2001) çal›flmas›nda<br />
hastalar›n %75’ine yap›lacak ifllemler, %41.7’sine ne kadar süre<br />
yatabilece¤i, %70’ine <strong>ve</strong>rilen ilaçlar <strong>ve</strong> yan etkileri konusunda<br />
hiçbir aç›klama yap›lmad›¤› belirlenmifltir. [11] Yürümezo¤lu’nun<br />
(2007) çal›flmas›nda hastalar›n en memnuniyetsiz olduklar›<br />
alan›n bilgilendirme alan› oldu¤u saptanm›flt›r. [25] Edirne <strong>ve</strong><br />
ark.’n›n (2009) çal›flmas›nda sa¤l›k sorunlar› ile bafl etmede<br />
yeterince bilgilendirilenlerin genel memnuniyeti anlaml› derecede<br />
yüksek bulunmufltur. [18]<br />
Bu çal›flma kapsam›na al›nan bireylerin bak›m <strong>ve</strong> tedavi kararlar›na<br />
kat›labildi¤i, sa¤l›k ekibi üyelerinden memnun kald›¤›, sa¤l›k<br />
ekibi üyelerinin aç›klama yapma biçiminden memnun kald›¤›,<br />
herhangi bir sa¤l›k ekibi üyesi ile sorun yaflamad›¤› saptanm›flt›r.<br />
Literatürde hastalar›n birey olarak kabul görme <strong>ve</strong> karar <strong>ve</strong>rmeye<br />
kat›lma gibi içsel gereksinimleri karfl›land›¤›nda<br />
memnuniyetlerinin artt›¤› ifade edilmektedir. Ayr›ca hastalarla<br />
etkin iletiflim kurma <strong>ve</strong> hastalar› yeterince bilgilendirmenin de<br />
kendilerini de¤erli hissetmede rol oynad›¤› belirtilmektedir. [10,18]<br />
<strong>Araflt›rma</strong> kapsam›na al›nan bireylerin hemflirelik bak›m›ndan<br />
memnun kald›¤› belirtilmektedir. Hemflirelik hizmetlerinin hasta<br />
memnuniyetinde önemli olmas›n›n nedenleri aras›nda, sa¤l›k<br />
personeli içinde hemflire say›s›n›n çok olmas›, hemflirelerin
A R A fi T I R M A<br />
hastalar›n gereksinimlerini karfl›lamak için sürekli yanlar›nda<br />
bulunmas› <strong>ve</strong> bireylerin sa¤l›¤›n› sürdürme <strong>ve</strong> rehabilitasyonun<br />
hemflirelerin öncelikli sorumluluklar›ndan olmas› gelmektedir. [10]<br />
Poliklini¤in Fiziki Yap›s›na ‹liflkin Görüfller<br />
Bireylerin poliklini¤in fiziki yap›s›na iliflkin görüflleri<br />
incelendi¤inde, oturma yerlerini, ortam›n ›s›s›n›, ayd›nlatmay›,<br />
rengi, ortamdaki kokuyu <strong>ve</strong> zemin durumunu uygun ancak<br />
havaland›rmay› yetersiz buldu¤u saptanm›flt›r. Poliklinik hizmeti<br />
almak üzere hastaneye baflvuran sa¤l›kl›/hasta bireyler için öncelik<br />
sa¤l›¤›n›n korunmas› <strong>ve</strong> var olan/mevcut sa¤l›k sorunlar›n›n<br />
giderilmesidir. <strong>Araflt›rma</strong>n›n yap›ld›¤› yer olan üni<strong>ve</strong>rsite<br />
hastanesine iliflkin yap›lan de¤erlendirmeler asl›nda bu poliklini¤e<br />
baflvuran hastalar›n fiziki yap›dan memnun olduklar›n›<br />
göstermektedir. Ancak poliklini¤in fiziki yap›s› incelendi¤inde<br />
<strong>ve</strong> hasta yo¤unlu¤u düflünüldü¤ünde bu birimlerde<br />
havaland›rman›n önemi bir kez daha ortaya ç›kmaktad›r. Bulafl›c›<br />
hastal›klardaki art›fl, hijyene dikkat edilmemesi, dezenfeksiyonda<br />
kullan›lan kimyasal ürünler <strong>ve</strong> insan say›s›n›n çoklu¤u poliklinik<br />
<strong>ve</strong> benzeri alanlarda havaland›rman›n olmas›n› <strong>ve</strong> düzenli<br />
bak›mlar›n›n yap›lmas›n› flart koflmaktad›r. [18,20]<br />
Yaflam Doyumu <strong>ve</strong> Sa¤l›¤a ‹liflkin Yaflam Kalitesinin<br />
Poliklinik Hizmeti Alg›s›na Etkisi<br />
Yaflam doyumu, bireyin yaflant›s›nda meydana gelen de¤iflimlerle<br />
bafla ç›kmas›na yard›m eden, memnuniyet düzeyini <strong>ve</strong> yaflam<br />
kalitesini etkileyen önemli bir belirleyicidir. Bir toplum <strong>ve</strong>ya bir<br />
grup aç›s›ndan yaflam kalitesi genellikle gelir düzeyi, yüksek<br />
riskli hastal›klar›n s›kl›¤›, çevrenin kalitesi, suç oran›, aile yaflam›<br />
<strong>ve</strong> sosyal destekteki çözülme gibi objektif belirleyiciler kullan›larak<br />
belirlenmektedir. Bireyin yaflam kalitesi de bu tip objektif<br />
belirleyicilerle tan›mlanabildi¤i gibi buna alternatif olarak inançlara<br />
da yal› geliflen subje kt if refah ölçü mleriyle d e<br />
de¤erlendirilmektedir. Çünkü bireyin yaflam›n›n psikolojik<br />
kalitesi <strong>ve</strong> öznel refah› bu tür yal›n objektif belirleyicilerle tam<br />
olarak belirlenemez. Bu ba¤lamda KBB poliklini¤ine baflvuran<br />
bireyler, <strong>ve</strong>rilen hizmetin kalitesi ne kadar yüksek olursa olsun,<br />
yaflam doyumu <strong>ve</strong> sa¤l›¤a iliflkin yaflam kalitesinin poliklinik<br />
hizmet alg›s›n› etkileyece¤i düflünüldü fakat araflt›rma <strong>ve</strong>rileri<br />
böyle bir etkinin olmad›¤›n› gösterdi.<br />
Sonuç <strong>ve</strong> Öneriler<br />
Bu araflt›rmada Kulak-Burun-Bo¤az (KBB) poliklini¤inin sa¤l›k<br />
gereksinimi olan bireyler taraf›ndan nas›l de¤erlendirildi¤i <strong>ve</strong><br />
bireylerin genel yaflam doyumlar› <strong>ve</strong> sa¤l›k durumlar›n›n poliklinik<br />
hizmetlerinden memnuniyeti etkileme durumunu belirlemek<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 26-35<br />
34<br />
amac› ile gerçeklefltirildi. Bireylerin önemli ço¤unlu¤u randevu<br />
sisteminden memnun oldu¤unu, kolay randevu ald›¤›n› <strong>ve</strong><br />
randevu saatinde muayene oldu¤unu, kay›t ifllemleri için<br />
beklemedi¤ini, hekimin muayene için ay›rd›¤› sürenin yeterli<br />
oldu¤unu, uygulanan bak›m <strong>ve</strong> tedavi giriflimleri s›ras›nda<br />
kendilerine <strong>ve</strong> yak›nlar›na bilgi <strong>ve</strong>rildi¤ini, <strong>ve</strong>rilen bilginin aç›k<br />
<strong>ve</strong> anlafl›l›r oldu¤unu, bak›m <strong>ve</strong> tedavi giriflimleri s›ras›nda al›nan<br />
kararlara kat›labildi¤ini <strong>ve</strong> mahremiyetine özen gösterildi¤ini,<br />
sa¤l›k ekibi üyelerinin nezaket, güler yüz <strong>ve</strong> hoflgörülerinden<br />
memnun kald›¤›n› ifade ettiler. Poliklini¤in oturma yerleri,<br />
ayd›nlatmas› gibi fiziki ortam kat›l›mc›lar›n önemli ço¤unlu¤u<br />
taraf›ndan uygun bulunurken, ortam ›s›s› <strong>ve</strong> havaland›rman›n<br />
iyilefltirilmesi gerekti¤i söylendi. <strong>Araflt›rma</strong> kapsam›na al›nan<br />
bireylerin poliklini¤in hemflirelik hizmetlerinden memnun kald›¤›<br />
<strong>ve</strong> sa¤l›k durumlar› ile yaflam doyumlar›n›n poliklinik<br />
hizmetlerinden memnuniyeti etkilemedi¤i belirlendi.<br />
Elde edilen bu sonuçlar do¤rultusunda;<br />
• Bireysellefltirilmifl bak›ma sa¤l›kl›/hasta bireyin poliklini¤e<br />
kabulünden itibaren bafllanmas›,<br />
• KBB poliklini¤inde fiziki ortamla ilgili iyilefltirilmelerin<br />
yap›lmas›,<br />
• Sa¤l›k ekibi üyelerine hasta kabulü ile ilgili donan›mlar›n›<br />
artt›r›c› seminer <strong>ve</strong> konferanslar düzenlenmesi önerilebilir.<br />
KAYNAKLAR<br />
1. Kaya, N. Yaflam modeli. ‹çinden: Babada¤ K, Atabek Aflt› T, editör.<br />
Hemflirelik esaslar› uygulama rehberi. ‹stanbul: ‹stanbul Medikal<br />
Yay›nc›l›k; 2008a. s. 1-7.<br />
2. Sabuncu N, Babada¤ K, Taflocak G, Atabek T. Hemflirelik esaslar›.<br />
Eskiflehir: T. C. Anadolu Üni<strong>ve</strong>rsitesi Yay›nlar›; 1991. s. 5-10.<br />
3. Akdemir, N. Hemflirelik uygulamalar›nda temel kavramlar. ‹çinden:<br />
Akdemir N, Birol L, editör. ‹ç hastal›klar› <strong>ve</strong> hemflirelik bak›m›.<br />
Geniflletilmifl 2. Bask›. Ankara: Sistem Ofset; 2005. s. 25-6.<br />
4. Kaya, N. Sa¤l›k bak›m› kurumuna kabul <strong>ve</strong> taburculuk sürecinde hasta<br />
haklar›. V. Kapodokya Adli Bilimler – Adli Hemflireli¤i Kongresi; 27-<br />
28 Kas›m 2008; Özet Kitab›. Kapodokya: 2008b: 11.<br />
5. Coflkun H, Akbayrak N. Hastalar›n kliniklere kabul <strong>ve</strong> taburculuklar›nda<br />
hemflirelik yaklafl›mlar›n›n belirlenmesi. Cumhuriyet Üni<strong>ve</strong>rsitesi<br />
Hemflirelik Yüksekokulu Dergisi 2001;5(2):63-8.<br />
6. Ertem ÜT, Ay FA. Hasta kabulü <strong>ve</strong> taburculuk. ‹çinden: Ay FA, editör.<br />
Temel hemflirelik, kavramlar, ilkeler, uygulamalar. ‹stanbul: ‹stanbul<br />
Medikal Yay›nc›l›k; 2007. s. 131-42.<br />
7. Potter PA, Perry AG. Fundamentals of nursing. 6th ed. St. Louis: Mosby;<br />
2005. s. 89-103.
8. Özer N, Çetinkaya, F. Cerrahi kliniklerinde yatan hastalar›n ö¤renci<br />
hemflirelerden memnuniyeti. Anadolu Hemflirelik <strong>ve</strong> Sa¤l›k Bilimleri<br />
Dergisi 2010;13(1):58-61.<br />
9. Afl›l›o¤lu N, Akkufl T, Baysal K. Çocuk acil servis memnuniyeti <strong>ve</strong><br />
etkileyen etmenlerin araflt›r›lmas›. Türkiye Acil T›p Dergisi 2009;9(2):65-<br />
72.<br />
10. Y›lmaz M. Sa¤l›k bak›m kalitesinin bir ölçütü: Hasta memnuniyeti.<br />
Cumhuriyet Üni<strong>ve</strong>rsitesi Hemflirelik Yüksekokulu Dergisi 2001;5(2):69-<br />
74.<br />
11. Kiflio¤lu AN, Tüfekçi F, Uskun E, Bak›r B. Bir devlet hastanesinde yatan<br />
hastalar›n bilgilendirilme <strong>ve</strong> ayd›nlat›lm›fl onam durumunun<br />
de¤erlendirilmesi. Türkiye Klinikleri T›bbi Etik 2001;9(2):98-101.<br />
12. Özcan M, Veysi Ö, Toktafl ‹. Silvan Devlet Hastanesine baflvuran kiflilerin<br />
memnuniyet düzeyleri. Dicle T›p Dergisi 2008;35(2):96-101.<br />
13. Kaya N. Romatoid artritli bireylerde sa¤l›¤a iliflkin yaflam kalitesi.<br />
[Doktora Tezi] ‹stanbul: ‹stanbul Üni<strong>ve</strong>rsitesi Sa¤l›k Bilimleri Enstitüsü;<br />
2002. s. 56-105.<br />
14. Kaya N, Solmaz fi, Bolol N. Larinjektomili bireylerin sa¤l›¤a iliflkin<br />
yaflam kalitesini de¤erlendirmede EuroQol ölçe¤inin gü<strong>ve</strong>nirlik <strong>ve</strong><br />
geçerli¤i. ‹stanbul Üni<strong>ve</strong>rsitesi Florence Nightingale Hemflirelik<br />
Yüksekokulu Dergisi 2007;15(58):30-9.<br />
15. Köker S. Normal <strong>ve</strong> sorunlu ergenlerin yaflam doyumu düzeylerinin<br />
karfl›laflt›r›lmas›. [Yay›nlanmam›fl Yüksek Lisans Tezi] Ankara: Ankara<br />
Üni<strong>ve</strong>rsitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü; 1991. s. 12-28.<br />
16. Yetim U. The impacts of individualism/collectivism, selfesteem, and<br />
feeling of mastery on life satisfaction among the Turkish uni<strong>ve</strong>rsity<br />
students and academicians. Soc Indic Res 2003;61:297-317.<br />
Bir Üni<strong>ve</strong>rsite Hastanesinin Kulak Burun Bo¤az Poliklini¤inin Hastalar Taraf›ndan De¤erlendirilmesi<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 26-35<br />
35<br />
17. Gündo¤ar D, Gül SS, Uskun E, Demirci, S, Keçeci D. Üni<strong>ve</strong>rsite<br />
ö¤rencilerinde yaflam doyumunu yordayan etkenlerin incelenmesi.<br />
Klinik Psikiyatri 2007;10:14-27.<br />
18. Edirne T, Avc›, DK, Atamaca B. Van ilinde birinci basamakta hasta<br />
memnuniyeti: Ankete dayal› kesitsel çal›flma. Türk Aile Hek Derg<br />
2009;13(3):137-47.<br />
19. Erdem R, Avc› L, Köseo¤lu S, Kesici T, Üzel S, Rahman S <strong>ve</strong> ark. Hasta<br />
memnuniyetinin hasta ba¤l›l›¤› üzerine etkisi. Erciyes Üni<strong>ve</strong>rsitesi<br />
‹ktisadi <strong>ve</strong> ‹dari Bilimler Fakültesi Dergisi 2008;31:95-100.<br />
20. Aytar G, Yeflildal N. Yatan hasta memnuniyeti. Düzce T›p Fakültesi<br />
Dergisi 2004;3:10-4.<br />
21. Ersoy F, Edirne T, Y›ld›r›m C. Birinci basamakta hasta memnuniyeti<br />
www.sabem.saglik.gov.tr/Akademik_Metinler/goto.aspx?id=2332. (Eriflim<br />
tarihi: 07.10.2010).<br />
22. Emhan A, Bez Y, Dülek Ö. Bir üni<strong>ve</strong>rsite hastanesine baflvuran hastalar›n<br />
memnuniyet düzeyleri. Dicle T›p Dergisi 2010;37(3):241-7.<br />
23. Baker R. Characteristics of practices, general practitioners and patients<br />
related to le<strong>ve</strong>ls of patients’ satisfaction with consultations. Br J Gen<br />
Pract 1996;46(411):601-5.<br />
24. Walker J, Brooksby A, Mcinerny J, Taylor A. Patient perceptions of<br />
hospital care: building confidence faith and trust. J Nurs Manag<br />
1998;6(4):193-200.<br />
25. Yürümezo¤lu AH. Yatakl› tedavi kurumlar›nda çal›flan hemflirelerin ifl<br />
doyumlar› <strong>ve</strong> hastalar›n hemflirelik hizmetinden memnuniyeti.<br />
[Yay›nlanmam›fl Yüksek Lisans Tezi] ‹zmir: Dokuz Eylül Üni<strong>ve</strong>rsitesi<br />
Sa¤l›k Bilimleri Enstitüsü; 2007. s. 18-37.
Do¤uma Haz›rl›k <strong>E¤itim</strong>i Modelleri<br />
<strong>ve</strong> Güncel Yaklafl›mlar<br />
Childbirth Education Models and<br />
Current Approaches<br />
GÜL‹Z ONAT BAYRAM*<br />
NEV‹N HOTUN fiAH‹N**<br />
ÖZET ABSTRACT<br />
Günümüzde gerek bilinçli ailelerin gerekse medyan›n gebelik süreci,<br />
do¤um, do¤um sonu dönem deneyimi <strong>ve</strong> yenido¤an›n bak›m›na iliflkin<br />
do¤ru <strong>ve</strong> güncel bilgi aray›fl›, do¤um öncesi haz›rl›k s›n›flar›na olan<br />
ilgiyi art›rm›flt›r. Formal do¤um e¤itimi, do¤umun “do¤al” bir süreç<br />
olmas›, yenido¤an bak›m› <strong>ve</strong> ebe<strong>ve</strong>ynlik konular› üzerine odaklanm›fl<br />
<strong>ve</strong> do¤um konusunda temel haz›rl›k oluflturmak üzere yap›lanm›flt›r.<br />
Elli y›l› aflk›n bir süredir devaml›l›¤›n› koruyan formal do¤um e¤itiminde,<br />
zaman içinde çeflitli e¤itim modelleri geliflmifltir. En çok bilinenler<br />
“Lamaze” <strong>ve</strong> “Bradlay Metodu” olup son y›llarda “HynoBirthing-Mongan<br />
Metodu”, “Fark›ndal›¤a Dayal› Do¤um Haz›rl›¤› (Mindfulness-Based)”<br />
<strong>ve</strong> “England (Birthing from Within)” olarak isimlendirilen yöntemlerdir.<br />
Bu derlemede, do¤uma haz›rl›k e¤itiminde yukar›da ad› geçen<br />
modellerin kapsam <strong>ve</strong> içerikleri tart›fl›lm›fl, antenatal e¤itim<br />
programlar›n›n etkinli¤inin de¤erlendirildi¤i çal›flmalar incelenmifl <strong>ve</strong><br />
do¤um öncesi e¤itim programlar›n›n faydalar› s›ralanm›flt›r. Özellikle<br />
ülkemizde henüz geliflim aflamas›nda olan <strong>ve</strong> yukar›da bahsedilen<br />
herhangi bir model kapsam›nda uygulanmayan do¤uma haz›rl›k e¤itim<br />
programlar›n›n bilimsel temellere dayanarak oluflturulmas›,<br />
çeflitlendirilmesi <strong>ve</strong> yayg›nlaflt›r›lmas› konusunda ebe <strong>ve</strong> hemflirelerin<br />
dolduraca¤› pek çok boflluk bulunmaktad›r.<br />
Anahtar sözcükler: Antenatal e¤itim; do¤um öncesi e¤itim; do¤uma haz›rl›k<br />
e¤itim modelleri.<br />
* G Onat Bayram, Dr.<br />
‹stanbul Üni<strong>ve</strong>rsitesi Bak›rköy Sa¤l›k Yüksekokulu<br />
Bak›rköy Ruh <strong>ve</strong> Sinir Hastal›klar› Hastanesi Bahçe ‹çi B Kap›s›,<br />
Bak›rköy-‹stanbul<br />
Tel.: 0 212 660 11 25- 40144 Faks: 0212 570 28 76<br />
e-posta: gulizonat@hotmail.com<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 36-42<br />
36<br />
Gelifl Tarihi: 03.11.2010, Kabul Tarihi: 03.04.2011<br />
There is a gap in current and accurate information related to selfcare<br />
in pre-peri and postpartum stages of childbirth. In recent<br />
years, parents and the media ha<strong>ve</strong> increasingly shown interest in<br />
prenatal education and antenatal education, also called childbirth<br />
education. Formal childbirth education consists of basic information<br />
regarding the preparation for childbirth. It focuses on newborn<br />
care, parenthood and the childbirth e<strong>ve</strong>nt as a “natural” process.<br />
Childbirth education has existed for o<strong>ve</strong>r 50 years and many<br />
education models ha<strong>ve</strong> been de<strong>ve</strong>loped since then. The most well<br />
known of these are the Lamaze and Bradley models. Some newer<br />
models ha<strong>ve</strong> also emerged: “HypnoBirthing”, “Mindfulness-Based<br />
Childbirth Education” and “Birthing from Within”. In this article<br />
the scope of childbirth education models are discussed. New<br />
approaches are presented in order for the participant to enjoy<br />
childbirth education class. Studies related to the effecti<strong>ve</strong>ness of<br />
antenatal education programs are examined. The benefits of prenatal<br />
education programs are listed according to the findings of these<br />
studies. Today these education programs are underde<strong>ve</strong>loped in<br />
Turkey and they are not applied within the scope of any model.<br />
Midwi<strong>ve</strong>s and nurses should fill the gap by creating, di<strong>ve</strong>rsifying<br />
and uni<strong>ve</strong>rsalizing training programs based on scientific principles.<br />
Key words: Prenatal education; antenatal education; childbirth education models.<br />
** N Hotun fiahin, Doç. Dr.<br />
‹stanbul Üni<strong>ve</strong>rsitesi Florence Nightingale Hemflirelik Yüksekokulu,<br />
Do¤um <strong>ve</strong> Kad›n Hastal›klar› Hemflireli¤i Anabilim Dal› Ö¤retim Üyesi<br />
fiiflli-‹stanbul<br />
Tel.: 0 212 440 00 00-27082 Faks: 0212 224 49 90<br />
e-posta: nevinsahin34@yahoo.com
lu y›llardan önce do¤umlar›n ço¤u evde<br />
gerçeklefliyordu. Do¤um, kad›n›n<br />
yaflam›nda normal bir olay olarak<br />
görülüyordu. Kad›n gebelikte <strong>ve</strong><br />
do¤umda ço¤unlukla kendi annesi, büyükannesi, kardeflleri ya<br />
da çevresindeki di¤er kad›nlar taraf›ndan destekleniyordu.<br />
Günümüzde do¤umun evlerden çok hastanelerde yap›l›yor oluflu<br />
kad›nlar›n do¤um sürecine iliflkin endifle <strong>ve</strong> korkular›n›n da<br />
artmas›na neden olmufltur. [1]<br />
1930’<br />
1960’ta Amerika Birleflik Devletleri’nde do¤um e¤itimi formal<br />
biçimde bafllam›flt›r. Formal do¤um e¤itimi do¤umun “do¤al”<br />
bir süreç olmas›, yenido¤an bak›m› <strong>ve</strong> ebe<strong>ve</strong>ynlik konular›<br />
üzerine odaklanm›fl <strong>ve</strong> do¤um konusunda temel haz›rl›k<br />
oluflturmak üzere yap›lanm›flt›r. Elli y›l› aflk›n bir süredir<br />
devaml›l›¤›n› koruyan formal do¤um e¤itiminde, zaman içinde<br />
çeflitli e¤itim modelleri geliflmifltir. Günümüzde gebelerin en<br />
çok tercih ettikleri <strong>ve</strong> kat›ld›klar› antenatal s›n›flardaki<br />
e¤itmenlerin sertifikalar› “Lamaze” organizasyonu, “Bradlay<br />
Metodu” organizasyonu <strong>ve</strong> “Uluslararas› Do¤um E¤itmenleri<br />
Derne¤i” (International Childbirth Educators Association=ICEA)<br />
taraf›ndan <strong>ve</strong>rilmifltir. Son y›llarda ise, “HynoBirthing-Mongan<br />
Metodu”, “Fark›ndal›¤a Dayal› Do¤um Haz›rl›¤›” (Mindfulness-<br />
Based) <strong>ve</strong> “England (Birthing from Within)” olarak isimlendirilen<br />
metotlar ortaya ç›km›flt›r. [1,2] Bunlar›n d›fl›nda Odent Metodu,<br />
Kitzinger Metodu <strong>ve</strong> Leboyer Metodu’ndan bahsetmek<br />
mümkündür. Odent Metodu’na göre do¤um özel bir deneyimdir<br />
<strong>ve</strong> çiftler bu deneyimi en iyi fiziksel ortamda sevgi ile yaflamal›d›r.<br />
Sa¤l›k çal›flanlar› müdaheleci de¤il, izleyici olmal›d›r. Kitzinger<br />
Metodu temelinde kad›na do¤al davran›lmas› gerekti¤ini<br />
benimser. [2] Psikoseksüel Metot olarak da adland›r›lan bu metotta<br />
kad›nlar›n do¤um s›ras›nda gevfleme <strong>ve</strong> progresif solunum ile<br />
do¤um a¤r›lar›n›n kontrol alt›na al›nmas› hedeflenir. [3] Frans›z<br />
Frederick Leboyer taraf›ndan gelifltirilen Leboyer Metodu ise<br />
do¤um odas›ndaki kuv<strong>ve</strong>tli ›fl›klardan, gürültüden, bebe¤in ilk<br />
solunumunun bafllamas› için poposuna vurulmas›, bebe¤in<br />
solunuma bafllamadan umbilikal kordun kesilmesi gibi<br />
uygulamalar›n olumsuz etkilerine de¤inir <strong>ve</strong> bebe¤in a¤r› <strong>ve</strong><br />
travmas›n›n azalt›lmas› gerekti¤ini savunur. [2]<br />
Günümüzde do¤um öncesi s›n›flar, anne <strong>ve</strong> baba adaylar›n›<br />
do¤uma bilinçli bir flekilde haz›rlamak, bebe¤in sa¤l›kl› geliflimi<br />
konusunda bilgilendirmek amac›yla geliflmifl ülkelerde rutinde<br />
varolan, geliflmekte olan ülkelerde ise yeni yeni rutine konulmaya<br />
bafllanan bir hizmettir. Ülkemizde baz› üni<strong>ve</strong>rsite hastanelerinde,<br />
üni<strong>ve</strong>rsitelerin hemflirelik okullar›nda, özel hastanelerde <strong>ve</strong><br />
Sa¤l›k Bakanl›¤›’na ba¤l› do¤umevlerinde bu hizmet ebe<strong>ve</strong>ynlere<br />
ücretsiz olarak <strong>ve</strong>rilmektedir. [3,4] Ayr›ca ebe/hemflire/doktor<br />
kökenli kiflilerin yürütücülü¤ünü yapt›¤› özel do¤um öncesi<br />
e¤itim s›n›flar› da bulunmaktad›r. [5-7] Ayr›ca, ülkemizde gebe<br />
e¤itimi yapan <strong>ve</strong> yapmay› planlayan sa¤l›k personeline (ebe,<br />
hemflire, doktor), do¤al do¤um felsefesi, eriflkin e¤itimi <strong>ve</strong><br />
do¤uma haz›rl›k s›n›f› yürütme becerisi kazand›rmay› hedefleyen<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 36-42<br />
37<br />
e¤itici e¤itimi kurslar› da bulunmaktad›r. [8]<br />
Geliflmifl ülkelerde ise erken dönem gebelik, sezaryenla do¤um,<br />
temel bebek bak›m›, su içinde (aquanatal) egzersiz s›n›flar›,<br />
çal›flan anne adaylar› için emzirme <strong>ve</strong> ebe<strong>ve</strong>ynli¤e haz›rl›k s›n›flar›<br />
gibi özel ihtiyaçlar› içeren çeflitli e¤itim programlar›<br />
bulunmaktad›r. [3] Ebelik Uygulama Kodlar›’na (1999) (Midwife’s<br />
Code of Practice-UKCC) göre antenatal e¤itim, ebenin<br />
aktivitelerinden biri olarak tan›mlanmaktad›r. [9]<br />
Do¤um öncesi e¤itimde amaç; do¤um s›ras›nda olacaklar, sa¤l›k<br />
ekibinin yapaca¤› ifllemler hakk›nda anne adaylar›n› e¤itmek <strong>ve</strong><br />
ekibin bir parças› olan gebeyi kendine düflenler konusunda<br />
bilgilendirip, bunlar› uygulayabilecek becerileri<br />
kazand›rmakt›r. [2,9-11] Özellikle anneyi, bilgilendirerek <strong>ve</strong> gevfleme<br />
egzersizlerini ö¤reterek normal do¤um eylemi için ruhsal <strong>ve</strong><br />
fiziksel olarak haz›rlamakt›r.<br />
Do¤uma Haz›rl›k <strong>E¤itim</strong> Modelleri<br />
Do¤uma haz›rl›k e¤itim modelleri teorik felsefeleri, amac›, hedefi,<br />
e¤itmen nitelikleri, ders saati, uzunlu¤u <strong>ve</strong> ö¤renci say›s›na göre<br />
de¤ifliklik gösterir. Bu e¤itim s›n›flar›nda rahatlama, solunum<br />
teknikleri, dikkat odaklama, kad›n›n <strong>ve</strong> yard›mc›lar›n›n do¤um<br />
a¤r›s› dönem <strong>ve</strong> do¤umda baflvurabilecekleri di¤er farmakolojik<br />
olmayan yöntemler ö¤retilir. [2]<br />
20. yüzy›l›n bafl›nda bir obstetrisyen olan Dick-Read baz›<br />
kad›nlar›n do¤um s›ras›nda a¤r› deneyimlemedi¤ini<br />
gözlemlemifltir. 1933 y›l›nda “Do¤al Do¤um” olarak isimlendirdi¤i<br />
ilk kitab›nda a¤r›s›z do¤um teorisinden bahsetmifltir. Bu teoriye<br />
göre bat›l inanç, uygarl›k seviyesi <strong>ve</strong> kültür kad›n üzerinde a¤r›y›<br />
etkileyen faktörlerdendir. Bu faktörler do¤umdaki anksiyete <strong>ve</strong><br />
korkular›n oluflmas›na neden olur. Kad›n daha en bafltan a¤r›<br />
duyaca¤›n› beklemekte <strong>ve</strong> bundan son derece korkmaktad›r <strong>ve</strong><br />
do¤al olarak bedende gerginlik yaratmaktad›r. Korku gerginli¤e,<br />
gerginlik de a¤r›ya yol açmaktad›r. Dick Read, uzmanlar›<br />
kad›nlar›n do¤um hakk›ndaki fikirlerini tan›mlamaya ça¤›rm›fl<br />
<strong>ve</strong> a¤r›y› özellikle kültürle iliflkilendirmifltir. Kitab›n›n ismi<br />
1950’deki ikinci bask›s›nda “Korkusuz Do¤um” olarak<br />
de¤ifltirilmifltir. [1,2,12] Dick-Read, do¤um e¤itimine iliflkin<br />
savundu¤u teoriler <strong>ve</strong> günümüzdeki bafll›ca üç tip do¤uma<br />
haz›rl›k e¤itim modellerinin oluflumuna yapt›¤› katk›lar nedeniyle<br />
bir 盤›r açm›flt›r. Bu modeller; “Lamaze, Bradley Metodu <strong>ve</strong><br />
HypnoBirthing Metodu”dur. [1] Afla¤›da günümüzde s›kl›kla<br />
kullan›lan bu metotlara [1,12] <strong>ve</strong> ilgi uyand›ran yeni metotlardan<br />
“Fark›ndal›¤a Dayal› Do¤um <strong>ve</strong> Ebe<strong>ve</strong>ynlik Metodu ile England<br />
Metodu”na iliflkin ayr›nt›l› bilgi <strong>ve</strong>rilmifltir.<br />
Lamaze Metodu<br />
Psikoprofilaksi olarak da bilinen bu metot en yayg›n bilinen<br />
do¤uma haz›rl›k metodudur. [1,3] Lamaze Metodu, 1951 y›l›nda
Frans›z obstetrisyen Fernand Lamaze taraf›ndan uygulanmaya<br />
bafllanm›flt›r. Lamaze flartl› ö¤renme kuram› ile davran›flsal<br />
psikolojinin öncüsü olan Ivan Pavlov’dan etkilenmifltir. Lamaze’ye<br />
göre a¤r› flartlanm›fl bir tepkidir. Bu ba¤lamda, kad›nlar da<br />
do¤um öncesi dönemde a¤r› çekmemeye flartland›r›labilirler.<br />
Lamaze, bunu gerçeklefltirmek için kad›nlar› ba¤›rmak ya da<br />
kontrolü kaybetmek yerine, kontrollü kas gevfletme <strong>ve</strong> solunum<br />
modelleriyle uterus kas›lmalar›n› taklit etmeye flartland›r›r.<br />
Lamaze Metodu, do¤um e¤itimi, gevfleme <strong>ve</strong> solunum<br />
tekniklerinden oluflur. Lamaze, baba aday›n›n do¤uma kat›l›m›n›<br />
da içeren, yo¤un emosyonel deste¤in olmas› gereklili¤ini<br />
savunur. [1,2,12,13]<br />
1950’lerin sonunda Marjorie Karmel adl› kifli Dick-Read’in<br />
kitab›n› okur <strong>ve</strong> bu kitaptan çok etkilenir. Kendi do¤umuna<br />
yard›mc› olan Lamaze’ye ithafen “Teflekkürler Dr. Lamaze” adl›<br />
kitab›n› ç›kar›r. Bu kitap sayesinde, Amerika’da baba adaylar›n›n<br />
çocuklar›n›n do¤umuna kat›lmas›n›n kap›lar› aralanm›fl olur. [1]<br />
Lamaze Metodu ilk ç›kt›¤› y›llarda, do¤um a¤r›s› ile bafl etmede<br />
solunum teknikleri üzerine yo¤unlaflm›flt›r. Ancak, günümüzde<br />
Lamaze yöntemi sadece solunum teknikleri <strong>ve</strong> progresif gevfleme<br />
tekniklerinden ibaret de¤ildir. Günümüzde Lamaze bir metot<br />
de¤il, “kad›n› do¤uma <strong>ve</strong> anneli¤e haz›rlamay› sa¤layan” bir<br />
felsefe olarak kabul edilmektedir. Amerika Obstetride<br />
Psikoprofilaksi Derne¤i taraf›ndan “Lamaze International” olarak<br />
ismi de¤ifltirilmifltir. Lamaze International, Lamaze’nin yukar›da<br />
belirtilen felsefesini <strong>ve</strong> uluslararas› boyuttaki kapsam›n› temsil<br />
eder. Normal do¤uma teflvik etme, destekleme <strong>ve</strong> koruma<br />
misyonunu üstlenmifltir. Lamaze International “her kad›n›n<br />
gü<strong>ve</strong>nli flekilde do¤um yapmas›n›; rahat›n› sa¤layacak yöntemleri<br />
seçme konusunda özgür olmas›n›; hem ailesi hem de kendisine<br />
<strong>ve</strong> do¤umu yapabilme yetene¤ine gü<strong>ve</strong>nen sa¤l›k ekibi üyeleri<br />
taraf›ndan desteklenmesi” gereklili¤ine inan›r. Lamaze<br />
International, normal do¤umu desteklemek amac›yla bak›ma<br />
iliflkin 6 adet prensip tan›mlam›flt›r (Tablo 1). [1,13]<br />
Lamaze do¤uma haz›rl›k s›n›flar› kad›n› <strong>ve</strong> onu destekleyen<br />
kifli(ler)yi normal do¤um için haz›rlamay› amaç edinmifltir. [1,2]<br />
Gebe bu s›n›flara 3. tremester bafl›nda kat›l›r. Program›n en az<br />
12 saatlik oturumlardan oluflmas› <strong>ve</strong> her s›n›f›n 12 gebe <strong>ve</strong> onu<br />
destekleyen kifli ile s›n›rland›r›lmas› önerilir. S›n›flarda tüm<br />
ö¤renme yöntemleri <strong>ve</strong> uygulayarak ö¤renme metodunun<br />
kullan›ld›¤› aktiviteler uygulan›r; kat›l›mc›lar›n kültürel de¤erleri<br />
<strong>ve</strong> inançlar› dikkate al›narak ö¤renme gerçeklefltirilir. Lamaze<br />
s›n›flar›n›n ücreti bölgeden bölgeye <strong>ve</strong> mevcut kaynaklara göre<br />
de¤ifliklik gösterir. [1,13]<br />
Bradley Metodu (Eflin <strong>Koç</strong>lu¤u)<br />
Bradley metodu, “do¤um koçlu¤u” modelini temel alan, çifti<br />
do¤uma gereksiz müdahalelerden kaç›narak normal <strong>ve</strong> do¤al<br />
yollardan haz›rlamay› hedefleyen bir modeldir. Nebreska’daki<br />
bir çiftlikte yetiflen obstetrisyen/jinekolog Robert A. Bradley<br />
taraf›ndan gelifltirilmifltir. Bu model Bradley’in hayvanlar›n<br />
do¤um deneyimi ile kad›nlar›n hastane flartlar›ndaki do¤um<br />
deneyimini <strong>ve</strong> yan etkilerini k›yaslamas› sonucu elde etti¤i<br />
gözlemlerden sonra ortaya ç›km›flt›r. [1,2] Bradley, Do¤um <strong>Koç</strong>lu¤u<br />
(Husband-Coached Childbirth) kavram›n› tan›mlam›flt›r. Bradley,<br />
Kapak Konusu<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 36-42<br />
38<br />
Tablo 1: Lamaze’nin Bak›ma ‹liflkin Prensipleri <strong>ve</strong> Bradley’in<br />
Tan›mlad›¤› Do¤um Yapan Kad›n›n Gereksinimleri [1]<br />
Lamaze’nin<br />
bak›m prensipleri<br />
Do¤um kendili¤inden<br />
bafllamal›<br />
Do¤um yapan kad›n›n, eylem<br />
boyunca hareket etmesine<br />
izin <strong>ve</strong>rilmeli<br />
Do¤um yapan kad›n, eylem<br />
boyunca aral›ks›z flekilde<br />
desteklenmeli<br />
Do¤um eylemi sürecinde<br />
rutin uygulamalardan<br />
kaç›n›lmal›<br />
Kad›na s›rt üstü pozisyon<br />
<strong>ve</strong>rilmemeli<br />
Anne <strong>ve</strong> bebek do¤umdan<br />
sonra ayr› yerlerde<br />
kalmamal›, emzirme için<br />
zaman s›n›r› konulmamal›<br />
Bradley’e göre<br />
do¤um yapan kad›n›n<br />
gereksinimleri<br />
Karanl›k <strong>ve</strong> yaln›zl›k<br />
Sessizlik/sakinlik<br />
Do¤umun birinci evresi<br />
boyunca fiziksel rahatl›k<br />
Fiziksel gevfleme<br />
Kontrollü solunum<br />
Gözlerin kapal› tutulmas› <strong>ve</strong><br />
uyku görünümünde olma<br />
kitab›nda do¤umu destekleyen kifli için koç kelimesini<br />
kullanmas›na ra¤men, günümüzde kitab›n güncel bas›mlar›nda<br />
bu kelimenin yerine husband/partner kelimesi kullan›lmaktad›r.<br />
Di¤er yöntemlerin aksine bu metotta çiftler e¤itimlere birlikte<br />
kat›l›rlar. Bradley Metodu, do¤um yapan kad›n›n 6 gereksinimini<br />
tan›mlam›flt›r (Tablo 1). [1]<br />
Eflin bir koç olarak görev almas›, bu metodun temelini oluflturur.<br />
S›n›flarda, eflin do¤um yapan kar›s›na nas›l destek <strong>ve</strong>rece¤i <strong>ve</strong><br />
koçluk yapaca¤›, ihtiyaçlar›n› nas›l karfl›layaca¤› ö¤retilir. Do¤um<br />
deneyimindeki sorumluluklar efller aras›nda aç›k <strong>ve</strong> eflit olarak<br />
paylaflt›r›l›r. Böylelikle efller aras›nda mükemmel bir ba¤ kurulur.<br />
S›n›flar, Bradley’in baba aday›n›n do¤um eylemi s›ras›nda eflinin<br />
yan›nda olmas›na izin <strong>ve</strong>rildi¤i takdirde onda baz› de¤ifliklikler<br />
oldu¤u gözlemi üzerine kurulmufltur. Kad›n, eflini pasif bir<br />
gözlemci olmaktan ç›kar›p, destekleyici <strong>ve</strong> koruyuculuk rollerini<br />
içeren aktif bir role do¤ru iter. On iki haftal›k bir e¤itimin<br />
ard›ndan çiftler, onlar› do¤umla ilgili beklentilerine ulaflt›racak<br />
olan duygusal, fiziksel <strong>ve</strong> kiflileraras› iliflkiler konusunda beceri<br />
kazan›rlar. Ayr›ca, bu s›n›flarda gevfleme teknikleri, do¤um<br />
sürecine iliflkin bilgi, do¤umu destekleme <strong>ve</strong> koçluk yapma,<br />
bilinçli hizmet alan olma <strong>ve</strong> kan›ta dayal› uygulamalar›n<br />
savunuculu¤u ö¤retilir. Bradley, 14000 do¤umun ard›ndan<br />
kad›nlar›n %96’s›n›n müdahalesiz do¤um yapt›¤›n› bildirmifltir.<br />
Güncel istatstiklere göre ise, çiftlerin %88’i müdahalesiz normal<br />
vajinal do¤um yapm›flt›r. [1]<br />
Bradley Metodu, sadece eflin koçlu¤u üzerine odaklanmaz, ayn›<br />
zamanda do¤umun efller aras›nda paylafl›lan bir deneyim olmas›<br />
üzerinde de durur. A¤r›y› tolere etmeye yönlendirir <strong>ve</strong> gevflemede
eyin-beden aras›ndaki iliflkiyi vurgular. Bebe¤e zarar <strong>ve</strong>rebilece¤i<br />
düflüncesinden yola ç›karak t›bbi müdahalelerden kaç›n›lmas›<br />
gereklili¤ini savunur. A¤r›yla bafl etmede müdahale <strong>ve</strong> ilaç<br />
kullan›m›na izin <strong>ve</strong>ren Lamaze Yöntemi ile bu yönden farkl›l›k<br />
tafl›r. [1]<br />
HypnoBirthing- Mongan Metodu<br />
HypnoBirthing Metodu “her kad›n kendisi <strong>ve</strong> bebe¤i için<br />
do¤umun en iyi flekilde gerçekleflmesini sa¤layacak içgüdü <strong>ve</strong><br />
enerjiye sahiptir” önermesinden yola ç›kar. 1990 y›l›nda Marie<br />
Mongan taraf›ndan bafllat›lan HypnoBirthing bir metot oldu¤u<br />
kadar ayn› zamanda bir felsefedir. Mongan kendi do¤umuna<br />
haz›rl›k için Dick-Read’in Korkusuz Do¤um kitab›n› okur.<br />
Hipnoterapi sertifikas› ald›ktan sonra, yapt›¤› dört do¤umda<br />
“a¤r›s›z do¤um yapmas›n› sa¤layacak derecede gevfledi¤ini”,<br />
asl›nda kendisini hipnotize etti¤ini fark eder. Mongan 1987<br />
y›l›nda hipnoterapi sertifikas›n› ald›ktan sonra hipnoz tekni¤ini<br />
kendi k›z› olan <strong>ve</strong> ilk kez HypnoBirthing metoduyla do¤um<br />
yapm›fl bir anne olarak literatüre geçen Maura üzerinde uygular.<br />
1990 y›l›nda k›z› Maura do¤um boyunca sadece kendine <strong>ve</strong><br />
bebe¤ine odaklanarak, a¤r› çekmeden sa¤l›k personelinin flaflk›n<br />
bak›fllar› alt›nda o¤lu Kyle’yi dünyaya getirir. [1,2]<br />
Marie Morgan bu konuda çal›flmalar›na a¤›rl›k <strong>ve</strong>rerek Hypno-<br />
Birthing Enstitüsü’nü kurar <strong>ve</strong> Morgan Metodu’nu gelifltirir.<br />
Halen Amerika’da merkezi olan Hypno-Birthing Enstitüsü düzenli<br />
aral›klarla kurslar organize ederek, hamile e¤itimi yapmak<br />
isteyenleri yetifltirmektedir. [1,2]<br />
HypnoBirthing bir teknikten çok do¤umun normal, do¤al <strong>ve</strong><br />
sa¤l›kl› oldu¤una inanan bir felsefedir. Do¤adaki tüm varl›klar<br />
gibi asl›nda kad›n bedeni de nas›l do¤um yapaca¤›n› içgüdüsel<br />
olarak bilir. [2] Bu metot anneye <strong>ve</strong> ailesine do¤um beklentileri<br />
<strong>ve</strong> deneyimi üzerinde olumlu tutum kazand›rmay› hedefler.<br />
Gebelik <strong>ve</strong> do¤um eylemiyle iliflkili bilindik t›bbi kelimelerin<br />
yerine daha olumlu kelimeleri kullanmay› önerir. Örne¤in,<br />
“uterus kontraksiyonlar›” yerine dalgalanma/artma/çalkalanma<br />
anlamlar›na gelen surges kelimesini; “koç” kelimesi yerine do¤um<br />
arkadafl› kelimesini, membranlar›n “rüptürü” yerine aç›lmas›<br />
terimini kullanmay› önerir. HypnoBirthing a¤r›yla bafl etmeyi<br />
ö¤reten bir metot de¤ildir. Asl›nda, HypnoBirthing derin<br />
gevflemeyi, hayalinde canland›rmay›, kendi kendini hipnotize<br />
etmeyi ö¤retir <strong>ve</strong> “do¤umun mutlaka a¤r›l› oldu¤u” yarg›s›n›n<br />
gerçek d›fl›l›¤›n› vurgular. [1]<br />
Gebe kad›n <strong>ve</strong> do¤um arkadafl› bu s›n›flara gebeli¤inin hareket<br />
yetene¤ini s›n›rland›rmad›¤›, do¤umdan birkaç hafta önceki<br />
dönemde kat›labilir. On iki saatlik bir program olup, 4-6<br />
oturumdan yap›labilir. Anatomi, fizyoloji, kendi kendine hipnoz,<br />
derin gevfleme, hayal etme <strong>ve</strong> solunum tekniklerine iliflkin bilgiler<br />
<strong>ve</strong>rilir. Bedeni do¤uma haz›rlama, do¤um deneyimiyle ilgili<br />
tercihler, olumsuz duygular›n <strong>ve</strong> korkular›n a盤a ç›kar›lmas›<br />
gibi konular yer al›r. Kat›l›mc›lara ö¤renim materyali olarak<br />
kitap <strong>ve</strong> CD <strong>ve</strong>rilir. [1]<br />
Do¤uma Haz›rl›k <strong>E¤itim</strong>i Modelleri <strong>ve</strong> Güncel Yaklafl›mlar<br />
Fark›ndal›¤a Dayal› Do¤um <strong>ve</strong> Ebe<strong>ve</strong>ynlik<br />
(Mindfulness-Based Childbirth and Parenting)<br />
Do¤um e¤itim modellerinden bir baflkas› da 1970’te Kabat-Zinn<br />
<strong>ve</strong> ark. taraf›ndan Mindfulness-Based Stres Reduction (MBSR)<br />
program›ndan türemifl <strong>ve</strong> Nancy Bardacke taraf›ndan do¤uma<br />
haz›rl›k alan›nda uygulanmaya bafllanm›fl olan Fark›ndal›¤a<br />
Dayal› Do¤um <strong>ve</strong> Ebe<strong>ve</strong>ynlik modelidir. Fark›ndal›k uygulamas›<br />
gevflemeyi bafllat›r, fakat bir gevfleme tekni¤i olarak<br />
tasarlanmam›flt›r. Gözlem yapma yetene¤ini gelifltirme, bedendeki<br />
mental, fizyolojik de¤ifliklerin fark›na varma <strong>ve</strong> istendik duruma<br />
ulaflmay› hedefler. Son y›llarda yap›lan çal›flmalar MBSR<br />
yönteminin anksiyete <strong>ve</strong> depresyonu azaltt›¤›, kronik a¤r›, yaflam<br />
kalitesi <strong>ve</strong> uyku düzenini iyilefltirdi¤ini göstermifltir. [1]<br />
Fark›ndal›¤a Dayal› Do¤um <strong>ve</strong> Ebe<strong>ve</strong>ynlik kurs program›, haftada<br />
3 saat olmak üzere toplam 9 haftal›k toplant›lar <strong>ve</strong> postpartum<br />
ziyaretten oluflur. Bu program›n en önemli bilefleni bütün<br />
toplant›lara düzenli kat›l›m›n yan› s›ra kad›n <strong>ve</strong> eflinin haftan›n<br />
6 günü, günlük 30 dakikal›k yoga <strong>ve</strong> meditasyon yapmas› <strong>ve</strong><br />
fark›ndal›k uygulamas›n› günlük yaflam›nda kullanmas› esas›na<br />
dayan›r. Evdeki uygulamalarda kullan›lmak üzere kat›l›mc›lara<br />
bir al›flt›rma kitab› <strong>ve</strong> 2 CD’den oluflan e¤itim seti <strong>ve</strong>rilir.<br />
Kat›l›mc›lardan ayn› zaman Kabat-Zinn’in yazm›fl oldu¤u Full<br />
Catastrophe Living adl› kitab› okumas› istenir. [1]<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 36-42<br />
39<br />
England Modeli (Birthing from Within)<br />
Pam England taraf›ndan gelifltirilen, do¤um e¤itimi <strong>ve</strong> postpartum<br />
haz›rl›k konusunda bütüncü yaklafl›m›n benimsendi¤i bir<br />
modeldir. [1] Hemflire/ebe kökenli bir do¤um e¤itimcisi olan Pam,<br />
do¤umu bir sanat olarak görmüfl <strong>ve</strong> ailelere geçmifl do¤um<br />
eylemleri hakk›nda bilgilerini, korkular›n›, istek <strong>ve</strong> ihtiyaçlar›n›<br />
resim yaparak, çizerek, rol-play <strong>ve</strong> maket yaparak anlatmalar›n›<br />
sa¤lam›flt›r. [12] Pam, kendi do¤umundan etkilenerek, do¤um<br />
yapan bir kad›n›n ihtiyaçlar› üzerine derinlemesine çal›flmalar<br />
yaparak bu modeli gelifltirmifltir. Pam, ayn› zamanda Birthing<br />
from Within: An Extra-Ordinary Guide to Childbirth Preparation<br />
adl› kitab›n iki yazar›ndan biridir. [1]<br />
England modelinde yarat›c›l›k <strong>ve</strong> özgürce seçim yapmaya dayal›<br />
bir ö¤renme yöntemi benimsenmifltir. ‹ç gözlem yapma <strong>ve</strong><br />
deneme-yan›lma yöntemleri s›kl›kla kullan›l›r. Ebe<strong>ve</strong>ynler do¤um<br />
hakk›ndaki bilgilerini kendi annelerinden, babalar›ndan,<br />
bebeklerinden <strong>ve</strong> kültürel bak›fl aç›s›ndan ö¤renirler. Örne¤in,<br />
bir anne aday› do¤uma iliflkin bilgisini bir sa¤l›k çal›flan›n›n<br />
bak›fl aç›s›ndan (karmafl›k fizyolojik olaylar, komplikasyonlar,<br />
hastane presedürleri) ö¤rendi¤inde, bu kendi do¤umuna iliflkin<br />
d›flar›dan bir bak›fl aç›s› sa¤lar. Bunun tersine, e¤er ö¤rendi¤i<br />
kifli do¤um deneyimini deneyimlemifl olan kendi annesi olursa<br />
do¤uma içerden bakm›fl olur; bebe¤ini <strong>ve</strong> kendisini korumak<br />
için sorumluluk alacak güce sahip olur; savunmac› <strong>ve</strong> koruyucu<br />
olur. Birthing from Within web sitesinde dünyan›n pek çok<br />
yerinde do¤um e¤itmenleri, hemflireler, ebeler, anneler <strong>ve</strong><br />
terapistlerin 1999 y›l›ndan bu yana bu modeli kulland›¤›
elirtilmektedir. Do¤uma haz›rl›k e¤itim modellerine iliflkin<br />
özellikler Tablo 2’de özetlenmifltir. [1]<br />
Tablo 2: Do¤uma Haz›rl›k <strong>E¤itim</strong> Modellerinin<br />
Karfl›laflt›r›lmas› [1,13]<br />
Model<br />
Lamaze<br />
Bradley<br />
Hypno<br />
Birthing<br />
Fark›ndal›¤a<br />
Dayal›<br />
Model<br />
England<br />
Modeli<br />
Temel<br />
Odaklar<br />
• Do¤al do¤um<br />
• Solunum <strong>ve</strong> gevfleme<br />
• ‹letiflim becerileri<br />
• Kan›t temelli<br />
• Rahatl›¤› sa¤lama<br />
• Do¤al do¤um<br />
• Eflin (partner) aktif kat›l›m›<br />
• T›bbi ilaç <strong>ve</strong> müdahaleden<br />
kaç›nma<br />
• Beslenme <strong>ve</strong> egzersiz<br />
• Bafl etme mekanizmalar›<br />
• Gevfleme teknikleri<br />
• Sakin, huzurlu, do¤al<br />
do¤um<br />
• Gevfleme teknikleri<br />
• <strong>E¤itim</strong><br />
• Kan›t temelli<br />
• Do¤al do¤um<br />
• Fark›ndal›k oluflturma<br />
• Meditasyon <strong>ve</strong> yoga<br />
• Stres yönetimi<br />
• Dikkatlilik<br />
• Solunum<br />
• Grup diyaloglar›<br />
• Do¤al do¤um<br />
• Hassas <strong>ve</strong> bütüncü<br />
yaklafl›m<br />
• Kendini ifade etmede<br />
yarat›c›l›k<br />
• Zorluklarla bafla ç›kma<br />
• E¤itmenler <strong>ve</strong> çiftlerin<br />
birlikte oluflturdu¤u s›n›flar<br />
Uygulamaya Yönelik Yeni Yaklafl›mlar<br />
Kurs<br />
Program›<br />
En az 12<br />
saatlik ders;<br />
en fazla 12<br />
gebe <strong>ve</strong> efli<br />
12 saatlik<br />
oturum; 2-6<br />
çiftlik küçük<br />
gruplar<br />
5 saatlik<br />
oturum; 2-6<br />
çiftlik küçük<br />
gruplar<br />
9 hafta içi ya<br />
da bir hafta<br />
sonu<br />
oturumu;<br />
Kat›l›mc›<br />
say›s›nda<br />
s›n›rlama<br />
yok.<br />
Oturum<br />
say›s›<br />
e¤itmene<br />
göre de¤iflir.<br />
Geliflmifl ülkelerde birçok ebe<strong>ve</strong>ynin bu e¤itim programlar›na<br />
kat›lma amaçlar› göz önüne al›narak, do¤um öncesi e¤itim<br />
s›n›flar›yla ilgili yeni yaklafl›mlar gelifltirilmifltir. Bu yaklafl›mlar<br />
flöyle s›ralanmaktad›r: [10]<br />
• Anne adaylar› için do¤umda do¤ru sa¤l›k ekibi <strong>ve</strong> uygun yerin<br />
seçimi konusu oldukça önemli bir karard›r. Bu kararlar genellikle<br />
gebeli¤in erken dönemlerinde <strong>ve</strong>rilir. Do¤um öncesi e¤itim ile<br />
Kapak Konusu<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 36-42<br />
40<br />
daha iyi sonuçlar elde etmek amaçlan›yorsa, anne adaylar›n›n<br />
bu endifleleri üzerine yo¤unlaflmak <strong>ve</strong> iliflkili konular› da e¤itim<br />
program›na dahil etmek gerekebilir. Do¤um için do¤ru ekip <strong>ve</strong><br />
uygun yerin seçimi, beslenme, gebeli¤e uyum, gebelikte özbak›m,<br />
fetal geliflim hakk›nda bilgi, erken do¤um eyleminin<br />
belirtileri gibi konular› kapsayan <strong>ve</strong> gebeli¤in ilk 14 haftas›nda<br />
<strong>ve</strong>rilen bir e¤itim, anne aday›n›n ihtiyaçlar›n› karfl›layacakt›r.<br />
Gebeli¤in 26.-28. haftalar›nda bebek için haz›rl›k konusu üzerinde<br />
durulabilir. Bu oturum içinde, annelik rolüne uyum, aile içi<br />
iliflkilerin yap›land›r›lmas›, bebek bak›m› <strong>ve</strong> ev ifllerinin paylafl›m›,<br />
çocuk bak›m›, bebek için gerekli al›fl-<strong>ve</strong>rifl, toplum kaynaklar›<br />
<strong>ve</strong> aile içi iletiflimi gelifltirme gibi konulara yer <strong>ve</strong>rilebilir.<br />
• Do¤um öncesi e¤itim s›n›flar›na kat›lanlar›n di¤er bir endiflesi<br />
de onlar için uygun zamanda oturumlar›n olmamas›d›r. Baba<br />
adaylar› hafta içi çal›flt›klar› için baz› oturumlara kat›lamayabilirler.<br />
Bu sorunun çözümü için hafta sonu programlar› konabilir ya<br />
da isteyenlerin istedi¤i zaman kat›labilece¤i esnek bir e¤itim<br />
program› yürütülebilir. Böylelikle çiftler kendilerinin ihtiyac›<br />
olan oturumlar› seçebilir <strong>ve</strong> ayn› oturuma birkaç kez kat›lma<br />
flans›n› bulabilirler. Bu flekilde yürütülen uzun dönem e¤itim<br />
programlar› sayesinde sa¤l›k ekibi kat›l›mc›lar› tan›r <strong>ve</strong> onlar<br />
için gerekli deste¤i <strong>ve</strong>rebilir.<br />
• Ekip yaklafl›m› yerine bütün oturumlar›n tek bir e¤itimci<br />
taraf›ndan <strong>ve</strong>rildi¤i programlar tercih edilmelidir. Bu yöntemin<br />
avantaj›, e¤itimin devaml›l›¤› <strong>ve</strong> takibinin sa¤lanmas›,<br />
kat›l›mc›lar›n bireysel ihtiyaçlar›n›n daha iyi anlafl›lmas› <strong>ve</strong> kiflisel<br />
deste¤in sa¤lanabilmesidir.<br />
• Sosyal destek sa¤lamas› aç›s›ndan grup e¤itiminin büyük<br />
avantaj› olmas›na ra¤men grup e¤itimi flart de¤ildir, bireysel<br />
dan›flmanl›k kimi zaman bireylerin ihtiyaçlar›na daha iyi cevap<br />
<strong>ve</strong>rebilir.<br />
• ‹lgiyi art›rmak için programda baz› de¤ifliklikler yap›labilir.<br />
Hastane d›fl›ndaki yerlerde e¤itimin yürütülmesi, hem programa<br />
renk katar, hem de birçok anne-baba adaylar› için daha az endifle<br />
<strong>ve</strong>rici olur. Buluflma yerleri için uygun bahçeler, flehir<br />
merkezindeki restoranlar uygun yerlerdir. Hem e¤lenceli vakit<br />
geçirmek, hem de e¤itim yapmak için hafta sonu otel<br />
rezervasyonlar› iyi bir seçim olabilir.<br />
Do¤uma Haz›rl›k <strong>E¤itim</strong> Program›n›n Etkinli¤i<br />
Do¤uma haz›rl›k e¤itim modellerinin amaçlar›, içerikleri <strong>ve</strong><br />
uygulad›klar› e¤itim yöntemlerine göre çeflitlilik göstermesi<br />
nedeniyle e¤itimin etkinli¤ini de¤erlendirmek <strong>ve</strong> k›yaslama<br />
yapmak oldukça güçtür. Ayr›ca, bu konuda yap›lan araflt›rma<br />
say›s› da oldukça s›n›rl›d›r. [3]<br />
Antenatal e¤itimin etkinli¤inin de¤erlendirildi¤i ilk çal›flmalar,<br />
bu s›n›flara kat›lman›n do¤um a¤r›s› üzerine etkilerine, t›bbi<br />
müdahale kullan›m›na <strong>ve</strong> do¤umun di¤er özellikleri üzerine<br />
yo¤unlaflm›flt›r. [11] Antenatal e¤itim s›n›flar›n›n a¤r›y› hafifletmede
daha az farmakolojik yöntem kullanma, kad›n›n bilgisini art›rma,<br />
psikolojik stresi azaltma <strong>ve</strong> do¤um eylemine iliflkin deneyimden<br />
memnuniyeti art›rma gibi faydalar› bu s›n›flara kat›lm›fl kifliler<br />
taraf›ndan tan›mlanm›flt›r. [9] Sonraki y›llarda yap›lan çal›flmalarda<br />
ebe<strong>ve</strong>yn davran›fllar›, spesifik ö¤renimin etkinli¤i, dan›flmanl›k<br />
<strong>ve</strong> do¤um a¤r›s›yla bafl etme teknikleri gibi psikolojik etkilerin<br />
ortaya ç›kar›lmas› amaçlanm›flt›r. [11] Fabian <strong>ve</strong> Radestad’›n [14]<br />
do¤um öncesi e¤itim alm›fl 1197 ‹s<strong>ve</strong>ç’li kad›nla yapt›¤› çal›flmada,<br />
ilk kez anne olan kad›nlar›n %74’lük bir oran›, do¤umlar›<br />
s›ras›nda do¤um öncesi e¤itimin yararl› oldu¤unu bildirmifltir.<br />
Ayn› çal›flmada, kad›nlar›n %58’i ise do¤umdan bir y›l sonra,<br />
bu s›n›flarda tan›flm›fl olduklar› di¤er anne adaylar› ile<br />
görüfltüklerini belirtmifltir. Fawcett <strong>ve</strong> Henklein’in [15] do¤um<br />
öncesi e¤itim s›n›flar›na kat›lm›fl 44 kad›n <strong>ve</strong> 42 erkekle yapm›fl<br />
oldu¤u çal›flmada, do¤um öncesi e¤itim s›n›flar›n›n, çiftlerin<br />
gereksinimi olan teorik bilgiyi karfl›lad›klar› ortaya konmufltur.<br />
Spinelli’nin [16] antenatal e¤itim programlar›na kat›lan kad›nlar<br />
aras›nda yapt›¤› çal›flmada, kad›nlar›n bebek bak›m›, emzirme<br />
<strong>ve</strong> kontrasepsiyon konular›nda daha fazla bilgi sahibi olduklar›<br />
<strong>ve</strong> bu s›n›flarda ö¤rendi¤i baz› teknikleri uygulayarak, do¤um<br />
deneyiminden memnun kald›klar› belirtilmektedir. Okano <strong>ve</strong><br />
ark.’n›n [17] yapt›klar› çal›flmada, do¤umdan sonraki üç ay içinde<br />
postnatal depresyon geliflme oran› %13 olarak bildirilmektedir.<br />
Antenatal e¤itimin postnatal depresyon geliflimine etkisinin<br />
Edinburgh Do¤umsonu Depresyon Ölçe¤i (Edinburgh Postnatal<br />
Depression Scale) kullan›larak de¤erlendirildi¤i bir çal›flmada,<br />
do¤umdan hemen sonra <strong>ve</strong> 6 hafta sonraki görüflmelerde antenatal<br />
e¤itime kat›lm›fl kad›nlar›n bu e¤itimi almam›fl kad›nlara k›yasla<br />
ölçek puanlar›n›n istatistiksel olarak anlaml› derecede düflük<br />
oldu¤u <strong>ve</strong> depresyonun bafllang›ç evresinde kontrol grubuna<br />
k›yasla daha erken dönemde psikiyatriste baflvurduklar›<br />
bildirilmektedir. [17]<br />
Kan›t temelli uygulamalar›n yer ald›¤› Cochrane Collaboration’da<br />
ise, do¤um öncesi e¤itim <strong>ve</strong> ebe<strong>ve</strong>ynlik s›n›flar›n›n etkileriyle<br />
ilgili kesin sonuçlar bulunmamaktad›r. [18]<br />
Konu ile ilgili çal›flmalardan elde edilmifl <strong>ve</strong>riler do¤rultusunda,<br />
do¤um öncesi e¤itim programlar›n›n faydalar›n› flöyle s›ralamak<br />
mümkündür:<br />
• Bebek bekleyen di¤er çiftlerle tan›flma, çiftlerin karfl›l›kl›<br />
deneyim <strong>ve</strong> endiflelerini paylaflmalar›na imkan sa¤lar. [9,11]<br />
• Çiftlere, akl›na gelen, fakat doktora dan›flmaktan çekindi¤i<br />
sorulara cevap bulma flans› <strong>ve</strong>rir. Emosyonel aç›dan duygularla<br />
ilgili de¤iflikliklerin <strong>ve</strong> kayg›lar›n tecrübeli insanlarla paylafl›lmas›n›<br />
sa¤lar. [9,11]<br />
• Anne aday›n›n bilgilerini art›rma <strong>ve</strong> çeflitli beceriler kazand›rma<br />
yoluyla, kontrolün onda oldu¤unu hissettirerek, korkular›yla<br />
bafla ç›kma becerisini gelifltirir. Çifler için mutlu bir do¤um<br />
deneyimi yaflama flans› sunar. [9,11]<br />
• Annede postpartum depresyon geliflim riskini azalt›r, bafl etme<br />
becerilerini art›r›r. [9,11]<br />
Do¤uma Haz›rl›k <strong>E¤itim</strong>i Modelleri <strong>ve</strong> Güncel Yaklafl›mlar<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 36-42<br />
41<br />
• Baban›n gebelik sürecine kat›lmas›n› sa¤lar. Böylelikle baba<br />
do¤um esnas›nda etkin bir koç olabilir. [9,11]<br />
• Do¤uma haz›rl›k e¤itim s›n›flar›nda görev alan ebe/hemflirelerin<br />
imaj›n›n toplumsal statü kazanmas›na da katk› sa¤lar. [2]<br />
Do¤um öncesi e¤itim programlar›n›n faydalar›n›n yan› s›ra zaman<br />
<strong>ve</strong> masraf gerektirmesi gibi baz› zorluklar› da bulunmaktad›r.<br />
Günümüzde yukar›da bahsedilen e¤itim modellerinin çeflitlili¤inin<br />
artmas›yla birlikte ebe<strong>ve</strong>ynler kendi amaçlar›na uygun e¤itim<br />
modellerini seçme konusunda karmafla yaflayabilirler. [1,2] Bu<br />
noktada ebe<strong>ve</strong>ynleri do¤ru programlara yönlendirme konusunda<br />
ebe/hemflirelere önemli sorumluluklar düflmektedir.<br />
<strong>E¤itim</strong>in Etkinli¤inin De¤erlendirilmesi<br />
• Böylesine faydalar sunan bir e¤itim program›n›n<br />
de¤erlendirilmesi oldukça önemli bir konudur. Çünkü<br />
de¤erlendirme herhangi bir e¤itim program›n›n önemli bir<br />
bölümünü oluflturur. Çaba <strong>ve</strong> eme¤in zaman harcamaya de¤ip<br />
de¤medi¤ini, amaçlara ulafl›p ulaflmad›¤›n› bilmek <strong>ve</strong> bir<br />
e¤itimcinin becerilerini ölçmek de¤erlendirme ile mümkündür.<br />
Üzerinde fikir birli¤ine var›lm›fl bir de¤erlendirme arac›n›n<br />
olmamas› <strong>ve</strong> do¤um deneyimine ait sonuçlar›n tan›mlanmas›ndaki<br />
güçlükler nedeniyle do¤um öncesi s›n›flarda e¤itimin etkinli¤ini<br />
de¤erlendirmek oldukça zordur. [9-11] Ayn› zamanda sonuçlar›<br />
ölçmenin, de¤erlendirme yapman›n çeflitli yollar› vard›r. Her<br />
bir alternatif yol özel bilgiler <strong>ve</strong> f›rsatlar sunar. Öncelikle, baflar›ya<br />
ulaflmak için tan›mlanm›fl bir amac›n ortaya koymas› gerekir.<br />
<strong>E¤itim</strong> program›na her bir oturum <strong>ve</strong> her bir bafll›k için ayr› ayr›<br />
belirlenmifl amaç <strong>ve</strong> hedefleri dahil etmek gerekir. Hem<br />
e¤itimcinin amaçlar› hem de kat›l›mc›lar›n ihtiyaç <strong>ve</strong> beklentileri<br />
aç›kça ortaya konulmal›d›r. <strong>E¤itim</strong>cinin sorumlulu¤u<br />
kat›l›mc›lar›n kifliye özgü ihtiyaç <strong>ve</strong> beklentilerini karfl›lamakt›r.<br />
Kat›l›mc›lar›n beklentilerini belirlemenin ise çeflitli yollar› vard›r;<br />
program›n bafl›nda, kat›l›mc›lar›n e¤itim program›ndan<br />
beklentileri de¤erlendirilmelidir. Bunlar› büyük bir ka¤›da<br />
yazmak, final oturumunda de¤erlendirme yapmak için imkan<br />
<strong>ve</strong>recektir. Karfl›lanmam›fl bir konu varsa, bu konunun çözümü<br />
için grupla karfl›l›kl› fikir al›fl-<strong>ve</strong>rifli yap›labilir. Bu konu için ek<br />
bir oturum yap›labilir ya da kat›l›mc›lar baflka kaynaklara<br />
yönlendirebilir. Program boyunca kat›l›mc›lar›n beklentilerinin<br />
de¤iflebilece¤i ak›lda tutulmal›d›r. Bunun için kat›l›mc›lara,<br />
beklentilerin yaz›l› oldu¤u ka¤›tta de¤ifliklik yapabilecekleri<br />
söylenmelidir. [10]<br />
• Her bir oturum sonunda, kat›l›mc›lar›n program hakk›ndaki<br />
duygular›n›, tepkilerini <strong>ve</strong> program›n içeri¤ini konu alan h›zl›<br />
bir de¤erlendirme yap›labilir. Bunun için “mutlu” dan<br />
“mutsuz”lu¤a do¤ru giden de¤erlendirme çizgileri ya da bofl<br />
b›rak›lm›fl cümlelerden yararlan›labilir. Örne¤in; “fiu anda<br />
…………. hissediyorum” ; “Gelecek hafta ……….. umuyorum”<br />
gibi. [10]<br />
Anket ya da de¤erlendirme formlar›, tepkileri daha fazla
detayland›rma f›rsat› sunar. “Bu e¤itim program›nda e¤lendin mi?”<br />
gibi kapal› uçlu sorular yerine, “Benim için bu program›n en yararl›<br />
bölümü…..” ; “……….. konusuna daha fazla zaman ayr›lmas›n›<br />
isterdim” gibi aç›k uçlu sorular tercih edilmelidir. Bu tip<br />
de¤erlendirme formlar›n› kat›l›mc›lar›n doldurma zaman›, elde<br />
edilen sonuçlar› etkileyecektir. E¤er bu anketler, en son oturumda<br />
doldurulursa, yeni tamamlanm›fl bu program hakk›nda en do¤ru<br />
bilgiler edinilmifl olur. E¤er anketler kat›l›mc›lara do¤umdan<br />
sonra <strong>ve</strong>rilirse, sonuçlara do¤umun zorlay›c› taraf›n›n yans›mas›<br />
sonucu farkl› sonuçlar›n elde edilmesi söz konusudur.<br />
Kat›l›mc›lara pulu yap›flt›r›lm›fl, postaya <strong>ve</strong>rilmek üzere<br />
haz›rlanm›fl zarf <strong>ve</strong>rmek, do¤umdan sonra geri dönüflleri art›rmak<br />
için ak›lc› bir çözümdür. [10]<br />
• Çok s›k kullan›lmayan fakat oldukça yararl› olan di¤er bir<br />
de¤erlendirme flekli ise, kat›l›mc›lar›n bu e¤itim program›n›<br />
nereden ö¤rendi¤ini <strong>ve</strong> ne zaman bu e¤itim program›na kat›lmaya<br />
karar <strong>ve</strong>rdi¤ini sormakt›r. Arkadafl tavsiyeleri <strong>ve</strong> program<br />
hakk›ndaki görüflleri toplumun bu programlara bak›fl aç›s›n›<br />
tan›mlayan en do¤ru kaynakt›r. [10]<br />
Sonuç<br />
Son y›llarda sezaryen oranlar›n›n düflürülmesine yönelik<br />
politikalar do¤rultusunda do¤umun normal bir fizyolojik<br />
olay olarak görülmesi <strong>ve</strong> gebe kad›nlar›n “do¤al do¤um”<br />
yöntemlerine yönlendirilmesi yayg›nlaflmaktad›r.<br />
Günümüzde bu amaçlar› yerine getirmek için oluflturulmufl<br />
farkl› e¤itim modelleri bulunmaktad›r. Her çift kendine<br />
uygun, beklenti <strong>ve</strong> ihtiyaçlar›n› karfl›layacak e¤itim modelini<br />
seçerek, do¤uma haz›rlanmal›d›r. Do¤ru seçim yapma<br />
konusunda zorluk yaflayan çiftler ebe/hemflireler taraf›ndan<br />
yönlendirilmelidir. Sa¤l›¤›n korunmas› <strong>ve</strong> gelifltirilmesinde<br />
önemli roller üstlenen hemflire <strong>ve</strong> ebeler do¤um öncesi<br />
e¤itim programlar›n›n planlanmas›nda <strong>ve</strong> bu s›n›flarda<br />
e¤itimin yürütülmesinde aktif rol almal›d›rlar. Özellikle<br />
ülkemizde henüz geliflim aflamas›nda olan <strong>ve</strong> yukar›da<br />
bahsedilen herhangi bir model kapsam›nda uygulanmayan<br />
do¤uma haz›rl›k e¤itim programlar›n›n bilimsel temellere<br />
dayanarak oluflturulmas›, çeflitlendirilmesi <strong>ve</strong><br />
yayg›nlaflt›r›lmas› konusunda ebe <strong>ve</strong> hemflirelerin dolduraca¤›<br />
pek çok alan bulunmaktad›r.<br />
Kapak Konusu<br />
KAYNAKLAR<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 36-42<br />
42<br />
1. Walker DS, Visger JM and Rossie D. Contemporary childbirth education<br />
models. Journal of Midwifery&Women’s Health 2009;54(6):469-76.<br />
2. Kömürcü N, Ergin AB. Do¤um a¤r›s› <strong>ve</strong> yönetimi. ‹stanbul: Bedray Bas›n<br />
Yay›nc›l›k Ltd fiti; 2008. s. 102-18.<br />
3. Mete S. Do¤um öncesi e¤itim. ‹çinde: fiirin A, editör. Kad›n sa¤l›¤›. ‹zmir:<br />
Bedray Yay›nc›l›k; 2008. s. 501-6.<br />
4. Turan JM, Nalbant H, Bulut A, Sahip Y. Including expectant fathers in<br />
antenatal education programmes in Istanbul, Turkey. Reproducti<strong>ve</strong> Health<br />
Matters 2001;9(18):114-25.<br />
5. Öner A. Hamile rehberlik hizmetleri. http://www.ayseoner.com.tr/ (Eriflim<br />
tarihi: 09.02.2011).<br />
6. ‹stanbul Do¤um Akademisi. http://www.dogumakademisi.com/ (Eriflim<br />
tarihi: 09.02.2011).<br />
7. Hamile Okulu Ebe Asude Oflaz http://www.hamileokulu.com/ (Eriflim<br />
tarihi: 09.02.2011).<br />
8. Okumus H, Mete S. Anne babalar için do¤uma haz›rl›k. ‹stanbul: Deomed<br />
Medikal Yay›nc›l›k; 2009. s. 199-200.<br />
9. Spiby H, Henderson B, Slade P, Escott D, Fraser RB. Strategies for coping<br />
with labour: does antenatal education translate into practice. Journal of<br />
Advanced Nursing 1999;29(2):388-94.<br />
10. Robertson A, Flint C.. The art of support during birth The Midwife<br />
Companion. Camperdown: Birth International Press; 2004. p. 46-54.<br />
11. Enkin M, Keirse M, Neilson J, Crowther C, Duley L, Hodnett E, et al.<br />
Antenatal education. In: Enkin M, Keirse M, Neilson J, Crowther C,<br />
Duley L, Hodnett E, et al., editors. Guide to effecti<strong>ve</strong> care in pregnancy<br />
and childbirth. 3rd ed. Oxford, UK: Oxford Uni<strong>ve</strong>rsity Press; 2000. p.<br />
24-8.<br />
12. Say›ner FD, Özerdo¤an N. Do¤al do¤um. Maltepe Üni<strong>ve</strong>rsitesi Hemflirelik<br />
Bilim <strong>ve</strong> Sanat› Dergisi 2009;2(3):143-8.<br />
13. http://www.lamaze.org/EducationCenter/LamazeLearningModules/<br />
tabid/887/Default.aspx (Eriflim tarihi: 07.03.2011).<br />
14. Fabian HM, Radestad IJ, Waldenstrom U. Childbirth and parenthood<br />
education classes in Sweden. Women’s opinion and possible outcomes.<br />
Acta Obstet Gynecol Scand 2005;84(5):436-43.<br />
15. Fawcett J, Henklein JC. Antenatal education for cesarean birth: extention<br />
of a field test. J Obstet Gynecol Nurs 1987;16(1):61-5.<br />
16. Spinelli A, Baglio G, Donati S, Grandolfo ME, Osborn J. Do antenatal<br />
classes benefit the mother and the baby? The Journal Maternal-Fetal and<br />
Neonatal Medicine 2003;13(2):94-101.<br />
17. Okano T, Nagata S, Hasewaga M, Nomura J, Kumar R. Effecti<strong>ve</strong>ness of<br />
antenatal education about postnatal depressin: A comparison of two<br />
groups of Japanede mothers. Journal of Mental Health 1998;7(2):191-8.<br />
18. The Cochrane Colloboration Pregnancy and Childbirth Review Group.<br />
http://www2.cochrane.org/reviews/en/topics/87.html (Eriflim tarihi:<br />
09.02.2011).
S Ü R E K L ‹ E ⁄ ‹ T ‹ M<br />
Evde Mekanik Ventilatör ile ‹zlenecek Bebek<br />
<strong>ve</strong> Bak›m Vericisinin Taburculu¤a Haz›rlanmas›<br />
Sürecine Hemflirelik Bak›m›n›n Etkisi: Olgu<br />
Sunumu*<br />
The Effects of Nursing Care to Preparation Process<br />
for Discharge of Mechanical Ventilator<br />
Dependent -Infant and his Caregi<strong>ve</strong>r: Case Study*<br />
NURAN AYDIN**<br />
ÖZET<br />
Bak›m teknolojisindeki geliflmeler evde mekanik <strong>ve</strong>ntilatörle izlenen<br />
çocuklar›n say›s›n› art›rmaktad›r. Bu çocuklar›n <strong>ve</strong> ebe<strong>ve</strong>ynlerinin sa¤l›k<br />
bak›m kurumlar› d›fl›nda yaflamlar›n› kaliteli bir flekilde sürdürebilmeleri<br />
hastanede bafllayan, evde devam edilmesi gereken bir dizi destek<br />
sisteminin olmas›na ba¤l›d›r. Bu makalede, evde mekanik <strong>ve</strong>ntilatör ile<br />
izlemine karar <strong>ve</strong>rilen bebek <strong>ve</strong> bak›m <strong>ve</strong>ricisine hemflirelik tan›lar›<br />
rehberli¤inde uygulanan taburculuk hizmetleri ile ilgili deneyimlerimiz<br />
paylafl›lacakt›r. Taburculuk ile ilgili giriflimler iki aflamal› olarak planlanm›fl<br />
<strong>ve</strong> uygulanm›flt›r. Birinci aflama, <strong>ve</strong>ri toplama <strong>ve</strong> ailenin özelikle de<br />
bak›m <strong>ve</strong>ricinin durumu anlama <strong>ve</strong> kabullenme süreçlerini içermektedir.<br />
‹kinci aflama, çocu¤un evde anne taraf›ndan <strong>ve</strong>ntilatörle izlenebilmesi<br />
için gerekli bilgi <strong>ve</strong> becerinin kazand›r›lmas›n›n hedeflendi¤i bak›m<br />
<strong>ve</strong>ricinin bak›m› yönetmeyi ö¤renme aflamas›d›r. Bu olguda, kronik<br />
hastal›¤› olan çocuklara <strong>ve</strong> bak›m <strong>ve</strong>ricilerine planl› hemflirelik bak›m›<br />
<strong>ve</strong>rilmesinin <strong>ve</strong> kayd›n›n, bak›m süreçlerinin planlanmas›, sürdürülmesi,<br />
de¤erlendirilmesini <strong>ve</strong> bak›m alanlar›n sürece uyumlar›n› kolaylaflt›rd›¤›<br />
deneyimlenmifltir.<br />
Anahtar sözcükler: Bak›m <strong>ve</strong>rici; bebek; hemflirelik tan›lar›; mekanik <strong>ve</strong>ntilatör;<br />
taburculuk.<br />
** N Ayd›n, Dr<br />
<strong>Koç</strong> Üni<strong>ve</strong>rsitesi Hemflirelik Yüksekokulu, Okutman<br />
Güzelbahçe Sk. No: 20, 34365 Niflantafl›/‹stanbul<br />
Tel.: 0 212 311 36 25 Faks: 0 212 311 26 02<br />
e-posta: naydin@ku.edu.tr<br />
ABSTRACT<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 43-47<br />
43<br />
Gelifl Tarihi: 23.06.2010, Kabul Tarihi: 17.10.2010<br />
Home care technology innovations increased the number of children<br />
followed with the mechanical <strong>ve</strong>ntilator at home. Enhancing the quality<br />
of life for these children and their parents without any health care<br />
institutions depend on including sustainable support system which<br />
starts at hospital and continues at home. In this essay, we will share our<br />
experiences related to mechanical <strong>ve</strong>ntilator dependent-infant starting<br />
from birth and his caregi<strong>ve</strong>r discharge plans with the guidance of nursing<br />
diagnoses. Discharge process was planned and implemented in two<br />
phases. In the first phase, data collection and parents’, especially caregi<strong>ve</strong>r,<br />
understanding and acceptance the outcomes of process was followed.<br />
In this process, some interviews were conducted with mother, father<br />
and grandmother with the aim of data collection and knowledge-sharing.<br />
The second phase is care management of caregi<strong>ve</strong>r with the aim of<br />
gaining the necessary knowledge and skills by mother’s watching infant<br />
with <strong>ve</strong>ntilator. In this essay, it was being experimented that nursing<br />
care plan and record keeping to mechanical <strong>ve</strong>ntilator dependent-infant<br />
and his caregi<strong>ve</strong>rs facilitation of planning, maintenance, continuity,<br />
evaluation of care processes; and it is obser<strong>ve</strong>d that patients adaptation<br />
to processes are facilitated.<br />
Key words: Caregi<strong>ve</strong>r; infant; nursing diagnoses; mechanical <strong>ve</strong>ntilator; discharge.<br />
* 2. Ulusal Evde Bak›m Kongresi’nde, “Evde Mekanik Ventilatör ile ‹zlenecek Bebek <strong>ve</strong> Bak›m Vericisinin Taburculu¤a Haz›rlanmas›, Olgu Sunumu” ad› ile poster<br />
bildiri olarak sunulmufltur (20-23 Nisan 2008, ‹stanbul).
S Ü R E K L ‹ E ⁄ ‹ T ‹ M<br />
a¤l›k bak›m teknolojisindeki h›zl› de¤iflim <strong>ve</strong> geliflim<br />
kronik hastal›¤› olan bireylerin evde bak›lmalar›na olanak<br />
sa¤lamaktad›r. Yaflamlar›n› karmafl›k teknolojik aletler<br />
<strong>ve</strong> / <strong>ve</strong>ya medikal giriflimlerin deste¤i ile sürdürmek zorunda<br />
olan çocuklar›n say›s› artmaktad›r. Sa¤l›k durumlar› stabilleflmifl,<br />
ancak hala mekanik aletlere <strong>ve</strong> bak›ma gereksinim duyan<br />
çocuklar›n bak›mlar›n›n evde sürdürülmesinin daha ekonomik<br />
olmas›, bu çocuklar›n <strong>ve</strong> ailelerinin evde bak›ma yönlendirilmelerine<br />
neden olmaktad›r. [1,2]<br />
S<br />
Birçok çal›flmada, kronik hastal›¤› olan <strong>ve</strong> teknolojiye ba¤›ml›<br />
olarak yaflam›n› sürdüren çocuklar evde bak›ld›¤›nda psikososyal<br />
<strong>ve</strong> geliflimsel sonuçlar›n pozitif yönde artt›¤›, bak›m maliyetlerinin<br />
düfltü¤ü belirtilmektedir. [3-5] Uzun dönem <strong>ve</strong>ntilatör yard›m›<br />
alan çocuklar›n evde bak›m avantajlar› olmas›na karfl›n ailenin<br />
bilgi eksikli¤i, bak›m›n getirece¤i k›s›tl›l›klar, bafl edememe<br />
kayg›s›, finansal sorunlar, ev koflullar›n›n uygun olmamas›, yeterli<br />
sa¤l›k bak›m deste¤inin olmamas›, sosyal sorunlar gibi birçok<br />
faktör çocuklar›n taburcu edilmesini geciktirmekte ya da<br />
güçlefltirmektedir. [1,5-7]<br />
Evde <strong>ve</strong>ntilatör ile izlemine karar <strong>ve</strong>rilen çocu¤un taburcu<br />
edilebilmesi için baz› kriterlerin sa¤lanmas› gerekmektedir. En<br />
önemli kriter ailenin çocu¤un bak›m›n› evde sürdürmeye gönüllü,<br />
istekli <strong>ve</strong> haz›r olmas›d›r. Ailenin çocu¤un bak›m›na dahil olmas›<br />
<strong>ve</strong> bu durumun özel yaflam›na etkileriyle bafl edebilece¤ine dair<br />
geliflmeler göstermesi gerekmektedir. <strong>Araflt›rma</strong>lar, baflar›l› bir<br />
taburculuk hizmetinin ailenin bak›ma kat›l›m›n› <strong>ve</strong> etkinli¤ini<br />
artt›rd›¤›n›, bununla birlikte maliyetleri düflürdü¤ünü<br />
göstermektedir. [2] Çocuklar›n <strong>ve</strong> ebe<strong>ve</strong>ynlerinin sa¤l›k bak›m<br />
kurumlar› d›fl›nda yaflamlar›n› kaliteli bir flekilde sürdürebilmeleri<br />
hastanede bafllayan <strong>ve</strong> evde sürdürülebilen, ailenin <strong>ve</strong> sa¤l›k<br />
profesyonellerinin tam kat›l›m›yla yürütülen taburculuk <strong>ve</strong> izlem<br />
programlar› ile mümkündür. [5,8-11]<br />
Bu yaz›da, evde mekanik <strong>ve</strong>ntilatörle izlemine karar <strong>ve</strong>rilen bir<br />
bebe¤in <strong>ve</strong> bak›m <strong>ve</strong>ricisinin taburculuk haz›rl›¤›na iliflkin planl›<br />
hemflirelik bak›m› ile ilgili deneyimlerin paylafl›lmas›<br />
amaçlanm›flt›r.<br />
Olgu Sunumu<br />
Bebek N.Y., 19 yafl›ndaki bir annenin ilk gebeli¤inden 38 haftal›k,<br />
2580 gram a¤›rl›¤›nda do¤mufltur; siyanoz geliflmesi üzerine<br />
entübe edilip <strong>ve</strong>ntilatöre ba¤lanm›flt›r. Bebek N.Y., 10 günlükken<br />
“Konjenital Santral Hipo<strong>ve</strong>ntilasyon” tan›s› alm›fl <strong>ve</strong> trakeostomi<br />
aç›larak ev <strong>ve</strong>ntilatöründe izlenmeye bafllam›flt›r. Bebek N.Y.’ye,<br />
bir ayl›kken sürekli bat›nda distansiyon <strong>ve</strong> defekasyonda gecikme<br />
bulgular› nedeniyle yap›lan tetkikler sonras› Hirschprung* tan›s›<br />
konmufl <strong>ve</strong> kolostomi aç›lm›flt›r. Nazodüedonal sonda (ND) ile<br />
beslenmeye bafllayan bebek N.Y. 32 günlükken çocuk yo¤un<br />
bak›m ünitesine devredilmifltir. Bu tarihten itibaren bebe¤in<br />
annesi bak›m <strong>ve</strong>rici olarak sürekli yan›nda kalm›flt›r.<br />
Çocuk yo¤un bak›m ünitesinde 58 gün izlenen bebek N.Y. <strong>ve</strong><br />
ailesine üniteye kabulden bafllayarak taburculu¤a yönelik<br />
hemflirelik giriflimleri iki aflamal› olarak planlanm›fl <strong>ve</strong><br />
uygulanm›flt›r. Birinci aflama, <strong>ve</strong>ri toplama <strong>ve</strong> ailenin özelikle de<br />
bak›m <strong>ve</strong>ricinin durumu anlama <strong>ve</strong> kabullenme süreçlerini<br />
içermektedir. Bu süreçte anne, baba <strong>ve</strong> babaanne ile <strong>ve</strong>ri toplama<br />
<strong>ve</strong> paylafl›m görüflmeleri yap›lm›flt›r. Bu amaçla, çocuk <strong>ve</strong> bak›m<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 43-47<br />
44<br />
<strong>ve</strong>riciye ait bilgileri toplamak <strong>ve</strong> sürekli kay›t etmek için <strong>ve</strong>ri<br />
toplama formu haz›rlanm›flt›r.<br />
Hirschprung Hastal›¤›: Embriyojik geliflim s›ras›nda<br />
nöral krest hücre migrasyon defektine ba¤l› olarak<br />
kolon mukozas›nda <strong>ve</strong> muskuler tabakada ganglion<br />
hücrelerinin olmamas› <strong>ve</strong> buna ba¤l› motilite yoklu¤u<br />
<strong>ve</strong> distansiyon olmas› ile karakterizedir. [12]<br />
‹kinci aflama, bebe¤in evde bak›m <strong>ve</strong>rici (annesi) taraf›ndan<br />
<strong>ve</strong>ntilatörle izlenebilmesi için gerekli bilgi <strong>ve</strong> becerinin<br />
kazand›r›lmas›n›n hedeflendi¤i, bak›m <strong>ve</strong>ricinin bak›m› yönetmeyi<br />
ö¤renme aflamas›d›r. Bu süreçte, Kuzey Amerikan Hemflirelik<br />
Tan›lar› Birli¤i (North American Nursing Diagnoses<br />
Association=NANDA) taraf›ndan haz›rlanan hemflirelik tan›lar›<br />
rehber al›narak bebek <strong>ve</strong> bak›m <strong>ve</strong>riciye yönelik tan›lar konulmufl<br />
<strong>ve</strong> bu tan›lar do¤rultusunda beklenen hemflirelik sonuçlar›,<br />
hemflirelik giriflimleri <strong>ve</strong> de¤erlendirmelerini içeren bir sorun<br />
çözme formu haz›rlanm›flt›r.<br />
Taburculuk haz›rl›¤› sürecinde bebek <strong>ve</strong> bak›m <strong>ve</strong>rici için<br />
afla¤›daki hemflirelik tan›lar› kullan›lm›flt›r:<br />
Bak›m <strong>ve</strong>rici için konulan hemflirelik tan›lar›; “Anksiyete,<br />
Korku, Bak›m Verici Rolünde Zorlanma, Uyku Örüntüsünde<br />
Bozulma, Beslenmede Bozulma, A¤r›, Aile ‹çi Süreçlerde De¤iflim,<br />
Güçsüzlük, Sosyal Etkileflimde Bozulma, Bilgi Eksikli¤i” gibi<br />
hemflirelik tan›lar› kullan›lm›flt›r.<br />
Bebek için kullan›lan hemflirelik tan›lar›; “Büyüme Geliflmede<br />
Gecikme, Diyare, Oral Müköz Membranda Bozulma, Enfeksiyon,<br />
Hipertermi, Etkisiz Hava Yolu Aç›kl›¤›, Deri Bütünlü¤ünde<br />
Bozulma, Aspirasyon Riski” gibi hemflirelik tan›lar› kullan›lm›flt›r.<br />
Her bir tan› tan›mlay›c› kriterler, beklenen sonuçlar, hemflirelik<br />
giriflimleri <strong>ve</strong> de¤erlendirme basamaklar›nda ele al›nm›flt›r. Her<br />
bir tan›da, tan›ya yönelik iliflkili faktörler, tan›mlay›c› kriterler,<br />
beklenen sonuçlar, uygulama <strong>ve</strong> de¤erlendirmeyi içeren sorun<br />
çözme formlar› kullan›lm›flt›r. Bu vakada toplam 18 farkl›<br />
hemflirelik tan›s› kullan›lm›fl olup bu tan›lara örnek olarak ‘’Bilgi<br />
Eksikli¤i’’ tan›s› Tablo 1’de özetlenmifltir.<br />
Uygulaman›n De¤erlendirilmesi<br />
Bebe¤in ev <strong>ve</strong>ntilatörü ile uyumland›rma sürecindeki hemflirelik<br />
bak›m› 58 gün devam etmifltir. Taburculu¤a haz›rlama amac›yla<br />
uygulanan planl› bak›m beklenen sonuçlara ulaflma kriterleri<br />
bebek <strong>ve</strong> bak›m <strong>ve</strong>rici aç›s›ndan de¤erlendirilmifltir.<br />
Bak›m <strong>ve</strong>riciye yönelik hemflirelik bak›m›n›n<br />
de¤erlendirilmesi<br />
Taburculuk e¤itimi sürecinde bebe¤in temel bak›m <strong>ve</strong>ricisi anne<br />
olmufltur. Anneye destek olarak baba zaman zaman bebe¤in<br />
bak›m›nda rol alm›flt›r.<br />
Bak›m <strong>ve</strong>rici evde mekanik <strong>ve</strong>ntilatörle izleyece¤i bebe¤inin<br />
gereksinim duydu¤u / duyaca¤› konularda bilgi <strong>ve</strong> beceriye sahip<br />
oldu¤unu göstermifltir. Bebe¤in özbak›m gereksinimlerini<br />
karfl›lama, cilt bütünlü¤ünü sürdürme, yatak içi egzersizleri<br />
uygulama, beslenmeyi sürdürme konular›nda sorun yaflamam›flt›r.
Evde Mekanik Ventilatör ile ‹zlenecek Bebek <strong>ve</strong> Bak›m Vericisinin Taburculu¤a Haz›rlanmas› Sürecine Hemflirelik Bak›m›n›n Etkisi: Olgu Sunumu<br />
Tablo 1: Bilgi Eksikli¤i (özetlenmifl örnek tan›)<br />
‹liflkili Faktörler<br />
Bak›m <strong>ve</strong>ricinin<br />
afla¤›daki durumlar ile<br />
ilk kez karfl›lafl›yor/<br />
tecrübe ediyor olmas›,<br />
mekanik aletleri ilk kez<br />
kullanmak durumunda<br />
kalmas›, ifllemleri ilk<br />
kez yapmak<br />
durumunda olmas›<br />
nedenleriyle bilgi<br />
eksikli¤i<br />
- Hastanede bak›m<br />
<strong>ve</strong>rici olmak,<br />
- Yo¤un bak›mda<br />
olmak,<br />
- Bebe¤in özbak›m<br />
gereksinimlerinin<br />
yatakta karfl›lanmas›,<br />
- Ev tipi mekanik<br />
<strong>ve</strong>ntilatör<br />
parametrelerini<br />
ö¤renme,<br />
- Manuel <strong>ve</strong>ntilasyon<br />
(ambu) kullan›m›,<br />
- Pulse oksimetre<br />
kullan›m›<br />
- Aspirasyon /<br />
aspiratör kullan›m›,<br />
- Trakeostomi bak›m›,<br />
- Gö¤üs fizyoterapisi,<br />
- Pasif ROM<br />
egzersizleri,<br />
- Enteral beslenme<br />
- A¤r› yönetimi,<br />
- Yara bak›m›,<br />
- Enfeksiyondan<br />
koruma <strong>ve</strong> korunma,<br />
- Acil durumlarda<br />
yap›lacaklar,<br />
- Sosyal destek<br />
kaynaklar›na ulaflma,<br />
- Finansal destek<br />
kaynaklar›na ulaflma<br />
Beklenen Sonuçlar<br />
Bak›m <strong>ve</strong>rici afla¤›daki ifllemlere iliflkin<br />
bilgileri soruldu¤unda söyleyebilecek,<br />
teknik becerileri gerçeklefltirebilecek:<br />
Trakeostomi bak›m› ile ilgili;<br />
• Trakeostomi tüpünü<br />
de¤ifltirebilecek Trakeostomi tüpü<br />
ile ilgili oluflabilecek anormal<br />
durumlar› tan›mlayabilecek<br />
• Cilt <strong>ve</strong> stoma de¤erlendirmesi <strong>ve</strong><br />
bak›m›n› yapabilecek<br />
Mekanik <strong>ve</strong>ntilatör ile ilgili;<br />
• Mekanik <strong>ve</strong>ntilatör ba¤lant›lar›n›,<br />
güç kaynaklar›n› tan›mlayabilecek<br />
• Alarmlar›n ne ifade etti¤ini<br />
tan›mlayabilecek<br />
• Mekanik <strong>ve</strong>ntilatör ba¤lant›lar›n›n<br />
de¤iflim <strong>ve</strong> bak›m›n› yapabilecek<br />
Manuel <strong>ve</strong>ntilasyon ile ilgili;<br />
• Ambu ile oksijen <strong>ve</strong>rme kriterlerini<br />
tan›mlayabilecek<br />
• Ambuyu kullanabilecek<br />
• Oksijen tüpünü kullanabilecek<br />
• Oksijen tüpünün saklama<br />
koflullar›n› tan›mlayabilecek<br />
• Oksijen tedavisinin etkin oldu¤unu<br />
gösteren kriterleri tan›mlayabilecek<br />
• Pulse oksimetreyi kullanabilecek<br />
Aspiratör /Aspirasyon ile ilgili;<br />
• Aspiratör aletini kullanabilecek<br />
• Aspiratör aletinin temizli¤i <strong>ve</strong><br />
gü<strong>ve</strong>nli¤i ile ilgili kriterleri<br />
tan›mlayabilecek<br />
• Aspirasyon gereksinimini gösteren<br />
bulgular› tan›mlayabilecek<br />
• Aspirasyonu do¤ru teknikle<br />
yapabilecek<br />
Acil durumlar yönetimi ile ilgili;<br />
• Acil durumlara iliflkin kriterleri<br />
tan›mlayabilecek<br />
• Acil durum çantas›n› haz›r<br />
bulundurma <strong>ve</strong> kontrol etmeyi<br />
gösterebilecek<br />
• Acil durumlarda neler<br />
yapabilece¤ini gösterecek<br />
Enteral beslenme ile ilgili;<br />
• Makinenin <strong>ve</strong> ba¤lant›lar›n›n<br />
kullan›m›n› gösterebilecek<br />
• Beslenme ürününün haz›rlan›fl› <strong>ve</strong><br />
kullan›m› kriterlerini<br />
tan›mlayabilecek/ gösterebilecek<br />
Bak›m <strong>ve</strong>ricinin olas› enfeksiyon<br />
kaynaklar›n›/ koruma/ korunma<br />
yöntemlerini tan›mlayabilecek<br />
Bak›m <strong>ve</strong>rici afla¤›daki konularda<br />
bilgilendi¤ini/ gereksinimi oldu¤unda<br />
nerelere/ kimlere baflvuraca¤›n› bildi¤ini<br />
ifade edebilecek;<br />
• Finansal kaynaklar<br />
• <strong>E¤itim</strong>e iliflkin kaynaklar<br />
• Sosyal kaynaklar<br />
• E<strong>ve</strong> transport olanaklar›<br />
• Tedavi <strong>ve</strong> prosedürler<br />
• Kontrol zamanlar›<br />
• Hastane kaynaklar›na ulafl›m<br />
durumlar›/ koflullar›<br />
• Acil durumlarda baflvurabilece¤i<br />
kaynaklar<br />
Hemflirelik Giriflimleri<br />
• Bak›m <strong>ve</strong>riciye afla¤›daki mekanik<br />
donan›m›n kullan›m› ile ilgili yaz›l›,<br />
resimli, göstererek <strong>ve</strong> uygulatarak<br />
bilgi <strong>ve</strong>rildi. Olas› acil durum<br />
senaryolar› eflli¤inde uygulama<br />
yapt›r›ld›.<br />
• Mekanik <strong>ve</strong>ntilatör <strong>ve</strong> ba¤lant›lar›<br />
• Aspiratör <strong>ve</strong> ba¤lant›lar›<br />
• Pulse oksimetre <strong>ve</strong> ba¤lant›lar›<br />
• Oksijen kayna¤› <strong>ve</strong> ba¤lant›lar›<br />
• Jeneratör<br />
• Acil çanta <strong>ve</strong> içeri¤i<br />
• Enteral beslenme makinesi <strong>ve</strong><br />
ba¤lant›lar›<br />
• Ayr›ca bu konularla ilgili<br />
haz›rlanm›fl yaz›l› materyal <strong>ve</strong>rildi.<br />
• Bak›m <strong>ve</strong>riciye bak›m becerisi ile<br />
ilgili e¤itim uygulamal› olarak<br />
<strong>ve</strong>rildi. Yaz›l› materyal <strong>ve</strong>rildi.<br />
• Trakeostomi tüp de¤iflimi <strong>ve</strong><br />
bak›m›<br />
• Ambu kullan›m›<br />
• Aspirasyon uygulama ilkeleri<br />
• Enteral besin haz›rlama <strong>ve</strong><br />
uygulama ilkeleri<br />
• Yara <strong>ve</strong> cilt bak›m ilkeleri ile ilgili<br />
e¤itim planland›, uyguland›, bak›m<br />
<strong>ve</strong>rici her bir uygulamay› eksiksiz<br />
tamamlay›ncaya kadar e¤itime<br />
devam edildi.<br />
• Bak›m <strong>ve</strong>riciye oluflabilecek<br />
problemler (mekanik <strong>ve</strong>ntilatör<br />
alarmlar›, vb) <strong>ve</strong> acil durumlarda<br />
(hastan›n aspire etmesi, siyanoz<br />
geliflmesi, vb) ile ilgili uygulamal›<br />
e¤itim <strong>ve</strong>rildi, her bir uygulama<br />
bak›m <strong>ve</strong>rici taraf›ndan eksiksiz<br />
yap›l›ncaya kadar e¤itime devam<br />
edildi. Yaz›l› materyal <strong>ve</strong>rildi.<br />
• Ev koflullar›n›n düzenlenmesi ile<br />
ilgili bilgi <strong>ve</strong>rildi. Evin bir odas› çocuk<br />
için düzenlendi. E<strong>ve</strong> jeneratör al›nd›.<br />
Yedek <strong>ve</strong>ntilatör için kaynak<br />
araflt›rmas› yap›ld›. Ancak ulafl›lamad›.<br />
• Hastan›n hastaneden e<strong>ve</strong><br />
transportuna iliflkin ailenin ekonomik<br />
düzeyine uygun kaynak için araflt›rma<br />
yap›ld›, aileye öneriler <strong>ve</strong>rildi<br />
(transport ücretini ailenin sa¤l›k<br />
gü<strong>ve</strong>ncesi karfl›lamad›¤›ndan).<br />
• Acil durumlarda ya da dan›flmanl›k<br />
için aranabilecek hekim, hemflire, acil<br />
servis, ambulans numaralar› <strong>ve</strong>rildi.<br />
• Bak›m <strong>ve</strong>riciye profesyonel destek<br />
alabilece¤i evde bak›m hizmeti <strong>ve</strong>ren<br />
kurumlar›n adresleri <strong>ve</strong>rildi.<br />
• Bak›m <strong>ve</strong>riciye enfeksiyon<br />
kaynaklar›, belirti bulgular›, koruma<br />
<strong>ve</strong> korunma yollar› ile ilgili bilgi <strong>ve</strong>rildi.<br />
• Çocu¤un bak›m› <strong>ve</strong> aileye destek<br />
sa¤layabilecek sosyal <strong>ve</strong> resmi<br />
kaynaklar ile ilgili bilgi <strong>ve</strong>rildi.<br />
• Kontrol zamanlar› <strong>ve</strong> hastane<br />
kaynaklar›na ulafl›m hakk›nda bilgi<br />
<strong>ve</strong>rildi.<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 43-47<br />
45<br />
De¤erlendirme<br />
58 günlük taburculuk haz›rl›¤›<br />
sonras›nda bak›m <strong>ve</strong>ricinin;<br />
• Mekanik aletlerin kullan›m›<br />
ile ilgili sorulara kolayl›kla<br />
do¤ru <strong>ve</strong> yeterli yan›t<br />
<strong>ve</strong>rebildi¤i,<br />
• Mekanik aletlerin kullan›m›n›<br />
kolayl›kla <strong>ve</strong> do¤ru<br />
yapabiliyor oldu¤u,<br />
• Evdeki uygulamaya yönelik<br />
haz›rlanan kontrol listelerini<br />
kolayl›kla, do¤ru <strong>ve</strong> yeterli<br />
doldurabildi¤i,<br />
• Gereksinim duydu¤u /<br />
duyabilece¤i konularda<br />
yard›m alabilece¤i kifli <strong>ve</strong><br />
kurulufllar› söyleyebildi¤i<br />
sonucuna var›ld›.
S Ü R E K L ‹ E ⁄ ‹ T ‹ M<br />
Ev <strong>ve</strong>ntilatörünü, aspirasyon cihaz›n›, pulse oksimetreyi kolayl›kla<br />
kullanabildi¤i, acil durumlarda gereksinim duyaca¤› ambu<br />
kullan›m› gibi uygulamalar› gerçeklefltirebildi¤i görülmüfltür.<br />
Taburculuk e¤itimi sonunda bak›m <strong>ve</strong>ricinin yapt›¤› uygulamalar›<br />
evde bak›m izlem formlar›na kolayl›kla, do¤ru <strong>ve</strong> yeterli flekilde<br />
kaydedebildi¤i belirlenmifltir.<br />
Bu olguda annenin primer bak›m <strong>ve</strong>rici olarak ailenin en kolay<br />
uyum sa¤layan <strong>ve</strong> rol üstlenen üyesi oldu¤u görülmüfltür. Baban›n<br />
bebe¤in bak›m gereksinimlerini tamamen anneye b›rakt›¤›,<br />
ekonomik katk› d›fl›nda görev <strong>ve</strong> sorumluluk almakta zorland›¤›,<br />
bebek ile iletiflim kurmakta <strong>ve</strong> anne ile zaman geçirmekte isteksiz<br />
davrand›¤› gözlemlenmifltir. Anne, baban›n eskisine göre kendisine<br />
so¤uk davrand›¤›n› <strong>ve</strong> bebekten uzak durmaya çal›flt›¤›n› ifade<br />
etmifltir. Bebe¤in do¤umu ile “Aile ‹çi Süreçlerde Bafllayan<br />
De¤ifliklik” tan›s›nda çözüm için grup ebe<strong>ve</strong>ynler ile birlikte <strong>ve</strong><br />
ayr› ayr› görüflülmüfl, ancak baban›n davran›fllar›nda de¤ifliklik<br />
gözlemlenmemifltir. Baba çok az say›da <strong>ve</strong> k›s›tl› zamanlarda<br />
çocu¤un bak›m›na destek <strong>ve</strong>rmifl <strong>ve</strong> mekanik aletleri ö¤renmeye<br />
isteklilik göstermemifltir. Bu durum annenin uyum sürecini<br />
güçlefltirmifltir. Ayr›ca, anne evde tek bafl›na bafletme durumunda<br />
kalaca¤› düflüncesi ile taburculu¤u geciktirmifltir. Buna karfl›n<br />
“Bak›m Vericide Zorlanma” tan›s›n›n beklenen sonuçlar›<br />
do¤rultusunda bak›m <strong>ve</strong>ricinin bebe¤in tüm gereksinimlerini<br />
zorlanmadan hatas›z karfl›layabildi¤i, bebekteki de¤iflikliklere<br />
duyarl› oldu¤u, yeni bilgiler ö¤renmede istekli oldu¤u göstermifltir.<br />
Bebe¤e yönelik ifllemleri yaparken kaçma, flikayet, isteksizlik<br />
gibi bak›m <strong>ve</strong>rmede zorlanmay› gösterecek belirtileri<br />
göstermemifltir.<br />
Klinik koflullarda annenin dinlenmesi <strong>ve</strong> uyumas›n›n sa¤lanmas›<br />
için ortam yarat›lamam›fl olmas› <strong>ve</strong> sürekli bebekle birlikte olmak<br />
durumunda kalmas› nedeni ile “Uyku Örüntüsünde Bozulma”<br />
tan›s›na çözüm getirilememifltir. Bebe¤in tüm bak›m›n› annenin<br />
yapmak durumunda kalmas›, di¤er aile üyelerinden sadece<br />
saatlik yard›m alabilmesi <strong>ve</strong> klinik koflullarda yard›mc›<br />
sa¤lanamamas› nedeni tam bir fiziksel dinlenme olmam›fl, s›rt<br />
<strong>ve</strong> eklem a¤r›lar›nda sadece azalma ifade etmifltir. Beslenme<br />
saatlerindeki düzensizlik, içeri¤indeki de¤ifliklik <strong>ve</strong> fiziksel<br />
aktivitedeki art›fl bak›m <strong>ve</strong>ricinin iki ayda 4 kilo kaybetmesine<br />
neden olmufltur (Beden kitle indeksi=18).<br />
Annenin taburculuk bak›m›n›n ilk haftalar›nda gösterdi¤i<br />
yetersizlik ifadeleri azalm›fl “art›k kendimi her fleyi yapabilecek<br />
biri olarak görüyorum” fleklinde güçsüzlük durumundaki<br />
de¤iflmeyi ifade etmifltir. Ancak, anne hastanedeyken sorun<br />
yaflamad›¤›n› e<strong>ve</strong> gidip tek bafl›na kald›¤›nda neler olaca¤›n›<br />
bilmedi¤ini, bunu düflündü¤ünde biraz korktu¤unu <strong>ve</strong> gerginlik<br />
hissetti¤ini belirtmifltir. Bebe¤in hastal›k sürecinde bozulan sosyal<br />
etkileflimde pozitif yöndeki gözlemlenebilen tek de¤iflim annenin<br />
klinikteki di¤er ebe<strong>ve</strong>ynler ile olumlu iletiflim kurmaya bafllam›fl<br />
olmas›d›r.<br />
Finansal kaynaklar›n›n k›s›tl›l›¤› taburculuk sürecini güçlefltiren<br />
etkenlerden biri olmufltur. Yeflil kart kapsam›nda tedavi gören<br />
hastan›n evdeki düzenlemeleri yapabilmesi için bir yard›m<br />
kuruluflundan bir defal›k maddi destek sa¤lanm›flt›r. Bebe¤in<br />
gerekti¤inde hastaneye transportu için belediyeden destek<br />
al›nmas› planlanm›flt›r.<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 43-47<br />
46<br />
Bebe¤e yönelik hemflirelik bak›m›n›n de¤erlendirilmesi<br />
Bebek ile ilgili belirlenen hemflirelik tan›lar›n›n büyük<br />
ço¤unlu¤unda beklenen sonuç kriterleri karfl›lanm›flt›r. “Oral<br />
Müköz Membranda Bozulma, Deri Bütünlü¤ünde Bozulma Riski,<br />
Doku Bütünlü¤ünde Bozulma, Etkisiz Hava Yolu Aç›kl›¤›, Spontan<br />
Solunumda Bozulma, Aspirasyon Riski, Özbak›m Eksikli¤i, S›v›<br />
Volüm Eksikli¤i <strong>ve</strong> Hipertermi” tan›lar›nda uygulanan hemflirelik<br />
giriflimleri ile beklenen sonuçlara ulafl›lm›flt›r. Ancak, “Büyüme<br />
Geliflmede Gecikme <strong>ve</strong> A¤r›” tan›lar›na kal›c› çözüm getirilememifltir.<br />
Uygulama Sonras› Bak›m Verici <strong>ve</strong> Bebe¤in<br />
Durumunun De¤erlendirilmesi<br />
Hasta 3 ayl›kken taburcu edilmifltir. fiu an 1.5 yafl›nda olan hasta<br />
halen mekanik <strong>ve</strong>ntilatör ile evde izlenmektedir. 12 ayl›k süreçte<br />
iki ev ziyareti yap›larak <strong>ve</strong>rilen taburculuk hizmetinin etkinli¤i<br />
de¤erlendirilmifltir.<br />
Bu süreçte çocuk ilk 6 ayda 3 kez, ikinci 6 ayda 1 kez solunum<br />
s›k›nt›s› ile hastaneye baflvurmufltur. Bunlardan birinde hastaneye<br />
yatarak tedaviye gereksinimi olmufltur. Bebek büyüme aç›s›ndan<br />
boy <strong>ve</strong> kilo olarak 10. persantildedir. Yatak içinde <strong>ve</strong> destekle<br />
oturabilmekte, etremitelerini kullanabilmektedir. Bebe¤in anlama<br />
<strong>ve</strong> yan›t› yafl›na göre normal olarak de¤erlendirilmifltir.<br />
Bu olguda primer bak›m <strong>ve</strong>rici halen annedir. Bebe¤in<br />
gereksinimlerini kolayl›kla karfl›layabildi¤i gözlemlenmifltir.<br />
Anne sosyal yaflam›nda herhangi bir de¤iflme olmad›¤›n›, efli ile<br />
daha iyi iletiflim kurduklar›n› ifade etmifltir. Bak›m <strong>ve</strong>rici, bebe¤in<br />
babas›n›n <strong>ve</strong> evde yaflayan babaannesinin ailenin di¤er ifllerini<br />
üstlenmeyi tercih ettiklerini belirtmifltir. Anne aral›klarla uyku<br />
sorunu, s›rt <strong>ve</strong> eklem a¤r›s› yaflad›¤›n› ama hastaneye göre daha<br />
az oldu¤unu ifade etmifltir.<br />
Sonuç<br />
Bu olguda kronik hastal›¤› olan çocuklara <strong>ve</strong> bak›m <strong>ve</strong>ricilerine<br />
planl› hemflirelik bak›m› <strong>ve</strong>rilmesinin <strong>ve</strong> kayd›n›n, bak›m<br />
süreçlerinin planlanmas›, sürdürülmesi <strong>ve</strong> de¤erlendirilmesini<br />
kolaylaflt›rd›¤› deneyimlenmifltir. Bak›m alanlar›n da sürece<br />
uyumlar›n›n kolaylaflt›rd›¤› gözlenmifltir. Hasta <strong>ve</strong> ailenin<br />
süreçlerinin düzenli izlenmesi <strong>ve</strong> kaydedilmesinin olas› yeni<br />
problemlerin oluflumunu engelledi¤i, erken dönemde fark<br />
edilerek müdahale edilebildi¤i düflünülmektedir. Veri toplama<br />
<strong>ve</strong> sorun çözme formlar› hastan›n <strong>ve</strong> bak›m <strong>ve</strong>ricinin sürekli<br />
takibi <strong>ve</strong> do¤ru zaman›nda de¤erlendirilmesi aç›s›ndan<br />
kolaylaflt›r›c› olmufltur. Bu formlar›n daha çok say›da olgu için<br />
kullan›larak gelifltirilmesi gerekmektedir.<br />
Taburculu¤a haz›rl›k sürecinde bak›m <strong>ve</strong>riciden / aileden ya da<br />
sa¤l›k sisteminden kaynaklanan finansal problemler <strong>ve</strong> yasal<br />
prosedürler ile ilgili sorunlar›n çözümü zorlan›lan konular<br />
olmufltur. Bak›m›n›n evde mekanik <strong>ve</strong>ntilatör ile sürdürülmesine<br />
karar <strong>ve</strong>rilen bebeklerin ebe<strong>ve</strong>ynlerinin karar› kabul etmesi <strong>ve</strong><br />
süreci yönetebilir hale gelmesi için sa¤l›k personelinin deste¤i<br />
önemlidir. Ancak, klinikte bu tür hastalar için oluflturulmufl <strong>ve</strong><br />
hemflirelik yaklafl›m›n› içeren prosedür olmay›fl› en çok zorlan›lan<br />
konulardan biri olmufltur. Hasta <strong>ve</strong> bak›m <strong>ve</strong>rici için oluflturulan
Evde Mekanik Ventilatör ile ‹zlenecek Bebek <strong>ve</strong> Bak›m Vericisinin Taburculu¤a Haz›rlanmas› Sürecine Hemflirelik Bak›m›n›n Etkisi: Olgu Sunumu<br />
bak›m plan›n›n di¤er sa¤l›k personeli ile paylafl›m› <strong>ve</strong> uygulanmas›<br />
için ek zaman <strong>ve</strong> enerji gerekmifltir. Sa¤l›k personelinin bu tür<br />
vakalarda görevlerinin <strong>ve</strong> rollerinin aç›k olarak ifade edildi¤i<br />
düzenlemeler zaman <strong>ve</strong> enerji kayb›n› en aza indirebilir. [13-16]<br />
Mekanik <strong>ve</strong>ntilatörde izlenen çocuklar <strong>ve</strong> bak›m <strong>ve</strong>ricileri ile<br />
ilgili çal›flmalar ülkemizde yenidir. Bununla birlikte Amerika <strong>ve</strong><br />
Avrupa ülkelerinde konu ile ilgili yap›lan teknoloji <strong>ve</strong> sa¤l›k<br />
bak›m sunumu ile ilgili çal›flmalar bu çocuklar›n yaflamlar›n›<br />
olabildi¤ince evde sürdürmelerini sa¤lamaya yöneliktir. Bu<br />
çocuklara <strong>ve</strong> ailelerine sa¤lanacak evde bak›m hizmetlerinin<br />
etkinli¤i hastaneden bafllay›p evde devam edecek planl› bir<br />
bak›m süreci ile art›r›labilir. [17]<br />
Sonuç olarak, evde bak›m›na karar <strong>ve</strong>rilen hastalar için haz›rlanan<br />
planl› taburculuk bak›m›n›n, çocu¤un <strong>ve</strong> bak›m <strong>ve</strong>ricinin<br />
karfl›laflabilece¤i olas› problemleri en aza indirilmesi <strong>ve</strong> erken<br />
dönemde fark edilerek çözümlenmesine katk›da bulundu¤u<br />
düflünülmektedir. Bu do¤rultuda bak›m planlar›n›n haz›rlanmas›,<br />
uygulanmas› <strong>ve</strong> etkilerinin ölçülmesi ile ilgili çal›flmalara<br />
gereksinim vard›r.<br />
KAYNAKLAR<br />
1. Noyes J. Comparison of <strong>ve</strong>ntilator-dependent child reports of healthrelated<br />
quality of life with parent reports and normati<strong>ve</strong> populations.<br />
J Adv Nurs 2007;58(1):1-10.<br />
2. Office of technology dependent children: Hospital vs. home care a<br />
technical memorandum (Report No: OTA- TM- H- 38). US Go<strong>ve</strong>rnment<br />
Printing Office, Washington DC. 1987 (Eriflim tarihi: 21. 06. 2010).<br />
3. Kuster PA, Badr LK. Mental health of mothers caring for <strong>ve</strong>ntilatorassisted<br />
children at home. Issues Ment Health Nurs 2006;27:817-35.<br />
4. Montagnino BA, Mauricio RV. The child with a tracheostomy and<br />
gastrostomy: parental stress and coping in the home--a pilot study.<br />
Kendi Kendini De¤erlendirme<br />
SORULAR<br />
(1) Mekanik <strong>ve</strong>ntilasyon<br />
tedavisi alan bir çocu¤un<br />
<strong>ve</strong> ailesinin evde bak›ma<br />
haz›rlanmas›ndaki en<br />
önemli kriter nedir?<br />
a. Çocu¤un e<strong>ve</strong> gönderilebilecek<br />
durumda olmas›<br />
b. Ekonomik koflullar›n yeterli<br />
olmas›<br />
c. Hekimlerin çocu¤un e<strong>ve</strong><br />
gidebilece¤ine karar <strong>ve</strong>rmifl<br />
olmas›<br />
d. Ailenin çocu¤un bak›m›n›<br />
evde sürdürmeye istekli <strong>ve</strong><br />
haz›r olmas›<br />
(2)Bak›m <strong>ve</strong>rici ya da çocuk<br />
için belirlenen hemflirelik<br />
probleminin çözülüp -<br />
çözülmedi¤ine<br />
afla¤›dakilerden hangisine<br />
bak›larak karar <strong>ve</strong>rilebilir?<br />
a. Çocu¤un gösterdi¤i geliflmeye<br />
göre<br />
b. Bak›m <strong>ve</strong>ricinin gösterdi¤i<br />
geliflmeye göre<br />
c. Uygulanan hemflirelik<br />
giriflimlerine göre<br />
d. Beklenen sonuçlara ulafl›l›p<br />
ulafl›lmad›¤›na göre<br />
Pediatr Nurs 2004;30(5):373-80, 401.<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 43-47<br />
47<br />
5. Tearl DK, Hertzog JH. Home discharge of technology-dependent<br />
children: evaluation of a respiratory-therapist dri<strong>ve</strong>n family education<br />
program. Respir Care 2007;52(2):171-6.<br />
6. DeWitt P, Jansen MT, Davidson ward SL, Keens TG. Obstacles to<br />
discharge of <strong>ve</strong>ntilator-assisted children from the hospital to home.<br />
American College of Chest Physicians 2008;103:1560-5.<br />
7. Feudtner C, Villareale NL, Morray B, Sharp V, Hays RM, Neff JM.<br />
Technology-dependency among patients discharged from a children’s<br />
hospital: a retrospecti<strong>ve</strong> cohort study. BMC Pediatr 2005;5(1):8.<br />
8. Edwards EA, O'Toole M, Wallis C. Sending children home on<br />
tracheostomy dependent <strong>ve</strong>ntilation: pitfalls and outcomes. Arch Dis<br />
Child 2004;89(3):251-5.<br />
9. Glendinning C, Kirk S, Guiffrida A, Lawton D. Technology-dependent<br />
children in the community: definitions, numbers and costs. Child Care<br />
Health Dev 2001;27(4):321-34.<br />
10. Noyes J. Health and quality of life of <strong>ve</strong>ntilator-dependent children. J<br />
Adv Nurs 2006;56(4):392-403.<br />
11. Hewitt-Taylor J. Children who require long-term <strong>ve</strong>ntilation: staff<br />
education and training. Intensi<strong>ve</strong> Crit Care Nurs 2004;20(2):93-102.<br />
12. Ball JW, Bindler RC. Clinical handbook for pediatric nursing. New<br />
Jersey: Pearson Education; 2006. p. 388-9.<br />
13. Bach JR, Intintola P, Alba AS, Holland IE. The <strong>ve</strong>ntilator-assisted<br />
individual. Cost analysis of institutionalization vs rehabilitation and inhome<br />
management. Chest 1992;101(1):26-30.<br />
14. Carnevale FA, Alexander E, Davis M, Rennick J, Troini R. Daily living<br />
with distress and enrichment: the moral experience of families with<br />
<strong>ve</strong>ntilator-assisted children at home. Pediatrics 2006;117(1):48-60.<br />
15. Kirk S. Negotiating lay and professional roles in the care of children<br />
with complex health care needs. J Adv Nurs 2001;34(5):593-602.<br />
16. Lobosco AF, Eron NB, Bobo T, Kril L, Chalanick K. Local coalitions<br />
for coordinating services to children dependent on technology and their<br />
families. Child Health Care 1991;20(2):75-86.<br />
17. Ayd›n N. Mekanik <strong>ve</strong>ntilatördeki çocuklara yönelik hemflirelik bak›m›.<br />
[Doktora Tezi] ‹stanbul: Marmara Üni<strong>ve</strong>rsitesi Sa¤l›k Bilimleri Enstitüsü;<br />
2009.<br />
(3)Afla¤›dakilerden hangisi<br />
hemflirenin bak›m <strong>ve</strong>rici için<br />
yerine getirmekle yükümlü<br />
oldu¤u sorumluluklardan<br />
de¤ildir?<br />
a. Bak›m <strong>ve</strong>ricinin çocu¤un hastane<br />
fizik koflullar›ndan en az<br />
etkilenmesini sa¤lamak<br />
b. Bak›m <strong>ve</strong>ricinin mekanik<br />
<strong>ve</strong>ntilatör kullan›m›n› e¤itiminde<br />
rol almak<br />
c. Bak›m <strong>ve</strong>ricinin aile üyeleri ile<br />
bozulan iliflkilerini düzeltmek<br />
d. Bak›m <strong>ve</strong>ricinin aile üyeleri ile ilgili<br />
iliflkilerini düzenlemesinde<br />
dan›flmanl›k <strong>ve</strong>rmek<br />
(4)Afla¤›dakilerden hangisi<br />
mekanik <strong>ve</strong>ntilatörle<br />
taburculu¤a haz›rlanan<br />
bebe¤in bak›m›nda yer<br />
almas› gerekli hedeflerden<br />
de¤ildir?<br />
a. Deri bütünlü¤ünün sürdürülmesine<br />
yönelik önlemlerin bak›m <strong>ve</strong>riciye<br />
ö¤retilmesi<br />
b. Acil durumlarda gereksinimi olacak<br />
malzemelerin kullan›m›n›n bak›m<br />
<strong>ve</strong>riciye ö¤retilmesi<br />
c. Spontan solunumu sürdürmesine<br />
yard›mc› olacak uygulamalar›n<br />
bak›m <strong>ve</strong>riciye ö¤retilmesi<br />
d. Büyüme gerili¤i oluflmamas› için<br />
gerekli beslenme içeri¤i ile ilgili<br />
bilgi <strong>ve</strong>rilmesi<br />
5. Afla¤›dakilerden hangisi<br />
planl› taburculuk bak›m›<br />
için kullan›lan hemflirelik<br />
süreci uygulamalar›n›n<br />
yararl› oldu¤unu gösteren<br />
kriterlerden de¤ildir?<br />
a. Klinik çal›flanlar›n›n uygulanan<br />
prosedürden memnun olmas›<br />
b. Çocukta / bak›m <strong>ve</strong>ricide bak›ma<br />
iliflkin komplikasyon<br />
oluflmamas›<br />
c. Beklenen hemflirelik sonuçlar›na<br />
ulaflma oran›n›n yüksek olmas›<br />
d. Maliyet etkinlik sonuçlar›n›n<br />
pozitif ç›kmas›
A R A fi T I R M A<br />
Bir Hemflirelik Yüksekokulunda Ö¤renim Gören<br />
‹lk Erkek Ö¤rencilerin Hemflirelik Mesle¤ine<br />
<strong>ve</strong> <strong>E¤itim</strong>ine ‹liflkin Görüflleri*<br />
Viewpoints of the First Male Students Who Study<br />
in a School of Nursing regarding the Nursing<br />
Profession and Education<br />
ÜLKÜ BAYKAL**<br />
ARZU T‹MUÇ‹N**<br />
SERKAN ÖZEL***<br />
ÖZET<br />
Girifl: Günümüzde hemflirelik yasas›nda yap›lan de¤ifliklik sonras›nda<br />
erkeklerin hemflirelik mesle¤ine kat›lmaya bafllamas›yla, e¤itim <strong>ve</strong><br />
uygulama alanlar›n›n buna göre düzenlenmesi zorunlulu¤u ortaya<br />
ç›km›flt›r.<br />
Yöntem: Bu çal›flma, devlet üni<strong>ve</strong>rsitesine ba¤l› bir hemflirelik<br />
yüksekokulunda ö¤renim gören ilk erkek ö¤rencilerin (befl kifli),<br />
hemflirelik mesle¤ini tercih etme nedenleri, hemflirelik mesle¤i ile ilgili<br />
düflünceleri, hemflirelik yüksekokulunun fiziksel <strong>ve</strong> e¤itsel durumu,<br />
mesle¤e bak›fl aç›lar› <strong>ve</strong> kariyer planlar›na yönelik görüfllerini belirlemek<br />
amac›yla kalitatif olarak gerçeklefltirilmifltir.<br />
Bulgular: <strong>Araflt›rma</strong> sonucunda, erkek ö¤rencilerin hemflirelik mesle¤ini<br />
bilinçli tercih etmedikleri, okula bafllad›klar› ilk günde olumlu izlenimler<br />
yaflamad›klar›, okulun <strong>ve</strong> uygulama alan›n›n fiziksel ortam›yla ilgili<br />
sorunlar yaflad›klar›, kad›nlar›n ço¤unlukta oldu¤u ortamda e¤itim<br />
almaktan s›k›ld›klar›; ancak hocalar›, dan›flmanlar›, hastalar, di¤er<br />
sa¤l›k ekibi üyeleri <strong>ve</strong> özellikle erkek hekimlerin deste¤ini ald›klar›,<br />
mezuniyet sonras› yönetim, e¤itim <strong>ve</strong> psikiyatri gibi alanlarda<br />
uzmanlaflmay› düflündükleri <strong>ve</strong> mesle¤in toplumsal imaj›n›n<br />
de¤iflmesinde etkili olacaklar›na inand›klar› belirlenmifltir.<br />
Sonuç: Erkek ö¤rencilerin hemflirelik alan›na daha bilinçli<br />
yönelmelerinin sa¤lanmas›, hemflirelik e¤itimi <strong>ve</strong>ren kurumlar›n <strong>ve</strong><br />
uygulama alanlar›n›n erkek ö¤rencilerin kabulüne uygun flekilde<br />
düzenlenmesi, gelece¤ini planlamada sorun yaflayan erkek ö¤rencilere<br />
rehberlik <strong>ve</strong> dan›flmanl›k yap›lmas› <strong>ve</strong> bu konuda daha büyük örneklemi<br />
kapsayan araflt›rmalar›n planlanmas› önerilebilir.<br />
ABSTRACT<br />
Anahtar sözcükler: Hemflirelik e¤itimi; erkek ö¤renci; kalitatif araflt›rma. Key words: Nursing education; male student; qualitati<strong>ve</strong> study.<br />
** Ü Baykal, Doç. Dr.<br />
A Timuçin, Arafl. Gör.<br />
‹stanbul Üni<strong>ve</strong>rsitesi Florence Nightingale Hemflirelik Yüksekokulu<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> Yönetim Anabilim Dal› Ö¤retim Elemanlar›<br />
Tel: 0 212 440 00 00 /27034 Faks: 0212 224 49 90<br />
e-posta: ulkubay@yahoo.com; timucin_arzu@yahoo.com<br />
*** S Özel, Ö¤renci<br />
‹stanbul Üni<strong>ve</strong>rsitesi<br />
Florence Nightingale Hemflirelik Yüksekokulu<br />
4. s›n›f ö¤rencisi<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 48-55<br />
48<br />
Gelifl Tarihi: 08.12.2010, Kabul Tarihi: 02.04.2011<br />
Introduction: Today, after changes were made in Turkish nursing<br />
law, men ha<strong>ve</strong> begun to join the nursing profession, and regulations<br />
in training and practice areas ha<strong>ve</strong> emerged in line with these<br />
modifications.<br />
Method: This qualitati<strong>ve</strong> study was performed in a school of nursing<br />
affiliated with a state uni<strong>ve</strong>rsity with the purpose of defining the first<br />
male students’ (fi<strong>ve</strong> students) reasons for choosing the nursing<br />
profession, their opinions about the nursing profession, their viewpoints<br />
about the physical and educational features of the school of nursing,<br />
their perspecti<strong>ve</strong>s related to the nursing profession, and their career<br />
plans.<br />
Results: It was found that the male students had not chosen the<br />
nursing profession ambitiously and that they ha<strong>ve</strong> problems about the<br />
physical environment of the school and the practice area. Furthermore,<br />
they are uninterested in having education in a school where women<br />
are majority, but they ha<strong>ve</strong> been supported by their teachers, advisors,<br />
patients, other health professionals and especially by male physicians.<br />
They think to specialize in areas like management, education and<br />
psychiatry after graduation and belie<strong>ve</strong> that they may be effecti<strong>ve</strong> in<br />
changing the social image of the nursing profession.<br />
Conclusion: It is advised that male students become more aware of<br />
nursing as a profession, and that nursing education institutions and<br />
practice areas be adapted for accommodating male students in these<br />
programs. Additionally, guidance and consultancy must be offered to<br />
male students who may ha<strong>ve</strong> problems planning their futures. Further<br />
research should be done with a larger sample.<br />
*2004 y›l›nda Edirne’de düzenlenen 3. Ulusal Hemflirelik Ö¤rencileri Kongresi’nde poster bildiri olarak sunulmufltur.
Girifl<br />
eslekler, toplumun gereksinimleri sonucu ortaya ç›kan<br />
u¤rafl alanlar›n›n çeflitli aflamalardan geçmesiyle<br />
oluflmaktad›r. Hemflirelik de böyle bir gereksinim<br />
sonucunda ortaya ç›km›fl <strong>ve</strong> bafllang›çta uzun y›llar<br />
kendini dünya zevklerinden mahrum etmek isteyen dindar <strong>ve</strong><br />
fedakar kad›nlar›n u¤rafl› alan› olarak görülmüfltür. [1] M<br />
Günümüzde<br />
ise hemflirelik kendine özgü rolleri hem toplum hem de yasal<br />
olarak tan›mlanm›fl bir meslek olarak kabul edilmektedir.<br />
Ülkemizde hemflireli¤in tarihsel geliflimi dikkate al›nd›¤›nda,<br />
cinsiyete özgü bir meslek olma özelli¤ini 2007 y›l›na kadar yasal<br />
anlamda tafl›m›fl oldu¤u <strong>ve</strong> bu tarihte hemflirelik yasas›ndaki<br />
de¤iflimle günümüzde toplumsal alg› aç›s›ndan hala kad›nlara<br />
özgü bir meslek olarak de¤erlendirilmesine karfl›n bunun<br />
de¤iflece¤i söylenebilir. Oktay [2] ’›n araflt›rmas›nda de¤indi¤i gibi<br />
Monnigerode, Kayzer-Jones <strong>ve</strong> Garcia hemflirelik ö¤rencilerinin<br />
ideal hemflireyi kavramlaflt›rmalar›n› inceledikleri çal›flmalar›nda,<br />
“ö¤rencilerin belirledi¤i ideal hemflirenin, hem erkesi hem de<br />
kad›ns› özellikleri yüksek düzeyde bulundurdu¤u <strong>ve</strong> böylece<br />
meslekte hem erkek hem de kad›nlara gereksinim duyuldu¤u”<br />
belirtilmektedir.<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> erkek say›s› geliflmifl ülkelerde artmakla birlikte,<br />
günümüzde erkek hemflire say›s›n›n hala az›nl›kta oldu¤u<br />
görünmektedir. Amerika’da 1992 y›l›nda hemflirelerin %5.7’si<br />
erkek iken, ‹ngiltere’de %10’u, Kanada’da %9.5’i erkektir.<br />
Ülkemizde ise Ege Üni<strong>ve</strong>rsitesi Hemflirelik Yüksekokulu’ndan<br />
1963-67 y›llar› aras›nda 14 erkek hemflire mezun olmufl, daha<br />
sonraki y›llarda Hemflirelik Yüksekokulu’na erkek ö¤renci<br />
al›nmamas› nedeniyle bu say› art›r›lamam›flt›r. [3] 2007 y›l›nda<br />
ç›kar›lan “5634 say›l› Hemflirelik Kanununda De¤ifliklik<br />
Yap›lmas›na Dair Kanun” ile kad›nlar›n yetifltirildi¤i hemflirelik<br />
programlar› ile erkeklerin yetifltirildi¤i sa¤l›k memurlu¤u<br />
programlar› birlefltirilerek, hemflirelik program› olarak<br />
adland›r›lm›fl <strong>ve</strong> mezunlar›na hemflire unvan› <strong>ve</strong>rilmesi<br />
kararlaflt›r›lm›flt›r. [4] Bu yasal düzenleme sonras›nda hemflirelik<br />
yüksekokullar›na erkek ö¤renciler al›nmaya bafllanm›fl <strong>ve</strong> erkek<br />
ö¤renci say›lar› giderek art›fl göstermifltir. 2011 e¤itim dönemi<br />
itibar›yla araflt›rman›n yap›ld›¤› hemflirelik yüksekokulunda 504<br />
kad›n <strong>ve</strong> 109 erkek ö¤rencinin var olmas› da bu art›fl› aç›kça<br />
göstermektedir.<br />
Hemflirelik mesle¤ini seçen erkeklerle ilgili olarak yap›lan<br />
araflt›rmalarda, erkeklerin kendilerini bak›m <strong>ve</strong>rmeye yatk›n<br />
hissetmedikleri <strong>ve</strong> hastalar›n kad›n bak›c›lar› tercih ettikleri,<br />
buna karfl›n erkeklerin hemflirelikte h›zla ilerleyerek yüksek<br />
statülü pozisyonlar› doldurduklar›, erkek hemflirelerin s›kl›kla<br />
hastay› kald›rma, hareket ettirme gibi fiziksel güç gerektiren<br />
faaliyetlerde kullan›ld›klar› ile ilgili de¤erlendirmeler<br />
yap›lmaktad›r. Yafl›, deneyimi, e¤itimi de¤iflik olan 10 erkek<br />
hemflirelik ö¤rencisiyle yap›lan görüflmede; hiçbir ö¤rencinin<br />
bak›m <strong>ve</strong>rmede kendisini yetersiz hissetmedi¤i, s›kl›kla hasta<br />
taraf›ndan hekimlerle özdefllefltirildikleri, erkeklerin daha h›zl›<br />
ilerledikleri ile ilgili kan›ya kat›lmad›klar›, hastalar›na hemflireli¤i<br />
Bir Hemflirelik Yüksekokulunda Ö¤renim Gören ‹lk Erkek Ö¤rencilerin Hemflirelik Mesle¤ine <strong>ve</strong> <strong>E¤itim</strong>ine ‹liflkin Görüflleri<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 48-55<br />
49<br />
neden seçtiklerini aç›klamakta zorland›klar› ancak bu mesle¤i<br />
seçmekten memnun kald›klar› belirtilmektedir. [2]<br />
fientürk <strong>ve</strong> arkadafllar›n›n [5] hemflirelik yüksekokulu ö¤rencileri<br />
<strong>ve</strong> mezunlar› üzerinde yapt›klar› araflt›rmada, hemflireli¤e<br />
erkeklerin de al›nmas› hakk›nda, ço¤unlu¤un Türk hemflireli¤ine<br />
olumlu katk›lar yapaca¤› görüflünde olduklar› saptanm›flt›r.<br />
Erkeklerin hemflireli¤e kabulü, hemflireli¤i her iki cinsin<br />
özelliklerini bütünlefltiren <strong>ve</strong> toplumun dikkatini kad›n<br />
cinsiyetinden uzaklaflt›ran bir meslek olarak de¤erlendirilmesine<br />
<strong>ve</strong> mesle¤in sa¤l›k alan›ndaki teknolojik <strong>ve</strong> bilimsel geliflmelerle<br />
uyumlu bir flekilde h›zla geliflmesine önemli katk›s› olaca¤›<br />
bildirilmektedir. Hemflirelik mesle¤ine erkek üye al›nmas›, ayn›<br />
zamanda hemflirelerin toplumda kad›n <strong>ve</strong> hemflire olarak<br />
üstlendikleri imaj, mesle¤in statüsü <strong>ve</strong> gücü üzerindeki olumsuz<br />
etkileri de azaltaca¤› belirtilmektedir. [1]<br />
Ö¤retimin niteli¤inin de¤erlendirilmesinde, e¤itim-ö¤retim<br />
faaliyetlerinin yan› s›ra ö¤renci gereksinimlerinin ne kadar<br />
doyuruldu¤unun belirlenerek, gelecekte yap›lacaklar›n<br />
kararlaflt›rmas› yaklafl›m› da benimsenebilir. Ö¤retim <strong>ve</strong> ö¤renimin<br />
her aflamas›n›n etkinli¤ini ö¤renmek isteyen yönetici <strong>ve</strong><br />
e¤itimcilerin, ö¤rencilerin düflüncelerini bilgi kayna¤› olarak<br />
kullanmalar› <strong>ve</strong> kendi kendilerini de¤erlendirmeleri<br />
gerekmektedir. [6]<br />
Bu araflt›rman›n amac›, bir hemflirelik yüksek okulunda ö¤renim<br />
gören ilk erkek ö¤rencilerin hemflirelik mesle¤ine, hemflirelik<br />
e¤itimine <strong>ve</strong> bir meslek üyesi olarak gelecek planlar›na, mesle¤e<br />
katk›lar›na iliflkin görüflleri ile e¤itim s›ras›nda yaflad›klar›<br />
sorunlar›n belirlenmesidir. Erkek ö¤rencilerin hemflirelik e¤itimleri<br />
s›ras›nda karfl›laflt›klar› sorunlar›n ö¤renilmesinin daha sonra<br />
gelecek ö¤renciler için çözümler üretilmesi aç›s›ndan oldukça<br />
önemli bir <strong>ve</strong>ri kayna¤› olaca¤› varsay›lm›flt›r.<br />
Gereç <strong>ve</strong> Yöntem<br />
<strong>Araflt›rma</strong>n›n türü: Tan›mlay›c› <strong>ve</strong> kalitatif olarak planlanan<br />
araflt›rmada, kalitatif araflt›rma yöntemlerinden yar› yap›land›r›lm›fl<br />
derinlemesine görüflme tekni¤i kullan›lm›flt›r.<br />
<strong>Araflt›rma</strong>n›n evren <strong>ve</strong> örneklemi: <strong>Araflt›rma</strong>n›n evrenini<br />
‹stanbul ilinde bulunan bir devlet üni<strong>ve</strong>rsitesine ba¤l› <strong>ve</strong> ilk<br />
kurulan hemflirelik yüksekokulunda ö¤renim gören ilk erkek<br />
ö¤renciler oluflturmufl olup, herhangi bir örnekleme yöntemine<br />
gidilmeden araflt›rman›n yap›ld›¤› 2004 tarihinde ö¤renim gören<br />
toplam befl erkek ö¤renci araflt›rma kapsam›na al›nm›flt›r.<br />
Veri toplama arac›: Veri toplama arac› olarak, yar› yap›land›r›lm›fl<br />
görüflme formu kullan›lm›flt›r. Görüflme sorular›, araflt›rmac›lar<br />
taraf›ndan gelifltirilen toplam 10 sorudan oluflmaktad›r. Sorular,<br />
ö¤rencileri tan›maya, mesle¤i tercih etme nedenlerini <strong>ve</strong> meslekle<br />
ilgili görüfllerini belirlemeye, okuldaki e¤itimleri s›ras›nda<br />
yaflad›klar› sorunlar› ortaya koymaya, erkek ö¤renci olarak
geleceklerini nas›l planlad›klar›n› <strong>ve</strong> erkeklerin mesle¤e nas›l<br />
katk› sa¤layacaklar›na yönelik olarak haz›rlanm›flt›r.<br />
<strong>Araflt›rma</strong>n›n uygulanmas›: <strong>Araflt›rma</strong>n›n yap›ld›¤› yüksekokulun<br />
yönetiminden gerekli resmi izin al›nd›ktan sonra, araflt›rmac›<br />
erkek ö¤rencinin de deste¤i al›narak di¤er erkek ö¤rencilerle<br />
iletiflim kurulmufl <strong>ve</strong> görüflme için uygun zaman planlamas›<br />
yap›lm›flt›r. <strong>Araflt›rma</strong> yürütücüleri görüflme için uygun bir ortam<br />
haz›rlayarak (bir ö¤retim üyesinin odas›nda formal olmayan bir<br />
oturma düzeni sa¤lanm›fl <strong>ve</strong> görüflmenin kesilmemesi için<br />
önlemler al›nm›flt›r), ö¤rencilerle yap›lacak olan bireysel<br />
görüflmeleri gerçeklefltirmifllerdir. Görüflmeler iki ö¤retim eleman›<br />
taraf›ndan ö¤rencilerle bireysel olarak yap›lm›flt›r. Ö¤retim<br />
elemanlar›ndan biri görüflmeyi yönlendirirken, di¤eri kay›t<br />
ifllemlerinin düzenli sürdürülmesiyle ilgilenmifltir.<br />
Görüflme ak›fl›, araflt›rmaya kat›lan erkek ö¤rencilerden gerekli<br />
izin al›narak kasete kaydedilmifltir. Görüflme sonras›nda kaset,<br />
ilgili ö¤retim elemanlar› taraf›ndan çözümlenmifl <strong>ve</strong> araflt›rma<br />
raporu oluflturulmufltur.<br />
Bulgular <strong>ve</strong> Tart›flma<br />
Erkek ö¤rencilerin kiflisel durum de¤iflkenleri ele al›nd›¤›nda üç<br />
ö¤rencinin sa¤l›kla ilgili bir önlisans program›ndan; bunlardan<br />
iki ö¤rencinin anestezi teknikerli¤i bölümünden, bir ö¤rencinin<br />
ambulans <strong>ve</strong> acil bak›m teknikerli¤i bölümünden mezun oldu¤u<br />
<strong>ve</strong> dikey geçifl kontenjan›yla geldi¤i belirlenmifltir. ‹ki ö¤rencinin<br />
ise, özel müfredat uygulayan liseden (Endüstri Meslek <strong>ve</strong> Teknik<br />
Lise) mezun olduklar› <strong>ve</strong> Ö¤renci Seçme S›nav›n› (ÖSS) kazanarak<br />
geldikleri belirlenmifltir. Ö¤rencilerin yafl da¤›l›m›n›n 20-27<br />
aras›nda oldu¤u saptanm›flt›r.<br />
Erkek ö¤rencilere hemflirelik yüksekokulu niçin tercih ettikleri<br />
soruldu¤unda; erkek ö¤rencilerin lise e¤itimleri s›ras›nda bilinçli<br />
bir meslek yönelimi içinde olmad›klar›, genellikle ö¤retmenlik<br />
mesle¤ine yöneldikleri <strong>ve</strong> Türk e¤itim sisteminin getirdi¤i<br />
zorunluluk dolay›s›yla bunun gerçekleflmedi¤i; bu nedenle puan<br />
s›ralamas›na göre hemflireli¤i yazd›klar› görülmektedir.<br />
Endüstri meslek lisesinden ÖSS s›nav›n› kazanarak gelen<br />
bir ö¤renci idealindeki mesle¤i, flöyle ifade etmifltir: “Meslek<br />
lisesi oldu¤umuz için mühendislik gibi bir hayalimiz yoktu, 17 tane<br />
ö¤retmenlik yazd›k. 18. tercihim burayd›”. Ayn› ö¤renci hemflireli¤i<br />
tercih etme nedenini “Sa¤l›k asl›nda ilgimi çeken bir yer ama<br />
hemflirelik (gülerek) bilinçli bir fley de¤il yani, hadi hemflirelik okuyay›m<br />
diye gelmedim” fleklinde ifade etmifltir (23 yafl›nda, teknik lise<br />
mezunu, 2. s›n›f ö¤rencisi).<br />
Dikey geçiflle gelen bir erkek ö¤rencinin ifadesine göre<br />
“…95’de ben makine mühendisli¤ini kazanm›flt›m, fakat çal›flmam<br />
dolay›s›yla gitmedim. Bir yandan maddi durumum iyi olmufltu, o<br />
zamanlar para kazan›yordum, okumay› tercih etmedim. Fakat<br />
askerli¤imden sonra bu düflünceler de¤iflmeye bafllad›. Okumak istedim<br />
ee. ‹nflallah yüksek lisans yapabilirim. fians›m olur…” (27 yafl›nda,<br />
ön lisans mezunu, 4. s›n›f ö¤rencisi).<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 48-55<br />
50<br />
Dikey geçiflle gelen di¤er bir erkek ö¤renci ise “‹ki senelik<br />
okulu bitirdi¤imde kendimi aç›kças› eksik hissettim, sadece bu meslekte<br />
(ambulans acil bak›m teknikerli¤ini kastederek) kalamayaca¤›m›<br />
düflündüm <strong>ve</strong> nas›l ilerleyebilece¤imi araflt›rd›¤›mda, önüme sa¤l›k<br />
yönetimi <strong>ve</strong> sa¤l›k e¤itimi <strong>ve</strong> hemflirelik ç›kt›. Dikey geçifl s›nav›yla<br />
çünkü baflka bir yolu yoktu <strong>ve</strong> ben de üçünün olabilirli¤ini düflündüm.<br />
S›nava girdi¤imde hemflireli¤i kazand›m…” (26 yafl›nda, ön lisans<br />
mezunu, 4. s›n›f ö¤rencisi).<br />
Bu ifadelerden anlafl›laca¤› gibi erkek ö¤rencilerin bilinçli bir<br />
tercihle hemflirelik yüksekokuluna gelmedi¤i söylenebilir.<br />
Yavuz <strong>ve</strong> Dramal› [3] çal›flmalar›nda, erkek ö¤rencilerin hiç birine<br />
lisede dan›flman ö¤retmenlerinin hemflirelik mesle¤ini bir seçenek<br />
olarak sunmad›klar› belirtmektedir. Yine ayn› yaz›da, yabanc›<br />
literatürde erkeklerin hemflireli¤i tercih etme nedeni, insanlara<br />
yard›m etme olarak bildirilmektedir. Ya¤mur <strong>ve</strong> Özerdo¤an’›n [7]<br />
sa¤l›k memuru <strong>ve</strong> hemflirelik ö¤rencileri üzerinde yapt›klar› bir<br />
çal›flmada ise; sa¤l›k memurlu¤u program›ndaki ö¤renciler<br />
erkeklerin hemflire olmas› konusunu onaylamazken (%57.9),<br />
hemflirelik ö¤rencilerinin büyük ço¤unlukla onaylad›klar›<br />
(%95.6), sa¤l›k memurlu¤u ö¤rencilerinin bölümlerinin ismi<br />
hemflirelik olsayd› bu bölümü büyük oranda tercih etmeyecekleri<br />
(%81.6) <strong>ve</strong> yapt›klar› ifllerin hemflirelikten farkl› oldu¤unu<br />
(%52.6) düflündükleri belirtilmektedir.<br />
Erkek ö¤rencilerin hemflirelik mesle¤iyle ilgili düflünceleri ele<br />
al›nd›¤›nda; dikey geçiflle gelen bir ö¤renci; “Ciddi bir hastal›¤›m<br />
kesinlikle olmad› ama etraf›mda arkadafllar›m vard› hemflire. Teyzemin<br />
eflinin kardefli hemflireydi. Ondan biraz böyle bir izlenimim vard›.<br />
Hemflire deyince, yani ilk bak›flta sa¤l›k alan›nda bilgisi olmayan bir<br />
kifli için bak›c›, koruyucu bir izlenim yarat›yordu. Daha sonra e¤itimin<br />
içine girince formal bir e¤itim oldu¤unu <strong>ve</strong> gerçek bir mesle¤i icra<br />
etti¤ini görmüfl oldum..” (27 yafl›nda, önlisans mezunu, 4. s›n›f<br />
ö¤rencisi).<br />
Normal liseden ÖSS s›nav›n› kazanarak gelen bir ö¤renci<br />
ise; “…Valla dedi¤im, bence e¤er anlat›ld›¤› gibi uygulan›rsa gerçekten<br />
kutsal bir meslek. Yani hani mesela karfl›na hiç tan›mad›¤›n bir insan<br />
gelecek <strong>ve</strong> sen ona bak›m <strong>ve</strong>receksin --- bunu o kadar afl›l›yorlar ki<br />
hemflirelikte ya da yap›lmas› konusunda. Bunu düflündü¤ümde mesela<br />
bana bu mesle¤i seçer misin, böyle bir fleyi yapar m›s›n deselerdi,<br />
böyle bir fleyi ben bir insana gidip o bak›m› yapar m›y›m diye<br />
düflünüyorsun, ama ha geliyorsun, burada sistematik olarak her fleyi<br />
o kadar afl›l›yorlar ki, gidiyorsun, bunu büyük bir zevkle yap›yorsun,<br />
tart›fl›lmaz kutsal bir fleydir.” fleklinde görüfllerini ifade etmifltir<br />
(23 yafl›nda, teknik lise mezunu, 2. s›n›f ö¤rencisi).<br />
Erkek ö¤rencilerin, hemflirelik e¤itimlerine bafllamadan önce<br />
hemflirelik mesle¤iyle ilgili fazla bir bilgiye sahip olmad›klar›,<br />
kendilerini daha çok yard›mc› bir rolde gördükleri, ancak e¤itim<br />
almaya bafllamalar›yla birlikte hemflireli¤in bir meslek oldu¤u,<br />
hatta kutsal bir meslek oldu¤u görüflünü savunduklar›<br />
saptanm›flt›r.<br />
Erkek ö¤rencilerin hemflirelik yüksekokuluna geldikleri ilk günle
ilgili izlenimleri ele al›nd›¤›nda; ÖSS s›nav›n› kazanarak gelen<br />
erkek ö¤renci, üni<strong>ve</strong>rsitedeki ilk günüyle ilgili yaflad›klar›n›<br />
flöyle ifade etmifltir. “Her taraf k›z, bir de kay›tta s›ra yapt›lar.<br />
Her fakülteyi s›raya soktular, yan›m›zda e¤itim fakültesi vard›. ‹ki<br />
k›z bir erkek baya¤› muhabbet ettiler…! K›z ö¤renci döndü bakt›<br />
flöyle. Buras› hemflirelik, bu çocu¤un burada ifli ne? Duyuyorum,<br />
burnumun dibinde… Sonra k›z geldi, hangi fakülte dedi. Ben de<br />
hemflirelik dedim. K›z arkadafllar›na döndü, ben demedim mi yanl›fl<br />
girmifl dedi (gülerek). Sonra döndüm yanl›fl girmedim, burada<br />
okuyorum dedim. Kay›t yapt›rmaya geldim.” (20 yafl›nda, meslek<br />
lise mezunu, 2. s›n›f ö¤rencisi).<br />
Dikey geçifl program›yla gelen bir ö¤renci ise; “..Yüksekokul<br />
karmayd›. Hatta ço¤unlu¤u erkekti. Yaklafl›k 33 kiflilik s›n›f›n 16-<br />
17’si erkekti. Yani bu yüzden çok rahat bitirdim okulu. Buraya gelince<br />
böyle bir s›k›nt›, bir de toplumun bize yad›rgay›c› bir bak›fl aç›s› var.<br />
Küçümseme, alayc› böyle… Siz diyor, fley de giyersiniz flimdi, etek.<br />
Alayc›..” (27 yafl›nda, önlisans mezunu, 4. s›n›f ö¤rencisi).<br />
ÖSS s›nav›yla gelen di¤er bir erkek ö¤renci okuldaki ilk<br />
gününü flöyle ifade etmifltir. “… E<strong>ve</strong>t flafl›rd›m, ilk baflta hep<br />
erkeklerin içinden hep k›zlar›n içine girmek… O s›kt› beni, 24 kiflilik<br />
bir lisede s›n›fta sessiz sakindik. Burada 160 kiflinin içine girince<br />
s›n›fta birden bir k›z gürültüsü çekemiyorum, kafam› kald›ram›yorum<br />
(gülerek). K›zlar çok konufluyor, kendimi d›flar› nas›l att›¤›m›<br />
bilmiyorum..?” (20 yafl›nda, endüstri meslek lisesi mezunu, 2.<br />
s›n›f ö¤rencisi).<br />
Dikey geçiflle gelen bir di¤er ö¤renci ise ilk günüyle ilgili<br />
olarak; “Ben s›n›fta oturuyorum, s›n›fa ilk gelenler kafas›n› çeviriyorlar›,<br />
ya bunlar kim filan… bizi --- öyle birfley oldu¤unu bile bilmiyorlard›.<br />
Kimse bilgilendirilmemiflti aç›kças›--- Bu bir yabanc›laflt›rmaya<br />
götürüyor bizi. Bu yaklafl›k bir y›l sürdü.” (26 yafl›nda ön lisans<br />
mezunu, 4. s›n›f ö¤rencisi).<br />
Erkek ö¤rencilerin hemflirelik yüksekokuluna bafllad›klar› ilk<br />
gündeki izlenimleri ele al›nd›¤›nda; çok olumlu bir durumla<br />
karfl›laflmad›klar›, hem üni<strong>ve</strong>rsitenin di¤er bölümleri hem de<br />
hemflire program›ndaki ö¤renciler taraf›ndan yad›rgand›klar› <strong>ve</strong><br />
bu durumun onlarda rahats›zl›k yaratt›¤› söylenebilir. Ayr›c›<br />
görüflmelerde, özellikle hemflirelik yüksekokulundaki ö¤rencilerin<br />
erkek arkadafllar›n›n gelece¤i konusunda önceden bilgilendirilmifl<br />
olmalar›n›n kendilerini daha rahat hissetmelerini sa¤layaca¤›<br />
üzerinde de durulmufltur.<br />
Erkek ö¤rencilere hemflirelik yüksekokulunun fizik yap›s›n› nas›l<br />
bulduklar›yla ilgili sorular soruldu¤unda; teknik liseden gelen<br />
ö¤renci “… Okula al›n›p al›nmayaca¤›m belli olmad›¤› için hep o<br />
tedirginlik vard›. Onun için pek düflüncem yoktu. Geldi¤imde okul<br />
çok temiz de¤ildi.. hani göz doldurmuyordu, çekicili¤i yoktu. Hatta<br />
biraz da bak›ms›zd›. Lisedeyken bizim okulumuzun durumu çok daha<br />
iyiydi, p›r›l p›r›ld› her taraf›. Buras› o yönden beni üzdü. Bir de buras›<br />
Türkiye’de en iyi okullardan bir tanesi. Böyle eksiklikler hay›r abi<br />
olmaz (gülerek). Hala bilgisayar laboratuvar›nda iki, üç tane bilgisayar<br />
var. Halen mesela hocalar›n odas›nda bilgisayar yok. Geçen sene<br />
telefonlar› yoktu. Görüflemiyoruz falan diyorlard›, ben bunlara<br />
Bir Hemflirelik Yüksekokulunda Ö¤renim Gören ‹lk Erkek Ö¤rencilerin Hemflirelik Mesle¤ine <strong>ve</strong> <strong>E¤itim</strong>ine ‹liflkin Görüflleri<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 48-55<br />
51<br />
flafl›yorum…” (20 yafl›nda endüstri meslek lisesi, 2. s›n›f ö¤rencisi).<br />
Erkek ö¤rencilerin ortak olarak üzerinde durduklar› konu<br />
ö¤renciler için yüksekokulda erkek ö¤renci tuvaletinin olmamas›<br />
<strong>ve</strong> uygulama alan›nda soyunma odas›n›n yetersiz oldu¤udur.<br />
Erkek ö¤rencilerden biri bu sorunu flöyle dile getirmifltir. “Ben<br />
staja gitmeye bafllad›¤›mda öbür arkadafllar›m stajlara bafllamam›flt›.<br />
A hemflirelik okulundan 100 kifli olsa, bizim okuldan 100 kifli olsa,<br />
B hemflirelik okulundan 100 kifli olsa-yani 300 kifli. Ben -300 kifli<br />
için tek oda var- giyinmelerini bekliyorum. Bayanlarda çok yavafl<br />
giyindi¤i için toplam 1 kifli 15 dakika filan, yani içeri girsen suçlusun<br />
girmesen staja geç kalacaks›n-suçlusun… Sonra servislerin<br />
tuvaletlerinde filan giyinmeye bafllad›m.” (26 yafl›nda, ön lisans<br />
mezunu, 4. s›n›f ö¤rencisi).<br />
Bir baflka ö¤renci ise “‹lk geldi¤imizde tuvaletimiz yoktu, mesela<br />
erkek tuvaleti yoktu. O bir sorundu. Baya¤› üzerinde durduk en<br />
sonunda ald›k.” (27 yafl›nda, ön lisans mezunu, 4. s›n›f ö¤rencisi).<br />
Di¤er bir erkek ö¤renci ise; “fiimdi merkezden uzak olmak bunlar›<br />
eeee… (Okulun sosyo-kültürel sportif faaliyetlerinden bahsederek)<br />
s›f›rl›yor. Buradan kalk›p merkeze gideceksiniz. Çünkü bütün kulüpler<br />
orda yani dans etmeye de gitseniz müzik aleti çalmaya da gitseniz<br />
tiyatroya da gitseniz--” (23 yafl›nda, önlisans teknik lise mezunu,<br />
2. s›n›f).<br />
Erkek ö¤renciler, hemflirelik yüksekokulunun fizik yap›s›n›<br />
özellikle üni<strong>ve</strong>rsite kampüsü d›fl›nda olmas› nedeniyle yetersiz<br />
görmekte, birçok ö¤renci aktivitesine kat›lamamaktan<br />
yak›nmaktad›rlar. Ayr›ca, önceleri erkek tuvaletinin olmamas›<br />
büyük bir sorun olarak dile getirilirken daha sonra bunun<br />
giderildi¤ini belirtmifllerdir. Ancak, uygulama alanlar›nda<br />
yaflad›klar› soyunma odas› sorununun hala devam etti¤ini ›srarla<br />
vurgulam›fllard›r. Tüm bunlara karfl›n erkek ö¤renciler, bir devlet<br />
üni<strong>ve</strong>rsitesinin olanaks›zl›klar nedeniyle fizik yap›s›ndaki<br />
yetersizliklerin k›sa zamanda çözüme ulaflt›r›lamayaca¤›n›n da<br />
bilincinde olduklar›n› ifade etmifllerdir. <strong>Araflt›rma</strong>n›n yap›ld›¤›<br />
hemflirelik yüksekokulunda 2006 y›l›nda bafllayan stratejik<br />
planlama çal›flmalar› do¤rultusunda, dershane, yemekhane,<br />
kantin, bilgisayar <strong>ve</strong> beceri laboratuvar› gibi fizik yap› <strong>ve</strong><br />
donan›mlarda büyük iyileflmelerin oldu¤u buna karfl›n uygulama<br />
ortam›nda soyunma odas›, ofis gibi konularda sorunlar›n k›smen<br />
devam etti¤i söylenebilir.<br />
Erkek ö¤rencilere arkadafllar›yla iliflkilerinin nas›l oldu¤u<br />
soruldu¤unda; ÖSS s›nav›yla okula gelen bir erkek ö¤renci<br />
“… Yani muhakkak sorun yaflan›yor. Mesela az›nl›k psikolojisi var.<br />
K›z ö¤rencilerin çok fazla olmas›ndan kaynakl› ço¤u zaman mesela<br />
(di¤er erkek arkadafllar›n› kastederek) A kiflisi olmad›¤›nda ben<br />
kendimi kötü hissetmeye bafllad›m--” (23 yafl›nda, teknik lise<br />
mezunu, 2. s›n›f ö¤rencisi).<br />
Dikey geçiflle gelen di¤er bir erkek ö¤renci “…. fiöyle bir fley var<br />
flimdi afla¤›da kantinde oturuyoruz. Örne¤in k›zlar kendi toplulu¤u<br />
içinde ben de orday›m, flöyle bir fley anlat›yorlar. Erkek arkadafl›m<br />
flöyle böyle falan… Ben flöyle b›rak›rd›m… ben flöyle aldat›rd›m..
A R A fi T I R M A<br />
gibi erkekleri rencide edici bir fley – Ben kesinlikle d›fla vurmam yani.<br />
Erkek arkadafl›mla da bir yaflant›m› paylaflacak bir insan de¤ilim.<br />
K›zlar daha rahat, her fleyi d›fla vurabiliyorlar. Etraflar›nda kimin<br />
oldu¤u umurlar›nda bile de¤il. Böyle fleyler oluyor. Bazen kafam›<br />
çevirip ilgisiz davran›yorum, sonra bir fley sorduklar›nda o konudan<br />
kopmufl- ama senden yararlan›yorlar içlerinde erkek olarak farkl›<br />
bir bak›fl aç›s›- e<strong>ve</strong>t asl›nda ben di¤er onlar›n gördü¤ü erkeklerden<br />
biraz farkl› hissediyorum kendimi” (27 yafl›nda, önlisans mezunu,<br />
4. s›n›f ö¤rencisi).<br />
Erkek ö¤rencilerinin ifadelerinden anlafl›laca¤› gibi, erkek<br />
ö¤renciler çok say›da k›z ö¤renciyle birlikte olmaktan s›k›nt›<br />
yaflamaktad›rlar. Yavuz <strong>ve</strong> Dramal›’n›n [3] belirtti¤ine göre, yabanc›<br />
ülkelerdeki k›z <strong>ve</strong> erkek hemflire ö¤renciler üzerinde yap›lan<br />
araflt›rmada, kiflilik yap›lar›n›n birbirlerine çok benzerlik gösterdi¤i<br />
<strong>ve</strong> erkek hemflirelerin di¤er mesleklerdeki erkeklerden daha<br />
sempatik, flefkatli, hassas <strong>ve</strong> duygusal olarak daha kontrollü<br />
olduklar› üzerinde durulmaktad›r. Bu bulgular erkek ö¤rencilerin<br />
ifadeleriyle paralellik göstermektedir.<br />
Erkek ö¤rencilere, dan›flmanlar› <strong>ve</strong> di¤er hocalar›yla iliflkilerinin<br />
nas›l oldu¤u soruldu¤unda; dikey geçiflle gelen bir ö¤renci,<br />
“Mesela, bir araflt›rma görevlisi bizim dan›flman›m›z olabilirdi. Çünkü<br />
hani fley vard›r -okula yeni gelmiflsiniz bir unvan bile sizi ürkütmek<br />
de¤il de bazen sayg›n›n dozunu kaç›rabilirsiniz hani sayg› bazen<br />
sevgiyi engeller, rahat olman›z› engeller orada iflte bir Prof. yaz›s›d›r,<br />
Dr. yaz›s› bunu belki engelleyebilir. Orada belki biri olsa daha s›cak<br />
hissedersiniz.” (26 yafl›nda, ön lisans mezunu, 4. s›n›f ö¤rencisi).<br />
Erkek ö¤rencilerden biri s›n›f ortam›nda hocalar›n›n ders<br />
anlat›m›nda yaflad›¤› bir durumu flöyle ifade etmifltir; “Örnek<br />
<strong>ve</strong>riyorum (hocas›n› kastederek) k›zlarla ilgili mesela ne diyelim.<br />
Sa¤l›k alanlar›nda geçenlerde mensturasyon dönemiyle ilgili bir örnek<br />
<strong>ve</strong>rildi. Bütün gözler bana, flöyle bir fley dedi. Bu tabi erkekleri<br />
ilgilendirmez gibi bir tav›r oluflmufltu. Rahats›z edici bir cümle<br />
kullanm›flt›. Bu flekilde oldu¤u oluyor bazen.” (27 yafl›nda, ön lisans<br />
mezunu, 4. s›n›f ö¤rencisi).<br />
ÖSS s›nav›yla gelen bir ö¤renci ise; “Hocalar›n çok fazla ilgisi<br />
var.. Bence biraz k›z ö¤rencilerle ayn› seviyeye getirilmeli. Biraz<br />
öncelik tan›nabilir ama çok fazla öncelik tan›n›yor. fi›mart›l›yor,<br />
gerçekten fl›mard›m ben. Ben buraya geldikten sonra burnum havalara<br />
filan kalkt›, yani memlekete gidince s›k›nt› çekiyorum yani orda<br />
arkadafllar›n aras›nda onlardan birisin.” (20 yafl›nda, endüstri<br />
meslek lisesi mezunu, 2. s›n›f ö¤rencisi).<br />
ÖSS ile gelen di¤er ö¤renci ise “dan›flman hocam beni A hocamla<br />
(birinci s›n›fta hemflirelik e¤imi <strong>ve</strong>ren bir hocas›n›n ad›n› <strong>ve</strong>rerek)<br />
tan›flt›rd›. A hocam beni öyle karfl›lad› ki ama öyle bilmiyorum-çok<br />
farkl› anne gibi. Annemi belki o an çok aram›flt›m hani belki onu-onu<br />
bile giderdi bende…” (23 yafl›nda, teknik lise mezunu, 2. s›n›f<br />
ö¤rencisi).<br />
Erkek ö¤rencilerin dan›flmanlar› <strong>ve</strong> hocalar›yla iliflkilerinin çok<br />
iyi oldu¤u hatta çok fazla destek gördükleri, ayr›cal›kl› tutulduklar›<br />
belirlenmifltir. Baz› ö¤renciler genç hocalar› kendilerine daha<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 48-55<br />
52<br />
yak›n hissederken, ço¤unluk böyle bir ayr›m yapmadan tüm<br />
hocalar›yla rahat iliflki kurabildiklerini ifade etmektedirler.<br />
Hemflirelik yüksekokulundaki hocalar›n, erkek ö¤rencilere<br />
yönelik ayr›cal›kl› tutumlar›, hemflireli¤i seçmifl ilk erkek<br />
ö¤rencilere mesle¤i sevdirme <strong>ve</strong> meslekte tutma çabalar›n›n bir<br />
yans›mas› olarak de¤erlendirilebilir. Günümüzde erkek ö¤renci<br />
say›lar›n›n artmas›yla birlikte bu e¤ilimin azald›¤› <strong>ve</strong> daha normale<br />
döndü¤ü söylenebilir.<br />
Erkek ö¤rencilere hemflirelik yüksekokulunda ald›klar› e¤itimle<br />
ilgili görüfller soruldu¤unda; 27 yafl›ndaki dikey geçiflle gelen<br />
bir erkek ö¤renci e¤itimden beklentisini flöyle ifade etmektedir.<br />
“fiöyle bir beklentim vard›. S›n›flar laboratuvar fleklinde genifl inceleme,<br />
her fley bütün araçlar <strong>ve</strong> malzemeler raflara konmufl, örnek <strong>ve</strong>rilerek<br />
ayn› zamanda ders anlat›l›rken ayn› zamanda gösterilir diye bir<br />
düflüncem vard›. Ama böyle de¤il önce ders iflliyoruz. Aradan zaman<br />
geçiyor sonra laboratuvara gidiyoruz, bu yanl›fl bir uygulama bence”.<br />
(27 yafl›nda, önlisans mezunu, 4. s›n›f ö¤rencisi).<br />
Dikey geçiflle gelen di¤er bir ö¤renci ise; “... <strong>E¤itim</strong> sistemi fleye<br />
girmek istiyorum. Erkek ö¤renci olarak de¤il, di¤er tüm ö¤rencilerin<br />
kavrayamad›¤› ya da iyi gelmeyen bir e¤itim sistemimiz var bence.<br />
Yani çok dolu bir sistem <strong>ve</strong> okulda bir bütün, anabilim dallar› aras›nda<br />
bir bütünlük yok, herkes kendi sistemini oturtmaya çal›fl›yor” fleklinde<br />
görüflünü belirtmektedir. (24 yafl›nda, ön lisans mezunu, 4. s›n›f<br />
ö¤rencisi).<br />
Di¤er bir ö¤renci ise e¤itim konular› <strong>ve</strong> ifllenifli s›ras›nda yaflad›¤›<br />
s›k›nt›y› flöyle ifade etmektedir; “…Geçen gün laboratuvarda genital<br />
temizlik konusu fley yap›ld›-kad›n›n ondan sonra erke¤inki konufluldu.<br />
K›z arkadafllar›m›z biz erkek genital sistemini temizleyemeyiz onu<br />
erkek hemflireler temizlesin gibi fleyler kullan›ld›. Ben tabi yine<br />
k›zard›m- o flekilde.” (gülerek) (27 yafl›nda, önlisans mezunu, 4.<br />
s›n›f ö¤rencisi).<br />
Dikey geçifl 4. s›n›f ö¤rencisine göre “…. Herfley kad›n format›nda<br />
yap›l›yor.’ Nas›l? ‘Mesela bir slayt koyuyoruz tahtaya, ya da bir ödev<br />
<strong>ve</strong>riyoruz… bafl›ma geleni anlatay›m. Vaka ödevini bir arkadafl›m<br />
öyle bir haz›rlam›fl ki böyle çiçekler, iflte böcek resimleri… böyle<br />
kapaklar filan. Sonra hocaya onu <strong>ve</strong>riyor. Hoca al›yor bak›yor, o<br />
kadar flirin ki çünkü o da bayan. Sonra ben getiriyorum böyle siyah<br />
beyaz çok böyle düzgün resmi, ben <strong>ve</strong>riyorum yani çok erkeksi orada<br />
ben puan kaybediyorum bir kere.” (26 yafl›nda, ön lisans mezunu,<br />
4. s›n›f ö¤rencisi).<br />
Erkek ö¤renciler ald›klar› hemflirelik e¤itiminin çok yo¤un<br />
oldu¤unu, bir bütünlük içinde yürütülemedi¤ini (anabilim dallar›<br />
aras›ndaki farkl›l›¤› vurgulayarak) <strong>ve</strong> teoriyle uygulaman›n kopuk<br />
oldu¤unu ifade etmifllerdir. Ayr›ca e¤itim konular›n›n sunumunda<br />
<strong>ve</strong> ödevlerde cinsiyet ayr›m›n›n vurgulanmas›ndan rahats›zl›k<br />
duyduklar› <strong>ve</strong> kad›n bak›fl aç›s›n›n e¤itim içeri¤inin<br />
haz›rlanmas›ndan, de¤erlendirilmesine kadar devam etti¤ini<br />
vurgulam›fllard›r. Görüflmelerde, erkek ö¤rencilerin ço¤unlu¤u<br />
bu durumun do¤al oldu¤unu <strong>ve</strong> bunun ancak erkek ö¤retim<br />
elemanlar›n›n olmas›yla de¤iflebilece¤i üzerinde de durmufllard›r.
Erkek ö¤rencilere, uygulama alan›nda karfl›laflt›klar› sorunlar <strong>ve</strong><br />
di¤er sa¤l›k meslek üyelerinin kendilerini nas›l karfl›land›klar›<br />
soruldu¤unda; ÖSS s›nav›yla gelen bir ö¤renci uygulama<br />
deneyimlerini flöyle aktarm›flt›r. “Uygulama alan›nda beyaz<br />
giydi¤imiz için genelde doktor zannediyorlar. Hani aç›klama<br />
yapt›¤›m›zda hastalar memnun kal›yor. Ama geçen dönem staja<br />
ç›kt›¤›mda tek bir yerde problem yaflad›m. O da iki tane hemflire<br />
geçtiler karfl›ma güldüler resmen. “Erkek hemflire ha ha ha” … falan<br />
diye. Dedim ne diye gülüyorsunuz ne var flimdi? Hoflumuza gitti falan<br />
dediler. Özür dilediler, dalga geçmiyoruz hoflumuza gitti dediler.<br />
Ondan rahats›z oldum. Ondan baflka rahats›z oldu¤um bir fley olmad›.<br />
Genelde doktorlar da olsa hemflireler de olsa çok iyi yaklafl›yorlar…<br />
Hekimler iyi karfl›l›yor ama eee…. Birinci s›n›fta staja ç›kt›¤›mda<br />
Prof.’lardan teki geldi (Hekim, Profesörleri kastederek). Doktor birini<br />
sordum. Beni t›pta okuyor zannetti, bende t›pta okumuyorum dedim.<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> okuyorum dedim. Böyle yapt› (elini havaya kald›rarak<br />
sar›lma hareketi yaparak) gel koçum dedi. Sar›ld› bana (gülerek).<br />
“Aslan parças›” dedi serviste. Kalbinden sar›ld› iflte erkek falan yapt›<br />
seni destekliyorum dedi. O ara hoca geldi. Hocaya dedi ki… Hocam<br />
sizin ö¤rencilerinizi tebrik ederim dedi. Sonuna kadar arkanday›m<br />
dedi. O hofluma gitmiflti.” (20 yafl›nda, endüstri meslek lisesi<br />
mezunu, 2. s›n›f ö¤rencisi).<br />
4. s›n›fta okuyan erkek ö¤renci ise, “Hemflireler ço¤u iyi karfl›lad›.<br />
‹flte siz olmal›s›n›z filan ama fley diye düflünüyorlar bana öyle geliyor:<br />
tamam sen hemflirelikte okuyorsun ama sen hemflire gibi<br />
çal›flmayacaks›n. Yani fley yap›yorsun kullan›yorsun gibi… hekimler<br />
taraf›ndansa yani iyi ki – çok böyle fley kendimi sevdiren adam›md›r<br />
çal›flma ortam›nda her yerde filan iyi <strong>ve</strong> iyi ki geldin abi sizin gibi on<br />
tane gelse biz süper bir ekip oluruz, hep dendi¤i laflar› duyuyorum”<br />
(26 yafl›nda, ön lisans mezunu, 4. s›n›f ö¤rencisi).<br />
ÖSS s›nav›yla gelen di¤er bir ö¤renci ise, “Hizmetliler dahi<br />
hani bize bakt›klar›nda sanki içinden gülüyor gibi izlenim b›rakt›<br />
bende..” (20 yafl›nda, endüstri meslek lisesi mezunu, 2. s›n›f<br />
ö¤rencisi).<br />
Erkek ö¤rencilerin, uygulama alan›ndaki hemflire <strong>ve</strong> di¤er sa¤l›k<br />
ekibi üyelerinin kendilerini yad›rgayan <strong>ve</strong> ön yarg›l› bak›fllar›nda<br />
rahats›z olduklar› belirlenirken, özellikle erkek hekimlerin<br />
kendilerini çok fazla destekledikleri görülmüfltür.<br />
fientürk <strong>ve</strong> arkadafllar›n›n [5] hemflire ö¤rencilerin üzerinde yapt›¤›<br />
araflt›rmada; “Hemflirelik Yüksekokuluna erkek ö¤renci al›nmal›<br />
m›?” sorusuna ö¤rencilerin büyük k›sm› e<strong>ve</strong>t (%42.6) derken,<br />
%27.1 gibi bir oran› hay›r demifltir. Bu soru ayn› okulun<br />
mezunlar›na soruldu¤unda ise, mezunlar›n %82.2’si erkek<br />
ö¤renci al›nmas›n› isterken, %8.85’i al›nmas›n› istemedi¤ini<br />
belirtmifltir. Savafler <strong>ve</strong> ark.’n›n [1] hemflireler üzerinde yapt›klar›<br />
araflt›rmada ise, hemflirelerin %91.33’ünün mesle¤e erkek<br />
al›nmas›n› iste¤i saptanm›flt›r. Karadakovan’›n [8] araflt›rmas›nda<br />
da, ö¤renci hemflirelerin %76.82’si mesle¤e erkek ö¤rencilerin<br />
al›nmas› düflüncesine olumlu yan›t <strong>ve</strong>rirken, %23.8’i olumsuz<br />
yan›t <strong>ve</strong>rmifltir.<br />
Yap›lan araflt›rmalarda da görüldü¤ü gibi hem ö¤renci hemflireler<br />
Bir Hemflirelik Yüksekokulunda Ö¤renim Gören ‹lk Erkek Ö¤rencilerin Hemflirelik Mesle¤ine <strong>ve</strong> <strong>E¤itim</strong>ine ‹liflkin Görüflleri<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 48-55<br />
53<br />
hem de hemflireler mesle¤e erkek üyelerin al›nmas›n›<br />
desteklemektedirler. Yapt›¤›m›z görüflmelerde erkek ö¤rencilerin,<br />
hemflirelerin <strong>ve</strong> arkadafllar›n›n kendilerini s›kl›kla<br />
desteklediklerini, ancak ilk olman›n getirdi¤i yad›rgamalar<br />
yaflad›klar›n› ifade etmeleri de di¤er araflt›rma bulgular›yla<br />
uyumluluk göstermektedir.<br />
Erkek ö¤rencilere, çevrelerinin <strong>ve</strong> toplumun hemflireli¤e nas›l<br />
bakt›klar› soruldu¤unda; ÖSS ile gelen erkek ö¤renci “..Bir<br />
kere geldi¤imiz sosyalite diyeyim yani bir erke¤in hemflire olmas›n›<br />
kabul hatta -ben flu anda kabul ettiremedi¤im bi sürü bi sürü insan<br />
var. Bir ço¤una anlatamad›m zaten. Sa¤l›k memurlu¤unda okuyorum<br />
dedim. ‹lk aflamada yani hemflireli¤i çok az insana anlatabildim,<br />
anlayacak insanlara anlatt›m…. hani hemflire dedi¤in zaman ilk<br />
akla gelen san›r›m bayan mesle¤i olmas› bu aç›dan anlatmakla güçlük<br />
çekiyorsun.” (23 yafl›nda, teknik lise mezunu, 2. s›n›f ö¤rencisi).<br />
Dikey geçiflle gelen bir erkek ö¤renci “…Dedi¤im gibi birçok<br />
insan bana hemflireli¤i mi okuyorsun diye güldü¤ünde hemflirelik<br />
okuyorum e<strong>ve</strong>t diyorum… ‹flte idealist bakabiliyorum toplum beni<br />
ilgilendirmiyor. Ama çok fazla ilgilendiremez diyebiliyorum ama<br />
ilerde ben de bu toplumun bir parças› olaca¤›m, flu anda kendimi çok<br />
soyutlam›fl de¤ilim, ama en az›ndan beni karalamaya çal›flt›klar› için<br />
o gruptan soyutlam›fl durumday›m. 40-50’li yafllarda bu de¤iflir mi-<br />
--e¤er toplum çok zorlarsa yani mutsuz olacaksam de¤iflir.” (27<br />
yafl›nda, ön lisans mezunu, 4. s›n›f ö¤rencisi).<br />
Erkek ö¤rencilerin yak›n çevrelerine <strong>ve</strong> topluma hemflirelik<br />
ö¤rencisi olduklar›n› çok rahat söyleyemedikleri, mesleklerini<br />
söylerken ço¤u kez rahats›zl›k yaflad›klar›, ama bunu gö¤üsleyerek<br />
söylemeyi tercih ettikleri görülmektedir. Yani, ö¤renciler toplumun<br />
tüm ön yarg›lar›na karfl›n, mesleklerini aç›kça söylemeye devam<br />
etmede ›srarl› olduklar›n› da belirtmektedirler.<br />
Alayo¤lu <strong>ve</strong> arkadafllar›n›n [9] Trabzon ilinde sa¤l›k oca¤›na gelen<br />
180 kifli üzerinde yapt›klar› bir araflt›rmada da, erkek hemflireye<br />
gereksinim oldu¤u (%61.7) <strong>ve</strong> erkeklerin hemflirelik yapabilece¤i<br />
(%67.2) belirtilirken, kat›l›mc›lar›n cinsiyetinin hemflirelik<br />
hizmetini kimden alacaklar›nda etkili oldu¤u üzerinde<br />
durulmufltur.<br />
Erkek ö¤rencilere gelecek planlar› (mezun olduktan sonra ne<br />
yapmay› istedikleri) soruldu¤unda; dikey geçiflle gelen bir<br />
erkek ö¤renci gelecek plan›n› flöyle ifade etmifltir: “E<strong>ve</strong>t bu<br />
yafllarda (30 yafllar›n› kastederek) daha do¤rusu alt seviyede bir ifle<br />
bafllamak istemiyorum. Yönetim demifltim daha önce---….yönetici<br />
olmak, hastane yönetiminde söz sahibi olmak isterdim aç›kças›.….<br />
30-40’l› yafllarda ya yönetici ya da e¤itici olabilir. Hem hemflirelik<br />
hem anestezi ile ilgili olabilir. Ama flöyle bir fley var, ben daha önce<br />
bir turizm sektöründe çal›flt›¤›m için böyle bir fley de düflünebilirim.<br />
E¤er umdu¤umu sa¤l›k dal›nda bulamazsam kendim, özel bir ifl<br />
kurabilme ihtimalim var.” (27 yafl›nda, ön lisans mezunu, 4. s›n›f<br />
ö¤rencisi)<br />
ÖSS ile gelen erkek ö¤renci ise; “Yani hemflirelik klinikte zor
A R A fi T I R M A<br />
olabilir diye düflünüyorum. Ama çok zorlanaca¤›m› düflünmüyorum.<br />
Ama s›karsa bir tek hemflirelik, ilaç firmalar› filan var oras› olabilir.<br />
Oralara geçmektense okula geçmek daha cazip geliyor en az›ndan…<br />
mevki düzeyimiz var. Kendimizi gelifltirebiliriz. ‹flin içinde kalman›z<br />
---o kadar e¤itim ald›ktan sonra kendini ilaç firmalar›na b›rakman›z<br />
da saçma geliyor. Ama kliniklerde pek bir problem çekece¤imi<br />
sanm›yorum.” (20 yafl›nda, endüstri meslek lisesi mezunu, 2.<br />
s›n›f ö¤rencisi).<br />
Dikey geçiflle gelen di¤er erkek ö¤renci ise, “Ama dedi¤im gibi<br />
üni<strong>ve</strong>rsitede hemflirelikte yüksek lisans yapmay› düflünüyorum. Bu<br />
üni<strong>ve</strong>rsitede, burada okumay› düflünüyorum. Sonras› ben aç›kças›<br />
çok mu idealist oldu? Doktora falan düflünüyorum…ya ben askerlik<br />
yap›p geri döndüm. E¤er dönülebiliyorsa tam olarak üni<strong>ve</strong>rsitede<br />
kalmak istiyorum.” (26 yafl›nda, ön lisans mezunu, 4. s›n›f<br />
ö¤rencisi).<br />
ÖSS ile gelen erkek ö¤renci ise, “Yani psikiyatri anabilim dal›nda<br />
master yapmay› isterim. Okulumuzda yüksek lisans e¤er burada<br />
olursa ya da baflka bir üni<strong>ve</strong>rsitede ö¤retmenlik yapmak,<br />
akademisyenlik.” (23 yafl›nda, teknik lise mezunu, 2. s›n›f<br />
ö¤rencisi).<br />
Dikey geçiflle gelen di¤er bir erkek ö¤renci de; “2-3 kol var.<br />
Bir tanesi fley, flu anda çal›fl›yorum. ‹kinci olarak hemflirelik<br />
yönünde……..ya bu e¤itim alan›nda de¤il de uygulamada kal›rsam<br />
bu hastanelerde mesela demin fleyden bahsettik, hemflirelikte<br />
baflhemflirelikle ilgili bu alanlarda kendimi gelifltirebilirim…” (26<br />
yafl›nda, dikey geçifl mezunu, 4. s›n›f ö¤rencisi)<br />
Görüflülen erkek ö¤renciler, mezuniyetlerinden sonra klinikte<br />
hemflire olarak çal›flabileceklerini belirtmekle birlikte, daha çok<br />
e¤itim, yönetim, psikiyatri gibi alanlarda çal›flmay›, lisansüstü<br />
e¤itim yapmay› istediklerini belirtmifllerdir.<br />
Yavuz <strong>ve</strong> Dramal›’n›n [3] belirtti¤ine göre, yabanc› ülkelerdeki<br />
erkek ö¤renci hemflireler de geleneksel olarak kad›nlara ait olan<br />
bir meslekte bulunmalar›n›n rol gerginli¤i yaratt›¤›n› bildirmekte<br />
<strong>ve</strong> ö¤renciler bu gerginli¤i azaltacak alanlara yönelerek üroloji<br />
<strong>ve</strong> psikiyatri gibi daha fazla kabul gördükleri alanlarda çal›flmay›<br />
tercih etmektedirler. Gaze’nin [10] bildirdi¤ine göre, ‹ngiltere’de<br />
hemflirelerin %91.4’ünü kad›nlar, %8.6’s›n› erkekler olufltururken,<br />
erkeklerin %50.25’inin, kad›nlar›n %49.75’inin hemflirelikte<br />
yönetimde yer almaktad›r. Bu sonuçlar görüflmeden elde edilen<br />
bulgularla uyum göstermektedir.<br />
Erkek ö¤rencilere, erkeklerin hemflirelik mesle¤ine kat›lmalar›n›n<br />
mesle¤e ne getirece¤i soruldu¤unda; dikey geçiflle gelen bir<br />
ö¤renci konuflmas›nda, erkeklerin hemflirelik mesle¤ine<br />
kazand›racaklar›n› flöyle ifade etmifltir: “….Giriflkenlik dersinde<br />
ara <strong>ve</strong>rildi¤inde hoca derse birfley alarak gelin dedi ben tahmin ettim<br />
bayanlar çiçek getirecekler ben de çay içti¤im pet barda¤› götürdüm.<br />
Hoca neler getirdiysek toplad› ben de pet barda¤› <strong>ve</strong>rdim. ‘Herkes<br />
çiçek getirmifl hocam buraya koyal›m’ dedim. Bence hemflirelikte de<br />
böyle olacak. Biz eksiklikleri tamamlayaca¤›z”. (27 yafl›nda, ön<br />
lisans mezunu, 4. s›n›f ö¤rencisi).<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 48-55<br />
54<br />
4. s›n›fta okuyan di¤er bir erkek ö¤renci görüflünü flöyle<br />
belirtmifltir: “….Bir yapt›r›m gücü var yani. Türkiye’de bir erke¤in<br />
bir bayandan gücü daha fazla, bu her yerde böyle. Bunun kullan›lmas›<br />
gerekir. Bayan hemflirelerin öyle düflünülmesi gerekir. Kullanal›m<br />
bence ak›lc› bir fley..”. (26 yafl›nda, önlisans mezunu, 4. s›n›f<br />
ö¤rencisi).<br />
Normal liseden gelen bir erkek ö¤renci ise “…Her ifli sen<br />
yap›yorsun (hemflireleri kastederek) neredeyse. Bir paylafl›m var.<br />
Bunu alg›lamak istememeleri (toplumu kastederek) can›m› s›k›yor.<br />
De¤iflecek inflallah de¤iflecek. De¤ifltirmeye mücadele edece¤iz hepimiz,<br />
insanlar›n gözünde bunu de¤ifltirmek zor.. Türkiye’de eee… önemi<br />
artacak (hemflirelik mesle¤ini kastederek). Hele bizim gibiler (erkekleri<br />
kastederek) oldu¤u sürece.” (20 yafl›nda, endüstri meslek lisesi<br />
mezunu, 2. s›n›f ö¤rencisi).<br />
Dikey geçiflli di¤er bir erkek ö¤renci ise; “…erkek gelmedi¤i<br />
için hemflire hekim iliflkisinde t›pk› bir hosteslik hani bir sekreterlik<br />
kad›n mesleklerine yak›flt›r›lan yani onun üzerindeki erkek mesle¤inin<br />
iliflkisi… onun ondan ba¤›ms›z yaklaflamayaca¤›n› yani onun emrinde<br />
bu flekilde düflünülüyor... Ben de bir erkek olarak hemflireli¤e geldi¤imde<br />
en az›ndan böyle düflünülmemesi için erkek ö¤rencilerin olmas›<br />
gerekti¤ini, hemflirelikte erkek olmas› gerekti¤ini düflünüyorum...”<br />
(26 yafl›nda önlisans mezunu, 4. s›n›f ö¤rencisi).<br />
Erkek ö¤renciler, hemflirelik mesle¤ine erkeklerin kat›lmas›yla<br />
toplumsal imaj›n de¤iflece¤i, mesle¤in güç kazanaca¤›, meslekte<br />
kad›n bak›fl›n› tamamlayan bir bak›fl›n oluflaca¤› görüflünü<br />
destekleyen ifadeler belirtmifllerdir.<br />
fientürk <strong>ve</strong> arkadafllar›n›n [5] ö¤renci hemflireler üzerinde yapt›klar›<br />
araflt›rmada, “Neden erkek ö¤renci al›nmal›?” sorusuna;<br />
“hemflirelikte cinsiyet ayr›m› anlams›z, karma e¤itim olmal›,<br />
erkek hastalar›n bak›m› aks›yor, baz› hemflirelik faaliyetlerini<br />
erkekler daha iyi yapar <strong>ve</strong> hemflirelerin toplumdaki statüsü artar”<br />
gibi yan›tlar›n al›nd›¤› belirtilmifltir. Savafler <strong>ve</strong> arkadafllar›n›n [1]<br />
hemflireler üzerinde yapt›¤› di¤er bir araflt›rmada ise, mesle¤e<br />
erkek üyelerin al›nmas›n›n, meslekte kad›n imaj›n›n silinmesi<br />
<strong>ve</strong> dolay›s›yla mesle¤in toplumsal imaj›n›n olumlu yönde<br />
de¤iflmesinde, özellikle baz› ünitelerdeki erkek hastalar›n daha<br />
iyi bak›lmas›nda <strong>ve</strong> fiziksel güç gerektiren bölümlerde çal›flmada<br />
katk› sa¤layaca¤› üzerinde durulmufltur. Karadakovan’›n [8]<br />
hemflire ö¤renciler üzerinde yapt›¤› araflt›rmada ise, ö¤rencilerin<br />
%64.63’ü erkek ö¤rencilerin mesle¤in toplumdaki statüsünü<br />
art›raca¤›n› belirtirken, küçük bir oranla (%3.25) fiziksel güç<br />
gerektiren ifllevlerde <strong>ve</strong> mesleki haklar›n elde edilmesinde olumlu<br />
yönde etkisi olabilece¤i üzerinde görüfl bildirilmifltir. Bu araflt›rma<br />
bulgular›, görüflmelerde elde etti¤imiz bulgular› destekler<br />
niteliktedir.<br />
Sonuç <strong>ve</strong> Öneriler<br />
Bu çal›flma, devlet üni<strong>ve</strong>rsitesine ba¤l› bir Hemflirelik<br />
Yüksekokulunda e¤itim gören ilk erkek ö¤rencilerin hemflirelik<br />
mesle¤ine, hemflirelik e¤itimine <strong>ve</strong> bir meslek üyesi olarak gelecek<br />
planlar›na, erkeklerin mesle¤e getirece¤i katk›ya iliflkin
görüfllerinin belirlenmesi amac›yla tan›mlay›c› <strong>ve</strong> kalitatif olarak<br />
gerçeklefltirilmifltir.<br />
Yar› yap›land›r›lm›fl derinlemesine görüflme tekni¤i kullan›larak<br />
yap›lan bu çal›flmada, erkek ö¤rencilerin hemflirelik<br />
yüksekokulunu bilinçli olarak tercih etmedikleri, daha önceden<br />
hemflirelik mesle¤i ile ilgili fazla bir bilgiye sahip olmad›klar›,<br />
ancak e¤itim almaya bafllad›ktan sonra hemflireli¤i bir meslek<br />
olarak gördükleri <strong>ve</strong> hemflirelik e¤itiminin çok yo¤un <strong>ve</strong>rildi¤ini;<br />
hemflirelik yüksekokuluna bafllad›klar› ilk günle ilgili<br />
izlenimlerinin çok olumlu olmad›¤› <strong>ve</strong> rahats›zl›k yaflad›klar›,<br />
ayr›ca yak›n çevrelerine <strong>ve</strong> topluma hemflirelik ö¤rencisi oldu¤unu<br />
rahatl›kla söyleyemedikleri; k›zlar›n ço¤unlukta oldu¤u bir<br />
ortamda olmaktan s›k›ld›klar›, buna karfl›n dan›flmanlar› <strong>ve</strong><br />
hocalar›ndan, ayr›ca hastalar <strong>ve</strong> di¤er sa¤l›k ekibi üyelerinden,<br />
özellikle de erkek hekimlerden olumlu yönde destek gördükleri;<br />
mezuniyetleri sonras›nda e¤itim, yönetim <strong>ve</strong> psikiyatri gibi<br />
alanlarda ilerlemeyi istedikleri; erkeklerin kat›l›m›yla mesle¤in<br />
toplumsal imaj›n›n de¤iflece¤i, mesle¤in güçlenece¤i <strong>ve</strong> meslekte<br />
var olan kad›n bak›fl›n›n giderilece¤ini düflündükleri saptanm›flt›r.<br />
<strong>Araflt›rma</strong>dan elde edilen bulgular do¤rultusunda, hemflirelik<br />
mesle¤inin özellikle lise ö¤rencilerine tan›t›larak, erkek<br />
ö¤rencilerin hemflirelik alan›na daha bilinçli yönelmelerinin<br />
sa¤lanmas›; hemflirelik e¤itimi <strong>ve</strong>ren kurumlar›n <strong>ve</strong> uygulama<br />
alanlar›n›n (tuvalet, soyunma odalar› vb. gibi) erkek ö¤rencilerin<br />
kabulüne uygun flekilde düzenlenmesi; mesle¤ini <strong>ve</strong> okulunu<br />
söylemede, e¤itimini sürdürme <strong>ve</strong> gelece¤ini planlamada sorun<br />
yaflayan erkek ö¤rencilere rehberlik <strong>ve</strong> dan›flmanl›k hizmetleriyle<br />
destek olunmas› önerilebilir. Ayr›ca bu çal›flmada, ilk erkek<br />
ö¤rencilerin hemflirelik mesle¤i <strong>ve</strong> e¤itimiyle ilgili görüflleri<br />
oldukça s›n›rl› flekilde ele al›nd›¤›ndan, daha ayr›nt›l› <strong>ve</strong> daha<br />
büyük örneklemi kapsayan araflt›rmalar›n planlanmas› önerilebilir.<br />
Bir Hemflirelik Yüksekokulunda Ö¤renim Gören ‹lk Erkek Ö¤rencilerin Hemflirelik Mesle¤ine <strong>ve</strong> <strong>E¤itim</strong>ine ‹liflkin Görüflleri<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 48-55<br />
55<br />
KAYNAKLAR<br />
1. Savafler S, Y›ld›z S, Bahçecik N, Pek H. Hemflireleri mesle¤e erkek üyelerin<br />
al›nmas›na yönelik düflünceleri. 3. Hemflirelik <strong>E¤itim</strong>i Sempozyum Kitab›.<br />
‹stanbul: ‹.Ü. Bas›mevi <strong>ve</strong> Film Merkezi; 1993. s. 170-6.<br />
2. Oktay S. Hastalar kendilerine bak›m <strong>ve</strong>renin hangi cinsten olmas›n› ister?<br />
Hemflirelik Bülteni 1989;14:17-30.<br />
3. Yavuz M, Dramal› A. Erkek ö¤renci içeren hemflirelik e¤itimi. 4. Ulusal<br />
Hemflirelik <strong>E¤itim</strong>i Sempozyum Kitab›. ‹stanbul: Çevik; 1997. s. 23-31.<br />
4. Hemflirelik Kanununda De¤ifliklik Yay›lmas›na Dair Kanun. Kanun no:<br />
5634. 26510 say›l› <strong>ve</strong> 02.05.2007 tarihli Resmi Gazete.<br />
5. fientürk S, Yazar J, Önsel S, Oktay S, Kanan N. Florence Nightingale<br />
Hemflirelik Yüksekokulu ö¤rencilerinin sosyo-ekonomik özellikleri,<br />
sorunlar› <strong>ve</strong> mesleksel beklentilerinin araflt›r›lmas›. Hemflirelik Bülteni<br />
1983;1(3):1-17.<br />
6. Oktay S, Baykal Ü. Ö¤retimin ö¤retmenin <strong>ve</strong> uygulama alan›n›n ö¤renci<br />
taraf›ndan de¤erlendirilmesi ölçe¤inin geçerlilik gü<strong>ve</strong>nirlik çal›flmas›.<br />
Yüksek Ö¤renimde Toplam Kalite Yönetimi Prensiplerinin Uygulanmas›<br />
Sempozyumu Kitab›. Ankara: Haberal <strong>E¤itim</strong> Vakf›; 1988. s. 89-102.<br />
7. Ya¤mur Y, Özerdo¤an N. Hemflirelik <strong>ve</strong> sa¤l›k memurlu¤u bölümü<br />
ö¤rencilerinin mesleki rollerini alg›lamalar›nda cinsiyetin etkisi. I.<br />
Uluslararas› <strong>ve</strong> VIII. Ulusal Hemflirelik Kongresi Bildiri Kitab›. Antalya:<br />
2000. s. 514-6.<br />
8. Karadakovan A. Ege Üni<strong>ve</strong>rsitesi Hemflirelik Yüksekokulu ö¤rencilerinin<br />
mesle¤in toplumdaki statüsü <strong>ve</strong> hemflireli¤e erkek ö¤renci al›nmas›na<br />
iliflkin görüflleri. Hemflirelik <strong>E¤itim</strong>i Sempozyum Kitab›. ‹stanbul: 1993.<br />
s. 376-82.<br />
9. Alayo¤lu G, Karakafl B, Alkulak F, Aktepeli H, Karadeniz D, Karadeniz<br />
MH. Hemflirelik mesle¤ine erkek al›nmas› konusundaki düflünceler <strong>ve</strong><br />
hemflirelik uygulamalar›n›n cinsiyet ile iliflkisi. 6. Ulusal Hemflirelik<br />
Ö¤rencileri Kongresi Bildiri Özet Kitab›. ‹stanbul: ‹.Ü. Bas›m <strong>ve</strong> Yay›nevi;<br />
2007. Poster-084.<br />
10. Gaze H. Men in nursing. Man appeal. Nurs Times 1987;83(20):24-7.
A R A fi T I R M A<br />
Edirne ‹li Hastaneleri Çocuk Servislerinde<br />
Çal›flan Hemflirelerin Rotavirüs Gastroenteriti<br />
Hakk›nda Fark›ndal›k Düzeyinin Art›r›lmas›*<br />
Increasing Nurses’ Awareness Le<strong>ve</strong>ls for Rotavirus<br />
Gastroenteritis in Children’s Services in Hospitals<br />
in the Edirne Province<br />
REF‹YE ZAFER**<br />
SUZAN YILDIZ***<br />
ÖZET<br />
Amaç: Edirne ili hastaneleri çocuk servislerinde çal›flan hemflirelerin<br />
oldukça bulafl›c› olan rotavirüs gastroenteritinin bak›m, korunmas› <strong>ve</strong><br />
kontrolü hakk›nda fark›ndal›k düzeylerinin art›r›lmas› amac› ile tek<br />
grup ön test-son test yar› deneysel bir çal›flma olarak gerçeklefltirildi.<br />
Yöntem: <strong>Araflt›rma</strong>, 2008 Aral›k- 2009 fiubat aylar› içinde, Edirne ili<br />
içindeki devlet <strong>ve</strong> özel hastaneler ile üni<strong>ve</strong>rsite hastanesi çocuk<br />
servislerinde çal›flan <strong>ve</strong> çal›flmaya kat›lmay› kabul eden 65 hemflire ile<br />
gerçeklefltirildi. Örneklem grubuna e¤itim yap›larak e¤itim kitap盤›<br />
<strong>ve</strong>rildi, <strong>ve</strong>riler literatür <strong>ve</strong> uzman görüflü do¤rultusunda gelifltirilen<br />
soru formu kullan›larak e¤itim öncesi <strong>ve</strong> e¤itim sonras›nda elde edildi.<br />
Verilerin analizi bilgisayar ortam›nda SPSS 16.00 paket program›<br />
kullan›larak Wilcoxon <strong>ve</strong> efllefltirilmifl t testi analizi ile de¤erlendirildi.<br />
Bulgular: <strong>Araflt›rma</strong> kapsam›na al›nan hemflirelerin e¤itim öncesinde<br />
etkenin ›s›ya dayan›kl›l›k durumu, etkenin kuluçka süresi, hastal›¤›n<br />
s›k görüldü¤ü aylar, en çok risk alt›nda olan yafl gurubu, hastal›¤›n<br />
klinik seyri, preterm bebeklere afl›n›n uygulanabilme durumu <strong>ve</strong><br />
benzeri konularda do¤ru cevap oran› %50’lerin alt›nda iken e¤itim<br />
sonras› %100’lere ç›kt›¤› belirlendi.<br />
Sonuç: Verilen e¤itim ile hemflirelerin bilgilerinde <strong>ve</strong> fark›ndal›k<br />
düzeyinde anlaml› artma oldu¤u belirlendi. Çocuk servislerinde çal›flan<br />
hemflirelerin rotavirüs gastroenteriti ile iliflkili düzenli e¤itim almalar›<br />
gerekti¤i düflünüldü.<br />
Anahtar sözcükler: Çocuk servisi; hemflire; fark›ndal›k düzeyi; rotavirüs;<br />
rotavirüs gastroenteriti.<br />
** R Zafer, Hemflire<br />
Trakya Üni<strong>ve</strong>rsitesi T›p Fakültesi Hastanesi<br />
Çocuk Acil <strong>ve</strong> Yo¤un Bak›m Ünitesi, Edirne<br />
Tel: 0 284 235 76 41/3020<br />
Faks: 0 284 223 42 03<br />
e-posta: refiyezafer@gmail.com<br />
ABSTRACT<br />
*** S Y›ld›z, Prof. Dr.<br />
‹stanbul Üni<strong>ve</strong>rsitesi Florence Nightingale Hemflirelik Yüksekokulu<br />
Çocuk Sa¤l›¤› <strong>ve</strong> Hastal›klar› Hemflireli¤i Anabilim Dal›<br />
Abide-i Hürriyet Caddesi, Ça¤layan/fiiflli<br />
Tel: 0 212 440 00 00 – 27012 Faks: 0 212 224 49 90<br />
e-posta: suzyil@istanbul.edu.tr<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 56-63<br />
56<br />
Gelifl Tarihi: 29.12.2010, Kabul Tarihi: 18.04.2011<br />
Aim: To increase the awareness le<strong>ve</strong>ls of nurses working in the children’s<br />
services of the hospitals in the Edirne province for rotavirus<br />
gastroenteritis pre<strong>ve</strong>ntion, care and control, which otherwise is highly<br />
epidemic.<br />
Method: The research was conducted on 65 nurses who agreed to<br />
participate in the study from December 2008 to February 2009 at the<br />
children’s services of state and private hospitals within the Edirne<br />
province, and a uni<strong>ve</strong>rsity hospital. The sample group was gi<strong>ve</strong>n<br />
training through a training booklet. The data were obtained using<br />
questionnaires de<strong>ve</strong>loped by the researcher in line with the literature<br />
and expert opinion. Analysis of data was carried out via Wilcoxon and<br />
matched t-test analysis, using the packaged software SPSS 16.00.<br />
Results: It was found that while the ratio of correct answers concerning<br />
heat resistance status, incubation period of the agent, months with<br />
high incidence of the disease, age group at most risk, clinical course<br />
of the disease, applicability of the vaccine to preterm infants and<br />
similar matters was below 50%, it rose to about 100% following<br />
training.<br />
Conclusion: It is necessary for the nurses working in children’s services<br />
to recei<strong>ve</strong> regular training on rotavirus gastroenteritis. The training<br />
provided pro<strong>ve</strong>d to be statistically significant (p
Girifl<br />
2007<br />
Edirne ‹li Hastaneleri Çocuk Servislerinde Çal›flan Hemflirelerin Rotavirüs Gastroenteriti Hakk›nda Fark›ndal›k Düzeyinin Art›r›lmas›<br />
Dünya Sa¤l›k Örgütü (DSÖ) <strong>ve</strong>rilerine<br />
göre befl yafl alt› tüm çocuklar›n en az<br />
bir kere rotavirüs gastroenteriti geçirdi¤i,<br />
rotavirüsün neden oldu¤u gastroenterit<br />
olgular›n›n beflte birinin doktora baflvurdu¤u, her 65 olguda<br />
birisinin hastaneye yatt›¤› <strong>ve</strong> her 293 olguda birisinin hayat›n›<br />
kaybetti¤i görülmektedir. [1] Rotavirüs gastroenteritine (RVG)<br />
ba¤l› dünyada y›lda yaklafl›k 611.000 ölüm vakas›<br />
bildirilmektedir. [2] RVG’nin özellikle havan›n so¤uk oldu¤u,<br />
sonbahar <strong>ve</strong> k›fl aylar›nda ortaya ç›kt›¤›, [3,4] iki yafl alt› çocuklarda<br />
akut gastroenterit vakalar›n›n %40-60’›ndan sorumlu oldu¤u,<br />
hastalar›n s›kl›kla ishale ba¤l› a¤›r dehidratasyon bulgular› ile<br />
hastaneye yatt›¤› görülmüfltür. [4] RVG’nin bulaflt›r›c›l›k oran›<br />
oldukça yüksek oldu¤undan hastane enfeksiyonlar› içinde önemli<br />
bir yer tutmaktad›r. Tüm RVG’leri içinde nozokomiyal rotavirüs<br />
gastroenteriti %14.3-50.8 aras›nda yer al›r. RVG’den korunmak<br />
için rotavirüs afl›s› gelifltirilmifltir. [4,5]<br />
Ülkemizin farkl› bölgelerinde rotavirüs gastroenteriti<br />
epidemiyolojisini belirlemeye yönelik araflt›rmalara göre [6,7] befl<br />
yafl alt› çocuklarda görülen ishallerin %15-40’›ndan rotavirüs<br />
gastroenteritinin sorumlu oldu¤u bildirilmektedir. [8] DSÖ’nün<br />
2004 y›l› <strong>ve</strong>rilerine göre Türkiye’de RVG’ye ba¤l› befl yafl alt›<br />
ölüm oran› 34/100.000 olup, bu oran tüm befl yafl alt› ölüm<br />
vakalar›n›n 5.2’sini oluflturmaktad›r. [9] RVG’nin ülkemizde en<br />
çok görüldü¤ü aylar Aral›k, Ocak, fiubat, en az görüldü¤ü aylar<br />
ise Haziran, A¤ustos <strong>ve</strong> Eylül’dür. [10,11]<br />
Sa¤l›k çal›flanlar› içinde önemli rolleri olan hemflireler bireylerin<br />
sa¤l›¤›n›n korunmas›, hastal›k durumunda tedavi <strong>ve</strong> bak›m›na<br />
destek olunmas› <strong>ve</strong> hasta/ailenin e¤itiminin sa¤lanmas›ndan<br />
sorumludurlar. Bu ba¤lamda hemflirelerin hastalar›n› RVG’den<br />
korumada, hasta olanlar›n bak›m›nda <strong>ve</strong> gastroenteritin di¤er<br />
hasta <strong>ve</strong> personele bulaflmas›n› önlemede, hasta/ailesinin<br />
e¤itilmesinde önemli rolleri bulunmaktad›r. RVG’nin iki yafl<br />
alt›nda s›k görülmesi befl yafl alt› çocuk ölümlerinde önemli bir<br />
yere sahip olmas› nedeni ile hemflirelerin konu ile ilgili bilgilerinin<br />
art›r›lmas›n›n çocuk ölümlerinin önlenmesine katk›s› aç›kt›r.<br />
Yap›lan çal›flmalar hastal›¤›n epidemiyolojisi, s›kl›¤› <strong>ve</strong> t›bbi<br />
konularda bilgi <strong>ve</strong>rmektedir. Hasta, ailesi <strong>ve</strong> sa¤l›k çal›flanlar›n›n<br />
hastal›k, hastal›ktan korunma <strong>ve</strong> bulaflmay› önleme gibi konularda<br />
ald›klar› e¤itim, hastal›¤›n yay›lmas›n› engelleme konusunda<br />
oldukça önemlidir. Ancak rotavirüs enfeksiyonlar›n›n tedavi <strong>ve</strong><br />
bak›m› ile korunmada önemli rolleri olan hemflirelere iliflkin<br />
herhangi bir çal›flmaya rastlanmam›flt›r.<br />
Bu çal›flman›n amac›, çocuk servislerinde çal›flan hemflirelerin<br />
bulaflt›r›c›l›k oran› oldukça yüksek olan RVG olan çocu¤un<br />
bak›m›, korunmas› <strong>ve</strong> kontrolü hakk›nda bilgi düzeylerini<br />
belirlemek <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>rilen e¤itimle fark›ndal›k düzeylerini art›rmakt›r.<br />
<strong>Araflt›rma</strong>n›n Tipi<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 56-63<br />
57<br />
Tek grup ön test-son test düzeninde yar› deneysel bir çal›flmad›r.<br />
RVG konusunda çocuk servislerinde çal›flan<br />
hemflirelere yap›lan e¤itim;<br />
Hipotez 1: Hemflirelerin rotavirüs hakk›ndaki bilgilerini<br />
(etkenin tipi, kuluçka süresi, epidemiyolojik özellikleri<br />
v.b) art›r›r.<br />
Hipotez 2: Hemflirelerin RVG olan çocu¤un bak›m›,<br />
korunmas› <strong>ve</strong> kontrolü hakk›nda fark›ndal›k düzeyini<br />
art›r›r.<br />
<strong>Araflt›rma</strong>n›n Yap›ld›¤› Yer<br />
<strong>Araflt›rma</strong> Edirne ili içinde bulunan <strong>ve</strong> Edirne ‹l Sa¤l›k<br />
Müdürlü¤ü’ne ba¤l› devlet <strong>ve</strong> özel hastaneler ile üni<strong>ve</strong>rsite<br />
hastanesi bünyesinde bulunan çocuk servislerinde çal›flan <strong>ve</strong><br />
çal›flmaya kat›lmay› kabul eden tüm hemflireler ile 2008 Aral›k-<br />
2009 fiubat aylar› aras›nda gerçeklefltirildi.<br />
<strong>Araflt›rma</strong>n›n Evren <strong>ve</strong> Örneklem Seçimi<br />
<strong>Araflt›rma</strong>n›n evrenini, Edirne ilindeki devlet, özel <strong>ve</strong> üni<strong>ve</strong>rsite<br />
hastanelerinin çocuk servislerinde görev yapan toplam 91 hemflire<br />
oluflturdu. Evrende bulunan <strong>ve</strong> araflt›rmaya kat›lmay› kabul eden<br />
tüm hemflireler örneklem grubuna al›nd›. Nöbet <strong>ve</strong> y›ll›k izinleri<br />
nedeni ile <strong>ve</strong>ri toplamak için gidilen günlerde kendileri ile<br />
karfl›lafl›lamayan hemflireler çal›flmaya al›namad›. Çal›flma toplam<br />
65 hemflire ile tamamland›.<br />
<strong>Araflt›rma</strong>n›n S›n›rl›l›klar›<br />
<strong>Araflt›rma</strong> örneklemi, belirlenen hastanelerde çal›flmaya kat›lmay›<br />
kabul eden hemflirelerle s›n›rl›d›r. <strong>Araflt›rma</strong>ya kat›lan hemflirelerin<br />
sosyo-demografik özelliklerine <strong>ve</strong> hemflirelerin fark›ndal›k<br />
düzeyine iliflkin <strong>ve</strong>ri kayna¤› anket formunda bulunan sorularla<br />
s›n›rl›d›r.<br />
Veri Toplama Arac›<br />
<strong>Araflt›rma</strong>da <strong>ve</strong>ri toplama arac› olarak araflt›rmac›lar taraf›ndan<br />
gelifltirilen soru formu kullan›ld›.<br />
Soru Formu<br />
Konu ile ilgili literatür [3-5,8] <strong>ve</strong> uzman görüflleri do¤rultusunda<br />
gelifltirilen soru formunda 30 soru yer almaktad›r. Pilot çal›flma<br />
yap›larak gerekli düzeltmelerden sonra soru formuna son flekli<br />
<strong>ve</strong>rildi. Sorulara do¤ru yan›t <strong>ve</strong>renlere 1 puan, yanl›fl yan›t<br />
<strong>ve</strong>renlere 0 puan <strong>ve</strong>rildi. Birden fazla do¤ru cevab› olan 10 adet
A R A fi T I R M A<br />
sorunun do¤ru olan her bir fl›kk› için 1 puan, yanl›fl fl›kk› için<br />
0 puan <strong>ve</strong>rildi. Rotavirüs <strong>ve</strong> RVG’ye yönelik 24 anket sorusundan<br />
elde edilebilecek toplam puan 37’dir.<br />
Verilerin Toplanmas›<br />
‹zin al›nan hastane yönetimlerinin uygun gördü¤ü gün <strong>ve</strong><br />
saatlerde, kurumlar›ndaki hemflirelerle bir toplant› ayarland›.<br />
Toplant› öncesinde anket formlar› da¤›t›larak araflt›rmac›n›n<br />
kontrolünde birbiri ile etkileflimde bulunmadan doldurmalar›<br />
sa¤land›. Anket formuna tüm kat›l›mc›lar›n rumuz için ayr›lan<br />
k›sma bir rumuz belirleyerek yazmalar› istendi. Anket formlar›n›n<br />
doldurulmas› yaklafl›k 15-20 dakikal›k bir süreyi kapsad›. Soru<br />
formu yüz yüze görüflme yöntemi ile dolduruldu. Anket formlar›<br />
doldurulduktan sonra hemflirelere araflt›rmac›lar taraf›ndan<br />
haz›rlanan RVG konusunda e¤itim <strong>ve</strong>rildi. <strong>E¤itim</strong> s›ras›nda<br />
haz›rlanan e¤itim kitap盤›ndan, PowerPoint sunusundan<br />
yararlan›ld›. <strong>E¤itim</strong> süresi yaklafl›k 30 dakika sürdü. <strong>E¤itim</strong><br />
süresince aktif kat›l›mlar› sa¤lamak için beyin f›rt›nas›, sorucevap<br />
yöntemi vb. yöntemlerden yararlan›ld›. <strong>E¤itim</strong><br />
tamamland›ktan bir ay sonra ayn› kat›l›mc›lara ayn› anket formu<br />
yeniden uyguland›. Önceki anket formunda kulland›klar› rumuzu<br />
bu anket formuna da yazmalar› istendi. <strong>Araflt›rma</strong>n›n <strong>ve</strong>ri<br />
toplama aflamas›nda devlet hastanelerine ikifler kez, üni<strong>ve</strong>rsite<br />
hastanesine 3 kez gidildi.<br />
Ba¤›ml› <strong>ve</strong> Ba¤›ms›z De¤iflkenler<br />
Ba¤›ms›z De¤iflkenler: Hemflirelerin yafl›, çal›flt›¤› kurum,<br />
mesleki ünvan› <strong>ve</strong> hemflirelere RVG konusunda <strong>ve</strong>rilen e¤itim<br />
<strong>ve</strong> e¤itim materyalleridir.<br />
Ba¤›ml› De¤iflkenler: Hemflirelerin RVG konusunda fark›ndal›k<br />
düzeyini belirleyecek anket formu do¤rultusunda al›nan<br />
yan›tlard›r.<br />
Verilerin Analizi <strong>ve</strong> De¤erlendirilmesi<br />
Veriler bilgisayar ortam›nda SPSS (Statistical Package for Social<br />
Sciences for Windows) 16.0 istatistik program› kullan›larak<br />
de¤erlendirildi. Hemflirelerin demografik özelliklerine yönelik<br />
<strong>ve</strong>riler say›sal <strong>ve</strong> yüzdelik da¤›l›mlar›, ba¤›ml› <strong>ve</strong> ba¤›ms›z<br />
de¤iflkenler aras›ndaki <strong>ve</strong>riler ile hemflirelerin fark›ndal›k<br />
düzeyini ölçen <strong>ve</strong>riler Wilcoxon <strong>ve</strong> efllefltirilmifl gruplarda t<br />
testi analizi ile de¤erlendirildi. ‹statistiksel anlaml›l›k p
Edirne ‹li Hastaneleri Çocuk Servislerinde Çal›flan Hemflirelerin Rotavirüs Gastroenteriti Hakk›nda Fark›ndal›k Düzeyinin Art›r›lmas›<br />
Tablo 2: Hemflirelerin <strong>E¤itim</strong> Öncesi <strong>ve</strong> Sonras› Bulaflma<br />
Yoluna Yönelik Fark›ndal›k Düzeyi Puan Ortalamalar›n›n<br />
Karfl›laflt›r›lmas›<br />
Bulaflma Yolu<br />
Fekal-oral yol<br />
Kan yolu<br />
Kontamine eflyalar<br />
Solunum yolu<br />
RVG’de bulafl› önleme davran›fllar› için hemflirelerin e¤itim<br />
öncesine göre e¤itim sonras›nda “maske takma” <strong>ve</strong> “boks gömle¤i<br />
giyme” davran›fllar›ndan ald›klar› puan ortalamas›nda istatistiksel<br />
olarak anlaml› fark bulunurken, eldi<strong>ve</strong>n giyme davran›fl› için<br />
e¤itim öncesine göre e¤itim sonras›nda anlaml› fark<br />
bulunmam›flt›r. Temas sonras› el y›kama davran›fllar›na<br />
bak›ld›¤›nda da hemflirelerin “sabun + antiseptik madde ile el<br />
y›kama” davran›fl›ndan e¤itim öncesi ile e¤itim sonras›nda<br />
ald›klar› puanlar aras›nda istatistiksel olarak anlaml› fark<br />
bulunmufltur (Tablo 3).<br />
Tablo 3: Hemflirelerin <strong>E¤itim</strong> Öncesi <strong>ve</strong> Sonras› Baz›<br />
Davran›fllar›na Yönelik Fark›ndal›k Düzeyi Puan<br />
Ortalamalar›n›n Karfl›laflt›r›lmas›<br />
E.O<br />
Davran›fllar -<br />
X SS<br />
Bulafl› Önleme Davran›fllar›<br />
Eldi<strong>ve</strong>n giyerim<br />
Maske takar›m<br />
Boks gömle¤i giyerim<br />
Fark›ndal›k Düzeyi Puan Ortalamalar›<br />
0.98<br />
0.11<br />
0.12<br />
Temas Sonras› El Y›kama Durumu<br />
Su <strong>ve</strong> sabun<br />
Sabun +<br />
antiseptik maddeler<br />
Antiseptik maddeler<br />
Fark›ndal›k Düzeyi Puan Ortalamalar›<br />
-<br />
X<br />
E.O<br />
SS<br />
0.92 0.3<br />
0.02 0.1<br />
0.25 0.4<br />
0.02 0.1<br />
0.00<br />
0.58<br />
0.00<br />
0.1<br />
0.3<br />
0.3<br />
0.0<br />
0.5<br />
0.0<br />
E.S<br />
-<br />
X SS<br />
1.00 0.0<br />
0.00 0.0<br />
0.74 0.4<br />
0.00 0.0<br />
E.S<br />
-<br />
X SS<br />
1.00<br />
0.00<br />
0.00<br />
0.00<br />
1.00<br />
0.00<br />
0.0<br />
0.0<br />
0.0<br />
0.0<br />
0.0<br />
RVG tan›s› ile yatan hastaya konulabilecek hemflirelik tan›lar›/ortak<br />
problemler için e¤itim öncesi <strong>ve</strong> sonras› enfeksiyon bulaflt›rma<br />
riski, atefl, kusma <strong>ve</strong> dehidratasyon tan›lar› için istatistiksel olarak<br />
anlaml› fark bulunmazken, ifltahs›zl›k <strong>ve</strong> deri bütünlü¤ünde<br />
bozulma riski tan›lar› için anlaml› fark saptanm›flt›r (Tablo 4).<br />
0.0<br />
- 2.236<br />
- 1.000<br />
- 5.333<br />
- 1.000<br />
Z<br />
- 1.000<br />
- 2.646<br />
- 2.828<br />
0.000<br />
- 5.196<br />
0.000<br />
0.025*<br />
0.317<br />
0.000**<br />
0.317<br />
E.Ö. = <strong>E¤itim</strong> öncesi; E.S.= <strong>E¤itim</strong> sonras› * p< 0.05; **p< 0.001<br />
p<br />
0.317<br />
0.008*<br />
0.005*<br />
1.000<br />
0.000**<br />
1.000<br />
E.Ö. = <strong>E¤itim</strong> öncesi; E.S.= <strong>E¤itim</strong> sonras› * p< 0.01; **p< 0.001<br />
Z<br />
p<br />
Etkenin ›s›ya dayan›kl›l›k durumu, insan d›fl› canl›larda hastal›k<br />
oluflturma durumu, s›k görüldü¤ü aylar, kuluçka süresi, en çok<br />
risk alt›nda olan yafl grubu, d›flk› özelli¤i, belirtilerin klinik seyiri,<br />
RVG’li bebe¤e anne sütü <strong>ve</strong>rme durumu, nozokomiyal<br />
enfeksiyonlara dahil olma durumu, afl› ile korunma durumu <strong>ve</strong><br />
preterm bebeklere afl› uygulanabilme durumu için do¤ru cevap<br />
<strong>ve</strong>ren hemflirelerin e¤itim öncesi <strong>ve</strong> e¤itim sonras› fark›ndal›k<br />
düzeyi puan ortalamalar› aras›nda yap›lan karfl›laflt›rmada<br />
istatistiksel olarak anlaml› sonuçlar elde edilirken, RVG’ye neden<br />
olan mikroorganizmalar, hastaneye en çok baflvuran ishal etkeni,<br />
tedavideki öncelikli amaç için elde edilen sonuçlar istatistiksel<br />
olarak anlaml› de¤ildir (Tablo 5).<br />
Hemflirelerin baz› demografik özellikleri ile fark›ndal›k düzeyi<br />
puan ortalamalar› aras›ndaki iliflki incelendi¤inde, medeni<br />
durumlar›, ünvanlar› <strong>ve</strong> çal›flma y›llar› yönünden e¤itim öncesi<br />
<strong>ve</strong> e¤itim sonras› fark›ndal›k düzeyi puan ortalamalar› aras›nda<br />
istatistiksel olarak bir fark olmad›¤› bulunurken, mezun olduklar›<br />
okul <strong>ve</strong> çal›flt›klar› kurumlar aras›nda anlaml› fark bulunmufltur<br />
(Tablo 6).<br />
Tart›flma<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 56-63<br />
59<br />
Tablo 4: Hemflirelik Tan›lar›/ Ortak Problemlere ‹liflkin<br />
Hemflirelerin <strong>E¤itim</strong> Öncesi <strong>ve</strong> Sonras› Fark›ndal›k Düzeyi<br />
Puan Ortalamalar›n›n Karfl›laflt›r›lmas›<br />
Hemflirelik<br />
Fark›ndal›k Düzeyi Puan Ortalamalar›<br />
Tan›lar›/Ortak<br />
Problemler -<br />
X<br />
E.O<br />
SS<br />
E.S<br />
-<br />
X SS<br />
Z p<br />
Enfeksiyon<br />
bulaflt›rma riski<br />
0.95 0.2 0.98 0.1 - 1.000 0.317<br />
‹fltahs›zl›k<br />
0.57 0.5 0.89 0.3 - 3.772 0.000*<br />
Deri bütünlü¤ünde<br />
bozulma riski<br />
0.55 0.5 0.98 0.1 - 5.112 0.000*<br />
Atefl<br />
0.02 0.1 0.06 0.2 - 1.342 0.180<br />
Kusma<br />
0.03 0.2 0.03 0.2 0.000 1.000<br />
Dehidratasyon 0.06 0.2 0.05 0.2 - 0.447 0.655<br />
E.Ö. = <strong>E¤itim</strong> öncesi; E.S.= <strong>E¤itim</strong> sonras› *p< 0.001<br />
Çal›flmada hemflirelerin fark›ndal›k düzeyini ortaya ç›karmak<br />
amac›yla RVG’ye neden olan mikroorganizmalar <strong>ve</strong> araflt›rma<br />
kapsam›ndaki hastanelere en çok baflvuran ishal etkeni için<br />
e¤itim öncesi <strong>ve</strong> e¤itim sonras› fark›ndal›k düzeyi puan<br />
ortalamalar› aras›nda önemli bir art›fl olmad›¤›ndan istatistiksel<br />
olarak sonuç anlaml› ç›kmam›flt›r (p= 0.317; p= 0.180; Tablo<br />
5). Bu sonuç bize hemflirelerin e¤itim öncesinde de rotavirüse<br />
neden olan mikroorganizma hakk›nda genellikle bilgileri<br />
oldu¤unu göstermektedir. Ülkemizdeki RVG ile ilgili<br />
çal›flmalar [7,10,11,14-19] incelendi¤inde rotavirüs görülme s›kl›¤›
Tablo 5: RVG' ye Yönelik De¤iflkenlere ‹liflkin Hemflirelerin <strong>E¤itim</strong> Öncesi <strong>ve</strong> Sonras› Fark›ndal›k Düzeyi Puan<br />
Ortalamalar›n›n Karfl›laflt›r›lmas›<br />
De¤iflkenler<br />
RVG’ye neden olan mikroorganizmalar<br />
Etkenin ›s›ya dayan›kl›l›k durumu<br />
Etkenin insan d›fl› canl›larda hastal›k oluflturma durumu<br />
RVG’nin s›k görüldü¤ü aylar<br />
Etkenin kuluçka süresi<br />
RVG’de en çok risk alt›nda olan yafl grubu<br />
Hastanenize en çok baflvuran ishal etkeni<br />
RVG’de d›flk› özelli¤i<br />
RVG belirtilerinin klinik seyri<br />
Rotavirüs tedavisindeki öncelikli amaç<br />
RVG’li bebe¤e anne sütü <strong>ve</strong>rme durumu<br />
Etkenin nozokomiyal enfeksiyonlar grubuna dahil olma durumu<br />
RVG’den afl› ile korunma durumu<br />
Preterm bebeklere rotavirüs afl›s›n›n uygulanabilme durumu<br />
%17-39.8 olarak belirtilmektedir. Bu çal›flmalar hastaneye<br />
baflvuran ishalli olgularda rotavirüs görülme oran›n›n AGE<br />
vakalar› içinde ilk s›ray› ald›klar›n› göstermektedir. Bu çal›flmadan<br />
elde edilen sonuçlar literatür do¤rultusunda de¤erlendirildi¤inde<br />
çal›flma kapsam›ndaki hastanelere AGE vakalar› içinde rotavirüs<br />
etkeninin ilk s›rada baflvurdu¤u, buralarda çal›flan hemflirelerin<br />
durumu gözlemledikleri <strong>ve</strong> hastalara bizzat bak›m <strong>ve</strong>rdikleri<br />
için etkenle karfl›laflt›klar› <strong>ve</strong> etkeni tan›d›klar› söylenebilir.<br />
Etkenin ›s›ya dayan›kl›l›k durumu için e¤itim öncesi <strong>ve</strong> e¤itim<br />
sonras› fark›ndal›k düzeyi puan ortalamalar› aras›ndaki art›fl<br />
istatistiksel olarak ileri derecede anlaml› ç›km›flt›r (p
Edirne ‹li Hastaneleri Çocuk Servislerinde Çal›flan Hemflirelerin Rotavirüs Gastroenteriti Hakk›nda Fark›ndal›k Düzeyinin Art›r›lmas›<br />
Nozokomiyal enfeksiyonlar aras›nda RVG’nin görülme s›kl›¤›na<br />
bak›lan çal›flmalar [5] incelendi¤inde nozokomiyal rotavirüsün<br />
en s›k ajan oldu¤u (%31- 87), tüm RVG’ler içinde %14.3- 50.8<br />
oran›nda yer ald›¤› belirtilmektedir. <strong>E¤itim</strong> sonras› puan<br />
ortalamalar›n›n e¤itim öncesine göre e¤itim sonras›nda artt›¤›<br />
<strong>ve</strong> bu art›fl›n istatistiksel olarak anlaml› oldu¤u belirlenmifltir<br />
(p
A R A fi T I R M A<br />
aras›ndaki art›fl istatistiksel olarak anlaml› bulunmufltur (p
haz›rlanmas›, konunun gündemde tutulmas›, araflt›rma<br />
sonuçlar›n›n <strong>ve</strong>rilerin topland›¤› hastanelere duyurulmas› <strong>ve</strong><br />
konu ile ilgili yeni çal›flmalar›n yap›lmas› önerilebilir.<br />
KAYNAKLAR<br />
Edirne ‹li Hastaneleri Çocuk Servislerinde Çal›flan Hemflirelerin Rotavirüs Gastroenteriti Hakk›nda Fark›ndal›k Düzeyinin Art›r›lmas›<br />
1. WHO Weekly Epidemiological Record 2007, No: 32, 82, 285-296,<br />
http://www.who.int/wer. (Eriflim tarihi: 01.12.2009).<br />
2. Parashar UD, Gibson CJ, Bresse JS, Glass RI. Rotavirus and se<strong>ve</strong>re<br />
childhood diarrhea. Emerg Infect Dis 2006;12(2):304-6.<br />
3. Salman N. Rotavirüs. Klinik Aktüel T›p (Güncel Viral Enfeksiyonlar<br />
Özel Say›s›) 2005;58-60.<br />
4. American Academy of Pediatrics. Rotavirus infections. In: Pickering LK,<br />
Baker CJ, Long SS, McMillian JA, editors. Red Book: 2006 Report of the<br />
Committe on Infections Diseases. 27th ed. Elk Gro<strong>ve</strong> Village, IL: American<br />
Academy of Pediatrics; 2006. p. 572-4.<br />
5. Salman N. Çocuklarda nozokomiyal rotavirüs enfeksiyonlar›. ‹çinde:<br />
Salman N, editör. Rotavirüs enfeksiyonlar› <strong>ve</strong> korunma. ‹stanbul: Medya<br />
Tower Yay›nc›l›k; 2007. p. 69-74.<br />
6. Göçmen ‹, Karademir F, Ezdar ‹, Erkan O, Özkaya H, Mete Z. ‹shal<br />
yak›nmas›yla baflvuran çocuklarda rotavirüs araflt›r›lmas›. Klimik Dergi<br />
1995;8(2):75-6.<br />
7. Kurugöl Z, Geylani S, Karaca Y, Umay F, Erensoy S, Vardar F, et al.<br />
Rotavirus gastroenteritis among children under fi<strong>ve</strong> years of age in Izmir,<br />
Turkey. Turk J Pediatr 2003;45(4):290-4.<br />
8. Kurugöl Z. Rotavirüs afl›lar›. Çocuk Enfeksiyon Dergisi 2007;1(Özel<br />
say› 1):76-82.<br />
9. WHO Under 5 years of age deaths with rotavirüs infection 2004.<br />
http://www.who.int/immunization_monitoring/burden/<br />
ch›ld_rota_deaths_2004_excel_<strong>ve</strong>rsion.xls (Eriflim tarihi: 20.05.2008).<br />
10. Bulut Y, ‹fleri L, A¤el E, Durmaz B. Akut gastroenterit ön tan›l› çocuklarda<br />
rotavirüs pozitifli¤i. ‹nönü Üni<strong>ve</strong>rsitesi T›p Fakültesi Dergisi<br />
2003;10(3):143-5.<br />
11. Biçer S, Bezen D, Sezer S, Yavuzcan D, Akp›nar Tekgündüz S <strong>ve</strong> ark.<br />
Acil çocuk servisindeki akut gastroenterit olgular›nda rotavirüs <strong>ve</strong><br />
adenovirüs infeksiyonlar›. ANKEM Dergi 2006;20(4):206-9.<br />
12. Bahar, Z. Verilerin çözümlenmesinde istatiksel yöntemler. ‹çinde: Erefe<br />
‹, editör. <strong>Hemflirelikte</strong> araflt›rma ilke süreç <strong>ve</strong> yöntemleri. ‹stanbul: Odak<br />
Ofset; 2002; s. 189-250.<br />
13. Özdemir O. Medikal istatistik. ‹stanbul: ‹stanbul Medikal Yay›nc›l›k;<br />
2006.<br />
14. Karsl›gil T, K›l›ç H‹, Balc› ‹. 0-6 yafl çocuklarda rotavirüs gastroenteritleri<br />
<strong>ve</strong> bunun laktoz intolerans› üzerine etkisi. Türk Mikrobiyolji Cemiyeti<br />
Dergisi 2003;33(2):137-42.<br />
15. Tafl E, Ardݍ N. Akut gastroenteritli olgularda termofilik Campylobacter,<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 56-63<br />
63<br />
Escherichia coli 0157:H7 <strong>ve</strong> rotavirüs s›kl›¤›. Klimik Dergisi<br />
2004;17(3):186-90.<br />
16. Nazik H, ‹lktaç M, Öngen B. Çocukluk yafl grubu gasteronteritlerinde<br />
rotavirüs s›kl›¤›n›n araflt›r›lmas›. ANKEM Dergi 2006;20(4):233-5.<br />
17. fiimflek Y, Bostanc› ‹, Bozday› G, Öner N, Ahmed A, Rota S <strong>ve</strong> ark. 0-<br />
5 yafl çocuklarda akut gastroenteritte rotavirüs s›kl›¤› <strong>ve</strong> serotip özellikleri.<br />
Türkiye Klinikleri Pediatrik Bilimler 2007;16:165-70.<br />
18. Biçer S, fiahin GT, Koncay B, Yavuzcan D, Gemici H, Engerek N <strong>ve</strong> ark.<br />
Çocuk acil servisinde rotavirüs gastroenteriti olgular›n›n s›kl›¤›. Çocuk<br />
Enfeksiyon Dergisi 2008;2(3):96-9.<br />
19. ‹nci A, Kurto¤lu MG, Baysal B. Bir e¤itim araflt›rma hastanesinde rotavirüs<br />
gastroenteriti prevalans›n›n araflt›r›lmas›. ‹nfeksiyon Dergisi<br />
2009;23(2):79-82.<br />
20. Ak›nc› N, Ercan TE, Yalman N, Eren A, Se<strong>ve</strong>rge B, Ercan G. Akut<br />
gastroenteritli çocuklarda adenovirüs <strong>ve</strong> rotavirüs. Çocuk Enfeksiyon<br />
Dergisi 2007:1(3);98-101.<br />
21. Centers for Disease Control and Pre<strong>ve</strong>ntion. Pre<strong>ve</strong>ntion of Rotavirüs<br />
Gastroenteritis Among Infants and Ch›ldren. MMWR Morb Mortal<br />
Weekly Report, 2006; 55 (RR12):1-13.<br />
http://www.cdc.gov/&ei=50wS93nGZPesAaEqv2_Bw&sa=X&oi=<br />
translate&ct=result&resnum=1&<strong>ve</strong>d=0CBMQ7gEwAA&prev=<br />
/search%3Fq%3Dcdc%26hl%3Dtr. (Eriflim tarihi: 19.12.2009).<br />
22. Lau SA, Uba A, Lehman D, Cengiz AB, Kara A. (Çev). Enfeksiyon<br />
hastal›klar›. ‹çinde: Rudolph A, Kamei RK, O<strong>ve</strong>rby KJ, (editör), (Çeviri<br />
editörü: Yurdakök M). Rudolph’s Fundamentals of Pediatrics. Türkçe<br />
3. Bas›m, Ankara: Günefl Kitabevi Ltd. fiti; 2003.<br />
23. Centers for Disease Control and Pre<strong>ve</strong>ntion. Pre<strong>ve</strong>ntion of rotavirus<br />
gastroenteritis among infants and children: recommendations of the<br />
advisory committee on immunization practices (ACIP). MMWR Recomm<br />
Report. 2009;58(RR-2):1–25.<br />
http://www.cdc.gov/&ei=50wS93nGZPesAaEqv2_Bw&sa=X&oi=<br />
translate&ct=result&resnum=1&<strong>ve</strong>d=0CBMQ7gEwAA&prev=<br />
/search%3Fq%3Dcdc%26hl%3Dtr (Eriflim tarihi: 19.12.2009).<br />
24. Kara A. Rotavirüs <strong>ve</strong> özellikleri. ‹çinde: Salman N, editör. Rotavirüs<br />
enfeksiyonlar› <strong>ve</strong> korunma. ‹stanbul: Medya Tower Yay›nc›l›k; 2007.<br />
s. 7-16.<br />
25. Pérez-Schael I, Salinas B, González R, Salas H, Ludert JE, Escalona M,<br />
et al. Rotavirus mortality confirmed by etiologic identification in<br />
Venezuelan children with diarrhea. Pediatr Infect Dis J 2007;26(5):393-<br />
7.<br />
26. Kubar O, Susenko G, Kuleshova L, et al. Rotavirus hospital sur<strong>ve</strong>illance<br />
in Saint-Petersburg, Russia. 8. International Rotavirus Symposium,<br />
‹stanbul: 2008.<br />
27. Meng C, Kilgore P, Nyambat B, et al. Hospital-based rotavirus diarrhea<br />
sur<strong>ve</strong>illance at The National Padiatric Hospital, Phnom Penh, Cambodia.<br />
8. International Rotavirus Symposium, ‹stanbul: 2008.<br />
28. Orhon Ffi. Yeni afl›lar: Rotavirüs, human papilloma virüs <strong>ve</strong> pnömokok<br />
afl›lar›. Türkiye Klinikleri Pediatrik Bilimler 2007;3:81-90.<br />
29. Süo¤lu ÖD. Akut gastroenterit tedavisi. ‹çinde: Salman N, editör.<br />
Rotavirüs enfeksiyonlar› <strong>ve</strong> korunma. ‹stanbul: Medya Tower Yay›nc›l›k;<br />
2007. p. 56-68.
S O N G E L ‹ fi M E L E R<br />
Eriflkinlerde Kalple ‹lgili Risk Faktörlerini<br />
Azaltmaya Yönelik Hemflire Liderli¤indeki<br />
Giriflimler<br />
Nurse-led Inter<strong>ve</strong>ntions to Reduce Cardiac Risk<br />
Factors in Adults<br />
ÇEV‹R‹: ÖZLEM YAZICI KORKMAZ*<br />
Öneriler<br />
Hemflire liderli¤indeki klinikler, sa¤l›kl› eriflkinlerin<br />
yan› s›ra kalp hastal›¤› olan <strong>ve</strong> kardiyak risk<br />
faktörlerinin varl›¤› bilinen hastalarda da kardiyak<br />
risk faktörlerini azaltabilir. (S›n›f A)<br />
Hemflire liderli¤indeki kliniklerin kullan›m›, özellikle<br />
kan bas›nc›n›n kontrol alt›na al›nmas›, kolesterolün<br />
düflürülmesi, diyet de¤iflikli¤inin sa¤lanmas› <strong>ve</strong><br />
fiziksel aktivitenin art›r›lmas› ile ilgili olarak<br />
desteklenmektedir. (S›n›f A)<br />
Hemflirelik giriflimlerinin uzun vadede yararlar› baz›<br />
ç›kt›larla anlafl›labilir; örne¤in diyet de¤iflikli¤i <strong>ve</strong><br />
kolesterol düzeyleri gibi, oysa baz›lar› örne¤in<br />
sigaran›n b›rak›lmas›na etkisi belirsizdir. Geliflmifl<br />
sa¤l›k önlemlerinin sa¤lanmas›n› art›rmak için<br />
hemflire liderli¤indeki kliniklerin en iyi nas›l<br />
desteklenebilece¤ini belirlemek amac›yla araflt›rma<br />
yap›lmas› gerekmektedir. (S›n›f A)<br />
Bütün sa¤l›k bak›m sistemleri için pratisyenler <strong>ve</strong>ya<br />
hastaneler taraf›ndan maliyet etkili hemflirelik<br />
giriflimlerinin oluflturulmas›na ihtiyaç vard›r.<br />
(S›n›f A)<br />
* Ö Yaz›c› Korkmaz, Yard. Doç. Dr.<br />
<strong>Koç</strong> Üni<strong>ve</strong>rsitesi Hemflirelik Yüksekokulu<br />
Semahat Arsel Hemflirelik <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Merkezi (<strong>SANERC</strong>)<br />
Güzelbahçe sokak No:20, 34365 Niflantafl›/‹stanbul<br />
Tel.: 0 212 311 26 48 Faks: 0 212 311 26 30<br />
e-posta: okorkmaz@ku.edu.tr<br />
Bilginin Kayna¤›<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 64-67<br />
64<br />
This information sheet first published as the Joanna Briggs Institute.<br />
Nurse-led inter<strong>ve</strong>ntions to reduce cardiac risk factors in adults.<br />
Best Practice: evidence based information sheets for health professionals 2009; 13(5):1-4<br />
Bu “En ‹yi Uygulama Bilgi Formu” Joanna Briggs Institute (JBI)<br />
taraf›ndan yay›nlanan bilgilerin yerini alan <strong>ve</strong> güncellenen,<br />
2005 [2] y›l›nda yay›nlanm›fl olan 6 randomize klinik çal›flman›n<br />
sistematik incelemesine dayanmaktad›r. [3] ‹la<strong>ve</strong> bilgiler, 2007<br />
y›l›nda yay›nlanan sistematik incelemeden elde edilmifltir. [4]<br />
Sonuç olarak, bu bilgiler toplam 22 randomize kontrollü<br />
çal›flmadan elde edilmifltir. Orijinal kaynaklar sistematik<br />
incelemelerden edinilebilir. [3,4]<br />
Önerilerin S›n›fland›r›lmas›<br />
Öneriler, 2006 y›l›nda JBI taraf›ndan gelifltirilen<br />
“Kan›tlar›n Etkinli¤i” [1] s›n›flamas›na göre yap›lm›flt›r.<br />
S›n›f A<br />
Güçlü kan›tlarla desteklenmektedir.<br />
S›n›f B<br />
Orta dereceli kan›tlarla desteklenmektedir.<br />
S›n›f C<br />
Desteklenmemektedir.
Girifl<br />
S<br />
on y›llarda kronik hastal›klar›n yönetiminin oda¤› genel<br />
olarak hastaneden halka do¤ru kaym›flt›r. Halk sa¤l›¤›nda<br />
yeni ortaya ç›kan alanlardan biri de hemflire liderli¤indeki<br />
kliniklerdir. Hemflire taraf›ndan yönetilen klinikler<br />
hastal›klar›n tedavisinden çok sa¤l›¤›n gelifltirilmesine yönelik<br />
e¤itimlere yo¤unlaflmakta <strong>ve</strong> hastalar taraf›ndan ilgi görmektedir.<br />
Hemflire liderli¤indeki klinikler özellikle kanser terapisi,<br />
kontinans (d›flk› tutma) yönetimi, yara bak›m›, sigaray› b›rakma<br />
<strong>ve</strong> koroner kalp hastal›¤› (KKH) alanlar›nda uzman hemflirelere<br />
(nurse practitioner) profesyonel özerklik/otonomi kazand›rarak<br />
daha fazla geliflim f›rsat› <strong>ve</strong>rdi¤i için uygulamada hemflirelere<br />
de katk› sa¤lamaktad›r.<br />
Nüfusun yafllanmas›yla muhtemelen artacak olan koroner kalp<br />
hastal›¤› bat› ülkelerinde temel hastal›k <strong>ve</strong> ölüm sebebidir.<br />
Burada sözedilen araflt›rmalar›n ço¤u KKH insidans›n›n yüksek<br />
oldu¤u ‹ngiltere’de yap›lm›flt›r. Fakat bak›m prosedürleri di¤er<br />
bat› ülkelerinden farkl› de¤ildir <strong>ve</strong> sonuçlar›n karfl›laflt›r›labilir<br />
oldu¤u düflünülmektedir. KKH geliflen bireylerin daha a¤›r<br />
koroner hastal›klarla karfl›laflma olas›l›¤› en yüksek düzeydedir.<br />
Sa¤l›kl› bir yaflam biçimi gelifltirip sürdürmek, bu bireylerde<br />
kardiyovasküler ölümleri azaltmaya ciddi anlamda yard›mc›<br />
olabilir. Mevcut ekonomik <strong>ve</strong> siyasi ortamda kronik hastalar›n<br />
yönetimini en iyi düzeye getirmek öncelikli konulardand›r.<br />
Yo¤un hastane <strong>ve</strong> genel muayenehane ortamlar›nda çeflitli<br />
hastalara hemflire denetiminde hizmet sa¤lamak da KKH gibi<br />
kronik hastal›klar› olan insanlara kaliteli bak›m sa¤lama<br />
yollar›ndan biridir. Kavramsal olarak muayenehane<br />
hemflirelerinin hastayla yak›nl›k, sürekli dan›flma için uygunluk<br />
<strong>ve</strong> akut bir kriz an›nda de¤il de, hastalar haz›r oldu¤unda<br />
müdahale yapma potansiyellerinden dolay› risk faktörü azaltmaya<br />
katk›lar› vard›r.<br />
Tan›mlar<br />
Bu bilgi k›lavuzuna özel olarak afla¤›daki tan›mlar<br />
kullan›lacakt›r:<br />
Hemflire; genel bir uygulama ortam›nda uzman kiflinin<br />
denetimi alt›nda hemflirelik hizmeti <strong>ve</strong>ren kay›tl› <strong>ve</strong>ya<br />
diplomas› onaylanm›fl hemflire.<br />
Koroner kalp hastal›¤› (KKH); kalp kas› hastal›klar›<br />
<strong>ve</strong> kalp, beyin <strong>ve</strong> di¤er önemli organlar› destekleyen<br />
vasküler sistem hastal›klar› da dahil olmak üzere<br />
çeflitli hastal›klar› içeren bir terim. En yayg›n flekilleri<br />
iskemik kalp hastal›¤›, konjestif kalp yetersizli¤i <strong>ve</strong><br />
inmedir.<br />
Kardiyak risk faktörleri; KKH olas›l›¤›n› art›ran sa¤l›k<br />
<strong>ve</strong>ya yaflam biçiminin etkileri. Bilinen risk faktörleri<br />
aras›nda afl›r› kilo, sigara, yüksek kolesterol seviyesi,<br />
hareketsiz yaflam tarz› <strong>ve</strong> yüksek düzey alkol al›m›<br />
bulunmaktad›r.<br />
Eriflkinlerde Kalple ‹lgili Risk Faktörlerini Azaltmaya Yönelik Hemflire Liderli¤indeki Giriflimler<br />
Hedef<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 64-67<br />
65<br />
Bu bilgi k›lavuzunun amac› sa¤l›kl› eriflkinlerde oldu¤u kadar<br />
kardiyovasküler hastal›klar› olan insanlarda da kardiyak risk<br />
faktörlerini azaltacak hemflire liderli¤indeki klinik müdahaleler<br />
için mevcut olan en uygun kan›tlar› sunmakt›r.<br />
<strong>Araflt›rma</strong>n›n Kalitesi<br />
Bu incelemeler 22 adet randomize kontrollü çal›flma (RKÇ)<br />
fleklinde A düzeyi kan›ttan oluflur. Bu bilgi formu, sözedilen<br />
çal›flmalar›n sonuçlar›n›n bir sentezi halindedir. Yine de, küçük<br />
örneklem boyutu <strong>ve</strong> görece k›sa takip süreleri dolay›s›yla pek<br />
çok çal›flman›n s›n›rl› oldu¤unu da belirtmek gerekir.<br />
Giriflim Çeflitleri<br />
‹lgili müdahaleler KKH riski tafl›yan hastalar için hemflire<br />
liderli¤indeki kliniklerle bütünleflmifl genel muayenehane alan›yla<br />
ilgili olanlard›. Bunlar aras›nda bireysellefltirilmifl sa¤l›k<br />
de¤erlendirmesi, yaflam biçimi dan›flmanl›¤›, sa¤l›k e¤itimi,<br />
takip, sevk <strong>ve</strong> güdüleyici (motivasyonel) görüflme gibi çeflitli<br />
stratejiler bulunmaktayd›. Daha belirli ilgi alanlar› ise sigaray›<br />
b›rakma, alkol tüketimini azaltma <strong>ve</strong> kilo azaltma programlar›yd›.<br />
Hemflire müdahalelerinin etkileri genelde “ola¤an bak›mla”<br />
karfl›laflt›r›lm›flt›, ama bu da her zaman tam anlam›yla<br />
detayland›r›lmam›flt›.<br />
Sonuç Ölçümleri<br />
Temel sonuçlar kan bas›nc›, alkol al›m›, kolesterol seviyesi,<br />
diyet, fiziksel aktivite miktar›, sigara içme durumu, vücut<br />
kütlesidir. Bu sonuçlara afla¤›da yer <strong>ve</strong>rilmifltir. ‹kincil derecede<br />
önemli sonuçlar aras›nda ise kayg›, depresyon <strong>ve</strong> tedaviden<br />
memnuniyet bulunmaktad›r. Bilinen KKH’si olan hastalar›n<br />
hemflire liderli¤inde e¤itim seanslar› <strong>ve</strong> güdüleyici görüflmelerin<br />
ard›ndan ola¤an bak›ma k›yasla kayg› <strong>ve</strong> depresyon<br />
bildirimlerinde önemli bir azalma olmufltur. [2]<br />
Kan bas›nc›<br />
Hemflire liderli¤inde güdüleyici görüflme, dan›flma <strong>ve</strong> e¤itim<br />
k›lavuzu fleklinde rehberlik alan kat›l›mc›lar›n 18 hafta sonra<br />
ilk sa¤l›k durumlar›na bak›lmaks›z›n sistolik <strong>ve</strong> diyastolik kan<br />
bas›nc› azalm›flt›. Befl çal›flmada (3 klinik <strong>ve</strong> 2 genel halk) kan<br />
bas›nc›nda ya giriflim <strong>ve</strong> kontrol gruplar›nda ya da taban<br />
de¤erden 12 ayl›k takip süresine kadar olanlarda önemli derecede<br />
azalma bulundu. Antihipertansif ilaçlar›n reçete edilmesi de bu<br />
zaman diliminde önemli derecede azald›. 18. ay›n takip <strong>ve</strong>risinde<br />
kontrol grubuna k›yasla giriflim grubunda ortalama sistolik <strong>ve</strong>ya<br />
diyastolik kan bas›nc› aras›nda önemli bir fark görülmedi. Bu<br />
bulgular hemflire giriflimlerinin 12 ayl›k süreçte etkili oldu¤unu<br />
göstermektedir, ancak bu fayda 18. ayda art›k görülmemektedir.<br />
Alkol al›m›<br />
‹ki çal›flmada hemflire liderli¤indeki e¤itim seanslar›n›n alkol
S O N G E L ‹ fi M E L E R<br />
al›m›na etkisi araflt›r›lm›flt›r <strong>ve</strong> ikisinde de hemflire liderli¤indeki<br />
e¤itim seanslar›ndan sonra kat›l›mc›lar›n (kardiyak risk faktörü<br />
olsun ya da olmas›n) alkol al›m›n›n azald›¤› bulunmufltur. Bu<br />
sonuç, 18 hafta için önemli olmakla birlikte 12. ile 18. ay <strong>ve</strong><br />
4 y›l boyunca sürmemifltir.<br />
Beden kütlesi<br />
Kilolu insanlar›n beden kütlesini inceleyen araflt›rmalar beden<br />
a¤›rl›¤› yüzdesi <strong>ve</strong>ya beden kitle indeksi’nde (BK‹) düflüfl<br />
bildirmektedir; kat›l›mc›lar›n üçte birinden fazlas›nda %5’e<br />
kadar düflüfl olmufltur (denge a¤›rl›¤› çal›flmas›, 2005). Kilo<br />
kayb›n›n uzun süre devam edip etmedi¤i ço¤u çal›flmada belirsiz<br />
kalm›flt›r.<br />
Kolesterol<br />
Üç araflt›rmada ortalama kolesterol seviyelerinde 3 ay, 12 ay <strong>ve</strong><br />
4 y›lda önemli geliflmeler gözlenmifltir. Bir çal›flmada, bafllang›ç<br />
kolesterol seviyesi yüksek olanlar›n daha düflük bafllang›ç seviyesi<br />
olanlara göre daha fazla düflüfl gösterdi¤inin alt› çizilmifltir. Bu,<br />
potansiyel olarak bu grupta diyete ba¤l› al›m gibi destekleyici<br />
faktörlerde de¤iflme kapasitesini yans›t›r. Bir çal›flmada, hemflire<br />
liderli¤inde yönetilen grubun toplam kolesterol, yüksek <strong>ve</strong><br />
düflük yo¤unluklu lipoprotein konsantrasyonlar›nda 6 ayl›k<br />
deneme sonunda taban de¤erlere k›yasla önemli düflmeler<br />
oldu¤u vurgulanm›flt›r. Baflka bir çal›flmada, hemflirelerin öneri<br />
<strong>ve</strong>rdi¤i grupla ola¤an bak›m alan grup karfl›laflt›r›lm›flt›r. 12<br />
ayl›k takipte müdahale grubunda %80 uyuma ulafl›lm›flt›r; bu<br />
da kontrol grubuna k›yasla serum kolesterolünde ortalama<br />
azalmaya iflaret etmektedir. Buna da toplam <strong>ve</strong> doymufl ya¤dan<br />
kazan›lan besin enerjisi yüzdesinde düflme efllik etmifltir.<br />
Diyet<br />
Öz bildirim ölçe¤i, ya¤ skoru <strong>ve</strong>ya doymufl ya¤ al›m›n›n<br />
kullan›ld›¤› dört çal›flmada hemflire liderli¤inde müdahaleyi<br />
takiben diyet sonras› genel bir geliflme görülmüfltür. ‹ki KKH<br />
odakl› çal›flmada diyette önemli geliflmeler bildirilmifltir. “Kalbin<br />
De¤iflimi çal›flmas›”nda (2005) kontrol grubuna k›yasla müdahale<br />
grubunda daha az ya¤ al›m›na dair kan›t bulunmufltur. ‹ki<br />
çal›flmada ise 1 <strong>ve</strong> 4 y›lda müdahale grubunda kontrol grubuna<br />
oranla doymufl ya¤ al›m›nda önemli derecede azalma<br />
görülmüfltür. Bu da yaflam biçimi de¤iflikliklerinin sürdü¤ünü<br />
göstermektedir.<br />
Fiziksel aktivite<br />
Hemflirelik giriflimlerini fiziksel aktivite seviyesinde inceleyen<br />
çal›flmalar, kat›l›mc›lar taraf›ndan bildirilen fiziksel aktivite<br />
miktar›nda genel bir art›fl bildirmifltir.<br />
Hemflire e¤itimine ek olarak <strong>ve</strong>rilen dan›flmanl›k <strong>ve</strong> e¤itim<br />
k›lavuzu kat edilen yürüme mesafesinde art›fla sebep olmufltur.<br />
Hemflire-hasta etkileflimlerinde yüksek <strong>ve</strong>ya düflük seviyenin<br />
fiziksel aktiviteye bir etkisi olmam›flt›r.<br />
Sigara içme<br />
Hemflire liderli¤indeki giriflimlerin sigaray› b›rakmada etkilili¤i<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 64-67<br />
66<br />
belirsizdir <strong>ve</strong> öz bildirim yöntemleriyle çeliflmektedir. Bir<br />
çal›flmada gün bafl›na içilen sigaran›n hemflire giriflimi uygulanan<br />
grupta 4 ay içinde önemli bir azalma sa¤lad›¤› gösterilmifltir<br />
(Kalbin De¤iflimi çal›flmas›). Gün bafl›na içilen sigara say›s›nda<br />
giriflim grubunda bir y›l içinde azalma sa¤lanm›flt›, ancak bu<br />
azalma kontrol grubuna göre art›k önemli derecede farkl› de¤ildi.<br />
Bildirilen sigara içme durumuyla laboratuvar sonuçlar› aras›nda<br />
farklar bulunmaktayd›. Örne¤in kontrol <strong>ve</strong> giriflim gruplar›ndaki<br />
kat›l›mc›lar b›rakt›klar›n› söylemelerine ra¤men sigara içmeye<br />
devam etmifltir.<br />
Sonuç<br />
Yak›n zamanda yap›lan araflt›rmalar 2005 y›l›nda yay›nlanan<br />
önerilerin aleyhine sonuçlar <strong>ve</strong>rmemifltir. Koroner kalp<br />
hastal›klar›n›n yönetiminde <strong>ve</strong> risk faktörlerinin azalt›lmas›nda<br />
hemflire giriflimlerinin önemi, hastalar›n sa¤l›k sonuçlar›nda<br />
iyileflme olarak ortaya konmufltur. Ancak, sonuç ölçümlerindeki<br />
de¤iflimler <strong>ve</strong> tutars›z sonuçlar kesin bir yarg›ya varmay›<br />
zorlaflt›rmaktad›r. Kayg› <strong>ve</strong> depresyon, yaflam kalitesi, diyet<br />
uygulama <strong>ve</strong> fiziksel aktiviteyi de içeren genel sa¤l›k <strong>ve</strong> yaflam<br />
biçimi sonuçlar›nda da iyileflme görülmüfltür. Hemflire<br />
liderli¤indeki kliniklere atfedilen yararl› etkiler gö¤üs a¤r›s›<br />
fliddetinde azalma, kan bas›nc›, kolesterol seviyesi, ilaç<br />
zamanlar›na uyum <strong>ve</strong> yaflam biçimi de¤iflikliklerinde de kendini<br />
göstermifltir. Bunlardan kan bas›nc›, vücut kütlesi <strong>ve</strong> kolesterol<br />
seviyeleri hastalarda ölçülmüfltür. Di¤er sonuçlar›n tümü hastalar<br />
taraf›ndan bildirilmifltir <strong>ve</strong> dikkatle yorumlanmal›d›r. Kan<br />
bas›nc›nda azalmalar›n 18. de¤il de 12. ayda bildirildi¤i de<br />
unutulmamal›d›r. Bu da giriflimlerin k›sa <strong>ve</strong> orta vadede etkili<br />
oldu¤unu göstermektedir. Bu erken <strong>ve</strong> orta vadede baflar›, vücut<br />
kütlesinde azalmalarla da gözlenir. Uzun vadeli de¤ifliklikler<br />
için ek yöntemler gerekebilir. Diyet <strong>ve</strong> kolesterol seviyelerinde<br />
geliflmeler giriflimlerden 4 y›l sonras›na kadar gözlenmifltir. Bu<br />
da hemflire giriflimlerinin sa¤l›k bak›m›nda uzun vadeli sonuçlar›<br />
olabilece¤ini göstermektedir. Hemflire girifliminin sigaray›<br />
b›rakmada etkilili¤i belirsizdir, içilen sigara say›s›n›n k›sa vadede<br />
azald›¤›na dair kan›t bulunmaktad›r, ancak bu 12 ayda<br />
sürdürülmeyen küçük bir azalmad›r.<br />
Çal›flmalarda hemflire liderli¤indeki kliniklerle ilgili hiçbir<br />
olumsuz sonuç bildirilmemifltir. Yararl› sonuçlar› art›rmak için<br />
kliniklerdeki hemflirelerin uygulad›¤› giriflimlerin içeri¤i <strong>ve</strong><br />
sunumunun daha fazla incelenmesi gerekmektedir. Ayr›ca,<br />
hemflire giriflimlerinin hekimler <strong>ve</strong> di¤er sa¤l›k uzmanlar›n›n<br />
giriflimleriyle karfl›laflt›rmal› olarak maliyet etkilili¤ini görmek<br />
için ek araflt›rmalar gereklidir. Uluslararas› sa¤l›k sistemleri<br />
aras›nda farkl›l›¤a bak›l›rsa maliyet etkilili¤iyle ilgili çal›flmalar›n<br />
bireysel sa¤l›k sistemi farklar›n› ele almalar› gerekmektedir.
KAYNAKLAR<br />
1. The Joanna Briggs Institute. Systematic reviews - the review process,<br />
Le<strong>ve</strong>ls of evidence. Accessed on-line 2009<br />
http://www.joannabriggs.edu.au/pubs/approach.php.<br />
2. The Joanna Briggs Institute. Nurse-led cardiac clinics for adults with<br />
coronary heart disease. Best Practice: evidence-based information sheets<br />
for health professionals. 2005;9(1):1-6.<br />
3. Page T, Lockwood C, Conroy-Hiller T. Effecti<strong>ve</strong>ness of nurse-led cardiac<br />
clinics in adult patients with a diagnosis of coronary heart disease.<br />
International Journal of Evidence-Based Healthcare. 2005;3(1):2-26.<br />
4. Halcomb E, Moujalli S, Griffiths R, Davidson P. Effecti<strong>ve</strong>ness of general<br />
practice nurse inter<strong>ve</strong>ntions in cardiac risk factor reduction among<br />
adults. International Journal of Evidence-Based Healthcare 2007;5:269-<br />
95.<br />
5. Pearson A, Wiechula R, Court A, Lockwood C. The JBI model of evidencebased<br />
healthcare. Int J of Evid Based Healthc 2005;3(8):207-15.<br />
The Joanna Briggs Institute,<br />
Royal Adelaide Hospital,<br />
North Terrace, South Australia, 5000<br />
http://www.joannabriggs.edu.au<br />
ph: +61 8 8303 4880, fax: +61 8 8303 4881<br />
e-mail: jbi@adelaide.edu.au<br />
Eriflkinlerde Kalple ‹lgili Risk Faktörlerini Azaltmaya Yönelik Hemflire Liderli¤indeki Giriflimler<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 64-67<br />
67<br />
Bu En ‹yi Uygulama Formu konu ile ilgili mevcut en iyi kan›tlar›<br />
sunmaktad›r. Sa¤l›k profesyonellerinin çal›flt›klar› ortam, hastalar›n<br />
tercihleri <strong>ve</strong> klinik kararlar› dikkate alarak bu kan›tlar› kullanmalar›<br />
gerekir. [5]<br />
Teflekkürler<br />
Bu “En ‹yi Uygulama Bilgi Formu” uzman inceleme panelinin/heyetinin<br />
katk›lar›yla, Joanna Briggs Enstitüsü taraf›ndan gelifltirilmifltir.<br />
• Joan Har<strong>ve</strong>y MSn RN CCRN, Ocean Medical Centre, New Jersey,<br />
USA<br />
• Assistant Professor Ricki Loar PhD ARNP FNP-BC GNP-BC, Uni<strong>ve</strong>rsity<br />
of Oklahoma College of Nursing, USA<br />
Ek olarak, bu En ‹yi Uygulama Bilgi Formu uluslararas› Joanna Briggs<br />
‹flbirli¤i Merkezlerinin temsilcileri taraf›ndan incelenmifltir.<br />
“Bu En ‹yi Uygulama Bilgi For mu’nda tan›mlanan gir iflimleri sadece ilgili alanda yeter li deneyimi olan<br />
kifliler kullanmal›d›r. Her bilgi, kullan›ma haz›r duruma getirildikten sonra kullan›ma sunulmal›d›r. Bu<br />
En ‹yi Uygulama Bilgi Formu, mevcut araflt›rma <strong>ve</strong> uzman görüfllerini özetlemekte olup, bak›m s›ras›nda<br />
karfl›lafl›labilecek herhangi bir zarar, kay›p <strong>ve</strong>ya maliyet art›fllar›ndan ilgili kurumlar yasal olarak sorumlu<br />
de¤ildir.”<br />
Bu bilgi, Joanna Briggs Enstitüsü’nden özel izin ile, or ijinal yay›m›ndan al›narak tercüme edilmifl <strong>ve</strong><br />
düzenlenmifl tir.
E K G K Ö fi E S ‹<br />
12 Derivasyonlu EKG De¤erlendirme<br />
12 Derivation ECG Interpretation<br />
AYDA KEBAPÇI*<br />
Kapsaml› bir EKG de¤erlendirmede afla¤›da belirtilen kriterlerin sistematik olarak incelenmesi gerekir.<br />
❤ Atriyal <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>ntriküler düzen<br />
❤ Atriyal <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>ntriküler h›z<br />
❤ P dalgas›n›n varl›¤›, yönü, flekli, geniflli¤i <strong>ve</strong> yüksekli¤i<br />
❤ PR aral›¤›, eflitli¤i, PR bölümünde çökme <strong>ve</strong>ya<br />
yükselme<br />
* A Kebapç›, Okutman<br />
<strong>Koç</strong> Üni<strong>ve</strong>rsitesi Hemflirelik Yüksekokulu<br />
Semahat Arsel Hemflirelik <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Merkezi (<strong>SANERC</strong>)<br />
Güzelbahçe sok. No:20, 34365 Niflantafl›/‹stanbul<br />
Tel: 0212 311 26 16 Faks: 0212 311 26 02<br />
e-posta: akebapci@ku.edu.tr<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 68-70<br />
68<br />
❤ QRS kompleksinin flekli <strong>ve</strong> QRS aral›¤›<br />
❤ T dalgas›n›n flekli <strong>ve</strong> yönü<br />
❤ ST bölümünde çökme <strong>ve</strong>ya yükselme<br />
❤ QT aral›¤›<br />
❤ Ritm
1. Atriyal düzen<br />
a) Düzenli<br />
b) Düzensiz<br />
c) De¤erlendirilemez<br />
d) Erken vurular hariç düzenli<br />
2. Ventriküler düzen<br />
a) Düzenli<br />
b) Düzensiz<br />
c) Erken vurular hariç düzenli<br />
d) De¤erlendirilemez<br />
3. Atriyal h›z<br />
a) Normal (60-100 at›m/dk)<br />
b) Bradikardi (0.20 sn)<br />
c) De¤erlendirilemez<br />
7. QRS Aral›¤›<br />
a) Normal (0.06-0.10 sn)<br />
b) Genifl (>0.10)<br />
c) Dar QRS: 0.08 sn;<br />
genifl QRS 0.12 sn<br />
d) Dar (0,12 sn) birinci derece<br />
AV blokta, blok bölgesi AV dü¤üm ya da His-Purkinje<br />
sistemindedir. [8,9]<br />
Olas› nedenleri [2,5,9-11]<br />
• Sa¤l›kl› insanlarda artm›fl vagal tonus yapan herhangi bir<br />
durum<br />
• Akut miyokard infarktüsü (M‹) (özellikle inferior M‹)
E K G K Ö fi E S ‹<br />
• Elektrolit dengesizlikleri (hipopotasemi, hiperpotasemi,<br />
hipokalsemi, hiperkalsemi, hipomagnezemi)<br />
• ‹laçlar (özellikle AV nodal iletimini uzatan dijital, beta-bloker,<br />
kalsiyum kanal blokeri <strong>ve</strong> di¤er kalp at›m h›z›n› azaltan<br />
antiaritmik ilaçlar)<br />
• Dijital intoksikasyonu<br />
• Kronik kalp hastal›klar› <strong>ve</strong>ya kardiyomiyopatiler<br />
• Akut romatizmal atefl<br />
• Kardiyak cerrahi operasyonlar <strong>ve</strong> yaflanan komplikasyonlar<br />
Tedavisi<br />
Birinci derece AV blok acil müdahale edilmesi gereken bir durum<br />
de¤ildir. Nadir olarak baz› semptomlara sebep olur <strong>ve</strong> genellikle<br />
bir tedavi gerektirmez. Yetiflkin hastalarda, bu duruma efllik<br />
eden hastal›klar da dikkate al›nmal›d›r. [5,8]<br />
• Hastada PR mesafesi 0.30 sn üzerinde ise hasta hastaneye<br />
yat›r›larak takip edilmelidir.<br />
• Hasta, ABCDE ad›mlar› ile bradikardi aç›s›ndan<br />
de¤erlendirilmeli, oksijen deste¤i sa¤lanmal› <strong>ve</strong> IV damar yolu<br />
aç›lmal›d›r. Monitörizasyon sa¤lanarak kan bas›nc›, SpO2 <strong>ve</strong><br />
ritim takibi yap›lmal› <strong>ve</strong> 12 derivasyonlu EKG kayd›<br />
yap›lmal›d›r.<br />
• Geri dönüflümlü olan potansiyel nedenler saptanmal› <strong>ve</strong> tedavi<br />
edilmelidir (örn. elektrolit dengesizlikleri vb.).<br />
• Hasta, flok, senkop, miyokardiyal iskemi <strong>ve</strong> kalp yetmezli¤i<br />
belirti <strong>ve</strong> bulgular›n›n varl›¤› aç›s›ndan de¤erlendirilmelidir.<br />
Hastada bu belirti <strong>ve</strong> bulgular yok ise, gözlem alt›na al›nmal›<br />
<strong>ve</strong> yak›n takip edilmelidir. QRS aral›¤› takibi düzenli olarak<br />
yap›lmal› <strong>ve</strong> kalp ritmi dikkatlice izlenmelidir.<br />
• Hastada düflük kalp at›m h›z› <strong>ve</strong> flok, senkop, miyokardiyal<br />
iskemi, kalp yetmezli¤i belirti <strong>ve</strong> bulgular› var ise, atropin 500<br />
mcg IV yol ile yap›lmal›d›r. Atropine olumlu bir yan›t<br />
al›namad›¤›nda dozu en fazla 3 mg’a kadar tekrarlanmal›d›r.<br />
Tedavide atropin etkisiz kald›ysa isoproterenol 5 mcg/dk <strong>ve</strong><br />
Adrenalin 2-10 mcg/dk tedavisine bafllanabilir. Atropin <strong>ve</strong><br />
isoproterenol kullan›m›, AV nodal iletimi gelifltirerek PR<br />
aral›¤›n›n k›salt›lmas› aç›s›ndan tercih edilebilmektedir. [5,8,12]<br />
Ancak, atropin akut koroner yetmezlik varl›¤›nda dikkatle<br />
kullan›lmal›d›r; iskemi <strong>ve</strong>ya miyokard infarktüsü süresince<br />
kalp h›z›nda art›fl olabilir, iskemiyi kötülefltirebilir <strong>ve</strong>ya infarktüs<br />
bölgesinde art›fl meydana gelebilir.<br />
• Ayr›ca alternatif olarak tedavide aminofilin, dopamin <strong>ve</strong><br />
glukagon (afl›r› doz betabloker <strong>ve</strong>ya kalsiyum kanal blokeri<br />
<strong>ve</strong>rilmifl ise) kullan›labilir. Hastaya pacemaker tak›lmas›<br />
gerekebilir. Trans<strong>ve</strong>nöz pacemaker tak›lana kadar transkütan<br />
pacemaker hastaya uygulanabilir. Bu nedenle transkutan<br />
pacemaker hastan›n yak›n›nda bulundurulmal›d›r. Transkutan<br />
pacemaker geçici bir uygulamad›r.<br />
• Birinci derece AV blo¤u olan hastalarda AV iletimini azaltma<br />
etkisi ile PR aral›¤›nda uzamaya sebep olabilmesi aç›s›ndan<br />
dijital ilaçlar <strong>ve</strong> negatif dromotrop etkisi nedeniyle de beta<br />
bloker ilaçlar dikkatli kullan›lmal›d›r. [2,7,13]<br />
KAYNAKLAR<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 68-70<br />
70<br />
12 Derivasyonlu EKG De¤erlendirme<br />
1. Morton F Arnsdorf, MD (1994). First degree atrio<strong>ve</strong>ntricular block.<br />
http://cmbi.bjmu.edu.cn/uptodate/cardiac%20arrhythmias/Conduction<br />
%20disturbances/First%20degree%20atrio<strong>ve</strong>ntricular%20block.htm,<br />
(Access date: February 3, 2011).<br />
2. Bad›r A. Bradiaritmiler. ‹çinde: Bad›r A, Türkmen E, editör.<br />
Elektrokardiyografi, EKG analizi aritmilerin tan› <strong>ve</strong> tedavisi. ‹stanbul:<br />
Özlem Grafik Matbaac›l›k; 2002. s. 106-8.<br />
3. Uçak D. Uyar› iletimi bozukluklar›. Elektrokardiyografi. 7. Bask›. ‹stanbul:<br />
Nobel T›p Kitabevleri; 2005. s. 203-4.<br />
4. Bad›r A. Klinik Cep Kitab›. Elektorkardiyografi. 1. bas›m. ‹stanbul:<br />
Hiperlink Yay›nlar›; 2008. s. 55<br />
5. American Heart Association, (2008). First-Degree Heart Block (for<br />
Professionals). http://www.americanheart.org/presenter.jhtml?identifier=43<br />
(Access date: February 3, 2011).<br />
6. Rubery B, Sanders WE. Bradiaritmiler. Runge MS, Ohman M. Ed. Bu¤day,<br />
M.S. Netter’in Kardiyolojisi. ‹stanbul: Nobel T›p Kitabevi; 2008. s. 206.<br />
7. Heper C. Aritmiler. ‹çinde: Herper C, editör. Multidisipliner kardiyoloji.<br />
‹stanbul: Nobel & Günefl T›p Kitabevi; 2002. s. 309-10.<br />
8. Türk Kardiyoloji Derne¤i (2002). Elektrofizyolojik çal›flma <strong>ve</strong> kateter<br />
ablasyon uygulama k›lavuzu.<br />
http://www.tkd.org.tr/kilavuz/k09/327a6.htm?wbnum= 1503, (Access<br />
date: February 1, 2011).<br />
9. Levine MD, Brown DFM. (2010). Heart block, first degree.<br />
http://emedicine.medscape.com/article/758322-o<strong>ve</strong>rview, (Access date:<br />
February 2, 2011).<br />
10. Cono<strong>ve</strong>r MB. Understanding electrocardiography. In: Cono<strong>ve</strong>r MB,<br />
editor. Atri<strong>ve</strong>ntricular block. 8th ed. Missouri: Mosby Company; 2003.<br />
p. 217-9.<br />
11. Burke K, Brown EM, Eby L. Medical surgical nursing care. Caring for<br />
clients with coronery heart disease and disrhythmas. 3rd. United States<br />
of America: Upper Saddle Ri<strong>ve</strong>r, N.J.: Pearson; 2010. p. 387.<br />
12. National Heart Lung and Blood Inst›tute. Heart Block-Types of Heart<br />
Block, http://www.nhlbi.nih.gov/health/dci/Diseases/hb/hb_types.html,<br />
(Access date: February 2, 2011).<br />
13. European Resuscitation Council Guidelines for Resuscitation (2010).<br />
Section 1. Bradicardya, http://resuscitationguidelines.articleinmotion.com/article/S0300-9572(10)00447-8/fulltext,<br />
(Access date: February 10, 2011).
K Ü T Ü P H A N E<br />
‹nfertilite Hemflireli¤i<br />
Editör Prof. Dr. Nezihe K›z›lkaya Beji.<br />
‹stanbul: Üreme Sa¤l›¤› <strong>ve</strong> ‹nfertilite<br />
Hemflireli¤i Derne¤i, © 2009, 320 sayfa<br />
ISBN 9786058898905<br />
Prof. Dr. Nezihe K›z›lkaya Beji’nin<br />
editörlü¤ünde yaz›lm›fl Üreme Sa¤l›¤› <strong>ve</strong><br />
‹nfertilite Hemflireli¤i adl› kitap, ilk infertilite<br />
hemflireli¤i kitab› olma özelli¤ini tafl›maktad›r. Özellikle infertilite<br />
<strong>ve</strong> tüp bebek ünitelerinde çal›flan hemflire <strong>ve</strong> ebelerin kaynak<br />
ihtiyac›n› karfl›lamak amac› ile 41 yazar taraf›ndan 20 farkl›<br />
konu ayr›nt›l› bir biçimde incelenerek haz›rlanm›fl bir baflvuru<br />
kayna¤›d›r. Toplam 20 bölümden oluflan kitab›n temel bafll›klar›;<br />
“Do¤urganl›¤› Etkileyen Faktörler, ‹nfertilite Tan› Yöntemleri<br />
<strong>ve</strong> Hemflirenin Rolü, Yard›mc› Üreme Teknikleri <strong>ve</strong> Hemflirelik<br />
Yaklafl›m›, Hemflirelere Yönelik Embriyoloji, ‹nfertil Çiftlerde<br />
<strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> Dan›flmanl›k Süreci, Hemflirelik Yaklafl›m›, ‹nfertil<br />
Hemflireli¤inde Kan›ta Dayal› Uygulamalar, Yard›mc› Üreme<br />
Tekniklerinde Etik Sorunlar <strong>ve</strong> Yasal Düzenlemeler, ‹nfertilite<br />
Hemflirelerinin De¤isen Rolleri <strong>ve</strong> <strong>E¤itim</strong> Gereksinimleri, ‹nfertilite<br />
Hemflireli¤inde <strong>Araflt›rma</strong> <strong>ve</strong> ‹nfertilite Tedavisinde Son<br />
Geliflmeler” fleklinde oluflturulmufltur. ‹laç tedavileri, infertilitenin<br />
psikososyal, psikoseksüel etkileri <strong>ve</strong> infertil çiftlerin psikoterapötik<br />
destek bölümleri kitab›n di¤er önemli bafll›klar›d›r. Lüks ka¤›da<br />
bask› <strong>ve</strong> karton kapakl› olarak haz›rlanan kitapta, konu anlat›mlar›<br />
<strong>ve</strong> içeri¤i flekiller, çizelgeler, flemalar <strong>ve</strong> formüllerle<br />
zenginlefltirilmifltir.<br />
Onkoloji Hemflireli¤inde Kan›ta<br />
Dayal› Bak›m: 2010 ‹stanbul<br />
Konsesusu<br />
Edition 1, by Wall, Barbra Editör Doç. Dr.<br />
Gülbeyaz Can.<br />
‹stanbul: Nobel T›p Kitapevleri, ©2010, xii,<br />
388 sayfa<br />
ISBN 9789754207750<br />
13-14 Mart 2010 tarihleri aras›nda ‹stanbul’da gerçeklefltirilen<br />
“Onkoloji Hemflireli¤inde Bak›m Standartlar›” konulu konsessus<br />
toplant›s›n›n sonuçlar›na göre oluflturulan bu çal›flma, onkoloji<br />
hemflireli¤i alan›nda kan›ta dayal› çal›flma sonuçlar›n› içermesi<br />
aç›s›ndan önemli bir kitapt›r. Temel amac› onkoloji hemflireli¤inde<br />
kan›t temelli yaklafl›m›n benimsenerek hastalara daha iyi bak›m›<br />
sa¤layacak bak›m standartlar›n›n oluflmas› hedeflenmifltir. Yedi<br />
bölgeden 218 uzman›n kat›l›m›yla oluflan konsensus üyeleri<br />
çeflitli gruplar oluflturmufllard›r. Bu grup çal›flmalar›nda onkoloji<br />
hemflireli¤i alan›nda yap›lan giriflimler sunulmufl <strong>ve</strong> önerilen<br />
giriflimler için kan›t düzeyleri tan›mlanm›flt›r. Uygun olan tan›lar<br />
raporlaflt›r›larak bu kitap oluflturulmufltur. Kitap toplam sekiz<br />
bölümden oluflmaktad›r. Bölüm bafll›klar›; “Onkoloji<br />
Hemflireli¤inde Bak›m Standartlar›, Hematolojik Sorunlar, Gastro-<br />
‹ntestinal Sorunlar, Cilt De¤ifliklikleri, Organ Toksisiteleri, Genel<br />
Semptomlar, Psikososyal Sorunlar, Kanser Hastas›n›n<br />
Yaflam›”ndan oluflmaktad›r. Ekler k›sm›nda NANDA tan›lar› <strong>ve</strong><br />
indeks yer almaktad›r.<br />
* G Günefl, Dr.<br />
<strong>Koç</strong> Üni<strong>ve</strong>rsitesi Hemflirelik Yüksekokulu Kütüphanesi Sorumlusu<br />
<strong>Koç</strong> Üni<strong>ve</strong>rsitesi Hemflirelik Yüksekokulu<br />
Güzelbahçe Sok. No:20, 34365 Niflantafl›/‹stanbul<br />
Tel:0 212 311 26 20 Faks: 0 212 311 26 21<br />
e-posta: ggunes@ku.edu.tr<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 71<br />
71<br />
ABONE OLDU⁄UMUZ ELEKTRON‹K<br />
KADIN SA⁄LI⁄I <strong>ve</strong> HASTALIKLARI ile<br />
DO⁄UM K‹TAPLARI<br />
WHO Guidelines for the Management of Postpartum Haemorrhage<br />
and Retained Placenta,World Health Organization, 2009.<br />
Obstetrics and gynecology board review [e-book] / [editor] Stephen<br />
G. Somkuti, 2008.<br />
Deja review [e-book]: obstetrics & gynecology / Catherine J. Lee,<br />
Emily S. Miller, 2008.<br />
Obstetric ultrasound [e-book]: Artistry in practice / John C. Hobbins,<br />
2008.<br />
Dewhurst's textbook of obstetrics & gynaecology [e-book] / edited<br />
by D. Keith Edmonds, 2007.<br />
Gabbe: Obstetrics: Normal and problem pregnancies [e-book], Churchill<br />
Livingstone, 2007.<br />
Katz: Comprehensi<strong>ve</strong> gynecology [e-book],Vern L. Katz, Gretchen<br />
Lentz, Rogerio A. Lobo, David Gershenson, 2007.<br />
Management of the perimenopause [e-book]: Practical pathways in<br />
obstetrics and gynecology / [edited by] James H. Liu, Margery L.S.<br />
Gass, 2006.<br />
Obstetrics and gynecology [e-book]: PreTest self-assessment and<br />
review, 2006.<br />
Preterm birth [e-book]: Causes, consequences, and pre<strong>ve</strong>ntion /<br />
Committee on Understanding Premature Birth and Assuring Healthy<br />
Outcomes, Board on Health Sciences Policy; Richard E. Behrman,<br />
Adrienne Stith Butler, editors, 2006.<br />
Williams obstetrics [e-book] / [edited by] F. Gary Cunningham, [et<br />
al.], 2005.<br />
Evidence-based obstetric anesthesia [e-book] / edited by Stephen H.<br />
Halpern, M. Joanne Douglas, 2005.<br />
Birthing fathers [e-book]: The transformation of men in American<br />
rites of birth / Richard K. Reed, 2005.<br />
Critical care obstetrics [e-book], 2004.<br />
Cesarean section [e-book]: Understanding and celebrating your baby's<br />
birth / Michele Moore, Caroline de Costa, 2003.<br />
Current obstetric & gynecologic diagnosis & treatment [e-book],<br />
2003.<br />
Birth on the threshold [e-book]: Childbirth and modernity in South<br />
India / Cecilia Van Hollen, 2003.<br />
Benson & Pernoll's handbook of obstetrics & gynecology [e-book] /<br />
Martin L. Pernoll, 2001.<br />
Anaesthesia for obstetrics and gynaecology [e-book] / edited by Robin<br />
Russell, 2000.
D‹Z‹N<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010 y›l› Cilt 7 Say› 1-2-3 Konu Dizini<br />
Acil servis bkz.2010; 7(2): 20-24<br />
Akreditasyon bkz.2010; 7(2): 3-4<br />
Antenatal e¤itim bkz.2010; 7(3): 36-42<br />
<strong>Araflt›rma</strong> ekibi bkz.2010; 7(1): 3-4<br />
<strong>Araflt›rma</strong>n›n önemi bkz.2010; 7(1): 3-4<br />
Ayak yaralar› bkz.2010; 7(2): 59-65<br />
Ayaktan tedavi bkz.2010; 7(2): 59-65<br />
Bak›m bkz.2010; 7(1): 19-27<br />
Bak›m <strong>ve</strong>rici bkz.2010; 7(3): 43-47<br />
Bebek bkz.2010; 7(3): 43-47<br />
Bilgi düzeyi bkz.2010; 7(2): 36-43<br />
Bilgi iflçileri bkz.2010; 7(3): 3-5<br />
Bilgi mesle¤i bkz.2010; 7(3): 3-5<br />
Büyüme bkz.2010; 7(1): 5-13<br />
Büyüme izlemi bkz.2010; 7(1): 5-13<br />
Çat›flma yönetimi bkz.2010; 7(2): 52-58<br />
Çocuk bkz.2010; 7(1): 5-13<br />
bkz.2010; 7(1): 19-27<br />
Çocuk servisi bkz.2010; 7(3): 56-63<br />
Çözüm önerileri bkz.2010; 7(2): 20-24<br />
Devir h›z› bkz.2010; 7(1): 34-38<br />
Devir h›z› nedenleri bkz.2010; 7(1): 34-38<br />
Diyabet hastalar› bkz.2010; 7(2): 59-65<br />
Do¤um öncesi e¤itim bkz.2010; 7(3): 36-42<br />
Do¤uma haz›rl›k e¤itim modelleri bkz.2010; 7(3): 36-42<br />
Dönüflüm bkz.2010; 7(3): 3-5<br />
Erkek ö¤renci bkz.2010; 7(3): 48-55<br />
Fark›ndal›k düzeyi bkz.2010; 7(3): 56-63<br />
Fonksiyonel performans bkz.2010; 7(3): 16-25<br />
Gastroözafageal reflü bkz.2010; 7(1): 19-27<br />
Geriatri bkz.2010; 7(2): 10-19<br />
Görüfl bkz.2010; 7(2): 29-35<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010 y›l› Cilt 7 Say› 1-2-3 Yazar Dizini<br />
A Çak›r bkz.2010; 7(2): 29-35<br />
A K Harmanc› bkz.2010; 7(2): 52-58<br />
A Kebapç› bkz.2010; 7(3): 68-70<br />
A Timuçin bkz.2010; 7(3): 48-54<br />
B Dan›fl bkz.2010; 7(1): 34-38<br />
B Gü<strong>ve</strong>n bkz.2010; 7(2): 59-65<br />
B Öztürk bkz.2010; 7(3): 16-25<br />
B Vanl›o¤lu bkz.2010; 7(3): 11-15<br />
D Gözen bkz.2010; 7(1): 5-13<br />
D Sepit bkz.2010; 7(2): 3-4<br />
E A Herdman bkz.2010; 7(1): 3-4<br />
bkz.2010; 7(2): 3-4<br />
bkz.2010; 7(3): 3-5<br />
E Türkmen bkz.2010; 7(1): 1<br />
bkz.2010; 7(2): 1<br />
bkz.2010; 7(3): 1<br />
E Yaprak bkz.2010; 7(1): 28-33<br />
F E Aslan bkz.2010; 7(3): 11-15<br />
G Günefl bkz. 2010; 7(1): 55-56<br />
bkz.2010; 7(2): 69<br />
bkz.2010; 7(3): 71<br />
G Kocaman bkz.2010; 7(1): 34-38<br />
G Onat Bayram bkz.2010; 7(3): 36-42<br />
G Yefliltepe bkz.2010; 7(3): 16-25<br />
Hasta gü<strong>ve</strong>nli¤i bkz.2010; 7(1): 39-45<br />
Hasta gü<strong>ve</strong>nli¤i tutum ölçe¤i bkz.2010; 7(1): 39-45<br />
Hasta memnuniyeti bkz.2010; 7(3): 26-35<br />
Hemodiyaliz bkz.200; 7(3): 16-25<br />
Hemflire bkz.2010; 7(1): 5-13<br />
bkz.2010; 7(2): 29-35<br />
bkz.2010; 7(2): 44-51<br />
bkz.2010; 7(3): 56-63<br />
Hemflire istihdam› bkz.2010; 7(1): 28-33<br />
Hemflireli¤in meslekleflmesi bkz.2010; 7(3): 3-5<br />
Hemflirelik / ebelik ö¤rencisi bkz.2010; 7(1): 46-51<br />
Hemflirelik bak›m› bkz.2010; 7(3): 26-35<br />
Hemflirelik bkz.2010; 7(1): 19-27<br />
bkz.2010; 7(1): 34-38<br />
bkz.2010; 7(2): 52-58<br />
bkz.2010; 7(3): 3-5<br />
bkz.2010; 7(3): 11-15<br />
Hemflirelik e¤itimi bkz.2010; 7(2): 3-4<br />
bkz.2010; 7(2): 6-9<br />
bkz.2010; 7(3): 6-10<br />
bkz.2010; 7(3): 48-55<br />
Hemflirelik giriflimleri bkz.2010; 7(2): 10-19<br />
Hemflirelik mesle¤i bkz.2010; 7(3): 3-5<br />
Hemflirelik okulu bkz.2010; 7(2): 3-4<br />
Hemflirelik ö¤rencileri bkz.2010; 7(2): 6-9<br />
bkz.2010; 7(3): 11-15<br />
Hemflirelik tan›lar› bkz.2010; 7(3): 43-47<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> araflt›rma bkz.2010; 7(1): 3-4<br />
Hepatit B bkz.2010; 7(2): 36-43<br />
‹flten ayr›lma niyeti bkz.2010; 7(1): 28-33<br />
Jinekolojik sorunlar bkz.2010; 7(2): 10-19<br />
Kalabal›k bkz.2010; 7(2): 20-24<br />
H Dinç bkz.2010; 7(1): 46-51<br />
H Kaya bkz.2010; 7(3): 26-35<br />
‹ Taflköprü bkz.2010; 7(3): 16-25<br />
K Özdilli bkz.2010; 7(3): 16-25<br />
N Ayd›n bkz.2010; 7(3): 43-47<br />
N Bolol bkz.2010; 7(3): 26-35<br />
N Hotun fiahin bkz.2010; 7(1): 46-51<br />
bkz.2010; 7(2): 10-19<br />
bkz.2010; 7(3): 36-42<br />
N Kaya bkz.2010; 7(3): 26-35<br />
N Olgun bkz.2010; 7(2): 44-51<br />
N fiahin bkz.2010; 7(1): 39-45<br />
bkz.2010; 7(2): 36-43<br />
N Turan bkz.2010; 7(3): 26-35<br />
Ö Yaz›c› Korkmaz bkz.2010; 7(1): 3-4<br />
bkz.2010; 7(1): 14-18<br />
bkz.2010; 7(2): 25-28<br />
bkz.2010; 7(3): 3-5<br />
P Karaçay bkz.2010; 7(2): 6-9<br />
bkz.2010; 7(2): 20-24<br />
bkz.2010; 7(3): 6-10<br />
R Zafer bkz.2010; 7(3): 56-63<br />
S Altuntafl bkz.2010; 7(2): 52-58<br />
S Abal› bkz.2010; 7(2): 10-19<br />
bkz.2010; 7(2): 66-68<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 72<br />
72<br />
Kalitatif araflt›rma bkz.2010; 7(3): 48-55<br />
Klinik de¤erlendirme bkz.2010; 7(2): 6-9<br />
Klinik de¤erlendirme süreci bkz.2010; 7(3): 6-10<br />
Klinik de¤erlendirmenin<br />
notland›r›lmas› bkz.2010; 7(3): 6-10<br />
Klinik e¤itim bkz.2010; 7(2): 6-9<br />
bkz.2010; 7(3): 6-10<br />
Klinik e¤itim hemflireli¤i bkz.2010; 7(2): 29-35<br />
Kordon kan› bankac›l›¤› bkz.2010; 7(1): 46-51<br />
Kordon kan› bkz.2010; 7(1): 46-51<br />
Kök hücre bkz.2010; 7(1): 46-51<br />
Kültür bkz.2010; 7(1): 39-45<br />
Mekanik <strong>ve</strong>ntilatör bkz.2010; 7(3): 43-47<br />
Mutluluk bkz.2010; 7(3): 11-15<br />
Nedenler bkz.2010; 7(2): 20-24<br />
Ö¤renci bkz.2010; 7(2): 44-51<br />
Örgüt iklimi bkz.2010; 7(1): 28-33<br />
Poliklinik hizmetleri bkz.2010; 7(3): 26-35<br />
Rotavirüs bkz.2010; 7(3): 56-63<br />
Rotavirüs gastroenteriti bkz.2010; 7(3): 56-63<br />
SF-36 bkz.2010; 7(2): 59-65<br />
Sonuçlar bkz.2010; 7(2): 20-24<br />
Stresle bafla ç›kma bkz.2010; 7(2): 44-51<br />
Stresörler bkz.2010; 7(3): 16-25<br />
Taburculuk bkz.2010; 7(3): 43-47<br />
Tutum bkz.2010; 7(2): 36-43<br />
Üni<strong>ve</strong>rsite hastaneleri bkz.2010; 7(1): 34-38<br />
Üni<strong>ve</strong>rsite ö¤rencileri bkz.2010; 7(2): 36-43<br />
Yaflam kalitesi bkz.2010; 7(2): 59-65<br />
bkz.2010; 7(3): 16-25<br />
Yönetici hemflire bkz.2010; 7(2): 52-58<br />
S Ak›n bkz.2010; 7(2): 36-43<br />
bkz.2010; 7(3): 16-25<br />
S Altuntafl bkz.2010; 7(1): 39-45<br />
S Kurt bkz.2010; 7(1): 34-38<br />
S Özel bkz.2010; 7(3): 48-54<br />
S Sevinç bkz.2010; 7(2): 6-9<br />
bkz.2010; 7(3): 6-10<br />
S Topçu bkz.2010; 7(1): 52-54<br />
S U Al›c› bkz.2010; 7(2): 29-35<br />
S Ulgen bkz.2010; 7(3): 26-35<br />
S Y›ld›z bkz.2010; 7(1): 19-27<br />
bkz.2010; 7(3): 56-63<br />
fi Serbest bkz.2010; 7(2): 44-51<br />
fi Seren bkz.2010; 7(1): 28-33<br />
T Erer bkz.2010; 7(1): 34-38<br />
Ü Baykal bkz.2010; 7(1): 39-45<br />
bkz.2010; 7(3): 48-54<br />
Z Çetin bkz.2010; 7(2): 59-65<br />
Z Dörtbudak bkz.2010; 7(2): 59-65<br />
Z Durna bkz.2010; 7(2): 36-43<br />
bkz.2010; 7(3): 16-25<br />
Z K Öntürk bkz.2010; 7(2): 44-51<br />
bkz.2010; 7(3): 11-15<br />
bkz.2010; 7(3): 64-67
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi (HEAD), <strong>Koç</strong> Üni<strong>ve</strong>rsitesi<br />
Hemflirelik Yüksek Okulu, Semahat Arsel Hemflirelik <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong><br />
Merkezi’nin (<strong>SANERC</strong>) süreli yay›n organ›d›r. Hemflirelik <strong>ve</strong> sa¤l›k alan›nda<br />
yeni bilgi <strong>ve</strong> geliflmeleri yans›tan araflt›rma, derleme makaleleri, olgu<br />
sunumlar›, çeviri yaz›lar› (izinli), güncel bilimsel toplant› <strong>ve</strong> yay›n tan›t›mlar›n›<br />
yay›nlayarak hemflirelerin mezuniyet sonras› sürekli geliflimini desteklemeyi<br />
<strong>ve</strong> hemflirelerin bilimsel çal›flmalara yöneltilmesine katk› sa¤lamay› hedefler.<br />
Dergi her alt› (6) ayda bir yay›nlan›r. Yaz› dili Türkçe <strong>ve</strong> ‹ngilizce’dir.<br />
Yay›nlanmak üzere gönderilen makaleler, yay›n kurulu <strong>ve</strong> en az iki dan›flman<br />
taraf›ndan incelendikten <strong>ve</strong> yazarlarca gerekli düzeltmeler yap›l›p tüm<br />
yazarlar›n yaz›l› onay› al›nd›ktan sonra yay›nlanabilir. Yaz›lar›n daha önce<br />
baflka bir yerde yay›nlanmam›fl olmas› <strong>ve</strong>ya yay›nlanmak üzere kabul<br />
edilmemifl olmas› gerekir. Gönderilen yaz› daha önce herhangi bir kongre<br />
ya da sempozyumda sunulmufl ise bu durum ilk sayfada dipnot olarak<br />
belirtilmelidir. Dergide yay›nlanan yaz›lar için yazarlara ücret ödenmez<br />
<strong>ve</strong>ya yazarlardan ücret al›nmaz. Yaz›lar›n bilimsel sorumlulu¤u yazar(lar)a<br />
aittir. Dergi yay›n kurulu sorumlu tutulamaz.<br />
Dergide yay›nlanm›fl <strong>ve</strong>ya yay›nlanacak olan tüm yaz›lar›n yay›n hakk›<br />
<strong>SANERC</strong>’e aittir; Yay›n Kurulunun izni olmadan yaz›lar›n tümü <strong>ve</strong>ya<br />
herhangi bir bölümü, tablolar›, resim/flekilleri yay›nlanamaz.<br />
<strong>Araflt›rma</strong> makaleleri: Bilimsel yöntem <strong>ve</strong> kurallara uygun flekilde yap›lm›fl<br />
araflt›rma makaleleri bu bölümde yer alacakt›r.<br />
Derleme makaleler: Hemflirelik uygulamas›, e¤itimi <strong>ve</strong> yönetimi ile ilgili<br />
en yeni bilgileri gözden geçiren yaz›lar bu bölümde yer alacakt›r.<br />
Özgün yaz›lar: Hemflirelik ile ilgili önemli sorunlara <strong>ve</strong> uygulamalara<br />
iliflkin görüfller içeren yaz›lar bu bölümde yay›nlanacakt›r.<br />
Olgu sunumu: Klinik olgu sunumlar› bu bölümde yer alacakt›r.<br />
Kiflisel klinik deneyimler: Hemflirelerin ya da hasta yak›nlar›n›n yaflad›¤›<br />
kiflisel deneyimlere yer <strong>ve</strong>rilecektir.<br />
Yay›n tan›t›m›: Yeni yay›nlanm›fl ya da yay›nlanmak üzere olan kitaplar›n<br />
tan›t›m› yer alacakt›r.<br />
Haberler: Kurs, kongre, sempozyum duyurular› <strong>ve</strong> yorumlar› yer alacakt›r.<br />
Yaz›lar›n gönderilmesi:<br />
HEAD yaln›zca e-posta ile gönderilen yaz›lar› kabul etmekte, posta yoluyla<br />
yollanan yaz›lar› de¤erlendirmeye almamaktad›r. Yaz›lar›n de¤erlendirilmesi<br />
<strong>ve</strong> kabul edilmesi sürecinde, yazarlarla her türlü iletiflim e-posta ile yap›l›r.<br />
De¤erlendirmeye gönderilecek yaz›lar için e-posta adresi:<br />
head@kareyayincilik.com.tr<br />
Yaz›lar›n yay›na haz›rlanmas› s›ras›nda dikkat edilecek noktalar:<br />
Dergiye gönderilen yaz›lar, ilk olarak dergi yaz›m kurallar› aç›s›ndan<br />
incelenir. Derginin istedi¤i kurallara uymayan yaz›lar, daha ileri bir<br />
incelemeye gerek görülmeksizin yazara iade edilir. Bu nedenle, zaman <strong>ve</strong><br />
emek israf›na yol açmamak için, dergi kurallar›na özenle uyulmal›d›r.<br />
Metin dosyas› için herhangi bir yaz› editörü kullan›labilir (örn. Word,..).<br />
Tüm yaz›l› metinler 12 punto büyüklükte “Times New Roman” yaz›<br />
karakterinde iki sat›r aral›kl› olarak yaz›lmal›d›r. Sayfada her iki tarafta<br />
uygun miktarda boflluk b›rak›lmal› <strong>ve</strong> ana metindeki sayfalar<br />
numaraland›r›lmal›d›r.<br />
Yazar adlar› sadece bafll›k sayfas›nda olmal›, akademik ünvanlar›, çal›flt›klar›<br />
kurumlar <strong>ve</strong> bölümler, iletiflim adresleri (telefon, faks, e-posta) belirtilmelidir.<br />
Yaz›lar her biri ayr› sayfadan bafllamak üzere, bafll›k, özet, metin, kaynaklar,<br />
tablolar <strong>ve</strong> flekiller bölümünden oluflur.<br />
<strong>Hemflirelikte</strong> <strong>E¤itim</strong> <strong>ve</strong> <strong>Araflt›rma</strong> Dergisi 2010; 7 (3): 73<br />
73<br />
Y A Z A R L A R A B ‹ L G ‹<br />
• Bafll›k sayfas›: yaz›n›n bafll›¤›, yazar(lar)›n aç›k ad <strong>ve</strong> soyadlar›, ünvanlar›,<br />
çal›flt›klar› kurum <strong>ve</strong> bölümler, adresleri yer almal›d›r.<br />
• Özet: ikisi de ayr› sayfalarda olmak üzere en fazla 250 kelimelik Türkçe<br />
<strong>ve</strong> ingilizce özet bölümü olmal›d›r. Özetin sonunda Index Medicus’a<br />
göre seçilmifl 3-6 tane anahtar sözcük seçilmelidir.<br />
• Metin: <strong>Araflt›rma</strong> makalelerinde girifl, gereç <strong>ve</strong> yöntem, bulgular <strong>ve</strong><br />
tart›flma bölümlerinden oluflur.<br />
Kullan›lan bütün birimler “Systeme Internationale” (SI) birimleri olmal›d›r.<br />
‹laçlar›n jenerik adlar› kullan›lmal›d›r. Ticari isim ancak, yaz›yla do¤rudan<br />
ilgili oldu¤u takdirde kullan›labilir.<br />
Bafll›kta <strong>ve</strong>ya özette k›saltma kullan›lmamal›d›r; metinde kullan›lan<br />
k›saltma say›s› ise mümkün oldu¤unca az olmal›d›r.<br />
• Tablolar: Her biri ayr› sayfada, çift aral›k kullanarak haz›rlanmal›d›r.<br />
Bütün tablolar›n, metinde kullan›fl s›ralar›na göre numaralanmas› <strong>ve</strong><br />
bafll›klar›n yaz›lmas› gerekir.<br />
• fiekiller: Dijital formatl› flekiller, jpeg kay›tl› <strong>ve</strong> 300 dpi çözünürlü¤ünde<br />
olmal›, metinde kullan›l›fl s›ras›na göre numaraland›r›lmal›d›r.<br />
• Kaynaklar: Kaynaklar›n do¤rulu¤undan yazarlar sorumludur. Metin<br />
sonunda kaynaklar ayr› bir sayfada çift aral›kl› olarak yaz›lmal› <strong>ve</strong><br />
metinde yer ald›¤› s›raya göre numaraland›r›lmal›d›r. Dergi adlar› Index<br />
Medicus'a göre k›salt›lmal›d›r. Bir kaynakta yazarlar›n say›s› üçten fazla<br />
oldu¤u durumlarda üçüncü yazardan sonra “et al.” ya da “<strong>ve</strong> ark.” ibaresi<br />
eklenmelidir. Kaynak yaz›m› afla¤›da belirtildi¤i flekilde yap›lmal›d›r:<br />
Kitap: Yazar›n soyad›, ad›n›n baflharf(ler)i, kitab›n ad›, birden fazla<br />
bas›m› var ise kaç›nc› bas›m oldu¤u, bas›ld›¤› flehir, bas›mevi, bas›ld›¤›<br />
y›l <strong>ve</strong> sayfa numaralar› belirtilmelidir.<br />
Jarvis C. Physical examination and health assessment. 3rd. ed. Philadelphia:<br />
W.B. Saunders Company; 2000. p. 687-750.<br />
Kitaptan bölüm: Bölüm yazar›n›n soyad›, ad›n›n baflharf(ler)i, bölümün<br />
ad›, editörün soyad›, ad›n›n baflharf(ler)i, kitab›n ad›, birden fazla bas›m›<br />
var ise kaç›nc› bas›m oldu¤u, bas›ld›¤› flehir, bas›mevi, bas›ld›¤› y›l <strong>ve</strong><br />
sayfa numaralar› belirtilmelidir.<br />
Melanie SM, Hickey JV. Neuroscience critical ca re. In: Hickey JV. editor.<br />
The clinical practice of neurological and neurosurgical nursing. 5th. ed.<br />
Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins; 2003. p. 359-67.<br />
Çeviri kitap: Yazar›n soyad›, ad›n›n baflharf(ler)i, kitab›n ad›, birden<br />
fazla bas›m› var ise kaç›nc› bas›m oldu¤u, çeviren kiflinin baflharf(ler)i<br />
<strong>ve</strong> soyad›, bas›ld›¤› flehir, bas›mevi, bas›ld›¤› y›l <strong>ve</strong> sayfa numaralar›<br />
belirtilmelidir.<br />
Ferry DR. On günde temel elektrokardiyografi. Çeviri, M. Kahraman. ‹stanbul:<br />
Ekbil A.fi.; 20 01. s. 10-29.<br />
Dergi: Makale yazar›n›n soyad›, ad›n›n baflharf(ler)i, makalenin ad›,<br />
yay›nland›¤› derginin ad› (Index Medicus’taki k›saltma ad›), y›l, cilt no<br />
<strong>ve</strong> sayfa numaralar› belirtilmelidir.<br />
Pokorny ME, Koldjeski D, Swanson M. Skin care inter<strong>ve</strong>ntion for patients<br />
having cardiac surgery. Am J C rit Care 2003;12:535-44.<br />
Dergi eki (Supplement): Makale yazar›n›n soyad›, ad›n›n baflharf(ler)i,<br />
makalenin ad›, yay›nland›¤› derginin ad› (Index Medicus’taki k›saltma<br />
ad›), y›l, cilt no, parantez içinde Supplement no <strong>ve</strong> sayfa numaralar›<br />
belirtilmelidir.<br />
Ahrens T. Se<strong>ve</strong>re sepsis management: Are we doing enough?. Crit Care<br />
Nurse 2003;23(Suppl. 5):2-15.<br />
‹nternet: http://www. ile bafllayan adres sat›r› eksiksiz bildirilmelidir.<br />
Eriflim tarihi (gün, ay, y›l) bilgisi de yaz›lmal›d›r.
Change language