t - Süleyman Demirel Üniversitesi

2.4. Ters Çözüm
Ölçülen bir veri kümesinden parametre değerlerinin hesaplanması ters çözüm olarak
adlandırılır. Veri ile parametreler arasındaki ilişkilere bağlı olarak problemler
doğrusal olmayan ve doğrusal olmak üzere ikiye ayrılır. Yüzey dalgası kayıtlarından
elde edilen dispersiyon eğrisinden katman parametrelerinin bulunması doğrusal
olmayan bir ters çözüm işlemidir. Bu ters çözüm işleminde model parametrelerinden
kuramsal veri elde edilir. Kuramsal ile ölçülen veri arasındaki farkın en az olması
sağlanmaya çalışılır. Bu ölçüt gerçekleşmez ise model parametreleri belirli
yöntemlere göre değiştirilerek tekrar kuramsal veri hesaplanır. Bu işlemler kuramsal
ile ölçülen veri arasındaki uyumun istenen ölçütlere uygunluğu sağlanana kadar
devam eder. İşlem sonunda elde edilen model parametrelerinin yeraltını temsil ettiği
varsayılır.
Bir-boyutlu modellemede yeraltının birbirine paralel kendi içinde homojen ve izotrop
katmanlardan oluştuğu varsayılır. En basit modellemedir. Tortul alanlarda bu tür
stratigrafik yapıya rastlamak mümkündür (Şekil 2.17.) .
y
z
Şekil 2.17. Bir boyutlu yeraltı modeli (Yanık, 2006)
Vs’in dispersif yüzey dalgalarının faz hızından elde edilebileceği birçok araştırmacı
tarafından gösterilmiştir (Dorman and Ewing, 1962; Aki and Richards, 1980; Mari,
1984). Katı ve homojen bir temel kaya üzerinde başka bir tabaka olduğunda
Rayleigh dalgası dispersiftir ve dalga boyları tabaka kalınlığının 1-30 katı arasında
değişir (Stokoe et al., 1994). Rayleigh dalgasının dalga boyunun ilerlediği tabakanın
kalınlığından az olduğunda; faz hızının ilerlediği tabakanın Vs hızının 0.9194*Vs
katı ile seyahat ettiğini belirtmişlerdir. Dalga boyunun Tabaka kalınlığının 30
27
x