tc süleyman demirel üniversitesi fen bilimleri enstitüsü menderes

2
ortoborik asit veya bor ve kolemanit türünden boratlar olarak yer alır. Silikatlar ya da
O2 ile birleşmiş olarak bor tuzları bileşikleri de mevcuttur. Bor elementinin Na + , Ca +2
ve Mg +2 ile oluşturduğu bileşikler ise doğada yaygındır. Na + , Ca +2 , Mg +2 , Mg +2 -Ca +2 ,
Sr + -borat minerallerinin sayısı ise 100’den fazladır (Bayrak vd., 2001, Kistler ve
Helvacı, 1994).
Doğada ender olarak bulunan ve en duraysız elementlerden olan bor, yerkabuğunda
10 ppm’den daha az oranda bulunur (Wedepohl, 1978). Borun yerküredeki ortalama
dağılımı ise 3 ppm’dir. Bor doğal olarak iki duraylı izotopa sahiptir; 10 B (%18,98) ve
11
B (%81,02) (Bainbridge ve Nier, 1950). B iz element olarak üst kabukta (sialik
kabuk) 15-36 ppm (Taylor ve McLennan, 1995; Leeman vd., 1992; Wedepohl,
1995), alt kabukta (simatik kabuk) 2 ppm (Shaw vd., 1988; Taylor ve McLennan,
1985; Leeman, 1992), ve mantoda 0.1-0.5 ppm (Taylor ve McLennan, 1995; Leeman
ve Sisson, 1996) olarak bulunur (Çizelge 1.1.).
Çizelge 1.1. Jeolojik çevrim içerisinde bor oranları (Smith, 2002)
Rezerv Bor (ppm)
Atmosfer
Hava 10
Yağmur 0.3 - 15
Hidrosfer
Okyanus 4.5
Nehir 0.015
Litosfer
Kıtasal kabuk
Üst kabuk 17
Alt kabuk 2
Okyanussal kabuk
Üst kabuk 32
Alt kabuk 3
Manto (magma) 0.08
Boratlar %57 oranında cam (izolasyon ürünü, cam yünü, tekstil fiberglas, ısıya
dayanıklı malzemeler), %18 seramik (cila, sır), %17 deterjan ve sabun ve %8
oranında tarımsal gübre olarak kullanım alanı bulmaktadır (Helvacı, 2004). Bor
kimyasının özellikle 2. Dünya Savaşı'ndan sonra hızla gelişmesi bugün konsantre,
rafine ürün ve nihai ürün şeklinde borun en az 250'yi aşkın kullanım alanının