tc süleyman demirel üniversitesi fen bilimleri enstitüsü menderes

98
Büyük Menderes kıtasal rift zonunda yüzeylenen jeotermal suların
hidrojeokimyasına bağlı olarak jeotermometre çalışmalarında Na + , K + , Mg +2 , Ca +2
iyonları kullanılarak rezervuar sıcaklıkları hesaplanmıştır (Truesdell, 1977; Fournier,
1979; Henley ve Ellis, 1983; Giggenbach, 1988). Jeotermal sistemlerin çoğunda
rezervuar sıcaklığını belirlemek için özellikle 180 0 C’nin üzerine bulunan jeotermal
sularda Na + /K + oranı jeokimyasal jeotermometre çalışmalarında başarılı şekilde
kullanılmaktadır (Henley ve Ellis, 1983). Truesdell (1975) ve Fourier (1979)
çalışmalarında Na + /K + oranının sıcaklıkla ilişkisini belirtir. Albit ve K-feldspat
arasındaki değişim ile Na + /K + oranının sıcaklıkla azalması potasyumun daha derin ve
sıcak seviyelerden daha sığ seviyelere transferini yansıtmaktadır (Henley ve Ellis,
1983). Giggenbach (1988) sıcak suların rezervuar sıcaklıklarının saptanması ve
kayaç-su denge durumunun belirlenmesi amacıyla Na + -K + -Ca +2 bileşenli diyagramlar
ile jeokimyasal jeotermometre ilişkilerini incelemiştir. Giggenbach (1988) tarafından
önerilen Na + -K + -Mg +2 diyagramları Fournier (1990) tarafından yeniden
düzenlenmiştir. Bu diyagramda kısmen olgunlaşmış sularla olgunlaşmamış suları
birbirinden ayıran eğri doygunluk indeksi (maturity index) olarak tanımlanmıştır
Burada jeotermal sular başlıca üç alt gruba ayrılır: (i) Na + yönünden fakir, su kayaç
ilişkisinin dengede olmadığı olgunlaşmamış sular (non-equilibrated waters), (ii) sukaya
etkileşimin kısmen dengede olduğu (partially equilibrated waters) karışmış
sular; (iii) Na + yönünden zengin ve su-kayaç etkileşimin dengede olduğu
dengelenmiş sular (full-equilibrated waters) oluşturur (Giggenbach, 1988). K + /Mg +2
ve K + /Na + jeotermometre eşitlikleri ile elde edilen eş sıcaklık değerlerinin kesişme
noktalarının oluşturduğu eğri ile su-kayaç ilişkisinin kısmen dengede olduğu alanlar
birbirinden ayrılır. Giggenbach (1988) ve Giggenbach ve Glower (1992), Na + , K + ,
Ca +2 ve Mg +2 katyonlarına bağlı olarak su-kayaç dengesini incelemişlerdir. Büyük
Menderes kıtasal rift zonunda yüzeylenen jeotermal sahalarda Gölemezli, Yenice,
Tekkehamam, Kızıldere, Pamukkale, Ilıcabaşı, Bozköy, Salavatlı ve Germencik
sahalarının yüzey sıcaklığı ve hesaplanan rezervuar sıcaklığı kullanılan
jeotermometre yöntemleri ve referanslar Çizelge 5.7.‘de verilmiştir. Şekil 5.19.’da
aynı alanlara ait yüzey sıcaklıkları ve hesaplana rezervuar sıcaklıkları arasındaki
ilişki görülmektedir.