Mercanada - Mustafa Nevzat İlaç Sanayi

De¤erli Hekimlerimiz ve Eczac›lar›m›z 

Mercanada dergimizin yeni say›s›nda yine dopdolu bir içerikle karfl›n›zday›z. 

edito 

Yeni say›m›zda hekim röportaj›, sa¤l›k köflesi ve sualt› gezisinden sonra oyuncu Haluk Bilginer 

ile yazar Ece Temelkuran’›n sohbetlerine kulak verece¤iz. Ard›ndan Enis Batur’un 

kütüphanesine ve Huysuz Virjin ad›yla da tan›d›¤›m›z Seyfi Dursuno¤lu’nun mutfa¤›na konuk 

olaca¤›z. Biri yabanc›, biri Türk iki genç yazarla söyleflilere de yer verdi¤imiz fantastik edebiyat 

ve bilimkurgu konulu dosyam›z›n yan› s›ra, Türk sinemas›n›n son uzay filmi Gora’yla ilgili ilginç 

bir görüfle göz ataca¤›z. 

Kültür-sanat her zaman oldu¤u gibi bu say›da da Mercanada dergisinin merkezinde. Bulmaca 

ve satranç sayfalar› da küçük beyin egzersizlerinden hofllananlar için birebir. 

Önümüzdeki aylarda yepyeni Mercanada’larda buluflmak üzere... 

Sayg›lar›m›zla. 

Kültür Sanat ve Medikal Haber Dergisi Y›l:2 Say› 6 

Epsilon Yay›nc›l›k Hizmetleri 

Tic. ve San. Ltd. fiti. ad›na 

‹mtiyaz Sahibi 

Ömer Yenici 

Genel Yay›n Yönetmeni 

Gülenay Börekçi 

Yaz› ‹flleri Müdürü (sorumlu) 

Meltem Erkmen Kapucuo¤lu 

Editör 

Esen Tezel 

Grafik Tasar›m 

Sevil Ürel 

Mustafa Nevzat ‹laç Sanayi A.fi.’nin 

t›p camias›na sundu¤u bir kültür hizmetidir. 

Grafik Uygulama 

Hülya Bilgin Ç›¤ 

‹dari Müdür 

Erol fiahnac› 

Sat›fl Koordinatörü 

Abdül Vardar 

Reklam 

Arzu Tuna 0 212 244 82 82 /125 

atuna@epsilonyayinevi.com 

Film - Grafik 

Ebru Grafik ve Matbaac›l›k A.fi. 

Türbedar Sk. No:8 Ca¤alo¤lu/‹stanbul 

Tel: 0212 520 85 21 

Bask› 

FSF Matbaac›l›k & Reklam Hizmetleri 

‹kitelli Organize San. Böl. Eskoop Sanayi 

Sitesi Turgut Özal Cd. C-4 190-192-194 

‹kitelli/‹stanbul Tel: 549 52 52 pbx 

Adres 

Osmanl› Sk. Osmanl› ‹fl Merkezi 

No: 24/4-5 80090 Taksim/‹stanbul 

Tel: 0212 244 82 82 pbx Faks: 252 47 29 

Web: www.epsilonyayinevi.com 

e-mail: mercanada@epsilonyayinevi.com 

1

4 

içindekiler 

4 . . . . . . . Röportaj: Prof. Dr.Yaflar Karaaslan kortikosteroid tedavisini anlatt› 

6 . . . . . . . Sa¤l›k: Kortikosteroidler 

10 . . . . . . . Akvaryum: Ali Kabafl’tan sualt› foto¤rafç›l›¤›n›n püf noktalar› 

14 . . . . . . . Röportaj: Bir oyuncu ve bir yazar: Haluk Bilginer-Ece Temelkuran 

20 . . . . . . . Kütüphane: Enis Batur’un kitapl›¤› 

22 . . . . . . . Mutfakta: Huysuz Virjin’den kaygana 

25 . . . . . . . Sinema: Bulutlar› Beklerken 

26 . . . . . . . Sinema: Türkler bir kez daha uzayda 

28 . . . . . . . Söylefli: Dante Kulübü’ne hoflgeldiniz 

31 . . . . . . . Fantastik: Yeni ve cesur dünyalar 

32 . . . . . . . Bilimkurgu: Gelece¤in de¤iflen kurgusu 

34 . . . . . . . Söylefli: Ado’yla uygarl›k üzerine 

38 . . . . . . . ‹nternet: Sanal dünyada sanat turu 

42 . . . . . . . Çizgi roman: Baltal› ilah: Zagor 

44 . . . . . . . ‹catlar: ‹fl yaflam›n› kolaylaflt›ran cihazlar 

46 . . . . . . . Kitap 

52 . . . . . . . Ödüllü bulmaca 

54 . . . . . . . Satranç 

56 . . . . . . . Astroloji: 2005 y›l›nda burçlar 

2 

10 

14 42 

22 

26

Kortikosteroidler hemen hemen her 

branfltan tüm hekimlerin kulland›¤› 

vazgeçilmez ilaçlar. Bir romatolog 

olarak tedavi flemalar›n›zda hangi 

durumlarda kortikosteroid kullan›yorsunuz? 

Kortikosteroidler romatizmal hastal›klar›n 

tedavisinde en yayg›n kullan›lan 

ilaçlardand›r. Özellikle romatoid artrit, 

vaskülitler, kolajen doku hastal›klar› ve 

polimiyaljia romatika gibi iltihabi romatizmal 

hastal›klar›n tedavisinde çok 

önemli bir yere sahiptirler. ‹ltihabi romatizmal 

hastal›klar›, akci¤er, böbrek, 

beyin ve kalp gibi iç organ tutulumlar›nda 

kortikosteroidler hayat kurtar›c› 

etki gösterirler. 

Kortikosteroid kullan›m›nda hastan›n 

tedaviye uyumu ne kadar önemli? 

Bu alandaki gözlemlerinizden 

bahseder misiniz? 

Kortikosteroid kullan›m›nda hastan›n 

tedaviye uyumu son derece önemlidir. 

Kortikosteroidlerin hekimin önerdi¤i 

saatte ve dozda al›nmas› ve tedavinin 

aniden kesilmemesi gerekir. Klinik pratikte 

maalesef hastalar›n s›kl›kla etraftan 

duyduklar› yanl›fl bilgilerle tedaviyi 

aksatt›klar›n› veya kestiklerini gözlemliyoruz. 

Tedavinin bu flekilde kesilmesi 

hastal›¤›n alevlenmesine ve ilerlemesine 

yol açabilir. Hastalar›n tedaviye 

uyumlar›n› art›rmak için hastalara kortikosteroid 

tedavisi hakk›nda bilgi verilmesi 

gerekir. Ben kendi klinik uygulamamda 

tedavi plan›n›, ilac› hangi saatte 

ve hangi dozda alaca¤›n› ve nas›l 

azaltaca¤›n› ayr›nt›l› bir flekilde yazarak 

hastaya veriyorum. 

Ülkemizde özellikle büyük hastanelerin 

bulunmad›¤› periferdeki bölge- 

4 

röportaj 

Ak›lc› kortikosteroid kullan›m› 

Hemen her branfltan tüm hekimlerin kulland›¤› vazgeçilmez ilaçlardan 

olan kortikosteroidleri bir romatolog olan Prof. Dr. Yaflar Karaaslan anlatt›. 

Prof. Dr. Karaaslan’a göre bu ilaçlar iltihabi romatizmal hastal›klar›, akci¤er, 

böbrek, beyin ve kalp gibi iç organ tutulumlar›nda hayat kurtar›c› olabiliyorlar. 

lerde, kortikosteroid tedavisinin bilimsellikten 

çok uzak flekilde yap›ld›¤›na 

flahit oluyoruz. Sizin bu konuda 

gözlemleriniz nelerdir? 

Kortikosteroidler son derece etkili ilaçlar 

olmalar›na karfl›n iyi bilinen bir çok 

yan etkiye de sahiptirler. Bu nedenle 

ak›lc› bir flekilde kullan›lmalar› çok 

önemlidir. Ülkemizde bazen kortikosteroidlerin 

yanl›fl kullan›ld›¤›n› gözlüyoruz. 

Örne¤in osteoartritli hastalara depo 

steroid yap›lmas›, romatoid artritte 

DMARD dedi¤imiz hastal›¤› bask›lay›c› 

ilaçlar olmadan tek bafl›na yüksek dozda 

kortikosteroid kullan›lmas›, romatizmal 

a¤r›lar› olan hastalara do¤ru tan› 

konmadan özellikle depo steroid enjeksiyonu 

yap›lmas› veya hastal›k bask›land›ktan 

sonra kortikosteroid dozunun 

azalt›lmadan yüksek dozda devam 

edilmesi gibi yanl›fl kullan›mlarla 

karfl›lafl›yoruz. 

Günümüzde çok çabuk benimsenen 

yeni ilaçlar›n, ölümcül yan etkilerinden 

dolay› tüm dünyada yasakland›- 

¤›na tan›k oluyoruz. Kortikosteroidler 

oldukça eski ilaçlar, sürpriz bir 

yan etkileri olmamas›na ra¤men bilinçli 

kullan›lmad›klar›nda yan etkileri 

kaç›n›lmaz. Bilinçli kortikosteroid 

kullan›m› konusunda hekim ve hastaya 

düflen görevler neler olabilir? 

Kortikosteroidler 50 y›l› aflk›n bir süredir 

t›bb›n hemen her branfl›nda yayg›n 

olarak kullan›lmaktad›rlar ve yan etkileri 

çok iyi bilinmektedir. Kortikosteroidlere 

ba¤l› yan etkileri azaltmak için klinik 

kullan›mlar›nda baz› konulara dikkat 

edilmesi gerekir. Bunlardan bafll›calar› 

flunlard›r. 

1. Kortikosteroid tedavi endikasyonu 

olmayan durumlarda kullan›lmamalar› 

gerekir. 

2. Kortikosteroidlerin uygun endikas-

yonda etkili olan en düflük dozda ve 

sürede kullan›lmalar› gerekir. Bu ilaçlar›n 

gerekenden daha yüksek dozda ve 

sürede kullan›lmalar› yan etkileri art›r›r. 

3. Kortikosteroid tedavi bafllanacak 

hastalara hastal›¤›n do¤as›, kortikosteroid 

tedavinin gereklili¤i, olas› yan etkileri, 

yan etkileri azaltmak için al›nmas› 

gereken önlemler ve tedavinin düzenli 

kullan›lmas›n›n önemi gibi konularda 

yeterli bilgi verilmelidir. Hastalara yeterli 

bilgi verilmesi, hem hastan›n tedaviye 

uyumunu art›r›r, hem de yan etkileri 

azalt›r. 

4. Kortikosteroidlere klinik yan›t al›n›nca 

veya yüzde fliflme gibi yan etkiler 

ortaya ç›kmaya bafllan›nca doz yeniden 

gözden geçirilerek azalt›lmal›d›r. 

5. Düflük doz kortikosteroid tedavisinin 

yeterli olabilece¤i geç bafllang›çl› RA, 

polimiyaljiya romatika veya allerji gibi 

durumlarda da gereksiz yüksek doz 

tedaviden sak›n›lmal›d›r. 

6. Kortikosteroidler, adrenal yetmezlik 

için yerine koyma tedavisi ve akut durumlar 

d›fl›nda, sabahlar› erken saatte 

günde tek doz olarak verilmelidir. 

7. Kortikosteroidler, hasta a¤›zdan alabiliyorsa 

oral yoldan verilmelidir. A¤›zdan 

alabilen hastalarda parenteral tedavinin 

oral tedaviye hiç bir üstünlü¤ü 

yoktur. 

8. Kortikosteroid tedavi bafllanan hastalara, 

kilo al›m›n› önlemek ve metabolik 

yan etkileri azaltmak için baz› diyet 

önerilerinde bulunulmal›d›r. Bu diyet 

önerilerinin bafll›calar› flunlard›r: 

a. Bol s›v› al›nmas› 

b. Afl›r› kalori al›m›ndan sak›n›lmas› 

c. Rafine karbonhidrat al›m›n›n azalt›lmas› 

d. Afl›r› tuz al›m›ndan sak›n›lmas› 

e. Bol posal› g›dalar›n tercih edilmesi 

f. Kalsiyum takviyesi için, süt ve süt 

ürünleri al›m›n›n art›r›lmas› 

g. Kat› ya¤ ve kolesterol al›m›n›n azalt›lmas› 

h. Potasyumdan zengin g›dalar›n al›m›n›n 

art›r›lmas› 

9. Özellikle yüksek doz kortikosteroid 

verilen hastalarda metabolik yan etkiler 

aç›s›ndan vücut a¤›rl›¤›, kan bas›n- 

Prof. Dr. Yaflar Karaaslan 

1962 y›l›nda Ayd›n'da do¤du. 1979 y›l›nda Ayd›n Lisesi’nden mezun oldu. Ayn› y›l Hacettepe Üniversitesi 

T›p Fakültesi’ne bafllay›p 1985 y›l›nda mezun oldu. 1985-1986 y›llar›nda Bursa Büyükflehir 

Belediyesi'nde zorunlu hizmetini yapt›. 1987-1991 y›llar›nda Hacettepe Üniversitesi T›p Fakültesi ‹ç 

Hastal›klar› Anabilim Dal›'nda uzmanl›k e¤itimi ald›. 1991 y›l›nda iç hastal›klar› uzman› oldu. 1992 y›l›nda 

Genelkurmay Baflkanl›¤›'nda k›sa dönem askerlik yapt›. 1991-1994 y›llar›nda ayn› fakültede romatoloji 

yan dal uzmanl›k e¤itimi gördü ve 1994 y›l›nda romatoloji uzman› oldu. 1994-1996 y›llar›nda Gazi Üniversitesi 

T›p Fakültesi'nde Acil Servis flefi olarak çal›flt›. 1994 y›l›nda Doçent ünvan›n› ald›. 1996-2003 

y›llar› aras›nda Fatih Üniversitesi T›p Fakültesi ‹ç Hastal›klar› Anabilim Dal› ve Romatoloji Bilim Dal› 

baflkan› olarak çal›flt›. 2000 y›l›nda Profesör oldu. Temmuz 2003’ten bu yana Ankara Numune E¤itim ve 

Araflt›rma Hastanesi’nde Romatoloji Klini¤i fiefi olarak çal›flmaktad›r. 

Yurt içi veya yurt d›fl›nda yay›mlanm›fl 150’yi aflk›n bilimsel makalesi ve 160 civar›nda sitasyonu vard›r. 

‹laç ve Tedavi Dergisi, Romatoloji Bülteni, A¤r› Serisi, Olgu Serisi ve Romatoloji Gündemi dergilerinde 

yay›n kurulu üyesi veya editör olarak çal›flm›flt›r. On adet kitaba editörlük yapm›flt›r. Halen ‹ç 

Hastal›klar›-Progres ve Olgu Serisi isimli süreli yay›nlar›n editörlü¤ünü yürütmektedir. Evli ve 2 çocuk 

sahibidir. 

c›, kan flekeri ve lipid profili yak›ndan 

izlenmelidir. Bu parametrelerden herhangi 

birinde bir bozulma varsa kortikosteroid 

dozu yeniden gözden 

geçirilmeli ve diyet, oral antidiyabetik, 

statin veya antihipertansif tedavi bafllanmas› 

gibi uygun önlemler al›nmal›d›r. 

10. Kronik tedavide miyopati ve osteoporoz 

geliflimini önlemek için hastalara 

düzenli egzersiz yapmalar› 

önerilmelidir. 

Halk›m›zda kortizon kullan›m›n›n 

yan etkilerinden ve özellikle kilo ald›rmas›ndan 

kaynaklanan bir çekince 

mevcut. Böyle bir durumda hastalar›n›za 

nas›l yaklafl›yorsunuz? 

Bu yan etki baz› hastalarda gerçekten 

önemli bir problem oluflturabiliyor. Bu 

yan etkiyi en aza indirmek için hastalara 

bu ilaçlar› bafllarken baz› 

uyar›lar›n yap›lmas› yararl› olur. Hastalara 

kortizon kullan›rken özellikle tuzlu, 

unlu, flekerli yani kalorisi yüksek 

g›dalardan ve kat› ya¤lardan sak›nmalar›, 

bol s›v› almalar› ve yüksek 

kalorili rafine karbohidratlar yerine 

düflük kalorili sebze ve meyve ile süt 

ve süt ürünlerini tercih etmeleri önerilmelidir. 

Yo¤un çal›flma temponuzdan f›rsat 

buldu¤unuz zamanlarda neler yapmay› 

seviyorsunuz? 

Son y›llarda kendime ay›rabildi¤im 

zaman gerçekten çok azald›. F›rsat 

bulunca okumay›, sinema, tiyatro ve 

konserlere gitmeyi, gezmeyi, foto¤raf 

çekmeyi ve yazmay› seviyorum. 

5

‹lk olarak 1948 y›l›nda Mayo Clinic’de artrit hastalar›n›n tedavisi 

için kullan›lan kortikosteroidlerin etkileyici baflar›s› bu 

hastalar için bir tedavi bulundu¤unu düflündürmüfltür. Daha 

sonra uzun süreli kullan›mlar›nda istenmeyen etkilerinin gözlenmesi, 

steroidlerin, hem doktorlar hem de hastalar aras›nda 

korkutan ilaç (scare-oids) olarak an›lmas›na neden olmufltur. 

Bununla birlikte kortikosteroidler, uygun k›lavuzlar 

do¤rultusunda kullan›ld›klar›nda oldukça güçlü, etkili ve güvenli 

ilaçlard›r. 

Dermatoloji, romatoloji, immunoloji ve onkoloji gibi çok genifl 

organ sistemleri ve uzmanl›k alanlar›nda kullan›lan kortikosteroidler; 

eklem, kas ve damar içine enjekte edilebilmeleri, 

oral ve topikal uygulanabilmeleri ve pek çok ilaçla birlikte 

kullan›labilmeleri aç›s›ndan da oldukça kullan›fll›d›r (1,2). 

Yan etkilerin azalt›lmas›na ve daha uzun süreli tedavi sa¤lamaya 

yönelik olarak, 1964’den itibaren kullan›lan intramusküler 

pulse uygulamas› (3), 1971 y›l›nda renal transplantasyonda 

rejeksiyonun engellenmesi için intravenöz yolla da 

uygulamas› ile yeni bir kullan›m flekline de sahip olmufltur 

(4). Yüksek dozlarla ve uzun aral›klarla uygulanan intravenöz 

pulse tedavisi, k›sa sürede glomerülonefrit (5), sistemik 

lupus eritematozus (6) ve romatizmal artirit (7) hastalar›nda 

da kullan›lmaya bafllanm›flt›r. 

6 

sa¤l›k 

Kortikosteroidler 

Tablo.1. Glukokortikosteroidlerin etkinlikleri 

K›sa Etkili ( 8-12 saat) 

Etkili ve güçlü bir tedavi seçene¤i olmas› nedeniyle, kortikosteroidler 

için sürekli yeni kullan›m alanlar› do¤maya devam 

etmektedir. Graves hastal›¤›nda görülen oftalmopati, 

Pneumocystis carinii’ye ba¤l› solunum problemlerinde, ciddi 

alkolik hepatit, tekrarlayan ensefalopati, viral krup, Haemophillus 

influenza ve Mycobacterium tuberculosis’e ba¤l› 

ensefalopati ve subakut tiroidit durumlar›nda hastanede 

kal›fl süresini ve mortaliteyi azalmak için kullan›mlar› bunlardan 

baz›lar›d›r (2). 

Hekimler taraf›ndan yap›sal ve fizyolojik özellikleri anlafl›ld›- 

¤›nda ve uygun ilaç seçildi¤inde, uygunsuz ve problemli 

kullan›mlar rahatl›kla ortadan kald›r›labilmektedir. 

KORT‹KOSTERO‹DLER‹N ETK‹LER‹ 

Kortikosteroidler, adrenal bezlerden do¤al olarak salg›lanan 

mineralokortikoidler (aldesteron) ve glukokortikoidlerin (kortizol) 

etkilerini taklit eden ilaçlard›r. Mineralokortikoidler renin 

anjiotensin sistemini etkileyerek, su ve s›v› dengesinin korunmas› 

sa¤larlar. Sal›n›m›, pituiter bezlerden salg›lanan 

ACTH (adenokortikotropik hormon) taraf›ndan regüle edilen 

glukokortikoidler ise antiinflamatuar etkilerinin yan›nda karbohidrat, 

ya¤ ve protein metabolizmas›n›n düzenlenmesi ve 

immunojenik etkilere neden olurlar (8). 

Antiinflammatuar Mineralokortikoid Ekivalan Doz 

Etki Aktivite (mg) 

Hidrokortison 1 2 20 

Kortison 

K›sa Etkili ( 8-12 saat) 

0.8 2 25 

Prednison 4 1 5 

Prednisolon 4 1 5 

Deflazakort ~ 4 0 6 

Fluokortolon 5 0 5 

Metilprednisolon 5 0 4 

Triamsinolon 

Uzun Etkili (36-72 saat) 

5 0 4 

Parametason 10 0 2 

Betametason 20-30 0 0.60- 0.75 

Deksametason 20-30 0 0.75 

Tabloda, çeflitli kortikosteroidlerin antiinflamatuar etki ve mineralokortikoid aktivitelerinin, hidrokortisonunkine oran› verilmifltir. Son sütünda ise ayn› etkiyi 

sa¤lamak için gerekli olan ekivalan eflde¤er dozlar verilmifltir.

Tablo 2. sistemlere göre olas› yan etkiler ve önlemleri 

Sistemler Yan etki Dikkat edilmesi gerekenler/önlemler 

Sodyum retansiyonu Konjestif kalp yetmezli¤i ve hipertansiyonda 

dikkatli kullan›lmal›d›r. 

Ödem Tuz al›m›n› azalt›n›z. 

S›v› elektrolit da¤›l›m› Artm›fl potasyum at›l›m› Potasyum deste¤i gerekebilir 

Osteoporoz riski olan hastalarda (özellikle post 

Artm›fl kalsiyum at›l›m› menopozal dönem) kalsiyum deste¤i gerekli 

olabilir. 

Gastrik iritasyon Yemeklerle beraber al›nmal›d›r 

Bulant›/kusma, kilo kayb›/al›m›, Bu riskler doz art›fl› ve tedavinin uzamas› ile artar. 

Gastrointestinal abdominal distansiyon, peptik Anti ülser tedavi sadece yüksek doz uzun dönem 

ülser, ülseratif özefajit, pankreatit 

Hiperkortizolizim (Cushingoid durum), 

sekonder adrenal yetmezlik 

tedavi alacak hastalara önerilmelidir. Hemoraji 

veya perforasyon riski olanlarda kullan›lmamal› ya 

da dikkatli olunmal›d›r. 

Endokrin Amenore ve postmenomozal kanama 

gibi menstrual problemler 

‹nsipit diabet geliflimi 

Glukoz intolerans›, hiperglisemi 

Düflük dozlarda uzun süreli kullan›ma ba¤l› 

Sol ventrikül duvar rüpütürü olas›l›g›ndan dolay›, 

Hipertansiyon miyokardial infarktüs öyküsü olanlarda dikkatli 

olunmal›d›r. 

Kardiovasküler Tromboembolism Nadiren kan koagülasyonunda artma 

Tromboflebit ve konjestif kalp bildirildi¤inden tromboembolik bozuklu¤u 

yetmezli¤inde artma olanlarda dikkatli olunmal›d›r. 

Posterior kapsüller katarakt Uzam›fl kullan›m intraoküler bas›nç art›fl›na ve ya 

Göz Glokom oküler sinir hasar›na neden olabilir 

Gözde sekonder viral ve fungal infeksiyonlar Oküler herpes simplex bulunan hastalarda kornea 

perforasyonu olabilir. 

Kas a¤r›s› veya güçsüzlük, kas kitle kayb›, Osteoporoz riski olan hastalarda dikkatli olunmal›, 

patolojik omurga ve uzun kemik kompresyon yarar-zarar oran› iyi de¤erlendirilmelidir. Yafll›k, 

Kas ‹skelet k›r›klar›, kemik protein matriksinde atrofi, femur zihinsel gerilik ve kötü beslenme koflullar›nda bu 

ve humerus bafllar›nda aseptik nekroz. 

risk artmaktad›r. kalsiyum deste¤i gerekli olabilir 

Bafla¤r›s›, vertigo, nöbet, artm›fl motor aktivite, 

Nöropsikiyatrik insomnia, ruh hali de¤ifliklikleri, psikoz. 

Di¤er ‹nfeksiyona yatk›nl›¤›n artmas›, infeksiyon 

semptomlar›n›n maskelenmesi. 

Konvülziyon veya psikiyatrik bozukluklar› olanlarda 

dikkatli olunmal›d›r. Altta yatan psikiyatrik 

bozuklukda artma gözlenebilir. Steroid iliflkili 

psikoz 15-30. günlerde ortaya ç›kar. Steroid 

kullan›m›na devam edilecekse tedavi edilebilir. 

Geri çekilmeye ba¤l› olarak pseudotumor cevab› 

bildirilmifltir. 

Sistemik fungal enfeksiyonu olan hastalarda kontredikedir 

(Amfoterisin B ye ba¤l› ilaç reaksiyonlar›n›n 

engellenmesi için kullan›m hariç). Tedavi 

s›ras›nda canl› afl› kullan›lmamal›d›r. Deri testlerinde 

yan›tlar bask›lanabilir. 

7

Fizyolojik olarak, sabahlar› yaklafl›k 20 mg/gün düzeyinde 

üretilen kortizol stresle befl kat›na kadar artabilir. Böylece 

artm›fl kortizol bireyin, infeksiyon, travma, cerrahi ve duygusal 

stresle bafla ç›kmas›n› sa¤lar. Stres ortadan kalkt›¤›nda 

ise normale döner. 

Hidrokortizon gibi k›sa etkili kortikosteroidler en az etkin 

olanlard›r. Hidrokortizona göre prednizon ve metil prednizolon 

gibi orta etkili olanlar 4 – 5 kat, deksametazon gibi uzun 

etkili olanlar ise 25 kat daha etkindirler. Kortikosteroidler 

hem mineralokortikoid hormonlar›n›n hem de glukokortikoid 

hormonlar›n özelliklerine sahiptirler. Yine de, fludrokortizon 

s›kl›kla mineralokortikoid aktivitesi, kortison, prednizon, 

prednizolon ve metil prednizolon ise glukokortikoid aktivitleri 

için tercih edilirler (8,9) (tablo.1.). 

YAN ETK‹LER VE ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER 

Özellikle yüksek dozda uzun dönem kullan›lan steroidlerin 

istenen etkileri ile istenmeyen etkileri ço¤u zaman paraleldir. 

Bu durum ço¤u zaman, hedeflenen etkinin ihtiyaçtan fazla 

oluflmaya bafllamas› sonucu meydana gelmektedir. Bir baflka 

neden ise hasta için uygun kortikosteroidin seçilmemifl 

olmas›d›r. ‹stenmeyen etkileri engellemek için baz› küçük 

önlemler al›narak, minimal yan etki ile maksimum yarar sa¤lamak 

mümkündür (8,10,11,12) (Tablo.2.). 

K›sa dönem ve düflük doz uygulamalar›nda yan etki nadiren 

gözlemlenir. Uzun dönem ve yüksek doz kullan›mlar›nda, dozun 

iki kat›na ç›kar›l›p birer gün arayla verildi¤i “gün afl›r› tedavi” 

uygulamas› düflülmelidir. Bu uygulama endojen kortikosteroidlerin 

sirkadiyen ritmiyle uyumlu olmas› nedeniyle istenen 

terapötik düzeyde etki olufltururken yan etkileri minimalize 

eder (11). Bu uygulama için sadece orta etkili kortikosteroidler 

uygundur ve doz, terapötik etki için yeterli olan en düflük 

düzeyde tutulmal›d›r. Hastan›n durumu düzeldi¤inde, adrenal 

fonksiyonlar›n normale dönmesine izin vermek için, ilaç, 

yavafl yavafl dozu azalt›larak kesilmelidir (13) (tablo.3). 

8 

sa¤l›k 

Tablo 3. Tedavinin sonland›r›lmas› 

Seviyeli doz azalman›n amac› 

Önerilen doz azaltma yöntemleri 

H›zl› ilaç kesmeye ba¤l› adrenal 

yetmezlik semptomlar› 

Kaynaklar 

1. MICROMEDEX(R) Healthcare Series Vol. 123 expires 

3/2005 

2. Zoorob R J, Cender D. A: Different Look At Corticosteroids, 

AAFP, August, 1998; Vol. 58 No. 2, 443-452 

3. Zuckner J, Uddin J, Ramsey RH: Intramuscular Adminstration Of 

Steroids In The Treatment Of Rheumotoid Arthritis. Ann Rheum Dis 

1964; 23: 456-462. 

4. Bell P, Calman K, Wood R et al: Reversal Of Acute Clinical And 

Experimental Organ Rejection Using Large Doses Of Intravenous 

Prednisolone. Lancet 1971; 1: 876-880 

5. Oredugba O et al: Pulse Methylprendisolone Therapy In Idiopathic 

Rapid Progressive Glomerulonephritis. Ann Int Med 19980; 92: 

504-506 

6. Cathcart ES et al: Beneficial Effects of Methylprednisolone “Pulse” 

Therapy In The Diffuse Proliferative Lupus Nephritis. Lancet 

1976; 1: 163-166 

7. Williams IA, Baylis EM, Shipley ME: A Double Blind Placebocontrolled 

Trial Of Methylprednisolone Pulse Therapy In Active 

Rheumotoid Diease. Lancet 1982; 2: 237-240 

8. Drug facts and comparisons. St. Louis: Facts and Comparisons, 

1997:122-123 

9. US.PDI’01/ G &G’s 1996 

10. McEvoy GK, Litvak K, Welsh OH, eds. AHFS Drug Information. 

Bethesda, Md.: American Society of Health-Systems Pharmacists, 

1996: 2216-2224. 

11. Gregerman RI. Metabolic and endocrine problems. In: Barker 

LR, ed. Principles of ambulatory medicine. Baltimore: Williams & 

Wilkins, 1991: 986-989. 

12. American College of Rheumatology. Task Force on Osteoporosis 

Guidelines. Recommendations for the prevention and 

treatment of glucocorticoid-induced osteoporosis. Arthritis Rheum 

1996; 39: 1791-1801. 

13. Kountz DS, Clark CL. Safely withdrawing patients from chronic 

glucocorticoid therapy. Am Fam Physician 1997; 55: 521-525. 

Kortikosteroidlerde seviyeli doz azaltma yöntemleri ve geri çekilme semptomlar› 

Alta yatan hastal›¤›n alevlenmesine izin vermeden, normal pituiter-adrenal yan›tl›l›¤› geri 

döndürerek, endojen kortikosteroid salg›lamas›n› sa¤lamak. 

Bir y›l ve üzerinde tedavi görmüfl hastalarda doz azaltma 2 ay veya daha uzun sürede 

gerçeklefltirilmelidir. 

Dozaj, kullan›m süresi ve sistemik hastal›k riski de göz önünde bulundurularak dozaj 5 mg 

prednison ekivalan eflde¤erine ulaflana kadar her 3-7 günde bir 2.5-5 mg azalt›l›r. Daha 

sonra HPA aks›n›n normale dönüp dönmedi¤ini anlamak için yükleme testi yap›l›r. 

Sonuçlara ve hastan›n durumuna göre, tedavi kesilir yada daha yavafl doz azaltma 

düflünülebilir. 

Bafla¤r›s›, sersemlik, bay›lma, güçsüzlük, letherji, miyalji, eklem a¤r›s›, dispne, ortostatik 

hipotansiyon, bulant›, kusma, anoreksi, kilo kayb›, atefl, hipoglisemi, deride deskuamasyon 

E¤er doz düzenlemesi yap›lmas›na karfl›n semptomlar devam ediyorsa baflka bir neden 

düflünülmelidir.

akvaryum Röportaj: A. Selcen Güçhan Özhan, Foto¤raflar: Ali Kabafl 

“Sualt›nda kendinizi 

hür hissedeceksiniz” 

Sualt›nda foto¤raf çekmek 

hiç de zor de¤il. Profesyonel 

olarak çal›flmayacaksan›z 

pahal› bir hobi de de¤il. ‹lk 

ihtiyac›n›z olan fleyler 

yar›-profesyonel bir 

kamera, sualt› koruma kab›, 

dal›fl brövesi ve size 

sualt›nda efllik edecek bir 

arkadafl. Ali Kabafl’la kendi 

sualt› maceras›n› ve sualt› 

foto¤rafç›l›¤›n›n püf 

noktalar›n› konufltuk.

Foto¤raf çekmeye nas›l bafllad›n›z? 

Yedi yafl›mdayken, bir aile dostumuz bana Lubitel marka bir 

foto¤raf makinesi hediye etti. Foto¤raf ilgimin yan› s›ra, süper 

8 mm filmle de ilgilendim. Üniversite y›llar›mda renkli 

banyo ve bask› için karanl›k odam vard›. 1997 y›l›nda, üniversitedeyken 

dal›fl brövemi ald›ktan hemen sonra sualt› foto¤rafç›l›¤›na 

bafllad›m. 

Sualt› foto¤rafç›l›¤›n›n zor taraflar› var m›? 

Sualt› foto¤rafç›l›¤›n›n bana en zor gelen yan›, ekipman›n 

çok titiz bir flekilde bak›m›n›n yap›lmas›. Her birkaç dal›fltan 

sonra bütün contalar›n tek tek temizlenip silikonlanmas›, pillerin 

tam flarjl› olmas›n›n sa¤lanmas›, su geçirmezli¤in test 

edilmesi gibi... Ekipman›n zarar görmemesi ve gezinin ziyan 

olmamas› için çok disiplinli olmak gerek. Çekimde ise zor 

olan, canl›lar› bir avc› sabr›yla ve ustal›¤›yla kamerayla yakalamak... 

Neden contalar› silikonlamak gerekiyor? 

Asl›nda kullan›lan, silikon ya¤›d›r. Do¤ru silikonlama çok 

önemli, çünkü contalar kolay kayar. Ya¤, suyu önlemez ama 

suyun bas›nc›yla contan›n hareketini sa¤lar. 

Sualt› dünyas›n›n sessizli¤i çal›flmay› kolaylaflt›r›yor mu? 

Sualt›nda, ayak bast›¤›m›z dünyadan çok farkl› ve de¤iflik etkenler 

var. Ak›nt›, so¤uk, a¤›rl›ks›zl›k, yükselme, alçalma, ›fl›k 

ve renk fark›, bas›nç, vücuttaki de¤ifliklikler ve bunlarla gelen 

tehlikeler gibi... Sessizlik ise görüfl konsantrasyonunu 

artt›r›yor ama dalma arkadafl›yla veya asistanla iletiflimi zorlaflt›r›yor. 

Emniyet aç›s›ndan en az iki kifli dalmak gerekiyor. 

Bazen grup halinde dal›yoruz ama herkes ikiflerli gruplar halinde 

kendi yoluna gidiyor. 

Derinlikte nas›l hissediyorsunuz? 

A¤›rl›ks›z bir flekilde uzayda yüzer gibi. Biraz da uçar gibi… 

Yani oldukça hür hissediyorum. Baflka bir dünyada oldu¤umu 

anl›yorum. 

Sualt› foto¤rafç›l›¤› için nerelere gittiniz, neleri foto¤raflad›n›z? 

Marmara’dan Güneybat› sahillerine kadar canl› ve tarihi eser 

foto¤raflad›m. Pasifik'te, Mikronezya'da bulunan Palau Adalar› 

ve K›z›ldeniz'de bat›k ve canl› çekimleri yapt›m. Tarihi 

eserlerde genellikle bat›klardan kalma, tarih öncesi çanak 

çömlek foto¤raflar› çekebiliyorduk. Eskiden daha serbest 

dal›n›yordu ama art›k çok bat›k olan yerlere yan›n›zda Bakanl›k’tan 

birisi olmadan dalmak yasak. Ben de art›k sadece 

sportif amaçl› dal›fl yap›yorum veya özel projeler çekiyorum. 

Çekim yapt›¤›n›z bölgelerdeki canl› floras› ne durumdayd›? 

Yurdumuzda da 1970'lerin sonundan beri gözle görülür bir 

canl› azalmas› yaflan›yor. Mesela Palau Adalar› bol köpekbal›¤› 

ve en fazla canl› çeflidi bulunduran yerlerden biri olmas› 

dolay›s›yla çok verimliydi. K›z›ldeniz ise hem canl›, hem 

de bat›klar›yla çok doyurucu. Örne¤in heykelt›rafl Kemal Tufan'› 

Kafl'ta sualt›nda mermer köpekbal›¤› heykelini yaparken 

çektim. Sanatsal bir faaliyete gece sulat› çekimini kat›n- 

11

ca, ortaya ilginç sonuçlar ç›kt›. 

“EL‹ KAMERA TUTAN HERKES YAPAB‹L‹R” 

Sualt›nda tehlikeli olaylar atlatt›¤›n›z olmuyor mu? 

Sualt›, sükunet, keyif ve disiplin gerektirdi¤i için "olay" olarak 

nitelendirece¤im tecrübelerin olmamas›n› tercih ederim. Birden 

karfl›n›za ç›kan bir köpekbal›¤› veya manta, beklenen 

keyifli durumlar oldu¤u için olaydan saym›yorum. Mesela 

Palau'da bir Trigger bal›¤›n›n sald›r›s›na u¤rad›m. 40-50 cm 

boyundaki bu bal›k, yumurtalar›n› korumak için, yaklaflan her 

fleye son sürat bir torpil gibi çarp›yor. Sonradan söylediklerine 

göre baz› dalg›çlar›n kulaklar›n› ›s›r›p kopartt›¤› da olurmufl. 

Yine Palau’da baflka bir olay daha yaflad›m; Peleliu 

Express adl› yerde ak›nt› o kadar kuvvetliydi ki, dal›fl botundan 

atlad›ktan sonra adan›n etraf›ndaki platoyu bafltan sona 

son sürat katettikten sonra mecburi tafl›d›¤›m kancam› taka- 

12 

akvaryum 

madan kendimi aç›k okyanusta dibe giden ak›nt›n›n içinde 

buldum. Tecrübeyle yukar› palet ç›kt›m. Daha az tecrübeli iki 

dalg›ç kendilerini k›rk metreye sürüklenirken bulmufllard›. 

Nitrox'la dald›klar› için de ölümcül olabilirdi. 

Nitrox nedir? 

Suyun alt›nda belli bir seviyede, belli sürelerde kal›nca kandaki 

azot artar, vurgunun sebebi budur. Nitrox tüpe fazla oksijen 

konuluyor. Böylece kandaki nitrojen seviyesinin artmas›n› 

engelleyerek vurgun riskini önlüyor. Tabii nitrox tüple 

dald›¤›n›zda belli bir derinli¤e inmemeniz gerekiyor, çünkü o 

zaman da oksijen zehirlenmesi olabiliyor. 

Hangi ifl gruplar› sualt› foto¤raf›na ihtiyaç duyuyor? Yoksa 

sualt› foto¤rafç›l›¤› sadece bir hobi mi? 

Sualt› foto¤raf›na ihtiyaç duyan ana ifl gruplar›, sualt›yla ilgili 

yay›n yapan kurulufllar, seyahat flirketleri ve bilim kurumlar›. 

Dünyada sadece sualt› foto¤rafç›l›¤›yla geçinen insan sa-

y›s› parmakla gösterilebilir. Sualt› foto¤raf› için kullan›m›n s›n›rl› 

olmas›ndan ve pazarda büyük rekabet bulunmas›ndan 

dolay› sualt› foto¤rafç›l›¤›n›n pahal› bir hobi oldu¤unu söyleyebilirim. 

Öncelikle seyahat para gerektiriyor, foto¤raf ekipman› 

da pahal›. Tabii sadece hobi amaçl› yap›lacaksa, yar› 

profesyonel makineler de, onlara uygun sualt› kaplar› da daha 

ucuz. Hobi olarak yapars›n›z, keyif al›rs›n›z ama foto¤raf 

kalitesi profesyonel olmaz. 

Sualt› foto¤rafç›l›¤› manzara, seyahat, do¤a foto¤rafç›l›- 

¤›na göre daha m› zor? 

Her alan›n kendine göre kolayl›¤› ve zorlu¤u var ama sualt› 

foto¤rafç›l›¤› manzara, seyahat ve do¤a foto¤rafç›l›¤›na k›yasla 

çok farkl›d›r. Öncelikle bulunulan ortam çok farkl›. Çok 

yo¤un mavi ve tuzlu bir s›v› içinde kuvvetli ak›nt›ya karfl›, bir 

bal›¤›n avantajlar›na sahip olmadan ve mercanlara zarar 

vermeden durmaya çal›fl›rken flafl, netlik, enstantane, diyafram 

ve kompozisyon ayarlar›n›z› mümkün oldu¤u kadar çabuk 

yapt›ktan sonra bal›k hala kaçmam›flsa foto¤raf›n›z› çekiyorsunuz. 

Tabii çekimlerde baflar› yüzdesi tecrübeyle art›yor. 

Eli foto¤raf makinesi tutan herkes sualt›nda da foto¤raf 

çekebilir mi? 

Dal›yorsa, çekebilir. Sualt› kab› olan basit bir dijital foto¤raf 

makinesiyle art›k çok fazla e¤itim gerekmeden foto¤raf çekilebiliyor. 

Sonuçlar profesyonel bir sistemle elde edilenler kadar 

iyi olmaz ama bir bafllang›çt›r. 

Sualt› foto¤raf› çekmek için neler gerekir? Her makine 

sualt› kameras›na çevrilebilir mi? 

Minimum gereksinim, basit bir kamera ve sualt› kab›. Sualt› 

için su s›zd›rmaz makineler de var. Her alanda oldu¤u gibi 

burada da dijital makinelerin avantaj› var; 36 pozdan sonra 

filmin bitmemesi, çekimi an›nda kontrol etmek gibi... Dezavantaj› 

ise dijital teknolojinin h›zl› geliflmesi. Dijital bir makine, 

bir-iki y›l içinde demode olabiliyor. Özel sualt› kab›n›n 

kameradan daha pahal› oldu¤unu da hesaba katarsak, dijital 

makineyle sualt› foto¤rafç›l›¤›n›n pahal› bir yat›r›m oldu- 

¤unu görürüz. Tabii yine de, yapaca¤›m ve profesyonel olarak 

yat›r›m yapaca¤›m diyorsan›z, ihtiyac›n›z filmli veya dijital 

bir SLR kamera, sualt› k›l›f› ve bir veya iki adet harici sualt› 

flafl›d›r. 

Bir makinenin sualt› kameras›na çevrilmesi için, o model 

için yap›lm›fl sualt› kab›n›n olmas› gerekir. Birçok firma popüler 

kameralar için sualt› kab› (housing) yapm›flt›r. Kaplar 

makinelerden daha pahal› oldu¤u için kaba göre kamera almak 

bazen daha kolay olur. Türkiye'de dal›fl malzemesi satan 

ma¤azalar arac›l›¤›yla malzeme temin edilebilir. Size 

uygun ekipman için en kapsaml› araflt›rma arac› ise internettir. 

Sualt›nda foto¤raf çekmenin püf noktalar› nelerdir? 

Kara foto¤rafç›l›¤› bilgilerinin d›fl›nda mavi suyun ›fl›¤a, renge 

etkisini ve tabii ›fl›kta flaflla pozlamay› iyi bilmek gerekir. 

Bunlar›n d›fl›nda h›zl› davranmak ve hatalar› azaltmak için 

ekipmana hakim olmak flart. 

Sualt›nda korunman›z gereken ise zehirli ve dikenli olan deniz 

hayvanlar›. Tropik bölgelerde cildin tam kapal› olmas›na 

dikkat etmeli. Çünkü atefl mercan› gibi zarars›z görünen 

canl›lar ufak bir sürtünmeyle çok ac› verir. Ayr›ca kamera ve 

aksesuvarlar›n ba¤l› olmas› gerekir, yoksa elden kay›nca derinlerde 

kayboluverir. Kameray› tafl›rken enerji ve hava harcamas›n› 

azaltmak için vücuda yak›n tutup suya sürtünmeyi 

azaltmakta fayda var. Bota girip ç›karken ekipmana özellikle 

dikkat etmek laz›m. Vücut dengesini ve yüzerli¤i iyi ayarlamay› 

ve dal›fl arkadafl›n›z› da gözden kaybetmemeyi söylememe 

gerek yok. 

Ali Kabafl kimdir? 

“Foto¤raf çekmeye genellikle yaln›z giderim. Çekimlerimde konsantrasyonumun 

bozulmamas› ve konuyla bütünlü¤ümün da¤›lmamas› çok önemli,” diyen 

Ali Kabafl’›n foto¤raf serüveni çok erken yafllarda bafllay›p Amerika’daki 

e¤itimi süresince de devam etti. Worcester Polytechnic Institute’da iflletme 

mühendisli¤i e¤itimi alan Kabafl, iflletme master’›n› da Columbia Üniversitesi’nde 

tamamlad›. Princeton’da, Johnson Atelier’de bronz döküm e¤itimi 

ald›, Urart’ta yöneticilik yapt›. Sualt› foto¤raflar› onun ilgi ve uzmanl›k alanlar›ndan 

sadece bir tanesi. Dijital teknolojilerde uzman olan Kabafl, Michael 

Grecco, Seth Resnick ve Linde Waidhofer gibi foto¤rafç›lardan ders ald›. British 

Airways, Lufthansa Havayollar›, The Guardian, Le Monde Diplomatique, 

Maison Française, MSNBC, National Geographic Adventure, The Sunday Telegraph, 

DDF, TC. Kültür ve Turizm Bakanl›¤›, müflterileri aras›nda. Rodale’s 

Scuba Diving ve Sport Diver dergileri ise sualt› foto¤raflar›n› kullanan önemli 

kurulufllar. 

13

Ece Temelkuran: ‹nsan oyuncu olmaya nas›l karar verir? 

Nas›l bir duygu, nas›l bir temel motivasyon vard› sizin seçiminizde? 

Ama do¤rusunu isterseniz böyle ifllerde seçmeye 

inanm›yorum. Yazar olunur mu? Oyuncu olmaya 

da karar verilmez herhalde. Herhalde insan bir gün bilir. 

Haluk Bilginer: Ben bilinçli olarak on alt› yafl›mdan beri biliyordum 

oyuncu olaca¤›m›. Küçükken de gayet nefleli, mukallit 

bir çocuktum. Ama on alt› yafl›mda oyunculuk mesle¤ini 

seçmeye karar verdim. Sahnede olmay› çok sevdim, orada 

mutlu oldum. 

E.T.: Görünmek, kendinizi baflkalar›na göstermek miydi 

sizi mutlu eden? Oyuncu olmak böyle bir fley çünkü. ‹zleyiciye 

muhtaç bir meslek sizinki. Görünmeye sevdal› 

m›s›n›z mesela? 

H.B.: Hay›r. ‹zleyiciyle kurdu¤um etkilenme ve etkileme iliflkisini 

çok sevdim. Benim için her ikisi de çok önemli galiba. 

Tiyatroda izleyici beni etkiliyor. Tiyatroda ald›¤›m hazz› kamera 

karfl›s›nda alm›yorum, tiyatrodaki gibi olam›yor asla. 

Dizginler sizin elinizde de¤il. ‹zleyiciyle iliflkiniz do¤rudan 

14 

röportaj Foto¤raflar: Eren Aytu¤ 

Bir oyuncu 

Yeni dizisiyle ekranlara ve filmleriyle sinema salonlar›na konuk olan oyuncu 

Haluk Bilginer ve bir süre önce ç›kan iki kitab›yla ad›ndan söz ettiren yazar 

Ece Temelkuran bir araya gelince kelimenin mecaz ve düz anlamlar›yla 

gerçekten de “içeriden” ve “d›flar›dan” konufltular. 

de¤il, dolayl›, çünkü arada rejisör var. Onun anlatmak istedi- 

¤i fleyin bir arac›s›n›z. Üstelik bir sinema filminde oynamak 

için ille oyuncu olmak da gerekmiyor. Ay›larla bile film çektiler, 

çok da güzel oldu. Oyuncu olmayan insanlar›n sinema 

filmlerinde baflar›l› oldu¤u çok görülmüfltür. Ama oyuncu olmayan 

insan›n sahnede baflar›l› oldu¤u tarihte hiç görülmemifltir. 

Benim hep söyledi¤im bir sözdür, art›k anonim oldu: 

Oyunculu¤un er meydan› tiyatro sahnesidir. 

E.T.: Bu er meydanlar›nda afl›n›yor insan asl›nda. Hangi 

“sahnede” olursan›z olun, heyecan› korumak zorlafl›yor 

zaman geçtikçe. ‹nsan›n etkilendi¤i fleylerin say›s› azal›yor. 

Gençken sertleflmek zannetti¤i bir so¤ukkanl›l›¤a 

sahip oluyor insan. Peki siz, bu kadar deneyimden sonra 

en son ne zaman gerçekten etkilendiniz? 

H.B.: Ben sahneye ç›kt›¤›m her gece etkiliyor ve etkileniyorum 

zaten. Çok da hofluma gidiyor, çünkü insan› insana insanla 

anlatan tek sanat dal› tiyatro. Bazen öyle anlar oluyor 

ki oyunlarda, izleyiciyle aran›zdaki iliflki neredeyse elle tutulur 

bir hal al›yor. Ufac›k bir fley yapsan›z izleyicinin ne tepki

ve bir yazar 

verece¤ini sanki biliyorsunuz. Büyü gibi bir fley. ‹zleyiciyle 

oyuncu aras›ndaki iliflki çok mahrem bir iliflki. ‹flinizi iyi yap›yorsan›z, 

sahnede çekinmeden utanmadan ruhunuzu soyuyorsunuz. 

Ruhunuzu soymak çok kolay ifl de¤ildir. Bir striptizci 

yaln›zca vücudunu soyar. Ancak ruhunuzu soydu¤unuzda 

bafll›yor o çok mahrem iliflki. Onun için tiyatro çok 

özel, onun için kimilerinin dedi¤i gibi suya yaz› yazmak de- 

¤il, tersine an› yaratan bir sanat dal›. Sahnede iyi bir fley yap›yorsam 

ben, öyle bir soru iflareti tak›yorum ki sizin beyin 

k›vr›mlar›n›za, y›llarca ç›km›yor. Evet, sinema kal›c›, yüz y›l 

sonra bile izlenebiliyor. Tiyatro bir gece iki saatte yaflan›yor, 

bitiyor. Tiyatro arkaiktir diyenlere hep flu örne¤i veriyorum: 

Seviflmek de arkaik. ‹yi ki de arkaik. Seviflmenin modas› 

geçti mi ki, tiyatronunki geçsin. 

E.T.: Geçti asl›nda! 

H.B.: Sahi mi? Ben fark›na de¤ilim. Demode bir adam›m. Peki, 

siz yazarken yazd›¤›n›z fleyle aran›zda mahrem bir iliflki 

oluflmuyor mu? Sonra siz onu çekinmeden, al oku, diye baflkalar›na 

veriyorsunuz. 

E.T.: ‹flin bu k›sm› beni rahats›z ediyor biraz. Rahats›zl›k 

de¤il de tedirginlik duyuyorum asl›nda. Yüzümüz biraz 

da kader gibi, onu tafl›mak zorunday›z. Sanat yapmad›- 

¤›n›z, sahneye ç›kmad›¤›n›z zaman da o yüzü göstermek 

istemedi¤iniz zaman da sokakta insanlar o yüzü görüyor. 

Yüzünüzün tan›n›yor olmas›ndan tedirginlik duymuyor 

musunuz? 

H.B.: Maalesef bu bir mesleki yan etki. Bu öyle bir ifl ki, insanlar 

sizi seyrediyor ve -bu her ne demekse- “meflhur” oluyorsunuz. 

Meflhur olur olmaz da “anonim” olmak istiyorsunuz. 

Herkes meflhur olabilir, ben anonim olmay› özlüyorum. 

Geçenlerde film çekerken, yard›mc› oyunculardan biri gelip 

“Haluk Abi, bu köprüden geçen herkes seni tan›yor, ne güzel 

bir duygu!” dedi. “Bu önemli bir fley de¤il,” dedim, “seri 

katilleri de tan›yorlar.” Ben sadece herkes taraf›ndan sevilmemi 

sa¤layan bir ifl yapt›¤›m için meflhurum. Televizyonda 

ifl yap›yorsan›z tan›n›rs›n›z. Herkesin oturma odas›nda var 

olan bir fley çünkü. Orada meflhur olmak çok kolay. 

E.T.: Özellikle Türkiye’de, sokaklarda bofl bofl dolaflma 

hakk›n›z› da elinizden al›yorlar ünlü olunca. Bofl bofl dolaflma, 

bofl bofl bakma, giderek de bofl kalma hakk› gasp 

ediliyor. Ki yaz›p çizen, insanlara bakan kiflinin en fazla 

beslendi¤i yerdir o boflluk. Siz insanlara bakacakken, insanlar 

size bak›yor. Görünme iflin esas› haline gelince de 

yazacaklar› tükeniyor insan›n. 

H.B.: Ünlüyseniz, dünyan›n her yerinde böyle. Sokaklarda 

yürürken ünlü olmadan önce davrand›¤›n›z gibi davranam›yorsunuz. 

Marketlerde rahat rahat al›flverifl yapam›yorsunuz. 

Diyelim ki peynir stand›n›n önünde yar›m saat geçirmek istiyorum, 

mümkün de¤il. “Allah allah, bu adam ne yap›yor” bak›fllar›yla 

karfl›lafl›yorsunuz ister istemez. Ünlü olmak çok 

önemli de¤il. Bu mesle¤i yapmak çok güzel bir fley de, meflhur 

olmak o kadar güzel de¤il. Hay›r, biri gelip “Tebrik ederim 

çok iyi bir ifl ç›karm›fls›n›z,” dedi¤inde elbette güzel; ama 

meflhur olan bir insan›n hayat›ndaki her fleyi bilme hakk› olmamal› 

kimsenin. Orada röntgencilik bafll›yor. 

E.T: Bilinen yüze kendini feda edifl hali sanki. Hayranl›k 

iliflkisi Türkiye’deki haliyle, bir kurtar›c›yla buluflma gibi 

yaflan›yor. Tap›nma hareketleri bunlar; göründü¤ü için 

kutsal olandan bir parça koparma giriflimi sanki. Kâbe’ler 

ilan ediyorlar insanlar kendilerine, Kudüs’ler... 

Oralardaki kutsal tafllara yüz sürer gibi bir iliflki kuruyorlar 

televizyonda görünenle. Görünen “var” çünkü. Kendisi 

de var olmak için görünenle bir iliflkiye girmesi gerekiyor. 

Belki de içgüdüsel bir var olma eylemi “hayranlar›n” 

yapt›¤›. 

H.B.: Sirkteki, hayvanat bahçesindeki maymunlar› gösterir 

gibi bir fley. Ben rastl›yorum; “Bak amcaya, bak!” diyor 

adam. Sen orada yokmuflsun gibi, önce bir merhaba de, nas›ls›n›z 

de. Ama hay›r, do¤rudan çocu¤uyla iliflki kurup sana 

bir nesne muamelesi yap›yor. Eskiden yazarl›k daha anonim 

bir fleydi ama art›k siz de tan›n›yorsunuz, yüzünüz görünüyor. 

Siz yazarken herkes sizi tan›s›n diye yazm›yorsunuz ki, 

mesle¤inize de ters düflen bir fley asl›nda. Benimki bunun 

tam tersi. Ben, “Beni izleyin” diyorum. 

E.T.: Herhalde sizin için olmas› gereken bu. ‹flin tabiat› 

yani. Ama yaz› yazan insanlar da bu “sahneye” dahil edildi 

epeydir. San›r›m bu, bir endüstrinin oluflum aflamas›ndaki 

sanc›lar›. Henüz popüler olanla hakiki edebiyat (ya 

15

da yaz›) ayr›lmad›. Bir kere, bunlar›n tüketicileri henüz 

ayr›flmad›¤› için sunufl biçimleri henüz birbirinden farkl› 

hale gelemedi. Bu yüzden yaz›yorsan›z, popüler olmak 

zorundas›n›z. Görünmek zorundas›n›z. Yok say›lmamak 

için daha fazla görünmek! Kalabal›klar mahrem sevmiyor 

çünkü. Genç bir kad›n olunca daha da tuhaf. “A¤›r 

yazar” olacaksan gülmeyeceksin mesela; çok satacaksan 

da kesintisiz güleceksin! Bizim tezgah›n numaralar› 

da bunlar iflte. 

H.B: Asl›nda yazar›n yüz olarak ünlü olmas› mesle¤ine de 

ters bir durum. Bu ancak magazinleflmifl bir dünyada mümkündür. 

Magazin dünyan›n her yerinde var, ama magazin 

her fley de¤il. Sadece Türkiye’de her fleyi kapsayan bir fleye 

dönüflüyor. Bu sizi nas›l etkiliyor, devreye otosansür giriyor 

mu? 

E.T.: Yazd›klar›ma de¤il de, hayat›ma otosansür uyguluyorum. 

‹nsanlar›n kafas›nda “yazar gibi durmak” diye 

abuk subuk bir fley var. 

H.B.: Sanatç› duruflu gibi bir fley. “Sanatç› bize örnek olsun,” 

diyorlar, yahu sanatç› sana neden örnek olsun? Sanatç› bir 

fley üretiyor, sen git kendine baflka bir örnek bul. Sen git oy 

verdi¤in adamlar›, kad›nlar› örnek al. Ben sanat üretiyorum. 

Ne yapaca¤›z, Jean Genet’ye sanatç› demeyecek miyiz yani? 

Bukowski’yi ne yapaca¤›z; Picasso’yu, Dali’yi ne yapaca- 

¤›z? “Sanatç› duruflu”nun anlam›n› bile bilmiyorum ben, ne 

demek oldu¤unu anlam›yorum. 

E.T.: Bugünlerde flu demek: Genet yaflasayd›, vazelin 

16 

röportaj 

reklam›na ç›kmak zorunda kal›rd› mesela! Neyse... Neden 

Türkiye’de yafl›yorsunuz? Burada yaflanmamas› gerekti¤ini 

savunur gibi oldum, öyle anlafl›lmas›n. Yurtd›fl›nda 

da bir kariyeriniz var, neden Türkiye’de yaflamay› 

seçtiniz? 

H.B.: Eskiden ‹ngiltere’de yafl›yordum. 1987’deki ilk iflim, 

TRT’ye çekilen Gecenin Öteki Yüzü’ydü. O dizinin çekimleri 

s›ras›nda Zuhal’e âfl›k oldum. O ‹ngiltere’ye gelemeyece¤i 

için benim Türkiye’ye gelmem flartt›. Ben de seve seve geldim, 

iyi ki gelmiflim. Buraya geldikten sonra yapt›¤›m ifller 

beni çok mutlu etti. Hâlâ ‹ngiltere’de yafl›yor olsayd›m, Oyun 

Atölyesi’ni infla etmek gibi ö¤retici bir tecrübeye asla sahip 

olamayacakt›m. Çünkü oradaki oyuncular›n salon derdi yok. 

Ama bu dert benim için zorunlu bir keyif oldu. Buray› biz öfkeyle 

infla ettik, öfke de bir enerjidir. Ama ayn› fleyi ‹ngiltere’de 

yaflayamazd›m. ‹yi ki Türkiye’de tiyatro yapm›fl›m. 

Amerika ve ‹ngiltere’yle, dolay›s›yla Hollywood’la ba¤lant›m 

sürüyor. Arada bir gidiyorum, televizyon ve sinemaya ifller 

yap›yorum. Orada yapamayaca¤›m tek fley tiyatro, çünkü tiyatro 

yapabilmek için buradan en az alt› sekiz ay uzak kalmak 

gerekiyor. Bu süre içerisinde, ben orada tiyatro yapmaya 

gidiyorum, demek de tuhaf. Orada tiyatro yapmamak çok 

da büyük bir kay›p de¤il çünkü biz Türkiye’de, ‹ngiltere’deki 

ço¤u tiyatrodan çok daha iyi ifller yap›yoruz. 

E.T.: Geçen y›ld› galiba, anafikri “tiyatro izlenmeye de¤mez” 

olan bir yaz› yüzünden tiyatrocular epey isyan ettiler. 

Siz de isyan ettiniz mi? 

H.B.: Evet, hat›rl›yorum, Perihan Ma¤den yazm›flt› o yaz›y›. 

Yirmi üç y›l önceki bir oyundan dem vurarak tiyatroyu sevmedi¤ini, 

yapay ve arkaik buldu¤unu söylemiflti. Kast etti¤i 

kötü tiyatroysa, “kötü tiyatro” hakk›nda sabaha kadar konufluruz 

Perihan Han›m’la, ona benim de tahammülüm yok. 

Onun için s›ra bafl›nda oturuyorum ki gerekti¤inde bir an önce 

kaçabileyim. Tiyatro konusunda dünyada beflinci ülke 

say›lan ‹ngiltere’de bile oyunlardan küfrederek ç›k›yorum. Bu 

ne biçim ifl, burada sahneye ç›kmak için sa¤ kolunu verecek 

aktörler garsonluk yaparken sizin böyle oynamaya ne hakk›n›z 

var, herkes replik söylüyor, kimse birbiriyle konuflmuyor, 

bu ne biçim tiyatrodur diye. Onlar›n yapt›klar› ay›p, benimki 

de¤il. Hangi cüretle National Theatre’da ç›k›p güzelim oyunu 

berbat edebiliyorsun? Christopher Hampton’un The Cure 

isimli çok be¤endi¤im bir oyununa, “iyi bir oyun seyredece- 

¤im” diye sevinerek gitmiflim, baflrol oyuncular›ndan birisi, 

sinemada çok iyi aktördür, replik söylüyor sadece. Kimse 

birbiriyle iliflkiye girmemifl, bu ne kepazelik! Benim burada 

k›zma hakk›m var. Sahneye ç›kmak çok büyük bir iddiad›r, o 

iddiay› tafl›yam›yorsan ç›kmayacaks›n sahneye. Beni etkileyemeyecekseniz, 

bana gerçek insan ruhunu, çeliflkilerini 

hissettiremeyecekseniz sahnede ne ifliniz var? Bu bana da 

hakaret. Ben saatlerce bekleyip bilet alm›fl›m, evimden kalk›p 

buraya gelmiflim; sen bana kötü oyun oynayamazs›n. 

Böyle bir hakk›n yok. Konuya dönersek, kötü tiyatro konu-

sunda da ayn› fikirdeyim ama tiyatro diye genellersek çok 

büyük bir hataya düfleriz. Tiyatrodan do¤an hiçbir sanat 

onun yerini alamad›. Arkaik bir sanat hakikaten. ‹nsan› insana 

anlatan bir fley, di¤eri kamerayla anlat›yor. Orada insan 

ç›r›lç›plak ç›k›p “Seni etkileyece¤im,” diyor, etkileyemezse 

suç onun. Bu onun sorunu. 

E.T.: Böyle bir iddiayla yaflamak gerginlik yaratan bir fley 

de¤il mi? Hayat›n› böyle bir iddia üzerine kurmak yani... 

‹nsanlar›n hastal›k say›p tedavi ettirdikleri “performans 

anksiyetesi” sizin mesle¤iniz oluyor. Hastal›kla yaflamak 

dedikleri fley bu herhalde. 

H.B.: Her gün aslan›n a¤z›na at›yorsunuz kendinizi. Sahne 

çok tehlikeli bir fley. Bütün seyirciler aslan, seyirci olmak için 

profesyonel olmak gerekmiyor. Seyirciyi s›navla kap›dan alamazs›n›z. 

Hem iddias›z ifl olur mu? Sizin “dünyaya kay›t düflmeniz” 

de ayn› ölçüde iddial› de¤il mi? 

E.T.: Hem nas›l bir iddia! Belki sizinkinden de beter. Yazmaktan 

daha büyük bir iddia olamaz gibi geliyor bana. 

“Dünya, dön! ‹nsanl›k, sen devam et! Ben buradan sizin 

davran›fllar›n›za bak›yorum! Bak yaz›yorum her fleyi buraya, 

ona göre!” demek gibi bir fley. Daha büyük bir ego 

fliflkinli¤i olamaz bence. Di¤er yandan, bu ego obezli¤inin 

de bir bedeli var. Mesela seyircilerin size aslan gibi 

gelmesinin nedeni herhalde sahneye ç›karken tafl›d›¤›n›z 

iddia. 

H.B.: Olabilir ama bence herkes aslan olmal›. Hep söylerim; 

keflke eski Yunan seyircisi kadar bilinçli olabilsek. Keflke baz› 

oyunlar yuhalansa. O zaman alk›fl›n de¤eri ortaya ç›kard›; 

çünkü biz her fleyi alk›fll›yoruz. 

E.T.: “Etkileyece¤im, nefessiz kalacaks›n›z” diye bafll›yorsunuz 

siz ama bizim iflimizde böyle bir fley söz konusu 

de¤il. “Ben kendimce bir fley yazd›m, dünya tarihindeki 

yaz›l› gelene¤i bir yerinden etkileyebilir miyim acaba” 

sorusunu soruyor yazar kendine. Belki bunu görmeye 

ömrünüz yetmeyebilir; sizin o gece takdir edilmeye ihtiyac›n›z 

vard›r, seneler sonra anlafl›l›r de¤eri. Biraz daha 

sab›rl› olmak gerekiyor burada. Gerçi edebiyatç›lar da 

art›k gala gecesi düzenlemeye bafllad› kitaplar› ç›kt›¤›nda. 

Sizin edebiyatla iliflkiniz nas›l? 

H.B.: Özellikle mesle¤im oldu¤u için bol bol oyun okuyorum. 

Cevheri olan bin oyun bulabilmek için bir sürü çak›l tafl› ay›klamak 

zorundas›n›z. Gene de yeterince okudu¤um söylenemez. 

‹ngilizce ve Türkçe oyunlar› izleyebiliyorum sadece. 

E.T.: Oyun d›fl›nda ne okuyorsunuz? 

H.B.: Felsefe okumaya çal›fl›yorum. Son zamanlarda Oruç 

Aruoba’y› okumaya bafllad›m. Onu Bahçeflehir Üniversitesi’nde 

yapaca¤›m›z yüksek lisans program›na hoca olarak 

davet etmeyi düflünüyorum. Bir oyuncuya “neden” sorusunu 

sordurtmak için çok iyi bir araç felsefe. Oyuncunun da bu 

soruyu sormas›, insan› ilgilendiren her fleyle ilgilenmesi gerekiyor. 

Felsefe, yan›t› olmayan sorulara yan›t bulma çabas› 

ve o sorular›n yan›t›n› hiçbir zaman bulamayaca¤›n› da bil- 

mektir. Benim hiçbir zaman en iyi oyunumu oynamadan ölece¤imi 

bilmem gibi. Felsefe, sonu olmayan yolculu¤a ç›kmay› 

göze alm›fl cesur bir yürektir. Sorar, sadece sorar, bir önce 

sordu¤unu unutur, bir daha sorar. ‹nsan›n ve oyuncunun, 

sanatla u¤raflan herkesin yapmas› gereken fley budur. Sizin 

de kitaplar›n›z› ald›m, duruyor. Felsefecilerin de aç›klayamad›¤› 

bir bela var bafl›m›zda: zaman. 

E.T.: Do¤rudur; zamans›zl›¤›n icad›ndan bu yana... Zaman 

yeniden bulunamad›. Di¤er yandan, burada insan›n 

bo¤az›n› s›kan telafl›n göçebe kültüründen de kaynakland›¤›n› 

düflünüyorum ben. Yerleflik zamandaki yar›n 

duygusu yok bu ülkede. Hep göçece¤iz, hep gidece¤iz, 

nas›lsa kurduklar›m›z› b›rakaca¤›z ya, o yüzden zaman 

bulam›yoruz bir fley kurmaya. Yerleflik kültürlerde baflka 

türlü bir zaman duygusu var bence. Misal, ‹ngiltere’de... 

Bir gün gidecek misiniz ‹ngiltere’ye temelli? 

H.B.: Hay›r, düflünmüyorum. Siz hiç gittiniz mi Londra’ya? 

E.T.: Hindistan’a bile gittim ama nedense ‹ngiltere’ye gitmedim. 

Fakat gelecekte Londra’da yaflayaca¤›ma dair 

tuhaf bir his var içimde. Bence kad›nlar rüyalar›nda konuflurlar 

kendileriyle. Ben de Londra üzerine bir rüya 

gördüm y›llar önce. Eski bir evin arka bahçesinde, yan›mda 

küçük bir limon a¤ac› fidesi, ç›plak ayakla çimlerin 

üzerindeyim. Minnac›k bir masa var. Masada yaz› yaz›yorum. 

O rüyadan beri gidece¤imi düflünüyorum. Uzun 

y›llar ‹ngiltere’de yaflad›¤›n›za göre ‘80 darbesi s›ras›nda 

Türkiye’de de¤ildiniz yani? Nas›l yaflad›n›z darbeyi? 

17

H.B.: 1980’de ‹ngiliz bir arkadafl›mdan telefonda, sabah›n 

alt›s›nda “Paflalar geldi” diye bir fley duydu¤umu hat›rl›yorum. 

Ne oldu¤unun tam olarak ay›rd›na varamad›m do¤al 

olarak. 

E.T.: Bizde de küçücük bir radyo vard›, annemle babam 

onun bafl›nda sigara içiyorlard›. “Sabaha karfl›” denilen 

fleyin ne oldu¤unu o gün anlad›m. Peki sizin Türkiye’deki 

siyasi hikâyelerle iliflkiniz nas›ld› o dönemlerde, yoksa 

tiyatro ve ‹ngiltere meselesiyle mi bo¤uflmaktayd›n›z? 

H.B.: O siyasi çalkanma s›ras›nda üniversite ö¤rencisiydim 

ben. 1977’nin Haziran’›nda mezun oldum, A¤ustos’ta ‹ngiltere’ye 

gittim. Sonraki üç y›l› uzaktan takip etmek durumunda 

kald›m. Darbeden sonra “Eyvah flimdi ne olacak?!” diye düflündü¤ümü 

hat›rl›yorum, nitekim çok kötü fleyler oldu. Y›llar 

sonra flimdi bile cefas›n› çekiyoruz. 

E.T.: Bu durumda, dönemin ajit-prop tiyatrosundan 

uzakt›n›z. Ne düflünürsünüz siyasi olarak angaje olmufl 

tiyatroya iliflkin? 

H.B.: Çok do¤ru bulmuyorum; o tiyatro de¤il zaten, mastürbasyon. 

Duymak istenilen sözleri hayk›r›r, sol yumruklar› havaya 

kald›r›r, sonra da alk›fllard›k birbirimizi. Bir an› olarak 

kald› akl›m›zda. 

E.T.: Sizin için an› olabilir ama kimi insanlar için hâlâ en 

gerçek tiyatro o. En “do¤ru” tiyatro... Yaflayan bir biçim 

yani. 

H.B.: Öyledir mutlaka. Ama bu tarz tiyatrodan, tiyatro tarihine 

kalm›fl oyun yoktur. “Hakl›s›n›z, yan›n›zday›z arkadafllar,” 

demek için bir araçt›r o, tiyatro de¤il. 

E.T.: Peki tamam, ajit-prop sevmiyoruz. Ama sizin için bu 

kadar m› uzak politikaya tiyatro? Ya da politika tiyatronun 

neresinde? 

H.B.: Hep içinde. Othello oynarken bile politika yap›yorsunuz. 

Othello’ya bak›fl aç›n›z bile nas›l biri oldu¤unuzu belirler. 

Sanat mesaj vermez, mesaj verince sanat olmaktan ç›kar. 

Sanat soru sordurur. Kim bana “Othello iyi ve kötünün 

çarp›flmas›d›r, Othello iyidir, Iago kötüdür” dedirtebilir ki? Bu 

ne kadar s›¤ bir bak›fl! Sevdi¤i kad›n› bo¤arak öldüren bir 

adam›n nesi iyi? Erdem, fazilet nerede? Hatta biz, afifllerde 

kullan›lmasa da, Othello’nun alt›na bir parantez açt›k; “Othello 

ya da bir erdemin anatomisi” diye. Neyin erdemi bu? Nesi 

itibar, kar›n› bo¤dun yahu! 

E.T.: Bugünlerde eskisine oranla daha popüler bir biçimde 

‘80 Darbesi’nin, o dönemde Türkiye’de yaflananlar›n 

sorgulamas› yap›l›yor. Televizyon dizileri, sinema, genç 

köfle yazarlar›... Bir tür gecikmifl anma töreni gibi... Siz 

böyle bir projede yer alsayd›n›z, kimi oynamak isterdiniz? 

H.B.: Kenan Evren’i. Kahraman oynamaktan çok daha ilginçtir 

onu oynamak. Oyunun içinde “Asmayal›m da besleyelim 

mi,” diyeceksin, düflünsene! 

E.T.: Kötü, tiyatro için daha iyidir diyorsunuz yani! 

H.B.: Bir yazar, “Yafll› diktatörlerle asla tan›flmay›n, onlar› se- 

18 

röportaj 

vebilirsiniz,” demifl, kim oldu¤unu hat›rlayam›yorum flu an. 

Hitler’i de oynamak isterdim. Kötüyü oynamak daha ilginçtir. 

Grafi¤i iniflli ç›k›fll›d›r. Othello’nun nesi iyidir yani; niye hep iyi 

olarak gösterilir, anlam›yorum. Iago yüzde yüz hakl› asl›nda, 

haks›zl›¤a u¤ram›fl bir adam sadece. fiimdi de ben size bir 

fley soray›m. Ünlü olman›z, yazd›klar›n›z› etkiliyor mu? 

E.T.: Can›m çok s›k›l›yor ve kendimi e¤lendirmek için bu 

ifli yap›yorum. Üzerine para verdiklerinde flafl›r›yorum 

bazen. Bu piyasa sizce de çok burjuva de¤il mi? 

H.B.: Burjuvazi çok önemli bir kültür, sanat yapmak için burjuva 

olmak gerekiyor. Ben sabah beflte kalk›p tuvalet de temizledim, 

iflportac›l›ktan hamall›¤a kadar her fleyi yapt›m. 

Art›k çal›flmak zorunda de¤ilim ama. Yapmak istedi¤im fleyi 

yap›yorum ve bana para veriliyor. Bundan büyük lüks olamaz. 

E.T.: “Yapmadan ölmesem” dedi¤iniz bir fley var m›? 

H.B.: Bana y›llar önce, bir milyon dolar›n›z olsa ne yapard›n›z 

diye bir soru sorulmufltu. Bir tiyatro salonu kurar›m demifltim. 

San›r›m hayal gücümün k›s›tl›l›¤›ndan kaynaklanan 

bir sorun var; paray› baflka nereye harcayaca¤›m› bilemiyorum 

ben. Bir tiyatro binas› kurarak hayalimi gerçeklefltirdim, 

flimdi daha büyü¤ünü kurmak istiyorum. 

E.T.: Büyük bir gösteri planl›yor musunuz? Bütün flehre 

yay›lm›fl, opera gibi... 

H.B.: Hay›r. Evita’lar, büyük müzikaller, Broadway tipi gösteriler 

beni ilgilendirmiyor. Zaten tiyatroda önceden söylemek 

u¤ursuzluktur, ‹ngilizler “break a leg” derler ama bir tasar›m 

var. 

E.T.: Tiyatronun böyle bat›l inanca dayal›, ilginç ritüelleri 

ve kurallar› var san›r›m. Örne¤in demin sözünü etti¤iniz 

“break a leg” nereden geliyor? 

H. B.: fieytan›n baca¤›n› k›rmaktan: “Break the devil’s leg.” 

Türkçede de var ayn› deyim, fleytan›n baca¤›n› k›r da, kazas›z 

belas›z atlat flu ifli anlam›nda. Tiyatroda asla ›sl›k çal›nmaz, 

asla “iyi flanslar” denmez, asla Macbeth laf› edilmez. 

Bunlar›n hepsinin sebebi var. On yedinci, on sekizinci yüzy›l 

tiyatrosunda örne¤in, elektrik olmad›¤› için, sahne teknisyenleri 

aralar›nda ›sl›kla iletiflim kuruyorlard›. Tiyatroda ›sl›k çald›¤›n 

zaman kafana pano düflebilir de ondan ›sl›k çalmamak 

gerekiyor. Macbeth’de de çok büyü vard›r. Ben de tan›k oldum. 

New Castle Play House’da biz Macbeth oynad›k. Felaket 

yaflanmayan bir Macbeth prodüksiyonu hat›rlam›yorum. 

Benim oynad›¤›m Macbeth’de baflrolü oynayan çocu¤un 

burnu k›r›lm›flt› kavga sahnesinde, bir hafta hastanede yatt›. 

Londra’dan baflka bir çocuk ça¤r›ld› ve elinde kitapla oynad› 

Macbeth’i bir hafta boyunca. Seyircilerden özür dilendi, 

isterseniz paran›z› geri verelim dendi, ama yapacak baflka 

bir fley yoktu. Her prodüksiyonda bir felaket vard›r, niye bilmiyoruz, 

ama bunu fark ettikleri için oyunun ad› telaffuz edilmez 

de “let’s play a scottish play” denir. 

E.T.: Eh, biz de bas›na kitaplar›m›z›n ilk bask›da kaç tane 

satt›¤›n› söylemeyiz.

Kütüphanenizi ne zaman oluflturmaya bafllad›n›z? 

Kütüphane say›labilir mi emin de¤ilim, ilk mikroskopik kitapl›¤›m› 

1968’de, ortaokul s›ras›nda oluflturmaya bafllad›m. As›l 

bir y›l sonra, raflar›m oldu. 1986’da ilk kütüphanem ‘kayboldu’, 

bugünkü kütüphanemi 1987’de kurmaya koyuldum. 

Kendi paran›zla ald›¤›n›z ilk kitap hangisiydi ve çocukken 

neler okurdunuz? 

Saint-Exupéry’nin Vol de Nuit’sini (Gece Uçuflu), Kad›köy’deki 

Frenç-Amerikan kitabevinden sat›n alm›flt›m. Okumaya resimli 

kitaplarla bafllad›m: Pekos Bill ve benzerleri. Ard›ndan 

Do¤an Kardefl’in kitaplar›na geçtim. En büyük tutkum ise ansiklopedi 

okumakt›. 

Hiç kitap çald›n›z m›? 

Yurtd›fl›nda yaflad›¤›m dönemde. Gelgelelim, daha çok ya- 

20 

kütüphane Foto¤raflar: Nazif Topçuo¤lu 

Enis Batur’un kitapl›¤› 

Kütüphanesi üzerine bir söylefli gerçeklefltirmek istedi¤imiz Enis Batur, 

h›nz›rca bir fley yaparak, kitapl›¤›n›n yaln›zca kapaklar›n› gösterdi bize. 

Neyse ki, foto¤raflarda içindeki kitaplar› göremesek de, kitapl›¤› hakk›nda 

sordu¤umuz her sorunun yan›t›n› alabildik. 

k›n çevremdekilerden yard›m ald›¤›m› (!) söylemeliyim. 

fiu anda kütüphanenizde tahminen kaç kitap var? 

Bir say›m yapm›fl de¤ilim, ama y›llar›n bana sa¤lad›¤› bir tür 

göz ayar›na güven duyacak olursam, yaklafl›k 15 bin kitap olmal› 

kütüphanemde. Kütüphanemin bir parças› sayd›¤›m 

diskotekimde ise, 1200 dolaylar›nda CD var. 

Kütüphanenizde a¤›rl›kl› olarak hangi tür kitap var? 

En a¤›rl›kl› bölüm fliir kitaplar›, Türk ve dünya fliirinin genifl bir 

temsil oran› var raflar›mda. Antik Ça¤, Ortaça¤, Rönesans 

dönemi üçlüsüyle oluflmufl ba¤›ms›z, zengince bir bölüm gelir 

arkadan. Üçüncü bölüm sözlüklerden oluflur. Sonra, s›ras›yla, 

otobiyografi-günlük-mektup üçlüsü; anlat› kitaplar›; denemeler 

ve düflünce kitaplar› gelir. Sanat kitaplar› bölümü oldukça 

genifltir, ama bir k›sm› Fatma Tülin’in atölyesindedir,

uras› bir bak›ma iki kiflinin kütüphane birikimini yans›t›r. Bir 

a¤›rl›k noktas› da kent ve yolculuk kitaplar›yla oluflmufltur; 

özellikle de ‹stanbul konulu yay›nlarla. 

Kütüphanenizde a¤›rl›kl› olarak hangi yazarlar var? 

Çok say›da yazar›n bütün yap›tlar› var kitapl›¤›mda, saymakla 

bitmez. Raflarda en genifl yeri Mallarmé, Dante, Petrarca, 

Nietzsche, Da¤larca, Aragon, Massignon tutuyor san›yorum. 

Kendi yap›tlar›n›n yan›s›ra, üzerilerine yap›lm›fl çal›flmalar› da 

birarada bulundurdu¤um için. 

‘Kütüphanemde hiç bulunmaz’ dedi¤iniz bir tür var m›? 

Hangi kitaplar› asla okumazs›n›z? 

‘Asla’ kategorim yok. Bilimkurgu gibi, yak›nl›k duymad›¤›m 

türler var. Güncel kitaplar›n ço¤unu almam, ald›klar›m› da 

çarçabuk kütüphanemden uzaklaflt›r›r›m. ‘Kaybolan’ kütüphanenin 

zengin bir kolunu dergiler olufltururdu, flimdi, birkaç›n› 

saymazsak, dergileri hemen tasfiye ediyorum. 

Kütüphanemde asla bulunmaz, dedi¤iniz yazarlar kimler? 

‘Asla’, k›sacas›, burada da geçersiz. Ama, ‘popüler’ kitaplar›n 

raflar›ma girme oran› düflük, diyebilirim. 

Kütüphanenizin en de¤erli kitab› ya da kitaplar›? 

Maddi de¤eri kastediyorsan›z, birkaç ‘özel bask›’ kitap var 

kütüphanemde. Manevî de¤ere gelince, ayr›m yapmam çok 

güç, olsa olsa flunu söyleyebilirim: Yerli ve yabanc›, ‘kiflisel 

muamele görmüfl’ kitaplar az de¤il bende - yazar›n ya da sanatç›n›n 

özgün müdahaleleri olan nüshalar her iki anlamda 

da bir servet benim için. 

Birine verip de geri alamad›¤›n›z için düflündükçe sinirlendi¤iniz 

bir kitap var m›? 

‹sim ve adres verece¤im: Selim ‹leri bana imzal› bir He (Asaf 

Hâlet Çelebi) arma¤an etmiflti; Remzi ‹nanç “Bir bakabilir miyim?” 

diye sordu, benim kitapl›¤›m herkese aç›kt›r, bir daha 

geri gelmedi o kitap, hâlâ can›m› yakan bir örnektir. 

Y›llard›r arad›¤›n›z ve bulamad›¤›n›z bir kitap oldu mu? 

Çok inatç› bir takipçiyimdir. Ne yap›p edip arad›¤›ma ulafl›r›m. 

Akl›ma gelen birkaç örne¤i vereyim hemen. John Livingston 

Lowe’un The Road to Xanadu’sunu iki y›l boyunca 

her yerde arad›m ve aratt›m, sonunda fotokopisiyle yetindim. 

Bonnefoy’n›n ilk kitab› olan Traité du Pianiste’i, yeniden yay›mlatmad›¤› 

için bulam›yordum, flairin kendisinden edindim. 

Yourcenar’›n yay›n izni vermedi¤i La Mort Conduit L’Attelage’› 

ise Bibliothèque Nationale’dan elde ettim, fotokopi olarak. 

Metinler ilgilendirir beni, kitap fetiflizmim yok, ama bir 

nüsha bulursam elbette kaç›rmam! 

Kitap okumak için tercih etti¤iniz özel saat ve yer var m›? 

Çal›flma odamda, çal›flma masamda okurum hep. 

Kütüphanenizi en son ne zaman elden geçirdiniz? ‘Art›k 

olmasa da olur,’ dedi¤iniz kitaplar hangileriydi? 

Geçen ay ‘biraz’ elden geçirdim. Bir kere, flunu belirtmeliyim: 

Benim üç ayr› kütüphanem var. Deminden beri ‘as›l kütüphane’mden 

söz ediyordum, evdeki kitapl›¤›mdan. ‹kinci ve 

üçüncü kütüphanem iflyerinde. ‹kinci kütüphanemde yaklafl›k 

3 bin kitap var. Bir bölümü, geçici olarak evden büroya 

tafl›nanlar. Onlar gider gelirler hep! Bir gereksinmeyi karfl›lamak 

için hareket ederler. Bir bölümü ise ‘as›l kütüphane’ye 

gelmeyecek olanlard›r. Pek çok yay›nevinin protokol listesindeyim, 

yurtd›fl›ndan ifl gere¤i çok say›da kitap gelir, onlar›n 

baz›lar›n› arkadafllar›ma arma¤an ederim, baz›lar›n› Sermet 

Çifter Kütüphanesi’ne devrederim, baz›lar›n› da bekletirim. 

Üçüncü kütüphanede ise, yay›nc›s› oldu¤um yaklafl›k 2 bin 

nüsha duruyor, bir tür arfliv kitapl›¤›. ‹flyerimden ayr›laca¤›m 

gün, bu toplam 5 bin kitab›n beflte birini eve tafl›mak durumunda 

olaca¤›m ya, iflte bu, bir kâbus! 

Kitaplar›n›z› hangi kriterlere göre düzenliyorsunuz? (Alfabetik 

s›ralama, türlere göre, vs.) 

En zor soru en sona b›rak›lm›fl. Perec’vâri bir deneme yazmay› 

gerektirir eksiksiz bir yan›t, bunun yeri buras› de¤il oysa. 

Y›llar önce, Aby Warburg’un ad›n› olsun duymad›¤›m bir 

dönemde, Warburg Kütüphanesi’nin temel felsefesini benimsedim: 

Kütüphanemde kitaplar, ço¤unlukla, benim onlara atfetti¤im‚ 

‘h›s›ml›k derecelerine’ göre yanyana gelmifllerdir. 

Ba¤lant›y› ben bilirim, bu yeter. Arad›¤›n›z kitab› sorun, bende 

varsa hemen yerinden ç›karay›m. Onu siz ararsan›z bulamazs›n›z 

kolay kolay. H›s›ml›k derecelerini nas›l sapt›yorum? 

Yapt›¤›m çal›flmalarla ilgili ba¤lant› denklemlerinden hareket 

ederek. Onun için de‚ uçma teknikleriyle ilgili kitaplar, Endülüs’le 

ilgili olanlar ve Giordano Bruno’nun yap›tlar› yanyana 

duruyor, buyurun ç›k›n iflin içinden! 

21

mutfakta Röportaj: P›nar Cartier / Foto¤raflar: Uluç Özcü 

Huysuz’un 

mutfa¤› 

22 

Deneyimli gazeteci 

büyüklerimin anlatt›klar› 

anekdotlardan dolay› 

epeyce ürkerek 

gitmifltim o gün 

Çengelköy’e. Bir 

yandan, beni tersler mi 

acaba, endiflesi, bir 

yandan, aman, sak›n 

geç kalmayay›m, 

gerginli¤i, bir de, 

benimle de alay 

eder mi, korkusu... 

Söylefli bitip de Seyfi 

Dursuno¤lu’na bunlar› 

itiraf etti¤imde “Ben de 

Rita Hayworth’la 

röportaja gitseydim, 

sizin kadar 

heyecanlan›rd›m,” 

dedi. 

Katina’n›n Elinde Makas› adl›, Huysuz 

Virjin ile Seyfi Dursuno¤lu’nun 

otuz befl y›ll›k aflk›n› anlatan bir söylefli 

kitab› yay›mland›. Bu kitab›n gelirini 

E¤itim Gönüllüleri Vakf›’na ba- 

¤›fllad›n›z... 

Evet, kendime düflen pay› bu derne¤e 

ba¤›fllad›m ben, umar›m uygun yerlere 

harcan›r. Hâlâ e¤itim aç›¤›m›z var, hâlâ 

elektriksiz, susuz, yolsuz, köprüsüz, 

okulsuz köylerimiz var. Bir yandan da 

saray gibi, gösteriflli kamu binalar›, camiler 

var. Cami ibadet yeridir, elbette 

olmal›d›r ama o kadar çok say›da birbirinin 

kopyas› camiler yapana kadar bir 

tane güzel, de¤iflik bir fley yapmak daha 

iyi olur. fiurada bir cami var örne- 

¤in, duvar›n›n dibinden evler bafll›yor, 

araya s›k›flm›fl. Oysa ki cami dedi¤in 

görkemli bir yere yap›l›r, Mimar Sinan’›n 

yapt›¤› camiler gibi her taraftan

görülebilir ve etrafa hakim olmal›d›r. 

Kitapta “Keflke tiyatroya intisab etseydim” 

diyorsunuz. Büyük bir tutku 

oldu¤u anlafl›l›yor sizin için. Tiyatrocu 

olsayd›n›z, hangi rolü oynamak 

isterdiniz? 

Önce bir tiyatrocu olay›m, sonra rol seçerim; 

ama hangi rol verilirse verilsin, 

alt›ndan kalkabilece¤im bir rol seçerdim. 

Baz› rollerde zorlan›rd›m gibi geliyor 

bana, örne¤in bir mafya babas› rolü 

verilse komik olur. Biraz da tabii ki tiyatrocunun 

görünümüne göre rol seçilir, 

nas›l ki filmlerde flu, bu role uygun, 

bu, bu role uygun de¤il diye ayr›m yap›l›yorsa 

tiyatro da böyledir. Bütün rolleri 

becerebilece¤imi zannetmiyorum, 

zaten öyle bir deneyimim olmad›, isterdim. 

fiimdi flimdi hevesleniyorum, Y›lmaz 

Erdo¤an’›n oyununa gittim, orada 

kulise girdim, onlar›n o s›cakl›¤›... Benim 

çal›flma hayat›mda bu sadece müzikallerde 

vard›r, müzikallerde odalar›m›z 

vard›r, rolümüz yoksa oturur konufluruz, 

o s›cakl›k benim çok hofluma gidiyor. 

Gazinoda bu yok, herkesin ayr› 

odas› vard›r, herkesin burnu befl kar›fl 

havadad›r, makyaj›n› yapar, sahneye 

ç›kar, k›sacas› o s›cakl›¤› bulamazs›n›z. 

Ben de bu s›cakl›¤› özledim. Y›lmaz 

Erdo¤an’a da teklifte bulundum: 

“Bana rol verin, ben oynamak istiyorum,” 

diye. Turnelere filan gideyim istiyorum, 

genç yafl›mda gideyim ki yaflland›¤›mda 

içimde ukde kalmas›n. 

Belki de bireysellikten, tek bafl›na 

bir fleyler yapmaktan biraz s›k›lm›fls›n›zd›r... 

Evet, özledi¤im belki de dayan›flmad›r. 

Ancak bir yandan da kalabal›¤› fazla 

kaygana 

sevmeyen bir insans›n›z san›r›m... 

Eviniz s›¤›na¤›n›z gibi biraz, sakin bir 

semtte... 

Sükûneti ve huzuru seven bir insan›m, 

çok kalabal›k bir aileden geliyorum. 

Çocuklu¤umda bile, üst katta kendi 

odam vard›, hayat›m orada geçerdi. 

Kalabal›¤› sevmiyorum. Evimi çok seviyorum. 

Manzaras›n›n güzelli¤i de bir 

taraf›n›n yeflil, di¤er taraf›n›n mavi olmas›ndan 

kaynaklan›yor benim için; 

kimi evler sadece yeflillik görür, kimi 

ev yaln›zca denize bakar. Burada ikisi 

birden var; orman› da tad›yorum, denizi 

de... 

Evinizi bulmak pek zor olmad›, kime 

sorsak biliyordu. Çevre sakinleriyle 

aran›z nas›l? 

Çevredeki insanlarla aram iyidir, iliflkilerimi 

terbiye çerçevesinde yürütürüm. 

Evimi bilmeleri ahbapl›k etti¤imden de- 

¤il, sadece meraktan, burada, bu evde 

bir sanatç› oturdu¤u için. 

Hem Huysuz Virjin hem de Seyfi 

Dursuno¤lu olmak birçok insana ikili 

bir yaflamm›fl gibi geliyor... 

Evet, öyle geliyor insanlara ama asl›nda 

hiç ilgisi yok. Bu sadece bir flovdur, 

Huysuz Virjin sadece sahnede varolan 

bir karakterdir. Örne¤in sahnede Mo- 

¤ol ‹mparatoru’nu oynayacak olsam 

evime geldi¤imde de onun gibi yaflamayaca¤›m 

tabii ki. Bu bir ifl, bir görev, 

neticede bir flov; sahnede bafll›yor ve 

orada bitiyor. Hatta normal yaflam›mda 

çok fazla esprili ve nefleli olmayan, çok 

fazla konuflmayan bir insan›md›r. Ama 

sahnede bunun tam aksini yapmam 

gerekiyor, bu bir mecburiyet. Gri olan 

bir taraf› yok, o yaflam bitiyor, bu ya- 

Seyfi Bey’in bize elleriyle haz›rlad›¤› Kaygana Karadeniz rüzgarlar›yla sofram›za kondu. Rüzgar derken 

elbette so¤uklu¤u kast etmiyorum, zira s›cak bir yemek ama on befl dakika gibi k›sa bir sürede haz›r 

olunca, hem yeme¤in pratikli¤ini hem de Seyfi Bey’in beceriklili¤ini en iyi betimleyen san›r›m “rüzgar” 

oluyor. Marul ve taze so¤an›n yeflil k›s›mlar›yla yapt›¤› bu yemek asl›nda ›spanak veya kara lahanayla 

yap›l›yormufl. Ancak ekonomik yemekler haz›rlamay› amaçlayan bir mutfak program›nda Seyfi Bey’in 

akl›na malzemeleri de¤ifltirmek gelmifl. Marul ve taze so¤an› do¤ray›p yumurtayla yo¤uruyorsunuz. Seyfi 

Bey buna bir de bahçeden toplad›¤› taze naneleri ekledi. Daha sonra tavada k›zd›rd›¤›n›z az miktarda s›v› 

ya¤›n üstüne döküp piflince di¤er taraf›n› çeviriyorsunuz. Sonuçta gayet sa¤l›kl›, hafif ve lezzetli bir 

sebze yeme¤i ç›k›yor ortaya. 

flam bafll›yor. 

Bazen birilerine çok sinirlendi¤inizde 

“Keflke flimdi Virjin olsayd›m da, 

haddini bildirseydim,” dedi¤iniz olmuyor 

mu? 

Normal yaflam›mda sinirlendi¤im bir 

fley olursa gereken cevab› veriyorum 

zaten, Huysuz Virjin olmama gerek 

yok. Ancak mümkün oldu¤u kadar 

böyle olaylara meydan vermeyecek 

flekilde yaflamay› tercih ederim. Sinirlenmeden, 

daha sakin bir flekilde kendi 

isteklerimin yap›lmas›n› sa¤lar›m. Bu 

da yafl›m›n vermifl oldu¤u bir fley. 

Huysuz Virjin olmak güzel mi? 

A¤z› çok laf yapan, kibirli, namus düflkünü 

bir kad›n ama herkes onu bir parça 

bir yerden hat›rl›yor. Huysuz Virjin 

bütün olarak belki yok ama karakterini 

parça parça al›rsan›z normal yaflamda 

böyle insanlar var, onlara bazen rastl›yorum. 

Hiç yafl›na uymayacak flekilde 

makyaj yapan veya giyinen yafll› kad›nlar 

var. Ben bu komik yönleri al›p insanlara 

yans›tmaya çal›fl›yorum. 

Huysuz Virjin’e sorsak herkes ona 

âfl›k ama gerçekten âfl›k olan oldu 

mu? 

Çirkin bir kad›n de¤il Huysuz Virjin, bilemiyorum, 

bana kadar iletilen bir olay 

olmad›. 

fiov yaparken, seyirciler taraf›ndan 

rahats›z edildi¤iniz oldu mu? 

Hay›r olmad›; ben hep çok kaliteli yerlerde 

çal›fl›r›m, öyle fleylerle muhatap 

olmamak için. ‹nsan taflk›nl›k yapmak 

istese bile, çok lüks bir yerdeyse bu 

taflk›nl›¤› yapamaz, kal›b› içinde küçüldü¤ünü 

hisseder ve kal›r, rahats›z 

etmez. 

Huysuz Virjin hem halk›n sevdi¤i bir 

karakter, hem de ayn› zamanda çok 

elit yerlerde sahne al›yor, onu canl› 

olarak herkes seyredemiyor... Bunun 

nedeni ilkeleriniz mi? 

Evet, hiç taviz vermem. Çok büyük paralar› 

bile elimin tersiyle itebilirim çünkü 

benim gururum ve kendime olan 

sayg›m o miktarlardan çok daha fazla. 

Bir pazarl›k söz konusu oldu¤unda, 

Huysuz Virjin imaj›n›n zedelenmesi 

mi sizi endiflelendiriyor? 

23

Hay›r, ben makul olan bir fleyi teklif 

ederim. “Biz onu vermeyelim de, biraz 

indirelim,” gibi bir pazarl›¤a girildi¤inde 

rahats›z oluyorum: Önce pazarl›k 

etmeye kalk›yorlar, olmaz deyince düflünelim 

diyorlar, sonra aray›p kabul ettiklerini 

söylediklerinde de ben kabul 

etmiyorum. Örne¤in az evvelki telefonda 

reddettim: Genel kurul toplant›s›nda 

“Huysuz olsun” karar› al›nm›fl, beni 

epeyce bekletip sonunda “tamam” dediler. 

Ama flimdi organizasyon için biri- 

24 

mutfakta 

Huysuz’un uyumu 

ni bulmalar› gerekecek, onlar için biraz 

zor olacak tabii ki... Herhalde Mehmet 

Ali’yi (Erbil) ararlar, benim yede¤imi; 

ama ona sorsan›z ben onun yede¤iyim. 

Ona ne ö¤rettiniz? 

Ben bir fley ö¤retmedim. Söylemek gerek, 

kendisi geldi, bakt›, izledi, ö¤rendi, 

gitti. Bu ifli yapmak istiyormufl. 

Edebiyatla aran›z nas›l? 

Bir fliir yazd›m, okumadan önce sak›n 

gülmeyin diye ikaz ediyorum ama yine 

Bu kadar titiz bir insan›n evinde, çok pasakl› birinin bile cesaret edip evine alamayaca¤›, alsa da kafesinden 

ç›karamayaca¤› bir muhabbet kuflu serbestçe dolafl›yor! Huysuz! Seyfi Bey bize uzun uzun hayvan 

sevgisini anlatt›, hayvanlar›n birbirleriyle olan iliflkileri de anlafl›lan hayli ilgisini çekiyor; kediyle 

kufllar›n, köpekle kedinin dost olmalar› ona çok hofl geliyormufl. Bazen böyle görüntülere reklam filmlerinde 

rastl›yormufl ama çok k›sa olduklar› için doya doya bakam›yormufl. Ancak Seyfi Bey’e söylemem 

gereken bir fley var: Seyfi Bey, yerlere külleri ben dökmedim! Huysuz kül tablas›n›n üzerinde biraz uçufl 

al›flt›rmas› yapt› da... 

de gülüyorlar. Edebiyatla aram çok iyi 

de¤il ama muntazam konuflmay› severim, 

tabii bu da edebiyatla ilgili bir fley 

de¤il. Özellikle edebî olan bir eser okumak 

için çok çaba sarf etmiyorum, elime 

geçeni okuyorum. 

Neler okuyorsunuz? En çok kimleri seviyorsunuz? 

En çok Katina’n›n Elinde Makas› m›yd› 

neydi, onu seviyorum. Son zamanlarda 

bir fleyler okuyorum dersem yalan olur. 

Al›p bafllay›p b›rak›yorum kitaplar›, biraz 

da gözlerimden kaynaklan›yor bu, 

çok çabuk yoruluyorlar. Gözlüklerimi 

de¤ifltirmem gerek. Bir de art›k o kadar 

çok dizi ve televizyon program› var ki... 

Bunlar gazino dünyas›na etki etti¤i gibi, 

okumay› da engelliyor. Zaten çok 

okuyan bir toplum de¤ildik. 

Peki o zaman, hangi dizileri izliyorsunuz? 

Hiçbir diziyi izlemiyorum. Dizileri 

hiç be¤enmiyorum, sevmiyorum.

G.O.R.A., herkesin bildi¤i gibi, uzayl›lar taraf›ndan kaç›r›lan 

bir Türkün öyküsünü anlat›yor. Cem Y›lmaz, bu bir “Türkler 

Uzayda” filmi de¤il diye ›srarla belirtse de, filmin temel ald›- 

¤› motif, Türkler ile Uzay aras›ndaki o büyülü ba¤lant›. “Türkler 

ve Uzay” temas›na, Türk mizah› hep ilgi duydu. Mesela, 

Sadri Al›fl›k’›n “Turist Ömer Uzay Yolu’nda” filmi, “Türkler ve 

Uzay” temas› üzerine kurulu ilk mizah yap›tlar›ndan biriydi. 

Sadri Al›fl›k, Cem Y›lmaz’›n espri tarz›n› de¤il ama serserilikle 

efendili¤in bir bileflimini içeren oyunculuk tarz›n› kendine 

örnek ald›¤› bir isim. Cem Y›lmaz, “mahalle kahvesindeki 

esprili abi” imaj› ile seçkin, incelikli, hatta bir anlamda elit mizah› 

birlefltiren bir kiflilik. Birçok insan onu bir mizah devrimcisi 

olarak görüyor. Cem Y›lmaz, hem komiklik, hem seviye, 

hem de sosyolojik gözlemler aç›s›ndan belki de flimdiye kadar 

Türkiye’de yap›lm›fl en iyi mizah› yarat›yor. Cem Y›lmaz 

26 

sinema Reflat Çal›fllar 

Turist Ömer’den G.O.R.A.’ya 

Türkler ve uzay 

Cem Y›lmaz’›n G.O.R.A. filminin vizyona girmesinin ard›ndan Türk sinemas›nda 

bilimkurgu, uzay ve uzayl›lar konusu da gündeme geldi. Türkler uzaydan ne 

anlar? Türklerin uzaydaki yeri ne? “Türkler” ve “Uzay”, yan yana gelmesi 

mümkün olmayan iki kategori mi?.. Reflat Çal›fllar, bu sorular› da kapsayan 

çerçevede Türkler’in uzay sevdas›n› toplumsal, kültürel ve politik temellere 

dayal› olarak irdeliyor. 

mizah›n›n Türkiye standartlar› aç›s›ndan çok kaliteli olsa da 

dünya standartlar›nda de¤erlendirildi¤inde basit bir “durum 

komi¤i”nden ibaret oldu¤unu savunan uyan›k entellere de 

ald›rmayal›m. Dünyan›n hiçbir yerinde kimse kimseyi Cem 

Y›lmaz’›n bizi güldürdü¤ü kadar güldürmüyor, ayr›ca Cem 

Y›lmaz’›n güldürmesi rafine bir güldürme. 

B‹R UZAY KOMEDYEN‹ M‹? 

Cem Y›lmaz gibi entelektüel birikim ve e¤itim düzeyi konusunda 

iddial› olmayan, ayr›ca toplumsal kayg›lardan tamamen 

uzak oldu¤unu söyleyen bir komedyenin bu kadar rafine 

ve “içerikli” bir mizah üretmesi çok gizemli bir durum. 

Cem Y›lmaz’›n mizah›, ondan daha fazla toplumsal kayg›ya 

sahip olan Y›lmaz Erdo¤an’dan da, ondan daha kaliteli diplomalara 

sahip olan Ferhan fiensoy’dan da daha ileri bir

noktada. Acaba Cem Y›lmaz’›n beynine uzaydan espri sinyalleri 

gönderiliyor olabilir mi? Cem Y›lmaz’›n stand-uplar›n›n 

kalitesinin düfltü¤ünden ve neredeyse sadece bir star olarak 

konumunu konu alan espriler yapmaya bafllad›¤›ndan yak›nanlar›n 

say›s› h›zla art›yor. G.O.R.A. filmi, Cem Y›lmaz’›n 

bundan sonraki yönünün yukar› m› afla¤› m› oldu¤unu gösterecek. 

G.O.R.A., herkes taraf›ndan heyecanla beklenen 

fleylerin bir balon gibi sönmesinden sadist ve narsist bir 

zevk alanlar›n umud ettikleri gibi kötü ç›ksa bile, bunun Cem 

Y›lmaz’›n önemini azaltaca¤›n› sanm›yorum. 

TÜRK M‹ZAHI GÖ⁄E YÜKSEL‹YOR 

“Türkler ve Uzay” temas›, Cem Y›lmaz’›n stand-uplar›n›n da 

en baflar›l› bölümlerindendir. Hatta Cem Y›lmaz’›n ilk olarak 

bu temayla birlikte stand-upç›l›¤a geçti¤i bile söylenir. Türkler 

ve Uzay temas› ile ilgili flimdiye kadar çevrilmifl en kaliteli 

geyiklerden biri de “Ekfli Sözlük”teki “Jedi Council ve Erman 

Toro¤lu” geyi¤idir. Bu geyik, Star Trek adl› uzaydaki uygarl›klar› 

konu alan dizinin klifleleri ile Erman Toro¤lu - fiansal Büyüka 

ikilisinin yorumlar›n›n içerdi¤i klifleleri sentezler. Türkler 

sözcü¤ü ile uzay sözcü¤ünü yanyana getirmek, komik bir etki 

yaratmak, hatta mizah›n derinlerine dalmak için yeterli oluyor. 

Espri, tekrarland›¤› zaman tad› en h›zl› kaçan fleydir, 

ama “Türkler ve Uzay” konusu bir istisna teflkil ediyor. Bu konu, 

Türk mizah›n› daha çok uzun süre meflgul edecek gibi 

görünüyor. Yani Türk mizah›n›n istikbalinin göklerde oldu¤unu 

söyleyebiliriz. Cem Y›lmaz, Nokta dergisine verdi¤i röportajda, 

“Türkler ve Uzay” temas›ndaki komikli¤in Türkler ve 

uzay aras›ndaki uyumsuzlukta yatt›¤›n› belirtiyor. Saptama 

do¤ru olmakla birlikte yüzeysel. Türkler sözcü¤ü ile uzay sözcü¤ünden 

daha büyük uyumsuzluk gösteren sözcükler bulu- 

nabilir herhalde. Ama Türkler sözcü¤ünün yan›nda uzay daha 

komik duran bir sözcük olabilece¤ini sanm›yorum. 

TÜRK‹YE BAfiLIBAfiINA B‹R UZAY 

Uzay ile Türkler aras›ndaki çeliflkinin tam olarak hangi noktada 

yatt›¤› üzerine birçok tahmin üretilebilir. Uzay da Türkiye 

de asl›nda son derece komplike birer sistem. Bu iki sözcü¤ü 

biraraya getirdi¤imizde birbirinden çok farkl› iki sistemi de içiçe 

geçirmifl oluyoruz. ‹ki kavram aras›ndaki çeliflki belki uzay›n 

geniflli¤i ve büyüklü¤ü ile Türkiye’de insanlar›n içine s›k›flt›¤› 

yaflamsal darl›k aras›ndad›r. Ya da, uzay›n karanl›¤›, ciddiyeti 

ve so¤uklu¤u ile insan›m›z›n laubalili¤i ve v›c›k v›c›kl›¤› 

aras›ndad›r belki. Ya da, uzay›n hiçbir ç›kar gütmeden ve ondan 

bir ç›kar beklenmeden sakin bir flekilde yerinde duruflu 

ile insanlar›m›z›n bir ç›kar peflinde k›vr›m k›vr›m, k›p›r k›p›r hareket 

ediflleri aras›ndad›r. “Türkler ve Uzay” temas› üzerinden 

mizah yapmak, Türkleri afla¤›layan bir yaklafl›m olarak da alg›lanmamal›. 

Türk insan›yla dalga geçmek, onu küçümseyen 

bir tavr›n de¤il ona duyulan tuhaf bir sempatinin belirtisi de 

olabilir. Peki Türkiye ile uzay aras›nda hiçbir paralellik yok 

mudur? Türkiye’de de uzaydaki gibi bir gizem, karanl›k, 

derinlik (en az›ndan derin devlet ba¤lam›nda), büyülü bir atmosfer 

yok mu mesela? Günümüz Türkiye’sinde her fleyin bu 

kadar kötü, bu kadar depresif, bu kadar kaotik, bu kadar simgesel, 

bu kadar sürprizli ve flafl›rt›c› olmas›nda uzay› and›ran 

bir mistisizm, bir kozmik boyut yok mu? Ben bir uzayl› olsayd›m 

ve dünyan›n bir ülkesini gözlemlemek isteseydim, dünyan›n 

genelindeki birçok kaotik ve flafl›rt›c› fleyin belki de en 

abart›l› biçimde gözlemlenebildi¤i yer olan Türkiye’yi seçerdim. 

Türkiye’yi bana anlatacak rehber olarak da Cem Y›lmaz’› 

tercih ederdim.. 

27

Dante’nin “Cehennem”ini çok satan 

bir kitap haline getirdiniz ve hedefi 

tam on ikiden vurdunuz. Dikkat çekici 

pek çok özelli¤iniz var ama herkes 

çok genç olman›za tak›lm›fl durumda. 

‹lk roman›n›z›n yay›mlanmas› 

ve tam on befl dile çevrilip en çok 

satan kitaplar listesinin bafl›na oturmas› 

sizin için nas›l bir duygu? 

Son bir güncelleme yapay›m; kitab›m 

art›k otuz ülkede yay›mlanacak ve yirmi 

befl dile çevrilecek. Dante Kulübü’nü 

yazmaya bafllad›¤›mda yirmi üç 

yafl›ndayd›m, roman yay›mland›¤›ndaysa 

yirmi yedi. Yay›nc›l›k sektörü 

28 

söylefli 

Dante Kulübü’ne hoflgeldiniz! 

Henüz yirmi yedi yafl›nda olmas›na karfl›n dünyan›n en tan›nm›fl yazarlar›ndan 

biri. Ticari aç›dan 2004’e damgas›n› vuran, raflarda yerini ald›¤›ndan bu yana 

en çok satanlar listesinden hiç inmeyen bir “ilk” roman›n, Dante Kulübü’nün 

yazar›. Edebiyat›n yeni y›ld›z› Matthew Pearl’ü daha yak›ndan tan›man›z için, 

kendisiyle yapt›¤›m›z “s›cak” söylefliye davet ediyoruz sizi. 

Dante Kulübü 

Matthew Pearl, çeviren: Dost Körpe 

‹thaki Yay›nlar›, 478 s. 

hakk›nda çok az fley biliyorum aç›kças›. 

Roman›m›n bu kadar be¤enilmesinden 

dolay› gerçekten minnettar›m ve 

itiraf etmem gerekirse bu takdir beni 

flafl›rtt›. Kitab› bas›lm›fl bir yazar olmay› 

hayal etmek, kendi yap›t›n›z üzerindeki 

yetkenizin en üst noktaya ç›kmas›d›r. 

Asl›nda insanlar böyle düflünmezler, 

tam tersine inan›rlar. Yap›t›n›z halka 

aç›ld›¤›nda, art›k kitab›n›z üzerinde 

hiçbir kontrolünüz kalmaz, kitab›n›z› kimin 

okuyaca¤›na karar veremezsiniz. 

Dahas›, kitab›n›z›n yabanc› dillere çevrilmesi 

de de¤iflik bir deneyimdir, hiç 

anlamad›¤›n›z ve okuyamad›¤›n›z bir

dilde bas›lmas› tuhaft›r. 

Dante’ye olan hayranl›¤›n›z nereden 

geliyor? Harvard Üniversitesi ‹ngiliz 

ve Amerikan edebiyat› bölümlerinden 

mezunsunuz, Yale Üniversitesi’nde 

de hukuk e¤itimi gördünüz. 

1998’de Amerikan Dante Derne¤i, 

Dante Ödülü’nü size verdi. Dante’ye 

olan ilginizin ve roman›n›z›n ç›k›fl 

noktas›n›n, edebiyatç› ve hukukçu 

kimliklerinizin kesiflmesinden do¤du¤unu 

söyleyebilir miyiz? 

Dante’yi ilk kez Harvard Üniversitesi’ndeyken 

okumufltum. Daha sonra 

ona ve fliirine karfl› büyük bir tutku beslemeye 

bafllad›m. Hukuk okulundaysa 

Dante’yi daha çok düflünmeye, daha 

çok merak etmeye bafllad›m; Dante’yle 

günümüzdeki suç, fliddet ve cezan›n 

iliflkisini düflündüm. San›r›m bu da bana, 

Dante ve kontrol edilemez fliddet 

hakk›nda bir hikâye yazmak için büyük 

ilham verdi. 

Kitab›n›zda, Dante Kulübü’nün edebiyat 

dahileri -Henry Wadsworth 

Longfellow, Dr. Oliver Wendell Holmes, 

J. T. Fields, James Russel Lowell- 

Dante’nin Amerika’da yay›mlanacak 

‹lahi Komedya’s›n›n çevirisini 

bitirmek ve Dante’nin Amerika’da da 

tan›nmas›n› sa¤lamak için bir araya 

geliyorlar. Dante Kulübü diye bir 

topluluk gerçekten var m›yd›? 

Evet, Dante Kulübü’nde arka plan›n tümü 

gerçektir. Derne¤in üyeleri aras›nda 

Longfellow, Holmes, Lowell, Fields, 

Green ve birkaç kifli daha bulunuyordu. 

Onlar kendilerini, Dante’yi Amerikal›lar’a 

tan›tmaya adam›fllard›. Hepsi 

birer edebiyat kahraman›yd›, çünkü 

yabanc› bir dile ve yaz›na karfl› toplumda 

yer etmifl önyarg›larla sonuna kadar 

savaflm›fllard›. Bu durumdan dolay› 

onlara kitab›mda bir yer vermek ve 

böylece gerçekten kahraman olduklar›n› 

göstermek istedim. 

Dante Kulübü baz› aç›lardan bir tarihi 

roman olarak düflünülebilir. Olaylar›n 

tümü 1865’de, iç savafltan hemen 

sonra Boston’da geçiyor. Arka 

plan› oluflturmak için neden özellikle 

bu tarihi ve 19. yüzy›l Boston’unu 

Dante Kulübü binas› ve dört üyesi: 

Henry Wadsworth Longfellow, 

J. T. Fields, Dr. Oliver Wendell Holmes 

James Russel Lowell 

kullanmay› seçtiniz? 

Asl›nda romandaki yer, zaman ve kiflileri 

gerçek tarihe, gerçek Dante Kulübü’ne 

dayanarak seçtim. Bununla beraber, 

romanda iç savafl sonras›n› 

özellikle vurgulamak, insanlar›n dikkatini 

kültüre, edebiyata çekmek istedim. 

Böylece halk, savafl›n bu de¤erleri nas›l 

derinden etkiledi¤i konusunda düflünecek 

ve bir de¤erlendirme yapacakt›r. 

1865’in Boston’unda yaflananlar› 

okurlara an›msatmak ve tüm gerçekli¤iyle 

vermek için ne tür araflt›rmalar 

yapt›n›z? 

Her bir karakter üzerinde gerçekten 

çok çal›flt›m, uzun zaman alan bir sürü 

araflt›rma yapt›m. O y›llarda yaz›lm›fl 

mektuplar›, o y›l›n gazetelerini, dergilerini 

ve yaflam öykülerini didik didik tarad›m. 

Tarihi haritalar ve günlükler arac›l›¤›yla 

de¤iflik yerlerin co¤rafyas›n› 

ve tarihini inceledim. 

Dante Kulübü’ndeki cinayetler kurmaca 

ama bir bak›ma da gerçek bir 

fliddet hissi veriyor okuyucuya. Dahas›, 

Nicholas Ray karakteri, Boston’daki 

Afrika as›ll› ilk Amerikan 

polisi olmas› sebebiyle hem kurmaca, 

hem de gerçekçi bir portre çiziyor. 

Kurmacan›n ve gerçe¤in dünyas›n› 

nas›l bu kadar baflar›l› bir flekilde 

birlefltiriyorsunuz? 

Kendime göre flöyle bir kural›m var: Bir 

roman ya da hikâyedeki kurmaca karakterlerin 

tümü gerçek dünyay›, tarihi 

mutlaka yans›tmal›d›r; ya da tarihi, yeni 

vizyonlar, görüfller için k›flk›rtmal›d›r. 

Dante Kulübü’nün yay›mlanmas›yla, 

Longfellow’un “Dante’nin Cehennemi” 

çevirisi konusunu da tekrar gündeme 

getirdiniz. Bu çeviri ve onun 

Amerika için önemi hakk›nda ne düflünüyorsunuz? 

Longfellow’un Dante çevirisi, ‹ngiliz dilinde 

bugün de geçerlili¤ini koruyan en 

güvenilir yaz›n çevirisidir. Bu nedenle, 

kitab›m bas›ld›¤› ve Longfellow’un çevirisi 

belirsizlikten kurtar›ld›¤› için çok 

heyecanl›yd›m. Amerikan halk›n›n 

Dante’yi tan›mas› ve onu okuyup anlayabilmesi 

aç›s›ndan bu çevirinin ger- 

29

çekten tarihi bir önemi vard›r. Dante 

hakk›ndaki en muhteflem fley ise, onun 

sanat›n›n her ülkede de¤iflik bir tarihi 

olmas›. 

Dante Kulübü genel olarak Amerika’y›, 

Boston’daki cinayetleri ele al›yor 

ama roman›n tam kalbinde ortaça¤ 

‹talyan görüflü yat›yor. Bu durumun 

roman›n›zda bir ironi yaratma 

ihtimalini hiç düflündünüz mü? 

Asl›nda kendi yaz›m› çözümlemeyi 

sevmiyorum. Bununla birlikte, yaz›nda 

de¤iflik tatlar› birlefltirmeyi, kültürleraras› 

kesiflmeler, gerilimler yaratmay› 

seviyorum. 

Romandaki Dan Teal karakteri, ad› 

nedeniyle Dante’nin imgesi olarak 

adland›r›labilir, ayn› flekilde baz› 

okurlar onu Lucifer olarak da yorumlayabilirler... 

Kesinlikle evet! Dante’nin bize, cehennemin 

Lucifer etraf›nda odakland›¤›n› 

gösterdi¤ini hat›rlamal›y›z. Bu düflünce 

roman›n kurgusunda yer al›yor. fiiddetten 

kimi sorumlu tutmal›y›z; flairi mi, 

yoksa canavar› m›? 

Dante Kulübü’nü nas›l adland›rmak 

daha yerinde olur sizce; korku roman› 

m›, yoksa polisiye mi? 

Aç›kças› kitaplara böyle bir k›s›tlama 

getirilmesini pek sevmiyorum, bence 

bu bizim hayal gücümüzü s›n›rland›r›yor. 

Okur, her kitab› bireysel olarak 

keflfetmeyi seçmeli bence. Bununla 

birlikte, kitaplar›n s›n›fland›r›lmas›n›n 

yay›nc›lar ve kitap sat›c›lar› için önemli 

oldu¤unun da bilincindeyim. 

Dante hakk›nda hiçbir fley bilmeyen 

biri roman›n›z› okudu¤unda gene 

ayn› tad› alabilir mi, yoksa okurun 

romandan tat almas› ve onu anlamas› 

için gerçekten Dante’yle ilgilenmesi 

mi gerekir? 

Roman› okuyan herkesin ayn› zevki 

alabilece¤ini rahatl›kla söyleyebilirim. 

Yazarken, okurun Dante hakk›nda bir 

ön bilgi edinme gereksinimi duymamas›na 

çok dikkat ettim. Yay›nc›lar, okur 

kitlesinin yaln›zca Dante hayranlar›yla 

s›n›rl› kalmamas›n› istediler. Buna karfl›l›k, 

kitab›m›n baz› okurlar› harekete 

geçirerek onlar›n Dante’yle ilgilenme- 

30 

söylefli 

‹lahi Komedya, 

Alighieri Dante 

Çeviren: Rekin Teksoy 

O¤lak Yay›nlar› 

975 sayfa 

lerini sa¤lad›¤›n› duydu¤umda gerçekten 

çok heyecanlan›yorum. 

Dante ve idam cezas› hakk›nda pek 

çok fley yazd›n›z. Hukuk mezunu bir 

kifli olarak Dante’nin ceza görüflü ile 

bugünün -temelde Amerika’n›n- ceza 

görüflü aras›nda benzerlikler var 

m› sizce? 

Suçlular›n cezaland›r›lmas› konusunda, 

topluluk için simgeselli¤in peflinden 

gitti¤imizi söyleyebilirim ço¤u zaman. 

Bu da, Dante’nin Cehennemi’nin 

en önemli yönüdür. Benim hislerime 

göre idam, tafl›d›¤› simgeselli¤in tümünü 

kaybetmifl ve suçlular›n cezas›n› 

onda arayanlar için daha az tatmin edici 

hale gelmifltir. Bunun, Dante’nin çizdi¤i 

flemaya uydu¤una inan›yorum: kusursuz, 

tatmin edici bir cezaland›rma 

fleklinin olmay›fl›. 

Kitab›n›zda olaylar 1865’de geçiyor 

ama konular son derece güncel ve 

günümüzde ço¤u zaman tan›k oldu- 

¤umuz türden. Dante Kulübü ile 

dünyan›n flu anki durumu aras›nda 

herhangi bir iliflki görüyor musunuz? 

Suç konular›, savafl ve kültür, Dante’nin 

zaman› 19. yüzy›l da dahil olmak 

üzere her zaman kendini tekrar etmifltir. 

Dünyada süregelen olaylarla Dante 

Kulübü’ndeki olaylar aras›nda bir ba¤ 

kurmak istemiyorum ama okuyucular›n 

birkaç ba¤ bulaca¤›n› da düflünüyorum. 

Hem yazar olarak, hem de kiflisel 

gözle bakt›¤›n›zda dünyan›n flu anki 

durumu ve gelece¤i hakk›nda ne 

düflünüyorsunuz? Bu konuda endifleleriniz 

var m›? 

Benim en büyük kayg›m, gerçeklerle 

hiç ilgisi olmayan, genel olarak duygulara 

ve kötü iletiflime dayanan halk 

konuflmalar›na gere¤inden çok izin 

vermemizdir. Bu noktada, medya iflini 

daha iyi yapmal› ve çeflitli görüfl 

aç›lar›n› iletmeye, özellikle gerçekleri 

vermeye daha fazla özen göstermelidir. 

Yeni projeleriniz ya da üzerinde 

çal›flt›¤›n›z bir roman›n›z var m›? 

fiimdilerde ikinci roman›m› bitirmeye 

çal›fl›yorum. S›r olarak kalmas›n› istiyorum, 

konusunu anlatmaya pek niyetim 

yok aç›kças› ama bu kitap için de 

edebi tarih ile polisiyenin buluflmas› 

diyebiliriz san›r›m. Fakat bu sefer konunun 

Dante’yle uzaktan yak›ndan ilgisi 

yok. 

Ya bir sonraki roman›n›z Dante 

Kulübü’nün yakalad›¤› baflar›ya 

ulaflamazsa? Bunu zaman zaman 

düflünerek genç bir yazar olarak 

korkuya kap›l›yor musunuz? 

Roman yazmak için düzinelerce fikir 

var kafamda, bu yüzden herhangi bir 

kitaba yo¤unlaflmaktansa uzun bir 

kariyer istiyorum. Dante Kulübü’nün 

baflar›s› benim için güzel bir sürpriz oldu 

ama zamanlama, flanss›zl›k gibi birtak›m 

etkenler de var ki, bunlar yazar›n 

kontrolünün d›fl›nda gelifliyor. Gerek 

yazarken, gerekse kitab› bitirdikten 

sonra bu etkenleri ak›ldan ç›karmamak 

gerek. 

Deniz Gündo¤an

Yeni ve cesur dünyalar 

‹ster fantastik edebiyat olsun, ister 

çizgi roman, korku ya da tarihi roman, 

bakt›¤›m›z zaman bu eserlerin ve kahramanlar›n›n, 

bir tepki ve özlem sonucu 

ortaya ç›kt›klar›n› görüyoruz. ‹yiyle 

kötünün, do¤ruyla yanl›fl›n (asla olmayacak 

kadar) net bir flekilde birbirinden 

ayr›ld›¤›, güçlü karakterlerin yaflad›¤›, 

yeni oldu¤u kadar eskiyi and›ran, 

ilginç ama yine de her zamanki 

umutlar›m›z› bar›nd›ran dünyalar var 

bu kitaplarda. Sosyal yaflamda e¤ilip 

bükülmekten b›kt›¤›m›z, hayat›n h›z›yla 

nedenleri ve amaçlar› unuttu¤umuz 

günümüzde, var olmas›n› istedi¤imiz 

ilke ve davran›fllar› gösterdikleri için ilgi 

görüyorlar. 

Bunlar›n içinde, ne olursa olsun, her zaman 

iyinin kazanaca¤›n› bize anlatanlardan biri de 

çizgi roman. ‹lk ç›kan kahramanlar›ndan birini, 

o güçlü adam› hat›rlayal›m. Ad›yla neler yapabilece¤i 

zaten o kadar aç›k ki... Superman 

okuyucular›n gözünde daima üstün insan› ve 

arzu edilen, bar›fl dolu bir dünyay› simgelemifltir. 

Ortak yay›mlanan bir maceralar›nda 

Batman’in dedi¤i gibi, Superman asl›nda bir 

“izci çocuk”tur. Bazen insan› sinirlendirecek 

biçimde, sadece iyilik yapmak, yard›m etmek 

için çal›fl›r. Fakat gerçek yaflamdaki böyle 

olan tiplerin aksine, Superman’in, kurflunlar›n 

sekti¤i çelik gibi bir vücudu, gezegenleri yerinden 

oynatabilecek gücü ve a¤açta kalan 

kedisi için a¤layan k›z çocu¤u karfl›s›nda bile 

s›zlayan bir kalbi vard›r. Superman’in yere çöp 

atmas› bile düflünülemez. O hep en zor anlarda, 

uçarak gelir ve kötüleri yakalar. Ne kadar 

basit ve s›k›c› ama ne kadar özlenen bir durum... 

Zaten o, bu yüzden Superman. Yetmifl 

y›ld›r okunuyor ve hayallerimizi yaflat›yor. 

Yazar Micheal Moorcock, fantastik serisi Elric 

Destan›’nda, Superman’in aksine günümüz 

dünyas›nda insanlar›n umutsuzlu¤unu anlat›r. 

Yüzy›llard›r yaflad›klar› dünyan›n hakimi olan 

kadim, büyücü halk›n son kral› Elric, kendi 

krall›¤›ndan sürülür. ‹ntikam için, güçlü ama 

asla güvenilmez kaos tanr›lar›n› yan›na alan 

Elric, kendi krall›¤›n› kuflat›r ve yok eder. Kendisine 

verilen kötü-güçlü k›l›c› F›rt›nayaratan’a 

ba¤›ml› bir yaflama mahkum olur. Çünkü k›l›ç 

Elric’e güç verir. Onsuz yaflam›na devam edemez. 

Güç ve iktidar için her fleyi geride b›rak›r 

büyücü kral. Kendinden ödün vererek en büyük 

fedakârl›¤› yapar. Asl›nda her fleye sevdi- 

¤i kad›n› kurtarmak için giriflmifltir ama zamanla, 

nedenleri unutur. Kaybolur. Elric Destan›, 

güçlü, bafl›ndan geçen onca olaydan 

sonra, hayatta kalmay› baflaran, korkulan ama 

amac›n› kaybetmifl, baflar› u¤runa erdemlerinden 

ödün veren ve her fleyin fark›nda olan 

umutsuz bir adam›n melankolik öyküsüdür. 

Ejderha M›zra¤›’ndaki Sturm Brightblade ise 

Superman’in vaat etti¤i bar›fl ve huzur için savaflan, 

farkl› birisidir. Sturm’un tüm atalar›, 

yüzy›llar önce kurulan Solamnia fiövalyeleri’dir. 

Kendilerini düzene ve do¤rulu¤a adam›fl 

tarikat, son yüzy›lda da¤›lm›fl, eski günlerindeki 

ihtiflam›n› kaybetmifltir. 

fiövalyelik feshedilmifl, ço¤u verdikleri sözleri 

unutup Krynn’a da¤›lm›flt›r. Baz›lar› paral› as- 

fantastik kahramanlar 

Kendi içlerinde bir dünya yarat›p yaflad›¤›m›z zamana alternatifler sunan 

yap›tlar›n sat›fl› her geçen gün art›yor. Bu ilginin nedeni, dünyadan, 

düzeninden ve toplumdan bir tür kaç›fl hissi yaratmalar› olabilir mi? 

kerdir, baz›lar›ysa hayat›n› haraç toplayarak 

ve soygunlarla geçirmektedir. 

Bir flövalye olmayan Sturm Brightblade, 

tüm Krynn kuflatma alt›ndayken, 

kutsal flövalyeli¤i ve unutulan yemini 

herkese tekrar hat›rlat›r: “Est Solarus 

Oth Mithas”, yani “Onurum hayat›md›r.” 

Strum, yok olmufl, unutulmufl ve daha 

kötüsü kendisinden umut kesilmifl 

inançlar› ve flövalyeli¤i tekrar dirilten kifli 

olur. Hayalleri için, Superman kadar 

güçlü olmasa da, kalbiyle savafl›r. 

Kral Elric gibi hayatta kalmak ve intikam 

için de¤il, günümüzde de gerçeklefltirilmesi 

imkans›z görünen idealler 

için savafl›r ve yaflam›n› yitirir. Ama daha 

ilk kitapta ölmesine karfl›n, serinin 

fanatikleri taraf›ndan asla unutulmaz. 

Fantastik korku serisi Ravenloft’daki, Lord 

Soth ise Sturm Brightblade’in karanl›k bir aynadaki 

aksi gibidir. Gül fiövalyesi’nin lanetlenifl 

hikâyesinde, çok eski zamanlarda tutku ve 

zaaflar›na yenik düflen genç ve güçlü savaflç›, 

kar›s› olan elf prensesini, ihanet flüphesiyle 

haks›z yere suçlar ve ölümüne sebep olur. Bunun 

için de tanr›lar›n gazab›na u¤rar. Korkunç 

görünüfllü, yar› hayalet bir iblise dönüflür. Art›k 

sonsuz yaflam›nda sadece ac› çekecektir. 

Geçti¤i her yerden, dokundu¤u her fleyden 

hayat çekilir. Karanl›k flatosunda, zaman›n 

içine hapsedilir ve etraf›nda dönen banfliler* 

ona iflledi¤i korkunç suçu sonsuza kadar 

hat›rlat›rlar: “Katil” diye ba¤›r›rlar durmadan, 

“sen do¤adaki en saf güzelli¤i, iyilik ve do¤rulu¤u 

yok ettin!” Vicdan azab› sonsuzlu¤un 

içinden yank›lan›r lanetli Soth’un kulaklar›nda. 

Bütün bu karakterler bizi, toplumumuzu, umutlar›m›z› 

ve suçlar›m›z› anlat›rlar asl›nda. Kaçmak 

istedi¤imiz dünyalar, kendi hapishanemizden 

baflka bir yer de¤ildir. Orta Dünya, 

Yerdeniz ya da Krynn’nin flimdiden ve 

buradan bir farklar› yoktur. 

Emre Kuzuo¤lu 

31

‹sminden de anlafl›labilece¤i gibi, bilimkurgu 

(science-fiction), hayal gücü 

ile yarat›lan bilim ve yüksek teknolojinin, 

hikâyenin merkezinde bulundu¤u 

edebiyat türüdür. Bu aç›dan bak›ld›- 

¤›nda, ilk bilimkurgu kitaplar› olarak 

Aya Yolculuk veya Denizler Alt›nda Yirmibin 

Fersah gibi çocuk kitaplar›n› 

gösterebiliriz. Yay›mland›klar›nda oldukça 

ses getiren bu eserlerde hikâyeler 

yine o dönemde geçerken, insanlar›n 

ancak hayal edebilecekleri 

makineler, araçlar anlat›l›yordu. Her ne 

kadar çocuklar için yaz›ld›klar› varsay›lsa 

da, hiç flüphe yok ki teknoloji harikas› 

Natilus ve aya seyahat edilebilecek 

bir arac›n var olabilece¤i düflüncesi, 

yetiflkinleri de büyülemiflti. Zaten 

ilerleyen y›llarda bu tarz hikâyelere bilim 

ve teknolojinin d›fl›nda, yetiflkinlerin 

ilgisini daha çok çekecek bir kavram 

a¤›rl›¤›n› koymaya bafllad›: gelecek. 

Çocukluk dönemi, insan ölece¤ini anlad›¤› 

gün sona erer, denir. Yaflam ve 

gelecek kayg›s› duyulmaya baflland›¤› 

zaman, hayatta yeni bir dönem, alg›da 

yeni bir boyut aç›l›r. Kifli, akl› ve hareketleriyle 

art›k kendi duruflunu belirlemeye 

bafllar. Bunu yaparken de, asla 

tatmin edemeyece¤i bir açl›kla her geçen 

gün hayata daha çok ba¤lan›r. 

Severek, nefret ederek, ö¤renerek, 

yaratarak ve yok ederek yaflama tutunur. 

Bir gün yok olup gidece¤i, topra- 

¤a kar›flaca¤› gerçe¤ini düflünmez. 

Kendisini nas›l bir gelece¤in bekledi- 

¤ini merak ederek, hatta bu gelece¤i 

flekillendirmeye çal›flarak yar›n›n, bir 

anlamda ölümsüzlü¤ün peflinde koflar. 

Fakat zaman içinde hissedilmeyecek 

kadar k›sa hayat› ile karfl›laflt›r›ld›- 

¤›nda, gelecekle ilgili sorular› elbette 

32 

bilimkurgu Emre Kuzuluo¤lu 

Gelece¤in de¤iflen kurgusu 

Çocukluk dönemi, insan ölece¤ini anlad›¤› gün sona erer, denir. 

Yaflam ve gelecek kayg›s› duyulmaya baflland›¤› zaman, hayatta yeni bir 

dönem, alg›da yeni bir boyut aç›l›r. 

Akrebin Evi, Nancy Farmer 

Çeviren: Bar›fl fiannan 

Epsilon Yay›nlar›, 368 s. 

cevaps›z kalacakt›r. 

Yine de merak› ve ölümsüzlü¤e olan 

tutkusu, gelece¤i düfllerken “ben orada 

olaca¤›m” diyemese de “ben orada 

olsayd›m...” diyen insano¤luna yeni bir 

hayal dünyas›n›n kap›s›n› açm›fl, bu 

kap›dan içeriye girenlerin yazd›klar› ise 

bilimkurgu edebiyat›na yeni bir yön 

vermifltir. 

Özellikle 50’li y›llardan sonra hikâyeler 

daha çok, hayal edilen ileri teknolojilerin 

ait olduklar› zamanda, yani “gelecek”te 

geçmeye bafllad›. Yaz›lan ço¤u 

eserde bilim ve teknoloji gelifltikçe ayr›nt›lar›yla 

anlat›lan yeni dünyalar flekillendi. 

Frank Herbert, Isaac Asimov gibi 

isimler yüzy›llar sonra yaflanacak 

yeni dünyalar düflledi. 

Bu hikâyeler genellikle robotlar, uzay 

gemileri, “çok uzak bir galaksinin” bilmedi¤imiz 

yarat›klar›, karmafl›k teknolojiler 

ve hayatlar üzerine kuruldu. Birbirinden 

farkl› eserlerde kullan›lan baz› 

ortak kavram, araç ve teknolojilerle bi- 

limkurgu, y›llar içinde insanlar›n ortak 

bilinciyle flekillenen, inand›klar› bir gelece¤in 

kitaplara yans›yan görüntüsü 

oldu. 90’lardan sonra ise, o güne kadar 

bilimkurgu edebiyat›nda söz konusu 

olan gelece¤e bak›flta baz› temel 

de¤ifliklikler görülmeye bafllad›. 50’lerde 

temelleri at›lan “gelece¤in resmi”nin 

yerini, önceki eserlerle karfl›laflt›r›ld›¤›nda 

farkl› bak›fl aç›lar›na sahip 

yeni kitaplar ald›. 

Bu farkl›laflmay› biraz daha detayland›rabilmek 

için, klasik bilimkurgu romanlar›na 

verilecek en iyi örneklerden biri 

olan Frank Herbert’ in 1965 tarihli (Nebula 

ve Hugo ödüllerini kazanan) Dune’u 

ile 2002 y›l›nda yay›mlanan ve birçok 

ödül alan yeni nesil romanlardan 

Akrebin Evi’ni (Nancy Farmer) karfl›laflt›rabiliriz. 

Öncelikle belirtmek gerekir ki, iki kitap 

da genel olarak bak›ld›¤›nda dönemlerinin 

“gelecek” anlay›fl›n› kendilerine 

özgü tarzlar›yla gelifltirdiler. Art›k bir efsane 

haline gelen Dune serisi yetiflkin 

ve gençlere hitap ederken, Akrebin Evi 

konusuyla ilginç mesajlar vererek, t›pk› 

türün ilk örneklerinde oldu¤u gibi çocuklar›n 

da s›k›lmadan takip edebilecekleri 

bir hikâye anlat›yor. 

Bu kitaplar›n konular›na ve anlat›m biçimlerine 

bakacak olursak: ‹nsan›n 

uzay› keflfe ç›kt›¤›, aya ilk ayak bast›¤› 

bir dönemde Frank Herbert, gelece¤i 

“uzak galaksilerde” anlatt›. Umudu, 

kendisiyle ayn› dönemlerde yazm›fl ço- 

¤u yazar gibi baflka gezegenlere tafl›d›. 

Gelece¤in Arrakis gezegenini detayl› 

bir anlat›mla tasvir ederken, bir 

baharat çeflidi olan Melanj’a dayal› 

farkl› bir ekonomik sistem, uzay gemileri, 

robotlar, yeni bir düzen ve yeni bir

din kurgulad›. 

Akrebin Evi ise yeni dönem bilimkurgularda 

s›kça rastland›¤› gibi, sanki 

art›k evrende yaln›z kald›¤›n› kabullenen 

insano¤lunun gezegenine hapsoldu¤unu 

kan›tlamak istercesine 

Dünya’da geçiyor. Gelecekte de¤iflen 

bir fleyin olmad›¤›n› ve umudun giderek 

yok oldu¤unu sat›r aralar›ndan f›s›ldayan 

Farmer, kutuplara ayr›lm›fl 

dünyada, o güne kadarki düzenin 

(din, devlet politikalar›, uyuflturucu tacirli¤i) 

devam etti¤i ve art›k ço¤u insan›n 

buna ald›r›fl etmedi¤i bir yar›n› anlat›yor. 

Bir zamanlar gezegenler aras›ndaki 

mesafeyle anlat›lmak istenen 

“uzak gelecek”, Akrebin Evi’nde, hiç 

eriflilemeyecek o uygarl›k düzeyi ile 

betimleniyor. Dune’un kahramanlar›, 

baflta Paul Attriedes ve o¤lu Leto olmak 

üzere üstün insanlar ve ilginç 

topluluklard›. Çöl gezegeninde bedevileri 

and›ran savaflç› Fremenlerin efsanelerinde 

geçen kurtar›c› ve mesih 

olarak karfl›m›za ç›kan baba ve o¤ul, 

hikâyenin bafl›ndan itibaren “seçilmifl” 

olarak gösteriliyorlard›. 

Buna karfl›l›k, gelecekte var olacak üstün 

insan, kurtar›c› gibi kavramlar (veya 

beklentiler) yeni yap›tlarda yok olmaya 

bafllad›. Mesela Akrebin Evi’nin 

kahraman›, küçük bir klon-çocuk olan 

Matt Alacran. Bu karakter, bir suç imparatorlu¤u 

olan Opium’da, dünyan›n 

en tehlikeli adam› olan uyuflturucu tüccar› 

El Patron’un klan›nda yaflamaktad›r. 

Fakat bu, Matt’i di¤erlerinden üstün 

veya farkl› k›lmaz; aksine kitapta 

anlat›lan gelecekte klonlar zavall› yarat›klard›r. 

Matt’in hikâyesinde, eski-yeni bilimkurgu 

hikâyeleri aras›ndaki önemli bir ayr›l›k 

daha vurgulan›yor asl›nda. Herkes 

taraf›ndan afla¤›lanan klonlar, insandan 

çok, hayvan yerine konulup hor 

görülüyorlar. Böylece klasik bilimkurgu 

romanlar›n›n temel tafllar› olan teknoloji 

ve bilim, art›k neredeyse s›radanlafl›yor, 

hatta afla¤›lan›yor. Bir insan yaratman›n 

mucizesi, heyecan›n› kaybederek 

yerini s›radan bir kopya yaratman›n 

nedensizli¤ine b›rak›yor. 

Jules Verne, H.G. Wells ve Edgar Allan Poe 

gibi yazarlar›n hikâyelerine yer veren 1920’lerin efsanevi dergisi Amazing Stories 

Son dönemde görülen di¤er bir de¤ifliklik 

ise, büyük güçlerin, üstün varl›klar›n, 

büyük savafllar›n sürükledi¤i 

olaylar›n yerini giderek, insanlar›n çok 

da “abart›l› olmayan” olaylar karfl›s›nda 

kahramanlaflt›klar› basit ama samimi 

hikâyelere b›rakmas›. Dune’da geçen 

Bene Geseritt kehanetlerinin ve bilimsel 

DNA hesaplar›n›n aksine, 

Matt’in hikâyesine k›skançl›k, politika 

gibi s›radan olaylar yön veriyor. Nas›l 

‹mparator Leto kehanette söylendi¤i 

gibi tanr›lafl›p dev bir kum solucan›na 

dönüfltüyse, Matt de kendi hikâyesinde 

toplumun gözünde s›radan bir klon 

iken bir insan olarak kendini kan›tl›yor 

ve sayg› görmeye bafll›yor. Sonuçta 

her iki karakterin ulaflt›¤› nokta farkl› da 

olsa, ikisi de ayn› hazz› tafl›yor. 

Gelece¤in anlat›m tarz› da zaman 

içinde de¤iflti. Önceleri “uzak” görülen 

gelece¤in tasvirlere dayal›, karakterlerle 

mesafeli, so¤uk bir anlat›m› 

vard›. Leto gibi ço¤u bilimkurgu kahraman›, 

okurla aras›na kendi karizmas›n›n 

mesafesini koydu. Böylece, do¤ruyu 

bilen ve yapan, süregeleni de¤ifltiren 

ama gizemli kalmay› da baflaran 

kahramanlar yarat›ld›. Son zamanlarda 

ise hikâye kahramanlar› daha az 

mükemmel, yanl›fllar yapan, bazen 

kay›p, bu yüzden de okura daha yak›n 

tipler olarak kurgulan›yor. Mesela Akrebin 

Evi’nde, Matt gerçe¤i ö¤renmeden 

önce, dünyada kendisini seven 

tek kifli olan El Patron’a karfl› büyük 

minnet duyar. Adam›n, kendisini sadece 

daha uzun yaflamak, organlar›ndan 

yararlanmak için yaratt›¤›ndan 

habersizdir. Onun güç ve iktidar üzerine 

söyledi¤i fleyleri do¤ru kabul 

eder, hatta uygular. Yan›l›r ve ac› çeker. 

Kendisine hayat veren adam›n 

gerçek kimli¤ini ö¤rendi¤inde ise akl› 

kar›fl›r; do¤ru ile yanl›fl› ay›rt edemez 

hale gelir. Nancy Farmer bize uzaktan 

imrenerek bakaca¤›m›z bir hikâye ve 

buna uygun karakterler de¤il, iyi bildi- 

¤imiz ac›lar› tadan insanlar›n yaflad›¤› 

bir gelecek sunuyor. Dune’un ve ayn› 

dönem yap›tlar›n temsil etti¤i “görkemli 

gelecek”, Akrebin Evi’nde yerini 

küçük baflar›lar›n kazan›ld›¤› s›k›nt›l› 

bir gelece¤e b›rak›yor. 

Belki de Dune serisi, Y›ld›z Savafllar› 

ve Uzay Yolu gibi klasiklerle oluflan 20. 

yüzy›l tasar›m› gelecek, art›k geride 

kal›yor. Belki de art›k gelecek, ihtiflam›n› 

kaybediyor; flimdi için yaflama 

savafl› veren insanlara umut vermiyor. 

Üstelik galiba bilimkurgu edebiyat› da 

giderek ondan umudu kesiyor. 

33

Hikâyelerinizin ço¤unu y›llar önce 

fiizofrengi'de okumufltum. S›rf o hikâyeleri 

okumak için fiizofrengi'yi 

alanlar vard›. Bunca y›l sonra, üstelik 

tam da art›k siz Türkiye'de yaflam›yorken, 

yay›mlanmalar› nas›l oldu? 

Çünkü genel olarak bizim ülkemizde 

ömrünü dergilerde tüketmeye 

mahkum yaz›lar, fliirler ve hikâyeler 

vard›r; hiç yay›mlanmayabilirler de... 

‹smini yanl›fl hat›rl›yorsam Tanr› affetsin, 

eski Yunanda Artemis tap›na¤›n› 

yakan ve niye yapt›¤› soruldu¤unda, 

“Ünlü olmak için yapt›m,” diyen, terörizmin 

isim babas› Herostratos da büyük 

ihtimalle kitab› yay›mlanmad›¤› için 

böyle bir ifle kalk›flm›fl bir yazard›... 

Ben hayat›mda ne çok flansl› oldum, 

ne de çok flanss›z; bafl›ma iyi bir fleyler 

geldi¤inde bedelini her zaman ödedim. 

Hayat benimle, belki de hiç güven 

vermedi¤imden, hep nakit çal›flt›. As- 

34 

söylefli 

Uygarl›k iyi bir fleydir 

Ado, dünyan›n öteki ucunda yaflayan genç bir Türk yazar›. Timsah›n ‹çinde 

adl› öykü kitab› yeni ç›kt›. “Uygarl›¤›n günahlar› vard›r ama bunun alternatifi 

onu y›kmak ya da tafl devrine dönmek de¤il, ona günah ç›kartt›rmak, belki 

daha düzgün k›yafetler, k›rm›z› pabuçlar almak ya da iyi bir saç t›rafl› 

yapmakt›r,” diyor. 

l›nda y›llard›r yazmamama ra¤men 

bundan kesin olarak vazgeçmifl de¤ildim. 

Ama benim için aslolan, hayal 

kurmakt›. Kuflkusuz yazmad›¤›m y›llarda 

da hayal kurmaya hiç ara vermedim. 

Özünde çok tembel bir insan oldu¤umdan 

ortada ciddi bir neden yoksa, 

oturup hayallerimi ka¤›da dökmek, 

hikâyeye falan dönüfltürmek için bir 

gayretim olmad›. Ayr›ca “yazar olma” 

ve bunu bir kimlik gibi tafl›ma hevesim 

de yoktu. Biraz zorlama ve aptalca durabilir 

ama hayal kurma ve yazma benim 

için hakikat ve güzelli¤i araflt›rma 

çabas›yd›. Bu dolu ya da bofl iddian›n 

verdi¤i güvenle, “hâlihaz›rda yazd›klar›m 

ve hayalini kurduklar›m yitip gidemez” 

gibi tuhaf bir güvenle her fleyi 

kendi haline b›rakm›flt›m. Kader, diyordum, 

benimle flakalafl›yor. Ama tabii 

günler, aylar geçiyor ve birden çevrenizdeki 

insanlar› üzerinize kürekle ya- 

vafl yavafl toprak atarken buluyorsunuz. 

Bunu yapmalar›n›n sebebini de 

ölünce sizi daha h›zl› gömmek olarak 

aç›kl›yorlar. Tembelli¤in verdi¤i keyifle 

kitab›n yay›mlanmas›n›n en son ertelenebilece¤i 

nokta bu noktayd›, o tuhaf 

fliirdeki gibi otuz befl yafl›ndayd›m. Yani, 

büyük ihtimalle sizin de art›k “fiuras› 

çukur kalm›fl, mezar›n biraz da o taraf›na 

toprak at›n,” diyerek kendi defninizin 

yönetmenli¤ini üstlenece¤iniz zamanlar 

çok uzakta de¤ildi. Dostum Fatih 

Alt›nöz arac› oldu, hikâyelerimin evrenle 

ilgili sorular› çözmese de, evrendeki 

karmaflay› da artt›rmayaca¤›na 

inanan biri sorumlulu¤u üstlendi ve kitap 

yay›mland›. 

Sizi tan›d›¤›m ve fiizofrengi dergisiyle 

ba¤›n›z› bildi¤im için soruyorum, o 

derginin önemi neydi? 

fiizofrengi’nin psikiyatriye, anti-psikiyatriye 

ya da “Türkiye’de delili¤in tari-

hinin” not edilmesine olan katk›lar›n› bilemem. 

O derginin benim için önemi, 

ç›karan insanlar›n hepsinin ak›ll› insanlar 

ve arkadafllar›m olmas›ndan kaynaklan›yor. 

Hayat›m boyunca hep ak›ll› 

insanlar›n çevresinde olmaya çal›flt›m. 

Ak›ll› ve merakl›. Ben zeki yaflam 

biçimlerinin beyinlerindeki akl› çalmay› 

çok severim, bunu bazen sahiplerinden 

daha iyi kullanaca¤›ma inan›r›m. 

Hikâyeleri yeniden okudu¤umda bir 

tür belirlemekte zorland›m. Üstelik 

her fleye isim bulma merakl›s› oldu- 

¤um da söylenemez. Siz nas›l adland›r›yorsunuz, 

okuyucu olarak bu kitapla 

karfl›laflsayd›n›z ne derdiniz? 

Türünü bilmiyorum. Ben birbirinden 

çok farkl› görünen fleyler aras›ndaki 

ba¤lar› ve benzerlikleri bulmaya çal›fl›r›m. 

Hayatla ilgili kendimce üç gram 

seziye ulaflm›flsam, bunu yazarken incelemeye 

ve gelifltirmeye çal›fl›r›m. Yazarken 

bu sezginin, beni yazmaya iten 

sezginin çevresinde dönüp dururum 

ve bazen içimdeki baflka fleyler kontrolü 

ele geçirip beni pefllerinden sürükler. 

Hayat ve evren girifttir, çokkatmanl›d›r. 

Gerçekli¤in de¤iflik yüzleri, 

boyutlar›, ölçekleri, referans noktalar› 

var. Ben yazarken bir yandan beni bu 

ifle iten ilk sezginin etraf›nda kalmaya 

çal›fl›yor, bir yandan da mümkün oldu- 

¤unca çok say›da paralel gerçekli¤i 

aktarmay› hedefliyorum. 

Kitab›n kapa¤›n›n son derece aç›klay›c› 

oldu¤unu düflünüyorum ben. 

Ön tarafta bir timsah›n sivri diflli a¤z›ndan 

bafl›n› d›flar› uzatm›fl bir 

adam var, puro içiyor ve kafas› epey 

kar›fl›k görünüyor. Arkadaysa ön taraftaki 

flakan›n kimlere yap›ld›¤›n› 

görüyoruz; kal›n ve parlak derili, 

gövdeleri birbirine dolanm›fl devasa 

timsahlar... Biraz öyle bir kitap zaten, 

birinci tekil flah›s anlat›m›, her 

konuda bir fleyler bilen, fizikten de, 

psikiyatriden de, baflka fleylerden de 

anlayan ve hepsi de ayn› kifliymifl 

hissi yaratan kahramanlar, kimi zaman 

Borgesvari durumlar, “bi’ dakka 

ya, n’oluyo” dedirten mant›k yürütmeler, 

Mike Hammer tarz› espriler, 

biraz pulp, biraz fliir... 

Kapak hikâyesi “Timsah›n ‹çinde”, 

2003’te bafllay›p bu sene içinde bitirdi- 

¤im ve daha önce yay›mlanmam›fl tek 

hikâye. ‹lham›n› ise, uzun y›llar önce; 

belgeselde su içmeye gelen zebralar›n 

de¤il de onlar› yiyen timsahlar›n taraf›n› 

tutan bir k›z arkadafl›m vermiflti. Tim- 

sahlar›n saçma fiziklerinde muhteflem 

bir güzellik ve büyü oldu¤unu ilk o zaman 

fark ettim... E¤er dünyaya dördüncü 

kez gelme flans›m olsayd› bir 

bilim adam›, teorik fizikçi olmak isterdim. 

Beni yazmaya iten temel etken 

merak. Makro mikro evrenler, insan 

beyni, bilinç; bu tür konular beni her 

zaman ilgilendirdi. Yazmak bir laboratuvarda 

yap›lan bir deney gibi ve benim 

yazma sebebim yazarl›¤› bir meslek, 

bir kimlik olarak görmekten ziyade, 

tamamen insan, toplum ve fiziksel evrene 

merak›m. Belki hayatta yazarlardan 

çok bilim adamlar› etkilemifltir beni. 

Deney için gerekli malzemelerle laboratuvara 

kapan›p de¤iflik kar›fl›mlar, 

kimyasal tepkimeler ve gerekirse tehlikeli 

patlamalardan sonra yeni bir “fley” 

ile ç›kmak istedim d›flar›, daha önce 

fark edilmemifl bir “fley” ile. Borges 

çok sevdi¤imiz bir insand›r ama ben 

yaz›ya bir oyunmufl gibi bakm›yorum. 

Hayat›n sadece geçmiflte yaz›lanlar› 

okuyarak kavranabilece¤ini, her fleyin 

tekrar etti¤ini savunmak evren ve hayatla 

ilgili büyük keflfin tamamland›¤›na 

inanmakt›r. Ben buna inanm›yorum. 

Evet, belki “güneflin alt›nda yeni bir 

fley yok”, ama insanl›k henüz güneflin 

alt›ndakilerin hepsini adland›rmad› ve 

henüz her fley kitaplarda yerini almad›. 

E¤er o gün gelirse ve insanl›k bütün 

evrenin kopyas›n› yaz› olarak ç›karabilirse, 

hepimiz Borges gibi oyunlara giriflebiliriz. 

(Borges de inanmaz buna 

asl›nda.) Mike Hammer fikri flirin duruyor, 

çünkü mizah kendi varl›¤›n› küçümseyerek 

afl›p daha “grand” bir varl›kla 

bütünleflmenin, ona dönüflmenin 

bir yoludur benim için. Dahas›, hazc› 

bir insan›m ben. Tembel ve hazc›. Merak 

muhteflem bir itki, ama insan ara 

s›ra soluklan›p “merak etmemeyi” de 

baflarabilmeli. Çünkü bazen bu merak 

etmeme duygusu bizi hedefe daha kolay 

götürebilir. 

‹lk hikâyede, “Biz dört adam ve bir 

uçakt›k, hayat ya da yeryüzü diyebiliriz, 

bizim bu beflli bütünlü¤ümüzden, 

toplam›m›zdan üç adam ve bir 

uçak ç›kard›, geriye ben kald›m. (...) 

35

fiöyle de diyebilirim, onlar 

ölümü araç olarak kullanarak 

beni d›flar›da b›rakt›klar› 

yeni bir birlik oluflturdular,” 

diyor kahraman›n›z. 

Daha sonra çölde bir 

telefon buluyor ama bunun 

on bin telefon projesinin 

bir parças› olabilece¤ini 

keflfedince epey can› s›k›l›yor: 

“Bu düflünce beni rahats›z 

etti, bu motifsiz hal›n›n 

üzerinde nemli yerlere 

özlem duyan baflkalar›n›n 

olmas›n›n bana bir faydas› 

yoktu, bundan öte benim 

tekli¤imi zedeleyerek olas› 

ölümümde bulabilece¤im 

yürek ürpertici duygular› 

zedeliyordu.” Bu “ben ve 

ötekiler” durumu hikâyelerin 

ço¤unda var, de¤il mi? 

Öteden beri hep benli¤in ne 

oldu¤u, fiziksel olarak baflka 

bir bedene aktar›labilirli¤i gibi 

konular› merak etmiflimdir. 

Ben olmak ya da bir bütünün 

parças› olmak, baflka 

“fleylerle” bütünleflmek ve 

sonra kopmak ola¤anüstü 

olanaklar ve zevkler tafl›yan 

olgular. Bir zamanlar, patentine bile 

baflvurmay› düflündü¤üm bir makine 

hayal etmifltim: “empati makinesi”. Bu 

makine fiziksel olarak gerçeklefltirilebilir 

iki farkl› benli¤i ortak fayda ve ç›karlar 

etraf›nda birlefltirecek, birbirlerinin 

bedenlerini hissetmelerini sa¤layacak 

bir düzenek ve düflünce deneyinden 

olufluyordu. Kimbilir, belki bir gün bir 

hikâyede daha ayr›nt›l› ve örneklerle 

aç›klama flans›m olur. Benlik bizimle 

d›fl dünya aras›ndaki s›n›rlar demektir 

ve büyük ihtimalle, biny›llar önce hayat›n 

olufltu¤u o ilk çamur birikintisinde, 

bir DNA zincirinin ilk hücre duvar›n› infla 

etmesiyle bafllam›flt›r. Sonra ona art›k 

ilk kez hücre diyebiliriz; çünkü hücre, 

hücre duvar› olan bir fleydir, duvard›r 

onu hücre yapan. Büyük ihtimalle 

di¤er DNA zincirleri ona bakm›fl ve niye 

böyle bir fleye ihtiyaç duydu¤unu 

36 

söylefli 

merak etmifllerdir. 

‹lk hikâye benim okurken zorland›klar›mdan 

biri. Neredeyse fiziksel bir 

ac› hissetti¤imi bile söyleyebilirim. 

Sonunda Hannibal'›n Mason Verger'inden 

bile beter bir halde kumlar›n 

dibine inen kahraman›n hayatta 

kalma kararl›l›¤› o kadar güçlü ki, insan 

onun bir süre sonra gerçekten 

de yeryüzünün kral› olabilece¤ini 

hissediyor. Neyin hikâyesi bu? 

Bu hikâye, uçaklar›n›n bak›m›n› düzgün 

yapmayan ve vücutlar›n›n üçte ikisi 

su oldu¤u halde yanl›fl seçimler yaparak 

çöl üzerinde uçmak gibi tehlikeli 

bir arzuya karfl› koyamayan bir canl› 

türünün -insanlar›n- hikâyesidir. 

“Venüs'ün Yumuflak Yerleri” ise en 

sevdiklerimden biri. Orada da var bu 

afl›r› ifltah durumu. Venüs'ün yumuflak 

zemininde bir insan ancak on bir 

saniye yüzeyde kal›r, diyor 

ve o on bir saniyede yap›labilecek 

fleyleri listeliyorsunuz. 

Sizin hesaplar›n›za 

göre flört edilebilir, karfl›l›kl› 

aflk yaflanabilir, uygun 

pozisyonlar aranabilir, intihar 

edilebilir, k›sa film 

çekilebilir, fliir yaz›labilir, 

istenirse ve çevrede yeterli 

say›da “baflkalar›” varsa 

k›sa ömürlü bir uygarl›k bile 

kurulabilir. On bir saniyede 

ne yap›lamaz? 

Muhteflem bir cevab› olsun 

isterdim bu sorunun; ne yaz›k 

ki yok. Ama kesin bir fley 

var: On bir saniyede namuslu 

bir “Long Island ice tea” 

ya da “Çetin Altan usulü limonata” 

haz›rlanamazd›. 

Ben asla h›zl› tepkiler veren 

biri olmad›m. Süre on bir 

gün, ay, y›l, on bir ne olursa 

olsun, herhalde onu da on 

bir saniye gibi harcar ve yaflard›m. 

Bir eylemi yapmadan 

önce eylemden çok, niye 

o eylemi seçti¤im konusunda 

düflünürüm ben. 

Sizin hikâyelerinizde uygarl›ktan 

kaçmak isteyenler de, onu 

yok etmeyi deneyenler de sonunda 

her durumda kendi uygarl›klar›n› kuruyorlar. 

Uygarl›k koruyucu bir fley 

mi, yoksa s›k›c› bir fley mi sizce? 

Hayatla ilgili asla anarflist olmad›m ve 

buna sempati duymad›m. Kafamdaki 

fantezilerde y›k›mla ilgili her tür durumu 

test etmeme ra¤men gerçek hayat 

söz konusu oldu¤unda düzen fikrini 

kaosa her zaman ye¤ledim. Uygarl›k 

her zaman için iyi bir fleydir. Uygarl›¤›n 

günahlar› vard›r ama bunun alternatifi 

onu y›kmak ya da tafl devrine dönmek 

de¤il, ona günah ç›kartt›rmak, belki 

daha düzgün k›yafetler, k›rm›z› pabuçlar 

almak ya da iyi bir saç t›rafl› yapmakt›r. 

Uygarl›klar›n en has›, ana rahminde 

yaflad›¤›m›z uygarl›k ama ne 

yaz›k ki oraya geri dönme flans›m›z olsayd› 

dahi çevre kirlili¤i, gürültü, rahim

tabakas›n›n delinmesi gibi sonuçlar 

yaratarak onu da flu içinde yaflad›¤›m›za 

benzetme ihtimalimiz yüksek olurdu. 

Ben pozitivist ve modernistim ama 

yan›ma böyle birileri gelse, sanki öyle 

de¤ilmiflim gibi davran›r›m. Çünkü ayn› 

fikri tafl›yan iki insan›n yan yana gelmesi 

baflkalar›n›n rahat›n› kaç›racak 

çok tehlikeli sonuçlar do¤urabilir. Tarih 

bunun örnekleriyle dolu. 

“Hayalet Sinemalar”da çekilmifl ve 

çekilecek tüm filmlerin izlenebildi¤i 

bir sinema salonu var. Oraya girebilen 

kimse ç›kam›yor d›flar›, kurtulabilenler 

de seyrettikleri filmleri ak›llar›nda 

kald›¤› ölçüde çekmeyi deniyorlar. 

Yurttafl Kane filan böyle ortaya 

ç›km›fl mesela. Sizin sinemayla 

yak›n iliflkinizi de bildi¤im için sormak 

isterim, aflk sürüyor mu, sinema 

hâlâ önemli bir fley mi? 

fiu an bir k›sa filmin haz›rl›klar›n› yap›yorum. 

Bir senaryom var ve hikâyelerdeki 

gerçeküstü havan›n bir benzerini 

görsel olarak da yaratmay› deneyece- 

¤im. Bu da hiç özel efekt kullanmadan 

olacak. “Yaz›dan görsel düflünmeye 

geçebilir miyim”i test etmek için kamerayla 

denemeler yapt›m ve sonuçlardan 

memnun kald›m. Bir iki sahnenin 

mekanik zorluklar›n› çözmeye u¤rafl›yorum, 

onlar› tamamlad›¤›mda profesyonel 

bir ekiple ve ‹ngilizce olarak bu 

filmi çekece¤im. Bu da birkaç ayl›k bir 

süre demek, tembelli¤im yüzünden bu 

süre uzayabilir de. E¤er bu k›sa film 

baflar›l› bulunursa, kafamda uzun metraja 

uygun, fazla bir yat›r›m gerektirmeyen, 

tabii ki yine gerçeküstü iflleyece¤im 

bir konu var. Tabii bunlar› “kader” 

ile görüflmeden konufluyorum, 

ona sayg›m sonsuz ve son karar› o verecektir. 

Çin'de yaflamak nas›l bir fley? Oras› 

nas›l bir ülke ve oradan buras› nas›l 

görünüyor? 

Çin deyince akla gelen bisikletler, harap 

evler, fakirlik gibi görüntülerden 

kurtulmak laz›m. Bir keresinde Moda’da 

bir lokantada biri bana bunu 

alayc› bir biçimde sormufltu. Ben de 

ona yaflad›¤›m flehrin kenar mahallele- 

rinin Moda’ya benzedi¤ini söyledim. 

Çin h›zla modernlefliyor ve yaflad›¤›m 

flehir Hong Kong, New York gibi bir 

gökdelenler flehri. Henüz çok taze bir 

flehir oldu¤undan kültürel olarak bu 

flehirleri ya da ‹stanbul’u yakalayamasa 

da, bölgede sermaye birikimi çok 

h›zl› ve her anlamda keskin dönüflümler 

yaflan›yor. Çin’de yaflamak, dolar›n, 

Ortado¤u’nun, enflasyonun, seçimlerin 

ne oldu¤unu düflünmemek ve çok iyi 

yönetilen bir ülkede sadece iflinize yo- 

¤unlaflmak demek. Ülke düzenli büyüdü¤ü 

için herkesin yar›na korkusuz 

bakmas› ve dilencinin bile -herkes yar›n 

daha çok kazanaca¤›ndan- daha iyi 

dilenebilece¤ini bilmesi demek. Gelecekle 

ilgili en iyi tasar›m› Avrupa Birli¤i 

bizi evlatl›k al›p bize para verecek ya 

da uzayl›lar kafam›za her gün bir milyar 

dolar atacak gibi fikirler olan bir ülke 

buradan çok iyi gözükmüyor. Konufltu¤um 

her Türk Avrupa’n›n genç 

nüfusumuza mutlak ihtiyac› oldu¤u fikrine 

bas›n taraf›ndan o kadar inand›r›lm›fl 

ki, Avrupal›lar›n testislerimizin gücüne 

olan hayranl›¤› ayr› bir fantastik 

hikâyenin konusu olabilir. 

‹stanbul'un “dünyay› dolaflma aflk›” 

ve “h›z tutkusu” da var kitapta. fiehrin 

bu ifli nas›l baflard›¤›n› isteyen kitaptan 

ö¤rensin. Ama flunu sormak 

istiyorum: Ara s›ra ‹stanbul’a geldi- 

¤inizde, o hikâyenin hiç de o kadar 

da fantastik say›lmayabilece¤ini hissediyor 

musunuz? 

O hikâye fantastik de¤il; ‹stanbul’un 

kayarak seyahat etmesi fikri. Baflka bir 

hikâyede de deprem var. Bunlar büyük 

depremden çok önce yaz›lm›fl hikâyelerdir. 

1453 “‹stanbul’un Türkleri fethidir”; 

tersi de¤il. Yak›nlarda Sodom ve 

Gomorra’yla ilgili bir BBC belgeseli izledim. 

Hakikaten kutsal kitaplarda oldu¤u 

gibi yerden alevler f›flk›rm›fl, seller 

her taraf› alm›fl, flehirler kilometrelerce 

kayarak on befl dakika içinde 

Ölüdeniz’in dibini boylam›fl. Tabii ki 

belgesel bütün bunlar›n bilimsel olarak 

nas›l gerçekleflti¤ini aç›kl›yor. Ne yaz›k 

ki hikâye yaz›ld›ktan çok sonra deprem 

oldu ve ‹stanbul’un bir fay hatt› üzerin- 

de oldu¤u keflfedildi. fiimdi bu flehrin 

bir s›rr› var ve içimizden hiç kimse bu 

s›rr›, flehrin bizden neyi gizledi¤ini tam 

olarak bilmiyor. Biz her gece ‹stanbul’la 

yata¤a giriyoruz ve flehrin yata- 

¤›n alt›nda bir buz k›raca¤› m›, yoksa 

bir b›çak m› saklad›¤›n› ve elimizi kolumuzu 

yata¤a ba¤lad›ktan sonra bize 

ne yapmak istedi¤ini bilmiyoruz. Bunu 

bir tek kifli biliyor: topra¤› fays›z ve nurlu 

olsun, rahmetli jeofizikçi Barka. O da 

flimdi ö¤rendi ama art›k bize bunu f›s›ldayamayaca¤› 

bir yerde. 

“Eski Anahtarlar›n Sadakati” var bir 

de. Bizim bir ruh ça¤›rma partimiz 

vard› y›llar önce mesela. Tamamen 

unuttu¤um bir fley. fiimdi o günlerde 

baflka biriymiflim gibi geliyor bana. 

Yani insan sürekli kendini gömüyor, 

böyle antikça¤ mezarl›klar› gibiyiz. 

Siz hikâyeleri yazd›¤›n›zdan beri de- 

¤ifltiniz mi? 

Art›k otuz befl oldum. O meflhur fliiri 

hiç sevmedi¤imden bir y›l kaybetmek 

pahas›na otuz dört yafltan do¤rudan 

otuz alt›ya geçmek isterdim. Çocukluktan 

beri getirdi¤iniz hayalleri yirmi 

beflinizden sonra yavafl yavafl safra 

gibi atmaya bafll›yorsunuz. Balonunuz 

afla¤› çak›lmas›n diye. Çocukken, büyüyünce 

her fley olmak istiyorsunuz. 

Zaman geçtikçe, “isteme” eyleminin 

ötesinde, genetik ve sosyal kaderle ilgili 

önceden çizilmifl yollar› fark ediyorsunuz. 

Bu biraz da flunun gibi: 

“Asl›nda ormanda yol ikiye ayr›lm›yor.” 

Otuzunuzdan sonra zihinsel k›vrakl›¤›n›z 

azal›yor. Ben de bilimle ilgili 

düfllerime üzülerek son verdim. Bundan 

sonra sadece hayal kurmaya yarar›m. 

O hayaller de eskisi kadar k›ymetli 

olur mu bilmiyorum. Otuz yafl, 

bedenle ilgili ciddi hormonal dönüflümlerin 

meydana geldi¤i bir yafl olmal›. 

Ben de bu dönüflümleri daha 

çok dinlemeye bafllad›m ve arabesk 

bir flark› temas› olarak de¤il de, yine 

bilimsel bir merakla “ölüm” ile ilgili 

daha fazla düflünmeye bafllad›m. 

Çözebilirsem, sonuçlar› herkesle paylaflaca¤›ma 

söz veriyorum. 

Gülenay Börekçi 

37

HAYAL‹ B‹R MÜZE 

Sanat› desteklemek amac›yla Eczac›bafl› 

Holding taraf›ndan kurulan Sanal 

Müze, Haflim Nur Gürel yönetiminde 

internet ortam›nda yay›nda... “Hayali 

Müze, yeri ve sürekli bir personeli olmasa 

da, en az›ndan bir sanal müze 

olarak aç›labilir.” Eczac›bafl› Sanal Müzesi'nin 

hikâyesi, bu sat›rlar yay›mlan›p 

Eczac›bafl› Holding'in üst yönetiminin 

dikkatini çekince bafllam›fl. Web sitesi 

çal›flmalar›ysa 1998 y›l›n›n Temmuz 

ay›nda bafllam›fl ve Ekim 1999’da Eczac›bafl› 

Sanal Müzesi, "Türkiye'nin ilk 

sanal müzesi" olarak hizmete aç›lm›fl. O 

zamandan beri her gün güncelleniyor 

ve her ay en az iki yeni sergiye yer veriliyor. 

2001 y›l›n›n Ekim ay›ndan beri Eczac›bafl› 

Sanal Müzesi’nde, sanat ö¤rencileri, 

sanatç›lar, sanat tarihçileri, 

sanat e¤itimcileri ve küratörler aras›ndaki 

iletiflimi gerçeklefltirmek için “Sanal 

Müze Ofisi” de daha etkili bir biçimde 

kullan›l›yor. Eczac›bafl› Sanal Müzesi'nin 

varolufl nedeninin, bu tür bir bilgiyi 

ve böyle deneyimli bireyleri gün ›fl›- 

¤›na ç›karmak ve onlar› bir araya getirmek 

oldu¤unu söyleyen müze yöneticileri, 

“yüzy›l›m›z›n sanat izleyicisinin verdi¤i 

deste¤i art›raca¤›na; bu deste¤in, 

her tür müzenin yaflamas› için temel bir 

ihtiyaç oldu¤una ve 21. yüzy›la daha 

umutlu bakmam›z› sa¤layaca¤›na” inan›yorlar. 

Eczac›bafl› Sanal Müzesi'nin 

baflar›s›n›n bir göstergesi de, Halkla 

‹liflkiler Derne¤i'nin bu müzeye Mart 

2004'te verdi¤i "Alt›n Pusula - ‹letiflim 

Dal›nda Birincilik" ödülü. 

Bu koleksiyonlar› nas›l oluflturuyorsunuz? 

38 

internet P›nar Cartier 

‹nternette sanat turu 

‹stanbul Modern Sanat Müzesi’nin kurucular›ndan Haflim Nur Gürel, hayali bir 

sanat platformu fikrinden yola ç›k›larak oluflturulan sanalmuze.org’u, Nilgün 

Beller ise lebriz.com adl› siteyi anlat›yor. 

Yirmi y›l› aflk›n bir süredir oluflturdu- 

¤um özel arflivimden ve befl y›ld›r da 

Eczac›bafl› Sanal Müzesi Ofisi’nde 

oluflturmaya çal›flt›¤›m›z arflivden yararlan›yoruz. 

Ayr›ca dan›flma kurulu 

üyelerimiz ve di¤er sergi haz›rlayan 

küratörlerin de hem imge, hem doküman 

anlam›nda önemli katk›lar› oluyor. 

Materyalleri nas›l sa¤l›yorsunuz? 

Belirledi¤imiz kavrama göre, plastik 

sanatlarla ilgili dergileri, kitaplar›, koleksiyon 

ve müzayede kataloglar›n› ve 

interneti tarayarak görsel malzemeyi 

topluyoruz. Sonra küratör bir yorum 

metni ve gerek görürse imgelere iliflkin 

aç›klamalar›n metinlerini haz›rl›yor, ayr› 

bir bölüme de sanatç› biyografileri konuluyor. 

Uluslararas› bir iflbirli¤i de söz konusu 

mu? 

‹letiflim listemizde yurtd›fl›ndan izleyicilerimiz 

de var. Sitenin d›flar›dan izlen- 

di¤inin bir kan›t› olarak, TÜS‹AD’›n Almanya’n›n 

ça¤dafl Türk sanat› alan›ndaki 

bir araflt›rmas›n› bizim sitemizden 

yararlanarak yapmas› gösterilebilir. 

Birlikte çal›flt›¤›n›z isimler? 

Dan›flma kurulumuzun üyeleri Levent 

Çal›ko¤lu ve Ali Akay. Ayr›ca sanat tarihçisi 

Burcu Pelvano¤lu’nun da özellikle 

retrospektif sergiler konusunda 

önemli katk›lar› oluyor. Hale Asaf, Mihri 

Müflfik ve Tematik Heykel Sanat› sergilerinde 

oldu¤u gibi… 

Sitenin yap›m›nda (teknik ekip d›fl›nda) 

editörler de çal›fl›yor mu? Ekran›n 

arkas›nda kimler ve nas›l bir organizasyon 

var? 

Ben ve di¤er küratörler sergi fikirlerini 

oluflturup görsel malzemeye karar veriyor, 

metinleri yaz›yoruz. Site iki dilli oldu¤u 

için metinler, sanatç› biyografileri 

ve yap›t aç›klamalar› ‹ngilizceye çevriliyor. 

Hepsi ‹nternet Uygulama Ope-

atörü Burçin Çakar’a iletiliyor; o da 

sergiyi, etkinli¤i, anketi, paneli veya di- 

¤er yenili¤i siteye girerek ileti ile Eczac›bafl› 

Sanal Müzesi izleyicilerine haber 

veriyor. 

Peki siteye destek veren baflka kurulufllar 

da var m›? 

Dr. Nejat Ferit Eczac›bafl› Vakf› ve Vitra. 

Gelecek projeler, sergiler? 

S›rada Dr. Nejat Ferit Eczac›bafl› Vakf› 

Koleksiyon Sorumlusu Behiye Bobaro¤lu 

ile birlikte haz›rlad›¤›m›z Toulouse-Lautrec 

sergisi var; sonra da Burcu 

Pelvano¤lu’nun haz›rlad›¤› Hüseyin 

Zekai Pafla retrospektif sergisi… 

TÜYAP Sanat Fuar›’nda yer ald›n›z. 

Çocuklarla çeflitli etkinlikler yap›ld›. 

Fuar izlenimlerinizi alabilir miyiz? 

TÜYAP-Beylikdüzü’nde üçüncüsü 

gerçeklefltirilen “6-14 Yafl Görsel Sanatlar 

E¤itim Projesi”nin bu y›lki uygulamas›na 

iliflkin izlenimleri, etkinli¤e 

kat›lan Y.T.Ü. Sanat ve Tasar›m Fakültesi 

Sanat Yönetimi Program› ö¤rencilerinden 

Neslihan Varol anlatt›. 14. ‹stanbul 

Sanat Fuar›’nda, Eczac›bafl› 

Sanal Müzesi, bu y›l “Burhan Do¤ançay 

-Gözlem / Yorum / Teknik”, Nuri 

‹yem’in “Köylü Kad›nlar”› ve “6-14 Yafl 

Görsel Sanat E¤itimi” projesi ile kat›l›mc› 

olarak yer ald›. 23-31 Ekim 2004 

tarihleri aras›ndaki sergi ve e¤itim projesi 

kan›mca Eczac›bafl› Sanal 

Müzesi’nin k›sa vadeli hedeflerine 

ulaflmas›n› sa¤lad›. Gündelik 

yaflama iliflkin imgelerden beslenen, 

onlar› birer metafora dönüfltüren 

Burhan Do¤ançay’›n 

resimlerinin yer ald›¤› sergi, sanatç›n›n 

üretim serüveninin bir 

özeti olmas›n›n yan› s›ra, sanat 

fuar›nda bu yap›tlarla buluflan 

ziyaretçilerin kendi yaflamlar›ndan 

yola ç›karak özdefllik iliflkisi 

kurabilecekleri bir buluflma alan› 

oluflturdu. Müzemiz anlat›n›n, 

resimsel dil ile bütünleflti¤i Nuri 

‹yem’in “Köylü Kad›nlar”› ile, ziyaretçilerin 

bir sanat yap›t›n›n 

biçim ve içerik aras›ndaki iliflkisel 

düzleminin flafl›rt›c› unsurlar›yla 

karfl›laflmalar›na arac› ol- 

du. “Kad›n ‹mgeleri” sergisi yedi sanatç›n›n 

dokuz ça¤dafl yap›t›n› içeriyordu. 

Sergi, Türk resim sanat›n›n Bat› 

etkisiyle bafllayan kad›n konulu serüvenine 

bugünden bakarak bir ara kesit 

sunuyor, “kad›n” kavram›n› resim 

dilinde kuramsal bir boyutta ele al›yordu. 

Çocuklar›n, sanat yap›tlar›n› görme 

ve yorumlama kabiliyetlerini güçlendirmek, 

hayal güçlerini çal›flt›rmak 

ve bu yolla kendilerine bir okuma biçimi 

gelifltirmelerine katk›da bulunmak 

amac›yla haz›rlanan “6-14 Yafl Görsel 

Sanat E¤itimi” projesi bu y›l üçüncü 

kez gerçeklefltirildi. ‹stanbul’daki çeflitli 

okullardan önemli ölçüde kat›l›m 

sa¤land›. Y›ld›z Teknik Üniversitesi’yle 

ortaklafla haz›rlanan projede görev 

alan e¤itmenler, çocuklarla sergi alan›n› 

gezerek yap›tlar üzerine konufltular. 

Çocuklar, tüm fuara hakim olan bir 

görüntünün tersine, Eczac›bafl› Sanal 

Müzesi’nin sergi alan›nda yap›tlar karfl›s›nda 

duraksayarak yap›t› anlamaya, 

kavramaya çal›flt›lar. Kimi zaman tümevar›m, 

kimi zaman da tümdengelim 

yöntemlerini kulland›lar. Çal›flman›n 

ikinci evresinde sergi alan›na yay›larak 

resim yapt›lar ve çal›flmalar›n› Eczac›bafl› 

Sanal Müzesi’nin stand›nda 

sergilediler. Çocuklar›n yap›tlar hakk›ndaki 

tespitleri son derece ilginçti. 

Burhan Do¤ançay’›n resimleri genel 

olarak tüm çocuklarda flafl›rt›c› bir etki 

uyand›rd›. Nesne ve gerçekli¤i aras›ndaki 

iliflkiyi sorgulay›p, nesnenin kendisi 

ve görüntüsü aras›ndaki iliflkiyi 

kavrad›lar. Kendi hayatlar›ndan yola 

ç›karak, hayal güçlerini harekete geçirerek 

resimleri çözümlemeye çal›flt›lar. 

Nuri ‹yem’in “Köylü Kad›nlar”›nda, resmin 

tarif etti¤i kad›nlar›n benzerlik ve 

farkl›l›klar› üzerinde ›srarla durdular. 

“Kad›n ‹mgeleri” sergisinde, yap›tlar 

aras›ndaki iliflkiden hareket ederek 

yapt›klar› yorumlar, sanatç›lar›n anlat›m 

biçimlerinden kifliliklerine kadar 

uzan›yordu. 

Çal›flman›n ikinci evresinde yapt›klar› 

resimlerde kimisi Burhan Do¤ançay’dan 

etkilenerek kolaj tekni¤ini kulland›, 

kimisi kopya çal›flt›, kimisi de 

ba¤›ms›z... Kimisi resmine bir isim verdi, 

kimisi “isimsiz” ismini verdi, 

kimisi de isim vermedi. Üretimlerin 

genelinden anlafl›l›yordu 

ki, çocuklar sergiden etkilenmifllerdi. 

Bu y›l kat›l›mc› olan 

sanat kurumlar›n›n art›fl göstererek 

say›lar›n›n 118’e ulaflt›¤›, 

kültür ve sanat alan›nda bir 

gündem oluflturan ‹stanbul 

Sanat Fuar›’nda Eczac›bafl› 

Sanal Müzesi, fuar ziyaretçileri 

ve çocuklar için baflar›l› bir çal›flma 

yürüttü. Kültür ve sanat 

ortam›nda bugünün ve gelece¤in 

sanat takipçilerini, sanatseverlerini 

etkinlefltiren, kat›l›mlar›n› 

art›ran unsurlar› yaratmak 

ve bir araya getirmek, 

bu ortam›n temel olarak ihtiyaç 

duydu¤u önemli geliflmelerdir. 

39

SINIRSIZ SANAT 

Birkaç saat içinde, ülkedeki tüm sergileri 

gezip on befl y›ll›k bir birikime ulaflabilir 

ve istedi¤iniz tabloyu sat›n alabilir 

misiniz? Lebriz.com sitesinin kurucular›ndan 

Nilgün Beller anlat›yor. 

Lebriz.com’u kurufl amac›n›zdan bafllayal›m 

isterseniz... 

Sanat› s›n›rs›zlaflt›rmak düflüncesiyle 

bafllad›k; çünkü bugüne kadar al›fl›lm›fl 

olan, müzayedelerin salonlarda 

yap›lmas›, resimlerin galerilerde sergilenmesiydi. 

Biz bu al›fl›lm›fl olan› teknolojiyi 

kullanarak s›n›rs›z bir ortama tafl›may› 

düflündük ve Lebriz.com’u kurduk. 

Dördüncü senemize girerken ilk 

ve tek oluflumuzdan kaynaklanan bütün 

anlafl›lma zorluklar›n› arkam›zda b›rakt›k. 

Anlafl›lmakta karfl›laflt›¤›n›z zorluklar 

nelerdi, bunlar› nas›l aflt›n›z? 

Lebriz.com internet ortam›nda Türkiye’de 

örne¤i olmayan bir kurulufl; dünyada 

baflka emsalleri var tabii. Bunlardan 

biri de zaten bizim içerik orta¤› oldu¤umuz, 

dünyan›n bir numaral› sanat 

portal› Artnet.com. Tabii ki Artnet.com’un 

menflei Amerika oldu¤u 

için bizim onu aynen kopya etmemiz 

söz konusu olamazd›, Türkiye’ye uygun 

olarak haz›rlad›k. Bu anlamda efli 

de¤il, benzeriyiz. Lebriz.com, Artnet.com 

taraf›ndan çok be¤enildi¤i 

için böyle bir içerik ortakl›¤›na gidildi. 

Artnet.com’la ortakl›¤›n›z sonucunda 

neler oldu? 

Bir kere, Artnet.com’la ortakl›¤›m›z yabanc›, 

özellikle Amerikal› sanatseverlerin 

sitemize giriflini art›rd›. Örne¤in, bireysel 

site sahipleri hiç ziyaretçi alam›yor, 

sanki arka odalar›nda sergi açm›fl 

gibi oluyor; çünkü bu bireysel giriflimler 

internet gibi engin bir alanda samanl›kta 

i¤ne aramaya benziyor. Sanatç›lar 

da portallarda yer almak zorunda 

kal›yorlar. Dolay›s›yla, böyle ortakl›klarla, 

portal portalla birleflerek ziyaretçi 

say›s›n› art›r›yor. ‹nsanlar bir indeks 

fleklinde her fleyi görmek istiyor 

ve portallar› tercih ediyorlar. Lebriz.com 

da yoluna bir portal olarak de- 

40 

internet 

vam ediyor. Burada sanatç›lar çok 

önemli; Türkiye’deki bütün sanatç›lar› 

yavafl yavafl bünyemizde toplamaya 

bafllad›k. Bunun da sanatç›lara çok 

büyük bir faydas› var: En yo¤un, en 

genifl kitleye tan›t›mlar›n› yapm›fl oluyorlar. 

Siteye girifllerinde kendilerine 

bir sanal katalog yap›l›yor ve bu katalog, 

yüzbinlerce kifliye ulafl›yor. Ayr›ca 

her an güncelleme olana¤› var. Henüz 

boyas› kurumam›fl bir tabloyu bile bu 

sanal katalo¤a koyabiliyoruz. Benim 

bundan önce de yirmi y›ll›k bir galericilik 

deneyimim var. Eskiden, bast›r›lan 

kataloglar ancak bin kifliye ulaflabiliyordu. 

Tan›t›m için çok önemli bir nokta 

bu. Biz de sanatç›lara “Siz rahat rahat 

sanat›n›zla u¤rafl›n, Lebriz.com tan›t›m›n›zla 

u¤rafl›r,” diyoruz. 

Ayr›ca sat›fl da yap›labiliyor... 

Evet, sat›fl da yap›labiliyor. Tan›t›m büyük 

önem kazanm›fl oluyor. Bu, sanatç›lar 

için çok ekonomik bir çözüm. Bir 

de, galeri ortam›nda sergi açarken galerinin 

hangi sanatç›larla çal›flt›¤› çok 

önemli. Her galeri ancak befl ya da on 

sanatç›yla çal›flabilir, özellikle karma 

sergilerde kiminle birlikte sergilendi¤iniz 

önem kazan›r. Ancak buras› bir indeks 

oldu¤u için bütün sanatç›lar birlikte 

yer al›yor. ‹flte bu noktada eski fikirleri 

silmeye bafll›yoruz. Burada her 

fley ve her kesimden sanatç› var. Dünyan›n 

ve Türkiye’nin en uç köflelerinden 

bile insanlar bu sanatç›lar› bir indeks 

içinde görüp seçebiliyorlar. Burada 

iyi sanatç›, yeni sanatç› gibi bir ayr›m 

yok. Ancak aramay› kolaylaflt›rmak 

için dokuz ayr› kategoriye ay›rd›k: Sergi 

adedine göre, sanatç›n›n yafl›na göre, 

ansiklopedilerde ald›¤› yere, ald›¤› 

ödüllere göre seçim yap›labiliyor. Ayr›ca 

bir de dosyalar k›sm›n› açt›k bu sene. 

Burada kriterimiz, sanatç›n›n e¤itimi 

ve açt›¤› sergiler. Tabii ki indeksimiz 

de gitgide büyüyor; bugün Türkiye’nin 

sanatç›lar›, yar›n bütün dünya sanatç›lar›... 

Dünyan›n önemli fuarlar›nda da

art›k yer almaya bafllayaca¤›z, çünkü 

teknolojik altyap›m›z çok kuvvetli: Sanat 

kurullar›yla, hukuk servisleriyle, 

mali müflavirlikleriyle, her fleyi dünyaya 

aç›lmak üzere kurduk. Galerilere de 

ayn› flekilde birçok olanak sa¤l›yoruz. 

Türkiye’nin koflullar›nda, hatta ‹stanbul’un 

koflullar›nda galeriler çok çeflitli 

semtlerde; her birine gidip sergileri izlemenin 

zorlu¤unu da biliyoruz ve bütün 

bu sergileri insanlar›n masalar›na 

getiriyoruz. Bize üye olan bütün galeriler 

sergilerini, oldu¤u gibi Lebriz.com’da 

gösterebiliyorlar. Diyelim ki, 

oturdu¤unuz masadan günün herhangi 

bir saatinde yirmi-otuz sergiyi ayn› 

anda izleyebiliyorsunuz; seçti¤iniz sergiye 

gidebiliyor veya o galeriyle temas 

kurabiliyorsunuz. Bununla da kalm›yor; 

bu sergiler, geçmifl sergiler bölümünde 

arflivleniyor. Sanatç›yla temas kuruluyor 

ve ressam iki sene önce bitmifl 

olan sergisinden de sat›fl yapabiliyor. 

‹nternetle en uzak co¤rafi köflelere 

eriflebiliyorsunuz... 

Daha önce, Güneydo¤u’da sanat çok 

eksik diye düflünürdük. Oysa geçen y›l 

boyunca yirmi tane eseri Siirt, Bitlis ve 

Diyarbak›r’a satt›k. Bu bize çok büyük 

bir mutluluk verdi. Bilgisayar›, internet 

ba¤lant›s› olmayan insanlar bile internet 

café’lerden al›flverifl yap›yorlar. Biz 

bu hoflluklar› yaflarken, kataloglar›m›zdaki 

sanatç›lar›m›zla da temasa bafllam›fllar. 

Bunu b›rak›n, ayn› sanatç› bir 

gün içinde hem Güneydo¤u’ya resim 

sat›yor, hem de Paris’e... 

‹nsan iliflkileri aç›s›ndan teknolojinin 

belki de rahats›z edici bir yan› var; 

insanla de¤il de, ekran›yla karfl› karfl›ya... 

Hem de söz konusu sanat olunca, dokunmak, 

resmi bire bir yaflamak çok 

önemli; fakat bu kadar çok fleyi bir arada 

görüp takip etmenize olanak yok. 

‹stedi¤inizi seçin, gidin veya sat›n al›n. 

Be¤enmediniz, iki gün içinde iade 

edebilirsiniz. Hissetmek tabii çok ayr› 

bir olay ama o kadar büyük kolayl›klar 

yaflat›yoruz ki, bu kolayl›klarla biz yine 

dokundurmaya ve hissettirmeye çal›fl›yoruz. 

Sonuçta az da olsa, iletiflim de 

Sitede eserleri bulunan 

sanatç›lardan örnekler 

Avni Arbafl 

Turhan Selçuk 

Neflet Günal 

var. Sizinle ayn› frekansta olan insanlarla 

bulufltu¤unuz bir ortam var: Lebriz.com. 

Belki dokunam›yorsunuz ama 

orada yer alan hem sanatç›, hem eser, 

hem de kifliler hakk›nda bilgi alabiliyorsunuz. 

Sizinle ayn› frekansta olan insanlara 

yine ayn› internet sitesi arac›l›- 

¤›yla ulaflabiliyorsunuz. Sanat eserlerinin 

sunumu ve sat›n al›nmas›, beraberinde 

daha farkl› bir kültür seviyesini 

getiriyor. Bugün sanatç›lar›n ‹stanbul, 

Ankara ve ‹zmir’den sonra Türkiye’nin 

di¤er yerlerine, Avrupa ve Amerika’ya 

ulaflmas›, eserlerinin sanatseverlerle 

buluflmas› teknolojiyle sa¤lan›yor. Ama 

hepsinin ayn› platformda buluflmas›, 

çok ayr› bir fley. Hem bire bir iliflki de 

çok fazla kaybolmuyor, telefon da kullan›l›yor. 

Bu flah›slar› yapt›¤›m›z uzun 

telefon konuflmalar›yla da tan›m›fl oluyoruz. 

‹stanbul’a yollar› düfltü¤ünde de 

tan›fl›yoruz. “Ben ‹stanbul’a geldim ve 

sizinle tan›flmak istiyorum,” diyen birçok 

kifli oluyor. Örne¤in, bizi Amerika’dan 

takip eden biri ‹stanbul’a geldi 

ve ilk dura¤› Lebriz.com oldu. 

Fransa’ya da sat›l›yor dediniz, ya da 

di¤er d›fl ülkelere... Tablolar› d›flar› 

ç›kart›rken zorluk yafl›yor musunuz? 

Bu konuda bize sa¤lanan kolayl›klar 

var. Birincisi, çok iyi kargo servisleri 

var. ‹kincisi, müzeden bir belge al›yoruz. 

Çünkü bizim sanatç›lar›m›z güncel 

sanatç›lar. Yurtd›fl›na ç›kmalar› konusunda 

bir engel yok. Müzeye götürüyoruz, 

müze bize bir belge veriyor. Birlikte 

çal›flt›¤›m›z kargo servisleri var. 

Al›c›n›n evine kadar teslim ediyoruz. 

Sorun yok. Çünkü internette bu sorunlar›n 

yaflanmamas› gerek, dünyayla 

birleflmek söz konusu. 

Bilgi bankas› bölümünüz nas›l iflliyor? 

Biz on befl y›l geriye giderek sat›fl müzayedelerindeki 

tüm sat›fl sonuçlar›n› 

bilgi bankam›zda bulunduruyoruz. Bu 

süre zarf›nda düzenlenen bütün müzayedelerdeki 

bütün eserler hakk›nda 

bilgi edinmek mümkün. Bu da insanlar›n 

evlerinde bulundurduklar› eserler 

hakk›nda kolayca fikir edinmelerini 

sa¤l›yor. 

41

Avrupa’da çizgi roman›n güçlü ekollerinden biri de ‹talya 

ekolüdür. Karakterleri, öyküleri ve yazar-çizerleri ile y›llard›r 

yeni dünyalar yaratan ‹talyan çizgi roman›, özellikle bir 

dönem üretti¤i Amerikal› kahramanlar ile büyük ilgi 

görmüfltür. 

70’lerde nas›l ‹talyan sinemas›nda popüler olan Spaghetti 

Western’ler (düflük bütçeli kovboy filmleri) Amerikan yap›m› 

ayn› tür filmlere efl örnekler ç›kartm›fl ise (‹yi, kötü, çirkin, Bir 

Avuç dolar için vs.) ‹talyan çizgi romanc›lar da, yaratt›klar› 

karakterler ile en az Amerikal› meslektafllar› kadar baflar›l› 

bir flekilde, okyanus ötesindeki vahfli bat›y› konu alan hikâyeler 

kurgulam›fllard›r. Bunlar›n aras›ndan Judas, Teks ve 

Tom Braks gibi kahramanlar›n maceralar›n› okurlar y›llar 

boyunca takip etmifltir. 

Klasik western diyebilece¤imiz bu tarz çizgi romanlardan 

bir tanesi vard›r ki, kahraman› ve anlatt›¤› hikâyelerle öteki- 

42 

çizgi roman Emre Kuzuo¤lu 

Zagor 

Baltal› ilah 

Karanl›k Darkwood orman›nda yaklafl›k k›rk y›ld›r, tüm kötüler sadece tek bir 

fleyden korkuyorlar; elinde baltas›yla üzerlerine “Ahyaaaak!” diye ba¤›rarak 

koflan bir ilahtan… 

lerden ayr›l›r. 

Zagor, vahfli bat›n›n ac›mas›zl›¤›n›, Avrupa’n›n zengin kültürü 

ile bir araya getirip y›llar boyunca okurlara korku, gerilim, 

komedi, polisiye hatta bazen aflk temal› say›s›z, heyecan 

dolu macera yaflatm›flt›r. 

Karanl›k, her türlü tehlikenin kol gezdi¤i Darkwood 

orman›nda yerli halk›n Zagor Ten-ay diye ça¤›rd›klar› bu 

adam, 70’lerde ‹talyan sinemas›n›n jönlerini and›ran kabar›k 

saçlar›, uzun favorileri, bir k›z›lderilinin üzerinde görebilece¤iniz, 

y›rt›c› kufl desenli k›rm›z› gömle¤i, dar pantolonu, 

kemerine ters takt›¤› tabancas› ve tabii savafl baltas›yla, 

kovboy ile k›z›lderili aras›nda kalm›fl, beyaz bir yerlidir. Tüm 

yöre halk›n›n hem korktu¤u hem de sayg› duydu¤u bir 

“Baltal› ‹lah”t›r. 

Zagor’un d›fl görünüflündeki bu zenginlik maceralar›na da 

yans›r. Di¤er klasik tarz western çizgi romanlar›n aksine

Zagor’da Avrupa kültürünün etkisi oldukça a¤›rd›r. 

Darkwood orman› ve çevresinde vahfli bat›dan çok daha 

fazlas› vard›r asl›nda. Hikâyelerde vampir, kurtadam gibi 

orta Avrupa efsanelerine s›kça rastlan›r. Macar, Alman, 

Çekoslovak hatta Türk birçok yan karakter güçlü kiflilikleri ile 

hikayelere girip, ç›karlar. Katil bitkiler, dev kurba¤alar, zombiler, 

satanistler hatta uzayl›lar Baltal› ‹lah’›n savaflt›¤› kötüler 

aras›ndad›rlar. 

Hikâyeler aksiyon üzerine kuruludur. Bununla beraber, 

çözülmesi gereken ipuçlar›, takip edilmesi gereken izler de 

Zagor’a polisiye bir hava katar. 

Batakl›klar›, akarsular› ve uzun, amazon orman›n› an›msatan 

a¤açlar› ile Darkwood orman› Zagor ve arkadafllar›n›n, 

mahallenin delikanl›lar› rolünü üstlendikleri bir yer gibidir. 

Zagor ve cesur birkaç, kifli her hangi bir otoriteden yetki 

almaks›z›n, Darkwood’un koruyuculu¤unu üstlenirler. 

Üçka¤›tç› beyazlar›n ve kötü k›z›lderililerin peflinde koflarlar. 

Zagor’un Darkwood’un d›fl›na ç›k›p uzak diyarlarda 

maceraya at›ld›¤› da olur. Al›flt›¤›m›z, “Süper kahraman 

flehrini korur” düflüncesinden farkl› olarak hareket eder. 

Bazen okyanuslarda dev ahtapotlarla savafl›r, bazen 

Yugoslavya’da bir vampiri avlar. 

Genifl çevresine ra¤men Zagor’a herkesten yak›n olan, 

onunla her maceraya at›lan ve her yönüyle Zagor’un tam 

tersi olan bir karakter vard›r: Çiko Felipe Lopez Martinez 

Gonzales… K›sa boylu, fliflman, komik, biraz saf ve korkak 

olan bu obur Meksikal›, Zagor’un en yak›n dostudur. Onun 

yan›ndan hiç ayr›lmaz. Çiko asl›nda gizem çözerken veya 

kavga ederken Zagor’a yard›m etmez ama hep oradad›r. 

Ço¤u zaman bafllar›na bela açarak, kendisini küçük düflürecek 

hareketler yaparak ve “Karamba karambita!” diye 

ba¤›rarak hikâyedeki gülünç varl›¤›n› sürdürür. Bazen de 

olaylara tan›kl›k edip bir haberci gibi olan biteni anlat›r, ya da 

istemeden de olsa Baltal› ‹lah’a yard›m eder. 

Birlikte hiç kimseden, hiçbir fleyden sak›nmadan maceradan 

maceraya koflarlar. Bu s›rada Çiko’nun tek düflündü¤ü 

yemek iken, Zagor, do¤ruluk ve adaletin peflindedir. Di¤er 

tüm kahramanlarda oldu¤u gibi adalet duygusu son derece 

geliflmifltir. Her maceran›n motivasyonu, ya intikama dayal› 

bir adalet, ya da daha önceden karfl›lafl›lm›fl eski bir 

düflman›n geri dönüflüdür. 

Sergio Bonelli ve Gallieno Feri taraf›ndan yarat›lan Zagor, 

1961 y›l›ndan beri Bonelli Yay›nc›l›k taraf›ndan okurlara 

sunuluyor. Zagor’un maceralar›n› Türk okurlar› da, 1962’den 

beri, yaklafl›k 40 y›ld›r takip ediyor. Arada s›rada kesintiler 

olsa da bir yay›n evinin b›rakt›¤› yerden bayra¤› bir di¤eri 

al›p, Baltal› ‹lah’›n serüvenlerini bize ulaflt›r›yorlar. Birkaç 

kufla¤›n ortak kahraman› olan Zagor’u flimdilerde 

Maceraperest Çizgiler ve Lal Kitap yay›nlamaya devam 

ediyor. Üstelik ‹talya’daki ç›kan orijinal say›lar› da hemen 

hemen ayn› zamanda Türkiye’de de bas›l›yor… 

43

DAKT‹LO 

Daktilonun icad›na kadar bütün sözleflmeler ve metinler elle yaz›l›yordu. 1873’te 

Christopher Scholes’in icat etti¤i ilk ifllemeli daktilonun klavyesinde tufllar Q harfiyle 

bafll›yordu. Daha sonra A harfiyle ve F harfiyle bafllayan klavyeler de yap›ld›. Bugün 

dünyada en çok Q ve F klavyeler kullan›l›yor. 

SES KAYIT C‹HAZI 

1898’de Valdemar Poulsen ilk manyetik ses kay›t cihaz›n› icat etmifl. Bunu yapmaktaki amac›, 

sözlü gerçeklefltirilen anlaflmalar› kaydetmek ve böylelikle ileride söz konusu anlaflmayla ilgili 

yasal sorunlar ç›kmas›n› önlemekmifl ve tahmin edilece¤i gibi cihaz, tüccarlar›n büyük 

ilgisiyle karfl›laflm›fl. 

FOTOKOP‹ MAK‹NES‹ 

Fotokopi makineleri ilk kez 1938 y›l›nda, yani büyük savafl›n hemen öncesinde, siyah mürekkep 

içeren bir toz arac›l›¤›yla herhangi bir metnin kopyas›n› ç›karabilen makineler olarak sunuldu. 

Yarat›c›s› Amerikal› bir avukat olan Chester Carlson’du. Carlson’un amac›, kendi ifliyle ilgili 

belgeleri h›zl› bir flekilde ço¤alt›p ilgili kiflilere gönderebilmekti. 

FAKS MAK‹NES‹ 

Bir metni görüntüleyip telefon hatlar› arac›¤›yla baflka bir yere gönderme fikri ilk kez 

1843’te ‹skoçyal› Alexander Bain’in akl›na geldi. Daha sonra faks makinesi, özellikle 

gazetelerin fazlas›yla s›k kulland›¤› bir cihaz oldu. Bu sayede, dünyan›n herhangi bir 

yerinden h›zla haber ve yaz› al›nabiliyordu ve faks makinesi do¤al olarak en vazgeçilmez 

ofis unsurlar›ndan biri oldu. 

KEL‹ME ‹fiLEMC‹ 

Günümüzde ofislerin hemen hepsinde art›k daktilolar›n yerini kelime ifllemciler ald›. Onlar 

sayesinde herhangi bir metni kaydetmek, saklamak, üzerinde düzeltme yapmak, de¤ifltirmek 

kolayl›kla mümkün olabiliyor. ‹lk kelime ifllemci 1964 tarihinde IBM firmas› taraf›ndan 

yap›l›p sunuldu. Büyükçe bir masa kadard› ve ekran› yoktu. Günümüzde kullan›lan kelime 

ifllemcilerse bildi¤iniz gibi printer’la da desteklenen ve boyutlar› oldukça küçülen kiflisel bilgisayarlar. 

44 

icatlar 

‹fl yaflam›n› kolaylaflt›ran cihazlar 

Günümüz ifl hayat›nda iletiflim her fley anlam›na geliyor. Bu yüzden de 

iflyerlerinin, ofislerin en vazgeçilmez araç gereçleri iletiflimle ilgili olanlar. Bu 

araç gereçlerin ilk ortaya ç›k›fl› 1874’te Remington marka daktilonun 

lansman›yla gerçekleflmifl. O tarihten bu yana da, daktilolar, faks makineleri, 

fotokopi makineleri ço¤ald›kça ço¤alm›fl, yenilendikçe yenilenmifl. Ama en 

eski, yani ilk olanlar hâlâ de¤erli...

Sedat ‹mza 

Bulutlar› Beklerken... 

Göçme ve göç ettirilme, Anadolu’nun eski bir a¤r›s›... Türkiye 

tarihinin en son göçe zorlanma örne¤i, Güneydo¤u’da 

yafland›. ‹ri puntolarla “terörle savafl”, bölge insan›n› metropollere 

savurdu. Düfltükleri yerlerde bir kesimce önce k›ro, 

maganda oldular; sonra baflka bir kesimce, “öteki” olarak 

adland›r›ld›lar. Öteki beriki derken kim olduklar›n› flafl›rd›k. 

Daha eski tarihlerdeyse yo¤un olarak Rum ve Ermeni halk›n 

yer de¤ifltirmeye zorland›¤›n› görüyoruz. Do¤u’dan ve Güneydo¤u’dan 

Ermeniler, üç denizin k›y›lar›ndansa Rumlar ya 

yer de¤ifltirmeye zorlanm›fl, ya da Yunanistan ve adalar›nda 

yaflayan “Türk”lerle mübadele buyrulmufl, de¤ifl tokufl edilmifl. 

‹nsan yaflad›¤› yere, o yerin topra¤›na, denizinde yüzen 

bal›¤›na benzedi¤i için de ne gidenler dikifl tutturabilmifl 

uzun süre, ne de gelenler... Zaten bu nedenle göçün üzerinden 

bir kuflak geçince bile ilk f›rsatta atayurtlar›na dönmüfl 

dönebilen göçzedeler. 

Bir önceki filmi Günefle Yolculuk’ta Bat›’ya göç ettirilmifl Do- 

¤ulu bir gençle, saçlar›n› sar›ya boyayarak Do¤u’ya gitmek 

zorunda kalan esmer bir Bat›l› gencin (böyle yaz›nca bir iktidar 

eylemi olarak göç, biraz absürdlefliyor gibi) hikâyesini 

anlatm›flt› Yeflim Ustao¤lu. Tireli Mehmet’le Kürt Berzan’›n 

yüzü birbirine dönüflüyordu iktidar›n hav› dökülmüfl aynas›nda. 

Finalde, “Ola¤an-Ötesi Hal” bölgesine Berzan bir tabut 

içinde ölü, Mehmet’se sar›fl›n olarak girebiliyordu ancak. 

Ustao¤lu, yeni filmi Bulutlar› Beklerken’de göç sonras› insanl›k 

hallerini anlatmay› sürdürüyor; yaz›s›z tarihe görsel bellek 

olmak istercesine. 1916 y›l›n› göçe zorlanma ile ilgili bir eflik 

olarak görüyoruz bu filmde. Karadeniz’deki Pontus-Rum kökenli 

halk›n tarihinin son ve belki de en büyük k›r›lmas›n›n milad› 

ayn› zamanda bu tarih. 

Yaz›l› tarihlerden sa¤l›kl› bilgi edinmek güç. Dönem zorlu, 

bombalar patl›yor. Birinci savafl, Tirebolu ve halk› için büyük 

y›k›mlar getirmifl. Denize dönük yüzünü Canik da¤s›ralar›n›n 

korudu¤u kent, yüzy›llar boyunca suya ve içe-dönük yaflam›fl. 

Ama savafl s›ras›nda korumas›z taraf›ndan gelmifl y›k›m. 

Rus, ard›ndan Yunan savafl gemilerinin sald›r›s›... Ve 

son olarak, savafl y›llar›n›n hoyratl›¤› içinde göçürülmüfl yöre 

halk›. Bön iktidar, baflat tercihini kullanm›fl yine: ekonomi. 

Filmde de Ayfle (Eleni) ve kardefli Niko’nun Tirebolu’dan 

Mersin’e zorunlu göçleri s›ras›nda ana-babalar›n› karlara göme 

göme var›fllar› hikâye ediliyordu bir yerde. Sosyal 

“göç”ük, birey olarak Ayfle’nin de kiflisel tarihi asl›nda. 

Mersin’de bir ailece evlat edinilmifl. Kardefli Niko di¤er yetimlerle 

birlikte toplanm›fl. Al›nm›fl Ayfle-Eleni’den. Kendini 

sinema 

Dikkati, anlatandan çok anlat›lana çekecek tevazuyu gösteriyor Yeflim 

Ustao¤lu söyleflilerinde. Usta ve naif oyunculuklarla sa¤lam bir öykü yans›yor 

beyazperdeden. 

yeni ailesinin k›z› Selma’ya vakfetmifl. Selma da vefal› ama. 

Ana-baba ölünce üvey kardefli Ayfle-Eleni’nin Tirebolu’da 

do¤du¤u evi sat›n al›yor; ve orada ölüyor zaten. Ayfle’nin hayata 

att›¤› tek çengel Selma da gidince, gerisi boflluk. Ayfle 

için zaten paçada sürünen gerçeklik darmada¤›n oluyor birden. 

Sosyalli¤inden soyunuyor. Küçük adam Mehmet, Ayfle’nin 

hikâyesinin uç verdi¤i yerde duruyor. Bir Mehmet olmasa 

Ayfle kime, niye anlats›n hikâyesini... 

Ayfle-Eleni’nin, kardefli Niko’nun götürülmesi olay›nda gösterdi¤ini 

düflündü¤ü kay›ts›zl›k, elli y›ll›k bir vicdan muhasebesine 

dönüflüyor zamanla. Ayfle’nin yar›m as›rl›k cehenneminde 

vicdan kavram›n› sorguluyoruz. Sahi, neydi vicdan? 

Kiflisel vicdan, asl›nda iktidar›n istemedi¤i çocu¤u de¤il mi? 

Baflka bir günah›n meyvesi de¤il mi asl›nda bizim evlat edindi¤imiz? 

Domino etkisiyle y›k›l›yoruz s›ratafllar aras›nda s›ram›z 

gelince; ama biz bafllatm›yoruz onu. Ayfle de kardeflinin 

al›nmas› karfl›s›nda, alanlara duyulacak d›fladönük öfke yerine 

kendine ac›yarak içedönük vicdan›na gömülüyor. 

Üniversite öncesi ö¤renimini Trabzon okullar›nda yapan Ustao¤lu’nun 

kiflisel deneyimlerinin anekdotlar›yla daha bir 

zenginleflmifl film. Duvarlara aceleyle, acemice, yasad›fl› 

afifl yap›flt›ran gençler ve akabinde Türkiye klasi¤i Renault 

12’li ekip otosunun bant karikatür k›vam›ndaki resmi geçitleri, 

çocuk gözü naifli¤iyle veriliyor. Ve o naifli¤e dek sinmifl 

politik bir figür olarak komünist, Mehmet’in bal›kç› arkadafl›n›n 

babas› etraf›nda oluflturdu¤u mitik bir siluet olarak ç›k›yor 

karfl›m›za. Sanki soludu¤umuz hava gibi bilinçli ya da bilinçsiz, 

bir flekilde bize nüfuz eden bir fley de¤ilmifl gibi bu 

aralar meslek erbab› politikac›lar›n meflgalesi say›lan politika 

konusunda yönetmen pek de utangaç davranm›yor. Ustao¤lu, 

TV8’e verdi¤i bir röportajda çoktand›r özledi¤im bir 

tavr› gösterdi. Spiker, Günefle Yolculuk filminin çok konufluldu¤unu 

söyledi ve yeni filmi için de benzer ilgiyi bekleyip 

beklemedi¤ini sordu. Ustao¤lu itiraz etti buna. Filmin üzerine 

çarp› koydu¤u sorunun konuflulmas›n›n filmin konuflulmas›ndan 

daha önemli oldu¤unu söyledi. Öyleyse denebilir ki, 

yeni filmle ilgili beklentileri de bu minval üzredir. 

Öyle, sonu söylenmeyecek filmlerden de¤il Bulutlar› Beklerken; 

ama yine de finale yak›n bir anekdot var ki anlatmayay›m, 

filmi görmeyenler için sürpriz olarak kals›n. Belgesel havas›ndaki 

ilk sekansta gördü¤ümüz küçük kardefliyle k›z›n 

bulutsuz gökyüzünden ya¤an güneflin ayd›nl›¤›ndaki gülüflü 

jenerikten önce tekrar as›l› kald› beyazperdede. Bir fley 

dü¤ümlendi... G›rtlak k›rk bo¤umdu, k›rk bir oldu. 

45

1. Tafl ve Ten 

‹nci Aral 

Epsilon Yay›nevi 

2. Aflk Köpekliktir 

Ahmet Ümit 

Do¤an Kitapç›l›k 

3.. ‹zmir Büyücüleri 

Mara Meimaridi 

Literatür Yay›nc›l›k 

4. Cemile 

Orhan Kemal 


5. Sen Git Aflk Bana Kals›n 

Mehmet Coflkundeniz 

Neden Kitap 

6. Eskici Dükkan› 

Orhan Kemal 


7. Ölürsem Beni Seninle Ararlar fiimdi 

Cezmi Ersöz 

Gendafl Kültür 

8. Ete¤imdeki Tafllar 

Murathan Mungan 

Metis Yay›nlar› 

9. Anneannem 

Fethiye Çetin 

Metis Yay›nlar› 

10. Ateflböceklerinin Mevsimi 

Maeve Binchy 

Do¤an Kitap 

11. Gece Sesleri 

Ayfle Kulin 

Remzi Kitabevi 

12. Yank›lar 

Danielle Steel 

Remzi Kitabevi 

13. S›cak Buz 

Nora Roberts 


14. ‹yi Dilekler Ülkesi 

Hamdi Koç 

‹fl Kültür Yay›nlar› 

15. Korkma Bu Akflam Gelip Çalmam 

Kap›n› 

Perihan Ma¤den 

Everest Yay›nlar› 

46 

Türkiye / 

Edebiyat 

çok satan kitaplar 

Kaynak: Yeni Çizgi Yay›n Da¤›t›m Ltd (11 fiubat 2005 itibariyle) 

Türkiye / 

Edebiyat d›fl› 

1. Her Tuzlu¤um Var Diyene H›yarla 

Yetiflemedim 

Metin Uca 


2. Hayata Merhaba 

Filiz Ak›n 


3. Seni Seviyorum Çünkü ... 

Mehmet Coflkundeniz 

Neden Kitap 

4. Mevlana'dan Alt›n Ö¤ütler 

Derleyen: Ziya Elitez 

Kozmik Kitaplar 

5. Metal F›rt›na 

Orkun Uçar/Burak Turna 

Timafl Yay›nevi 

6. ‹flas Etmenin Yollar› 

Erdal Demirk›ran 

Kashna Yay›nevi 

7. Hâlâ Ciddiyim 

Gülse Birsel 


8. Hayata Yön Veren Sözler 

Ak›n Al›c› 


9. Mutlulu¤un Anahtar› Küçük fieyler 1 

Üstün Dökmen 

Sistem Yay›nc›l›k 

10. Kendine Yeni Bir Hayat Ismarla 

Murat Toktam›flo¤lu 

Kapital Yay›nlar› 

11. Makyajda Sihirbazl›k Numaralar› 

Ayflenur Yaz›c› 


12. Tap›nak fiövalyeleri-Mesih'in Miras› 

M.Baigent/R.Leigh/H.Lincoln 

Nokta Yay›nlar› 

13. Bilinmeyen Atatürk 

‹smet Bozda¤ 

Truva Yay›nlar› 

14. Ey Vatan 

Osman Pamuko¤lu 

‹nk›lâp Yay›nevi 

15. Türkleri Anlama K›lavuzu 

Zeki Kayhan Coflkun 

Birharf Yay›nlar› 

Türkiye / 

Çocuk ve ilk 

gençlik 

1. Bu Hayat Sizin 

‹pek Ongun 


2. Hayvanat Bahçem Dizisi 

Pelufllu Kitaplar 

A&C Kitabevi 

3. Sarman Kedi-Dünya Masallar› 

Derleyen: Aziz Sivasl›o¤lu 

Hobi Yay›nc›l›k 

4. Witch-K›r›k Küre-Baykuflun Gölgesi 

Lene Kaaberbol 

Do¤an Egmont Yay›nc›l›k 

5. Ifl›k Difllerini F›rçal›yor 2-Sesli Kitaplar 

Pandora E¤itim Gereçleri 

6. Peynirimi Kim Kapt› 

Spencer Johnson 


7. Sizinkiler-Sihirli De¤nek 

Salih Memecan 

Mart Ajans 

8. Barbie-Muhteflem Karfl›laflma 

Do¤an Egmont Yay›nc›l›k 

9. Merhaba Dünya 

Ayfle Kilimci 


10. Okul Gezisi Ve K›sa Mesaj 

Joachim Friedrich 


11. Hayalet X 

Kjarttan Poskitt 


12. Uzayl›lar, Dünyal›lar, Ufolar 

Nick Arnold 


13. ‹nan›lmaz Aile-Süper Kahramanlar›n 

Dönüflü 

Do¤an Kitap 

14. ‹ki Çocu¤un Devrialemi 

Jean De La Hire 

Can Yay›nlar› 

15. Winx: E¤len–Süsle 

Epsilon Yay›nevi

ABD / 

Edebiyat 

1. The Da Vinci Code 

Dan Brown, Doubleday 

2. The Five People You Meet In Heaven 

Mitch Albom, Hyperion 

3. Chainfire, 

Terry Goodkind Tor/Tom Doherty 

4. State Of Fear 

Michael Crichton, Harpercollins 

5. By Order Of The President 

W. E. B. Griffin, Putnam 

6. Unexpected Blessings 

Barbara Taylor Bradford, St. Martin's 

7. Night Fall 

Nelson Demille, Warner 

8. Black Wind 

C. Cussler/D. Cussler, Putnam 

9. Entombed 

Linda Fairstein, Scribner 

10. A Salty Piece Of Land 

Jimmy Buffett, Little Brown 

ABD / 

Edebiyat d›fl› 

1. Witness, Amber Frey 

Reganbooks/Harpercollins 

2. America (The Book) 

J. Stewart/ B. Karlin/ D.Javerbaum, 

Warner 

3. Collapse 

Jared Diamond, Viking 

4. His Excellency 

Joseph J. Ellis, Knopf 

5. Eats, Shoots & Leaves 

Lynne Truss, Gotham 

6. Chronicles: Volume One 

Bob Dylan, Simon & Schuster 

7. When Will Jesus Bring The Pork Chops? 

George Carlin, Hyperion 

8. Faithful 

Stewart O'nan/Stephen King Scribner 

9. Confessions Of An Economic Hit Man 

John Perkins, Berrett-Koehler 

10. How To Talk To A Liberal (If You Must) 

Ann Coulter, Crown Forum 

Almanya / 

Edebiyat ‹ngiltere 

1. Der Schwarm 

Frank Schätzing, Kiepenheuer&Witsch 

2. Sakrileg 

Dan Brown, Lübbe 

3. Totenmontag 

Kathy Reichs, S. Fischer 

4. Blaue Wunder 

Ildiko von Kürthy, Wunderlich 

5. Hectors Reise 

François Lelord, Piper 

6. Neue Vahr Süd 

Sven Regener, Eichborn 

7. Das Kind von Noah 

Eric-Emmanuel Schmitt Ammann 

8. Erinnerung an meine traurigen 

Huren Gabriel García Márquez 

Kiepenheuer&Witsch 

9. Der Turm 

Stephen King, Heyne 

10. Die Stadt der träumenden 

Bücher Walter Moers, Piper 

Almanya / 

Edebiyat d›fl› Fransa 

1. Schotts Sammelsurium 

Ben Schott, Berlin 

2. Mein Rückenbuch 

Dietrich Grönemeyer, Zabert Sandmann 

3. Die Mächte der Zukunft 

Helmut Schmidt, Siedler 

4. Schluss mit lustig 

Peter Hahne, Johannis 

5. Das Methusalem-Komplott 

Frank Schirrmacher, Blessing 

6. Moppel-Ich 

Susanne Fröhlich, W. Krüger 

7. Feuerherz 

Senait Mehari, Droemer 

8. Am Ende der Welt 

Klaus Bednarz, Rowohlt Berlin 

9. Meines Vaters Land 

Wibke Bruhns, Econ 

10. Die kalte Schulter und der warme 

Händedruck Alan/Barbara Pease, 

Ullstein 

Kaynak: ABD (The New York Times), Almanya (Der Spiegel), ‹ngiltere (The Guardian), Fransa (Fnac) (11 fiubat 2005 itibariyle) 

1. The Da Vinci Code 

Dan Brown, Corgi Adult 

2. Shopaholic and Sister 

Sophie Kinsella, Black Swan 

3. The Last Juror 

John Grisham, Arrow 

4. The Time Traveler's Wife 

Audrey Niffenegger, Vintage 

5. Angels and Demons 

Dan Brown, Atria 

6. Deception Point 


7. The Narrows 

Michael Connelly, Orion 

8. Digital Fortress 


9. Jamie's Dinners 

Jamie Oliver, Michael Joseph 

10. Sickened 

Julie Gregory, Arrow 

1. Da Vinci Code Dan Brown, Lattès 

2. Histoires Inédites du Petit Nicolas 

René Goscinny, IMAV Editions 

3. Un pedigree 

Patrick Modiano, Gallimard 

4. Harry Potter and the Half-Blood Prince 

J. K. Rowling, Bloomsbury Eds 

5. Code Da Vinci : l'enquête 

M. Etchegoin/F. Lenoir 

Robert Laffont 

6. Les Tuniques 

Bleues Lambil/Cauvin, Dupuis 

7. Le management pour les nuls, Bob 

Nelson/Peter Economy, First 

8. Le fabuleux héritage de l'Egypte, 

Christiane Desroches-Noblecourt, 

Telemaque 

9. Ushuaïa, le grand album 

Nicolas Hulot, Michel Lafon 

10. L'auteur! L'auteur! 

D. Lodge/S. V. Mayoux Rivages 

47

48 

kitap 

Unomastica alla Turca 

Unomastica alla Turca ne kadar e¤lenceli bir kurmaca olursa olsun, günümüze yap›lan göndermeleri 

okuyunca insan “Olabilirdi de tabii...” deyip sonra da kendine gülüyor. 

Konuflma dilimizi gelifltirmek ve Türkçenin 

kökenini bizlere anlatmak için 

üretilen, Uno-mastik sak›z›n› hiç denediniz 

mi? Her Uno-mastik sak›z ambalaj›n›n 

üzerinde farkl› bir sözcük bulunuyor. 

Merak etti¤iniz sözcü¤ü seçip 

al›yorsunuz. Aç›yorsunuz paketi; içinden 

sak›zla birlikte kelimenin etimolojisini 

de anlatan “pek bir Türkçe” bir 

manzume ç›k›yor. Mesela üzerinde 

“tavflan” yaz›l› bir Uno-mastik sak›z ald›¤›n›zda, 

flöyle bir dörtlükle karfl›lafl›yorsunuz: 

“Burungu ötken zamandaki 

asl› tavflangad›r/ Bay›ra sard›r›nca yorulmaz 

tepiflkendir/ Keflür (bkz. keflür) 

gördü mü pek savaflkand›r/ Pefline 

(bkz. taz›) taz› düflünce kat› s›v›flkand›r.” 

Sak›z›n›z› çi¤nerken kelimenin 

geçmiflini de ö¤renmifl oluyorsunuz. 

Böylece hem beyniniz, hem çeneniz 

çal›fl›yor; ki dilin geliflmesi için ikisi de 

çok yararl›d›r. 

Sak›zlar›n üretici firmas›n›n kurucusu 

ve yöneticisi, Argun Afaki. Argun Bey 

ilginç kiflili¤i ve engin tarih bilgisiyle, 

günümüze dek karanl›kta kalm›fl pek 

çok gerçe¤in ortaya ç›kmas›n› sa¤layan 

biri. Kendisi hayal tafl›n› bulup efsanevi 

alb›z› tekrar bizim evrenimize 

getiriyor ve bozk›r›n, Kazan’›n unutulan 

hikâyesi gün ›fl›¤›na ç›k›yor. Ayr›ca, 

Uno-mastik sak›zlar›n› haz›rlarken 

araflt›rd›¤› tüm kaynaklar› ve sonsuz 

paranoyas›n›, Sabetay Zevi’nin takipçilerini 

ortaya ç›kartmak için kullan›yor 

ve yüzy›llard›r Türklere karfl› kurulan 

bir komployu da ortaya ç›kart›yor (en 

az›ndan öyle san›yor). 

Peki bütün bu gizem, korku ve komplo 

neden? Çünkü, hepimiz gibi say›n Afaki 

de biliyor ki, Türk’ün Türk’ten baflka 

dostu yoktur! Öyleyse kimdir Türkler? 

‹flte Y. Hakan Erdem’in, ismini Unomastik 

sak›zlardan alan kitab› Uno- 

Unomastica 

alla Turca 

Y. Hakan Erdem 

Kanat Kitap, 344 s 

mastica alla Turca bu sorunun cevab›n› 

veriyor. Bize Türklerin farkl› bir tarihini, 

"etimolojisini" anlat›yor. Hem de sürükleyici 

bir hikâye biçiminde... 

Kitab›n bafl›nda Argun Bey, y›llar önce 

yafll› bir sat›c›dan, de¤erinin fark›nda 

olmadan ald›¤› hayal tafl›n›n esrar›n›, 

yard›mc›s› Tankut Ergun ile çözmeye 

çal›fl›rken, birden alevler içinde bir alb›z 

do¤ar. ‹letiflimde yaflad›klar› baz› 

küçük aksakl›klar›n ard›ndan alb›z, Argun 

Bey ve Tankut’a, Türk tarihinin 

bafllad›¤› yer olan Asya'dan ve Tengere 

Tardu Tigin’den bahseder. Köktürklerin 

sonuncusu olan bu gözüpek 

Türk'ün, nas›l bozk›r›n ba¤r›ndan Kazan’a 

geldi¤ini, esaretini, nas›l han oldu¤unu, 

Selcük Hatun ile evlili¤ini ve 

“(U)rum'a gidiyoruz” diye koca Hazar'› 

nas›l Orta Asya'ya yürüttü¤ünü anlat›r. 

Bu asl›nda umudun, sevginin, flans›n, 

ihanetin ve dirayetin öyküsüdür. Alb›z›n 

anlatt›klar› ile biz de yavafl yavafl 

yeni bir Asya ve Türk tarihi ile karfl›lafl›r›z. 

Hiçbir fleyin, hiç kimsenin göründü¤ü 

gibi olmad›¤›; halklar›n, dinlerin, 

insanlar›n birer matruflka bebe¤i gibi 

birbirinin içinden ç›kt›¤› bir zamand›r 

bu. Her fleyin, herkesin gizledi¤i ikinci 

bir kimli¤i vard›r. Herkes birbirinden 

korkup rol yapmaktad›r. Hatta o kadar 

büyük roller kesilmektedir ki, koskoca 

bir millet dahi dininin ne oldu¤unu, 

hangi ›rktan geldi¤ini (Hazarlar, Aktürkler, 

Köktürkler vs.) ya unutmufltur, 

ya da unutmufl rolü yapar. Bu ilginç 

senaryo içinde Tengere Tardu’ya da, 

y›llard›r beklenilen, Kazan'›n kurtar›c›s› 

olaca¤›na inan›lan "Mafliah" rolü düfler. 

Hikâyenin bafl›ndan beri sadece okurun 

de¤il, romandaki di¤er pek çok karakterin 

de "Acaba bu adam deli mi?" 

diye düflündü¤ü Tengere Tardu, aflina 

oldu¤umuz kahramanlara pek benzemez. 

Bazen dayak yiyip afla¤›lan›r 

(ama ses ç›karmaz), bazen keskin bir 

niflanc›, gözüpek bir savaflç› kesilir, 

bazen de mucizeler yaratan bir ermifl 

olur. Sonunda, insanlar›n delirdi¤ini 

düflündükleri bir Han’a dönüflür. 

Kitaptaki di¤er bir önemli flah›s ise Dede 

Korkut’tur. Bu yüce Türk ozan› Unomastica 

alla Turca'da, Asya’da yaflayan 

Türk kavimleri aras›nda "bozk›r 

dengesi" diye adland›rd›¤›, hassas bir 

politika yürütür. Birbirleriyle iyi geçinmeleri 

için boy boylay›p soy soylar. 

Tüm politikac›lar gibi güvenilmez gibi 

gözükse de, Tengere Tardu'ya önemli 

noktalarda büyük yard›mlar› dokunur. 

El alt›ndan Tengere'yi desteklemekten 

de vazgeçmez. Ona inan›r. 

Asl›nda Tengere Tardu'nun davran›fllar›n› 

ve kiflili¤ini flekillendiren, bir anlamda 

çevresinin ondan beklentileridir. 

Önceleri bir kurtar›c› oldu¤una 

inanmaz ama geliflen olaylarla beraber 

"öyle imifl" gibi davranmaya bafllar. 

Sonunda bir kurtar›c›ya da dönüflür. 

Ama bu, istenilen kurtar›c› m›d›r? 

Unomastica alla Turca ne kadar e¤lenceli 

bir kurmaca olursa olsun, günümüze 

yap›lan göndermeleri okuyunca 

insan "Olabilirdi de tabii..." deyip sonra 

da kendine gülüyor. Kaseli, kodlu, “tarihi” 

gizemi ortaya ç›kartan kitaplar›n 

popüler oldu¤u bir dönemde bu eser, 

Türklerin Asya bozk›rlar›ndaki gizli tarihini 

sunuyor bize. 

Emre Kuzuo¤lu

Bellekten kaç›fl 

Latife Tekin’in son roman› Unutma Bahçesi, okura bir son ya da bir çözülüfl sunmaks›z›n, farkl› farkl› 

okumalar›n kap›s›n› aral›yor. 

Unutal›m, hafifleriz. Hat›rlaman›n ac›s›na, 

boflunal›¤›na bir cevap... Tafl›maya 

de¤meyecek anlar› boflaltma zaman›... 

Günlük dilimize öylesine s›zan “unut 

gitsin”ler, “unut beni”ler bir yana, zaten 

kendili¤inden unutmaya yazg›l› haf›za; 

ancak bu flekilde yeni an›lara yer aç›yor. 

Hiçbir zaman çözemeyece¤imiz 

s›rlar›yla yaz›ya ilham kayna¤› olmas›ysa 

hiç flafl›rt›c› de¤il. 

Latife Tekin, Unutma Bahçesi’yle haf›zan›n 

bu yaz›las› s›rlar›n›n üzerine gidiyor 

ve sadece unutmak isteyenlerin girebildi¤i 

bir bahçeye ça¤›r›yor bizi. Bu 

bahçe, da¤›n ve denizin bulufltu¤u, s›- 

¤›n›lacak ütopik bir cennet gibi görünse 

de, bir s›¤›nak de¤il, bir bafllang›ç 

noktas› daha çok. Eski yaflamlar›n›n 

düzeninden, iliflkilerinden, statülerinden 

kopma cesaretini gösterebilenlerin 

yeri. Hayallerindeki kaç›fl ülkesinin 

e¤lenceli maceralar›n› bulamayan ço- 

¤unluksa, Tebessüm’ün deyifliyle, “dayanamay›p 

gidiyor” zaten. Bahçede 

kalanlarsa, unutmak kadar unutulmay› 

da göze alanlar... 

Bahçenin sahibi fieref’i, bir zamanlar 

yazar oldu¤unu ö¤rendi¤imiz Ferah’›, 

bahç›van Cömert’i, Olgun’u, Giray’› ve 

di¤erlerini bahçenin en k›demlilerinden 

Tebessüm arac›l›¤›yla tan›yoruz. Unutmaya 

çal›flt›klar› geçmifllerinin ayr›nt›lar›n› 

ö¤renemesek de, bu durum onlarla 

yak›nlaflmam›za engel de¤il. Çünkü 

Latife Tekin her zamanki gibi, uzun 

uzun bilgi vermeden ya da kahramanlar›n 

s›rlar›n› ulu orta döküp saçmadan, 

yal›n ve düflündürücü diyaloglarla anlamam›z› 

sa¤l›yor onlar›. Günlük rutin 

ifller, küçük kiflisel uzlaflmazl›klar ve 

unutma üzerine sohbetlerle ilerleyen 

zaman›n içindeki yegane gerilim ö¤esi 

de yine Tebessüm’ün düflüncelerinde 

öne ç›k›yor. Cömert’in bahçeye bahç›van 

olarak gelifliyle birlikte Tebes- 

Unutma Bahçesi 

Latife Tekin 

Everest Yay›nlar›, 294s. 

süm’ün bahçede yaflanaca¤›n› sezdi¤i 

karmafla, bazen art›p bazen azalan bir 

tempoyla roman boyunca akl›m›zda 

beliren, neler olacak, sorusunu canl› 

tutuyor. Fakat beklenen gerilimi bir 

gerçekli¤e ba¤lamaks›z›n okuru her 

seferinde bahçenin dinginli¤ine geri 

ça¤›r›yor yazar. 

Romanda, haf›zan›n kendili¤inden 

devreye soktu¤u do¤al bir unutman›n 

aksine, bilinçli ve kararl› olarak gerçekleflen 

bir unutma süreci dikkat çekiyor. 

Bilinçli ya da sadece geçmifle de¤il, 

gelece¤e de yönelik bir unutman›n 

olup olamayaca¤› da bu ilginç hikayenin 

sorular›ndan biri. Tebessüm, gelecekte 

yaflamak istemedi¤i anlar›n düflünü 

kurup onlar› unutmaya çal›fl›yor ki 

ona de¤meden geçip gitsinler; ya da 

fieref unutamayaca¤› bir fley yaflama 

korkusuyla haf›zas›n› yormayacak bir 

basitlik ve uzakl›kla yaklafl›yor hayata. 

Ve asl›nda romanda hep, cesur olmakla 

bir tutulan unutufl süreci, cesaret kadar 

korkular›n›n fark›ndal›¤›n› da istiyor 

bahçe sakinlerinden: bir daha geri dö- 

nülemeyecek anlar›n ac›s›na ve kay›plar›n 

bofllu¤una unutarak karfl› koymak... 

Bu karfl› koyuflsa en basitinden, 

savunma sistemimizin bir arac› asl›nda. 

Unutma bahçesindekilerin düflü de 

kolayca unutarak yaflanan ve yeni an›lara 

s›f›rdan aç›lan bir hayat. “U¤uldas›n 

unutma rüzgar›... Yoksa yaflad›¤›m 

her fleyle nas›l varolabilirim ki, kald›ramam 

a¤›rl›¤›n› sessizli¤in. Anlayabilsem 

gelece¤e do¤ru mu esiyor...” 

Bahçedekilerin unutma deneyimleri, 

en do¤rudan karfl›l›¤›n› do¤ada buluyor. 

Bu nedenle insanlar› de¤il de, do- 

¤ay› dert orta¤› edinenler baflar›yor 

unutmay›. Do¤ayla bar›flamayanlar 

unutmaya da direniyor. Gümüfllük’te 

yaflamaya bafllayan Latife Tekin, belki 

kendi deneyimleriyle de ba¤lant›l› olarak, 

do¤ayla kurulan mesafeli bir birlikteli¤i 

anlat›yor yeni roman›nda. Do¤a 

karfl›s›nda e¤ilen, onun yabanili¤iyle 

bar›flan insanlar bahçedekiler. “Burada 

yaflamaya karar vermemde, sulad›- 

¤›m a¤açlara ba¤lanmam›n bir etkisi 

oldu kuflkusuz. O bölgede yuvalanan 

kufllar var sonra. Uçufllar›n› izlerken 

vadinin derinli¤ine ve geniflli¤ine, da¤lar›n 

yüksekli¤ine ürpermeden gözüm 

al›flt›. Dünyada kufllar olmasayd› gö¤e 

nas›l bakard›k, bunu hiç bilmiyoruz.” 

Bahçeye gelenler ve ayr›lanlar, unutmay› 

baflaranlar ve baflaramayanlarla 

usul usul ilerleyen Unutma Bahçesi, 

okura bir son ya da bir çözülüfl sunmaks›z›n, 

farkl› farkl› okumalar›n 

kap›s›n› aral›yor. “Her fleyi unutmasak, 

hiçbir fley hat›rlam›yor olacakt›k,” diyen 

fieref’in sözleriyle, unutma ve hat›rlaman›n 

kaç›n›lmaz birlikteli¤ini farkediyoruz. 

Sonras›ysa, Latife Tekin’in 

incelikli bir kurgu ve dille akl›m›za getirdi¤i 

sorulara kal›yor: Yeni bafllang›çlar 

için, neleri, nereye kadar unutmal›? 

Ceren Ünlü 

49

Türküz biz. Çeviri bir türe gönül verdik, bizim de roman›m›z 

olsun istedik. “Roman”tik bafllad›k biraz; sonra realist, modern, 

postmodern olmay› denedik. Kendi öykümüzü anlatt› 

Türk roman› y›llarca. “Türk Roman› var m›, yok mu?” tart›flmalar›na 

inat, bas›lan kitaplar›n kapa¤›na, kitap ad›n›n alt›na “roman” 

diye yazd›k. Kör Ayna, Kay›p fiark özellikle Türk roman›yla 

yak›ndan ilgilenenlerin bir solukta okuyaca¤› bir kitap. 

Kör Ayna, Kay›p fiark’ta Nurdan Gürbilek pek çok soruya yan›t 

ar›yor. Okur olarak daha girifl yaz›s›nda, yazar›n kendi 

kendine sordu¤u sorular› benimsiyor, kitapta yan›tlar›n› aramak 

üzere zihnimize yerlefltiriyoruz: Roman okuyan, okuduklar›ndan 

fazlas›yla etkilenen, yabanc› telkine fazlas›yla aç›k, 

kap›lmaya yatk›n, hassas ve hercai “kad›n okur” neden temel 

bir figüre dönüflmüfltü ilk romanlarda?... Züppe neden hep 

kad›ns› bir figür, bir kad›n-adam olarak anlat›lm›flt›? Ayn› anda 

hem modernlik iflareti hem de tehlikeli bir k›lavuz olarak 

görülen roman›n kad›ns›laflmayla iliflkilendirilmesi neden?... 

Daha önemlisi, bütün bunlar yazar›n etkilenme endiflesi hakk›nda 

ne söylüyor bize?... Kendisi de roman yazan, o halde 

yabanc› etkilere aç›k olan yazar›n iç dünyas›nda nas›l bir çat›flmaya 

yol açm›fl olmal›d›r bu? 

Zihnimize yerleflen bu sorularla okumaya bafll›yoruz, Gürbilek’in 

kitaptaki sekiz yaz›s›ndan ilki “Erkek Yazar, Kad›n 

Okur”u.. Gürbilek, Tanzimat roman›nda kad›n okura ›srarla; 

okuduklar›ndan afl›r› etkilenen, okuduklar›n› yaflamaya kalkan 

bir kimlik verildi¤ini vurguluyor. Bu, yabanc›dan etkilenme 

probleminin daha çok okuyan kad›n üzerinden konuflulmufl 

olmas›n›n alt›n› çiziyor. Pek çok örnekle bu fikri destekleyen 

Gürbilek, Ahmet Mithat, Nabizade Naz›m, Hüseyin Rahmi, 

Samipaflazade Sezai’nin eserlerindeki kad›nlardan örneklerle 

Emma Bovary aras›nda ba¤lant›lar kuruyor. Tanzimat romanlar›ndaki 

kad›n okurlar›n Monte Kristo’ya, Paul ve Virginie’ye 

gerçekmifl gibi kap›lmalar›n›n yazarlar taraf›ndan elefltirildi¤ine 

dikkat çekiyor Gürbilek ve bu noktada akl›m›za bir 

soru daha tak›l›yor: Ahmet Mithat de¤il miydi Dürdane Han›m 

adl› eserinde, hayat hakk›nda tecrübe sahibi olabilmek için 

roman okumak gerekti¤ini vurgulayan? Yani yazar de¤il mi 

gerçekle kurmacay› efl göstermeye çal›flan, kendisi de efl 

gören? ‹flte Gürbilek’in vurgulad›¤› tam olarak bu. Diyor ki: 

Nas›l rüyan›n içeri¤i, rüyada görülenden çok, rüyay› gören 

hakk›nda bilgi verirse, romanlarda yutarcas›na roman okuyan, 

okudu¤u romanlardaki kahramanlara özenen, bu kap›lma 

yüzünden gerçekle ba¤›n› yitirmifl kad›n›n bu kadar çok 

karfl›m›za ç›k›yor olmas› da gerçek kad›nlardan çok, yazar›n 

50 

kitap 

Romansa maceram›z, hüzünlüdür “flark”›m›z 

Do¤u ile Bat› aras›nda bir köprüydük co¤rafya derslerinde. Çeviri bir türe gönül verince; 

Bat› kad›n, Do¤u erkekse elefltirmenlerin gözünde, romanda da m› arada kald›k? Aynam›z kör, hatta 

k›r›k, fiark’›m›z kay›p... 

Kör Ayna, Kay›p fiark 

Nurdan Gürbilek 

Metis Yay›nlar›, 242 s. 

kendisi hakk›nda, bazen örtük bazen de apaç›k bir biçimde 

kad›n okur etraf›nda kümeledi¤i bir dizi endifle hakk›nda fikir 

verir. Yani, yazarlar Bat› modeline duyduklar› hayranl›kla kendi 

kültürlerini kaybetme endiflesini ayn› anda yaflarken bu 

travmatik endifle, Gürbilek’in ifadesiyle cinsiyet ayr›m› sayesinde 

yazar›n uza¤›na, etkilenmeye fazlas›yla aç›k, kudretsiz 

bir cinsin alan›na tafl›n›yor. 

“Erkek Yazar, Kad›n Okur” alt› bölümden oluflan bir fikir yaz›s›. 

‹lk befl bölümü okurken paragraflar›n yan›na kocaman 

harflerle “PEK‹ YA B‹HRUZ?” yazan, benim gibi sab›rs›z okurlara 

yan›t alt›nc› bölümde geliyor. Çünkü alt›nc› bölümde Türk 

roman›nda okuduklar›ndan etkilenen erkekler inceleniyor. 

Araba Sevdas›’n›n Bihruz’u, Mai ve Siyah’›n Ahmet Cemil’i, 

Kiral›k Konak’›n Hakk› Celis’i, Huzur’un Mümtaz’›, Tutunamayanlar’›n 

Selim’i... Ahmet Mithat’›n, Recaizade Ekrem’in, Hüseyin 

Rahmi’nin züppelerinin “efemine” züppe olduklar›n› 

söyleyen Gürbilek; Ahmet Cemil, Mümtaz ve Selim’in yarat›c›lar›n›n; 

endiflelerine ra¤men de¤il, endifleleri sayesinde 

yazd›klar› için baflar›l› olduklar›n› düflünüyor. 

Yazarlar›n kad›na yükledikleri etkilenme probleminin asl›nda 

kendi endifleleri oldu¤u sonucuna ulafl›l›nca buradan bir kad›ns›laflma 

endiflesinin do¤du¤unu görüyoruz. Bir sonraki 

yaz› da bu ad› tafl›yor. “Kad›ns›laflma Endiflesi” adl› yaz›s›nda 

Gürbilek, Tanzimat roman›n›n as›l endiflesi olan “etkilenen 

erkek”ten söz ediyor ve yazar›n “Züppe olan ben de¤ilim, 

öteki” endiflesiyle sorunu kendinden uza¤a itifline de¤iniyor. 

“Do¤u’nun Cinsiyeti” adl› yaz›s›nda ise Gürbilek’in cevap arad›¤› 

soru flu: “Do¤u nas›l oldu da bir ruh diyar›na, mistik bir 

anayurda, ‘imkanlar›n imkan›n› saklayan’ do¤urgan anaya 

dönüfltü? Erilli¤in simgesi olarak kabul edilmifl Do¤u’nun diflilik 

kazanmaya bafllamas›n›n, o geçiflin konu edildi¤i bu yaz›da 

Jale Parla’ya, Cemil Meriç’e, Peyami Safa’ya, Tanp›nar’a 

göndermeler var. “Kurumufl P›nar”, “Kör Ayna, Kay›p fiark”ta 

ise Tanp›nar üzerinde yo¤unlaflan Gürbilek, burada ve “Müebbet 

Çocukluk” adl› yaz›lar›nda bir türlü çocukluktan kurtu

lamam›fl, yetiflkin olamam›fl “kad›n-adam”lar›n ayna ba- 

¤›ml›l›¤›na de¤iniyor, Halit Ziya ve Tanp›nar’daki ayna ba- 

¤›ml›l›¤› üzerinde duruyor. Zihnimizdeki sorulara bir di¤erini 

ekliyoruz: “Tanp›nar’›n kahramanlar› neden aynan›n karfl›s›nda, 

suyun bafl›nda beklemeye mecbur?” Okuyoruz, 

düflünüyoruz ve yorum yap›yoruz. 

“Anlatabilmeliydim”de Vüsat O. Bener ve O¤uz Atay’›; 

“Çiftkalpli Yap›t”ta ise Leyla Erbil’i buluyoruz. Türk roman›n›n 

hangi dönemiyle ilgileniyorsak onunla ilgili yorumlar 

bulabiliyoruz bu kitapta. Berna Moran’dan Jale Parla’ya, 

Cemil Meriç’ten Peyami Safa’ya, Tanp›nar’a, Roland Barthes’tan 

Freud’a kadar pek çok kifliye gönderme yapan Kör 

Ayna, Kay›p fiark yer yer yar›m sayfay› bulan aç›klay›c› 

dipnotlarla zenginlefltirilmifl. 

Gürbilek, modern edebiyat›n aynas›n›n neden “kör”, 

fiark’›n›n neden “kay›p” oldu¤unu keflfetmeye ça¤›r›yor 

bizleri. Düflünürsek... Evet, endifle ettik; ne Do¤ulu kalabildik, 

ne Bat›l› olabildik. Çeviri bir türe gönül verince; Bat› kad›n, 

Do¤u erkekse elefltirmenlerin gözünde; romanda da 

m› arada kald›k? Aynam›z kör, hatta k›r›k, fiark’›m›z kay›p... 

Bir “çocuk ülke” safl›¤›nda yafl›yoruz belki de. 

Zeynep Böncüo¤lu Cand›r 

S›n›rlar› aflan bir kad›n 

Yirminci Efl 

Indu Sunderasan 

Çev: Nuran Birand Gözayd›n 

Literatür Yay›nc›l›k, 457 s. 

Indu Sunderasan, Afgan da¤lar›nda k›l bir çad›rda do¤an 

güzeller güzeli Mihrünisa ile Hint-Mo¤ol ‹mparatorlu¤u’nun 

güçlü ve yak›fl›kl› hükümdar› Selim’in (Cihangir) büyük aflk›n› 

kaleme al›yor. Sunderasan, Yirminci Efl roman›nda tan›d›k 

ve bildik bir konudan yola ç›k›yor ama kulland›¤› dil, 

yaratt›¤› üslup ve farkl› dokunufllar›n yan› s›ra, son derece 

detayl› araflt›rmalar›yla salt tarihi bir aflk› anlatmakla kalm›yor; 

tüm zamanlar›n tarihini, kad›nlar›n›, krallar›n›, kraliçelerini, 

saraylarda dönen entrikalar› da renkli bir biçimde sunuyor. 

Hindistan tarihinin en efsanevi ve en tart›flmal› kraliçelerinden, 

Mo¤ol Hükümdarl›¤›’na yön veren en güçlü 

kad›nlardan biri olan Mihrünisa, Sunderasan’›n t›ls›ml› parmaklar›nda 

yüzy›llar sonra tekrar hayat buluyor. Mihrünisa’n›n 

yaflam›n›n geri kalan›n›n, fiah Cihan’la Mümtaz 

Mahal’in aflklar›n›n da anlat›ld›¤› devam niteli¤indeki bir 

sonraki kitab›n› yine Literatür Yay›nc›l›k edebiyatseverlerle 

buluflturacak.

Ali Özgentürk� 

’ün son filmi 

Tafll›k 

yokufl 

� 

Sözlük ‘ 

bilimi 

Kal›n ve kaba 

kumafl 

� 

Asya’da bir ‘ 

ülke 

“Memduh ..” 

(yönetmen) 

� 

G. Afkika’n›n ‘ 

plaka imi 

Galyumun 

simgesi 

� 

J. London’›n 

bir roman› 

Popüler bir 

mankenimiz 

� 

‘ 

Eski dilde ‘ 

“susam›fl” 

Külhanbeyi, 

kabaday› 

� 

Anahtar sözcük: 

5 

‘ 

Shakespeare Yabanc› bir � 

’in bir kral a¤›rl›k ölçüsü 

karakteri birimi 

Namuslu 

Oyuk ya da 

çukur bir 

fleyin en alt 

bölümü 

Yank›, 

akis 

Dahi 

� 

Okulda renkli Trabzon’un � 

ka¤›tlarla bir ilçesi 

yapt›r›lan 

Müzik yaz›s› 

çal›flmalar 

Süreyya 

Duru filmi 

Bir kumafl 

türü 

‘ 

Eden,yapan, � 

iflleyen 

De¤eri, önemi 

olmayan, bofl 

7 

6 

‘ 

Osmanl›larda 

t›mar sahibi 

bir s›n›f atl› 

asker 

‹rlanda’n›n 

Galce ad› 

Yaflken 

e¤ilirmifl‘ 

‘ 

‹skambilde 

“birli” 

9 

11 

Peru’nun 

plaka imi 

Elton John’›n 

bir flark›s› 

Gelecek 

4 

Ac›nacak 

durumda 

olan, zavall› 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 

‘ 

Kullanma 

süresi 

‘ 

‘ 

2 

Lütesyumun 

simgesi 

‘ 

‘ 

‘ 

10 

Müzikte bir 

çalg› 

Aktiyumun 

simgesi 

3 

‘ 

‘ 

Ferit 

Edgü’nün bir 

öykü kitab› 

Bulmacam›zdaki anahtar sözcü¤ü bulup, yan›t›n› mercanada@mn.com.tr adresine gönderen ilk 7 hekimimize, Epsilon 

Yay›nevi’nin alt› kitab› Mustafa Nevzat ‹laç San. A.fi. taraf›ndan arma¤an edilecektir. 

Geçen ay›n kazananlar›: 

Dr. Gökhan Cingöz - Dikili Merkez Sa¤l›k Oca¤›, ‹zmir 

Dr. Radife Ünal - Mersin Devlet Hast., Mersin 

Dr. Sinan Sar› - Gazi Üniv. T›p Fak., Ankara 

Dr. Leyla Gümüfllü - Baykent T›p Merkezi, Levent/‹stanbul 

Dr. Fikret Bildik - Gazi Üniv. T›p Fak. Ankara 

Dr. Aykut Özaydemir - Verem Savafl Disp. F›nd›kl›, Rize 

Dr. Mehmet ‹nan - fiark›flla Devlet Hast. fiark›flla/Sivas 

52 

ödüllü bulmaca 

‘ 

‘ 

‘ 

‘ 

‘ 

‘ 

‘ 

‘ 

Ondal›k 

Lenf dü¤ümleri 

iltihab› 

Avrupa’da bir‘ 

ülke 

Ahilik oca¤›ndan 

olan kimse 

‘ 

Bir gün ad› ‘ 

Amerikal› bir 

manken 

Bir soru sözü ‘ 

Fikir, 

düflünce 

1 

8 

Jüpiter’in bir ‘ 

uydusu 

Maksim 

Gorki’nin 

‘ 

Bir ay ad› 

roman› 

‘ 

‘ 

‘ 

‘ 

Geçen say›n›n çözümü 

Bir U¤ur � 

Yücel filmi 

Dan Brown 

roman› 

� 

D 

Y 

A 

Z 

‘ 

‘ 

Haz›rlayan: Ersin Tezcan 

Sancak 

Bisiklet 

� 

“...Ayd›n” � 

(yazar) 

Bir olumsuzluk 

öneki 

Sevi 

� Trabzon’un � 

bir ilçesi 

Savurganl›k 

“.. Celal” � 

(yazar) 

‹talya’da bir 

kent 

Ayn› biçim- � 

de, sürekli 

olarak 

Çalg› 

14 18 9 

Anahtar sözcük: 

‘ 

‘ 

‘ 

‘ 

Suç, kabahat, ‘ 

sorumluluk 

Gurbetteki 

10 

Kilosikl ‘ 

(k›saltma) 

“... Cooper” 

8 

Gelir 

‘ 

6 

özler 

� 

S 

‘ 

Bir cetvel 

I 

T E 

19 Gümüflün ‘ 

simgesi 

A Süngü A 

b›ça¤› 

Yakan›n ‘ 

gö¤se inen 

devrik bölümü K L 

De¤ifliklik 12 

(aktör) 

“...Erer”(kad›n‘ 

karikatürist) G “..Mc Cartney” R 

(flark›c›) 

A P A 

11 

A M 

‹lkel benlik ‘ 

Övünme, ‹ 

övünç 

‹ 

D 

Z 

Akci¤eri 

dinlerken 

hekimin 

duydu¤u ses 

Mahir ‘ 

Biraya verilen U 

bir ad 

� 

A R 

20 

S T 

1 

P A 

A 

S 

Ar›t›mevi ‘ 2 

Japon halk R türküsü 

U Y 

A F 

17 Eski ve bilin- ‘ 

meyen bir 

tarihi anlat›r 

Kas 

‹ N E R 

‘ 

Bertolucci’nin 

bir filmi 

Ödenti 

‘ 

Bir nota A ‹ D 

� 

“Ti” simgeli ‘ 

16 

element D Gizli yer, T 

köfle bucak 

Lütesyumun ‘ 

simgesi O T Bir nota 

⁄ 

Argoda esrar 

Özsu ‘ 

Yabanc› bir 

aktris 

� 

A 

T 

U 

‹slam öncesi‘ 

kabe putu T Nikelin L A 

simgesi 

13 

‘ 5 

E¤ik olmayan 

A N Dudak D 

Tanr›sal 

‘ 

“.. 

Cummings” ‹ L A 

(flair) 

‘ 

fiimdi, flu 

anda, henüz 

7 

‹spanyol ‘ 

sevinç nidas› 

T Bir ka¤›t O L 

oyunu 

‹ K 

H 

? 

A 

15 

A 

U 

N 

‘ 

V 

E 

L 

S 

‹ 

L 

‹ 

V 

‹ 

L 

A 

T 

‘ 

N 

A 

R 

A 

‘ 

‘ 

‹ 

C 

L 

E 

E 

‘ 

‘ 

‹ 

K 

‘ 

‘ 

‘ 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 

‘ 

‘ 

‘ 

‘ 

‘ 

K›t›r 

‘ 

A O P B 

fi ‹ F R E S ‹ 

K S ‹ R A T 

E 

V 

‹ 

U F ‹ A Y 

E 

E 

B 

P R O F D R E K R E M K A D R ‹ U N A T 

L 

E 

R 

‹ 

N 

G 

‘ 

‘ 

‘

54 

satranç 

� DÜNYADAN HABERLER � SATRANÇ ÖZDEY‹fiLER‹ 

Corus - Wijk aan Zee 2005 

Corus Satranç Turnuvas› 14-30 tarihleri aras›nda A,B,C 

ve Amatörler olmak üzere 4 ayr› turnuva olarak düzenleniyor. 

19 ncu Kategori A turnuvas›nda satranç 

dünyas›n›n kremas› oynuyor. GM Viswanathan Anand 

IND 2786, GM Veselin Topalov BUL 2757, GM Vladimir 

Kramnik RUS 2754, GM Peter Leko HUN 2749, GM 

Alexander Morozevich RUS 2741, GM Michael Adams 

ENG 2741, GM Peter Svidler RUS 2735, GM Judit Polgar 

HUN 2728, GM Alexander Grischuk RUS 2710, GM 

Ruslan Ponomariov UKR 2700, GM Ivan Sokolov NED 

2685, GM Loek van Wely NED 2679, GM Nigel Short 

ENG 2674, GM Lazaro Bruzon CUB 2652. 

Satranç tarihinin tart›flmas›z en güçlü kad›n oyuncusu 

Macar Judit Polgar 2004 y›l›nda hiç oynamad›, çünkü 

yeni anne olman›n tad›n› ç›kar›yordu. Polgar hayranlar› 

onun çocuk bak›m› yan› s›ra satranç database’ini açarak 

güncel satranç olaylar›n› takip etmesini umuyor. Hintli 

Büyükusta Anand bu Süper Büyükusta Turnuvas›n›n 

favorisi. Bahisçiler Anand’›n fiampiyon olmas›na bire 2,5 

veriyor. ELO derecesi muntazam flekilde yükselen ve 

Kasparov ile aras›ndaki fark azalan Anand her zamankinden 

daha çok motive görünüyor. 

Judit Polgar Chorus 2005 Turnuvas›nda 

1 SATRANÇ H‹KAYELER‹ 

Güçlü oyuncularla oynamaya çal›fl›n. Onlar hatalar›n›z› 

cezaland›racakt›r, böylece hatalar›n›z› tan›maya ve 

onlar› daha az yapmay› ö¤renirsiniz. 

DAN HEISMAN 

Satrançta oyun kaybedince, benim adetim geçmifl hamleleri 

incelemek ve kayb›ma sebep olan yanl›fl› bulmakt›r. 

HINDU RAJAH 

Oyunlar›n›z› detayl› flekilde analiz etti¤iniz zaman, gördüklerinizden 

hofllanmayabilirsiniz. 

ALEX YERMOLINSKY 

En mükemmel gerçek için savafl asla kazan›lamaz. 

Satranç onun için bu kadar büyüleyicidir. 

HANS KMOCH 

Satranç özünde bir oyun, form olarak bir sanat ve uygulamas›nda 

bir bilimdir. 

BARON TASSIO VON HEYDERBRAND UND DER LASA 

Mesele flu ki, satrançta kesin bir do¤ruluk kriteri yoktur. 

Satranç çok yönlü bir oyundur! 

BENT LARSEN 

� AYIN ‹LG‹NÇ OYUNU 

Haz›rlayan: Cem Pekün 

4 Morozevich,A (2741) - Anand,V (2786) [A46] 

Corus A Wijk aan Zee NED (5), 20.01.2005 

1.d4 Af6 2.Af3 e6 3.Fg5 c5 4.e3 h6 5.Fh4 cxd4 6.exd4 b6 

7.Fxf6 Vxf6 8.g3 Ac6 9.c3 g5 10.Abd2 Fb7 11.Fg2 0-0-0 

12.a4 h5 13.a5 Axa5 14.b4 Ac6 15.Ac4 b5 16.0-0 bxc4 

17.b5 Ab8 18.Kxa7 d5 19.Ae5 Kd7 20.Va4 Vd8 21.Axc4 

dxc4 22.Vxc4+ Vc7 23.Fxb7+ fid8 24.Ve2 Fd6 25.Kfa1 

Vxc3 26.d5 Kxb7 27.dxe6 Kxa7 28.Kxa7 fxe6 29.Vxe6 

Ve5 30.Ke7 Va1+ 31.Ve1 Vxe1+ 32.Kxe1 Ad7 33.fig2 

Ac5 34.Kd1 fid7 35.Kd5 Ae6 36.fif3 Kf8+ 37.fie2 fie7 

38.h4 g4 39.Kxh5 Fc5 40.Ke5 Kxf2+ 41.fid3 fif6 0-1 

4 Morphy satranc›n s›radan bir e¤lenceden fazla bir fley olarak düflünülmemesi gerekti¤ini savunuyordu. Oynad›¤› satranç 

için ödül paras› almay› red ederdi, hatta ço¤u kez ödül paras›n› yendi¤i rakiplerine pahal› arma¤anlar almak için 

kullan›rd›. Belki de bu davran›fl›n› randevulaflt›¤› New Orleans’l› bir yüksek sosyete han›mefendisinin kendisine “sadece 

bir satranç oyuncusu” ile evlenmeyece¤ini söylemesine borçluydu. Morphy 1869’dan sonra bir daha hiç satranç 

oynamad›, 1884 y›l›nda yaln›z bafl›na öldü. 

4 Isaac Rice (1850-1915) satranç oyununda sa¤lam olmayan Rice Gambiti’ni bulan adamd›. Rice bir milyonerdi, ilk kauçuk 

lastik firmas›n›n sahibi, New York’da ilk taksi firmas›n› organize eden kifli, denizalt›n› ilk gelifltiren kimselerden 

biriydi. General Dynamics firmas›n› kurdu. Rice Gambit satranç turnuvalar›na $50,000 harcad›.

56 

astroloji 

Bu ay gökyüzünde çokça hareket ve zenginlik göze çarp›yor. 

Y›ld›zlararas› kesiflmelerin ve buluflmalar›n etkileri son derece belirgin. 

Kimi burçlar, bu etkilerden olumlu sonuçlarla ayr›lacak, kimilerininse 

birazc›k daha dikkatli olmalar› gerekecek. 

� 

KOÇ (21 Mart-20 May›s) 

Bugünlerde karfl›laflaca¤›n›z 

ola¤an sorunlar›n üstünde 

durmamal› ve arkadafllar›n›za karfl› 

agresif tav›rlar sergilememeye dikkat 

etmelisiniz. Duygular›n›z› denetim alt›na 

alman›z gerekiyor. Biraz kat› bir tav›r 

içinde bulunabilir baz› bask›larla 

karfl›laflabilirsiniz. 

� 

BO⁄A (21 Nisan-21 May›s) 

Bofl hayallerle oyalanarak 

zaman kaybetmemelisiniz. 

Di¤er yandan her zamanki uyumunuzu 

yakalamakta zorlanmayabilir ve iliflkilerinizi 

sa¤l›kl› bir biçimde sürdürmeyi 

baflarabilirsiniz. Biraz daha sakin ve 

tedbirli davranman›z gerekiyor. Hemen 

karar vermeyin. Söylenenleri do¤ru 

anlay›n. 

� 

‹K‹ZLER (22 May›s-21 Haziran) 

Uzaklarda bulunan dostlar›n›zla 

haberleflebilir, uzun zamand›r 

görmedi¤iniz eski arkadafllar›n›zla 

karfl›laflabilirsiniz. Alaca¤›n›z bir 

haber yüzünden huzursuzluk duyman›z 

mümkün. Olabileceklerin üzerinde 

beklentiler içine girebilirsiniz. Gerçekçi 

olman›z gerekiyor. 

� 

YENGEÇ (22 Haziran-23 Temmuz) 

Biraz daha sakin ve tedbirli 

davranman›z gerekiyor. Hemen 

karar vermeyin. Söylenenleri do¤ru 

anlay›n. Dostlar›n›z hassasiyetinizi 

dengelemenize yard›mc› olabilir ve 

motivasyonunuzu yükseltebilirler. Çal›flmalar›n›z› 

serinkanl›l›kla sürdürebilirseniz, 

bir süre sonra iflinizden keyif ald›¤›n›z› 

görebilirsiniz. 

� 

ASLAN (24 Temmuz-23 A¤ustos) 

Bugünlerde kendinizi disiplin 

alt›na almaya afl›r› gayret 

gösteriyorsunuz, ancak bu çaban›z s›ras›nda 

karfl›n›za baz› zorlay›c› engeller 

de ç›kabilir. Bu ay dikkatli olman›z 

gereken bir konu da iletiflim. Yaz›flma 

ve anlaflmalara yönelik farkl› çal›flmalar 

içine girebilirsiniz 

� 

BAfiAK (24 A¤ustos-23 Eylül) 

Son günlerde ifl yaflam›n›zda 

meydana gelen terslikler sizi 

endiflelendirmesin, çünkü bu ay sizin 

için f›rsatlarla dolu. Birlikte oldu¤unuz 

insanla sorunlar›n›z› paylaflmay› ve ona 

karfl› daha aç›k olmay› deneyin. Bunun 

öteki sorunlar›n›za da iyi gelece¤ini 

göreceksiniz. 

� 

TERAZ‹ (24 Eylül-23 Ekim) 

Bugünlerde birden fazla konuyla 

ilgilenmeniz gerekebilir. 

‹çinizden yükselen istekler giderek 

art›yor. Sab›rs›z ve telafll› davranabilir, 

büyük istekler içine girebilirsiniz. Erkek 

arkadafl ve akrabalar›n›zla aran›zda 

sorunlar ç›kabilir, büyütmeyin. 

� 

AKREP (24 Ekim-22 Kas›m) 

‹steklerinizin artmas› sonucunda 

gereksiz harcamalarda 

bulunabilirsiniz. Evinizle ilgilenebilir, 

yararl› çal›flmalarda bulunabilirsiniz. 

Yaflaman›z muhtemel duygusal patlamalar› 

iflinize yans›tmamaya dikkat etmelisiniz. 

� 

YAY (23 Kas›m-21 Aral›k) 

Gelece¤e yönelik olarak fazlas›yla 

umutlusunuz ve bu konuda 

hiç de bofl oturuyor say›lmazs›n›z. 

‹steklerinizin artmas› sonucunda 

gereksiz harcamalarda bulunabilirsiniz. 

Evinizle ilgilenebilir, yararl› çal›flmalarda 

bulunabilirsiniz. Yaflaman›z 

muhtemel duygusal patlamalar› iflinize 

yans›tmamaya dikkat etmelisiniz. 

� 

O⁄LAK (22 Aral›k-20 Ocak) 

Aceleyle ald›¤›n›z kararlar› 

de¤ifltirmeniz gerekebilir. S›rad›fl› 

kiflilerle görüflmekten zevk alacaks›n›z. 

Parasal konulara yönelik çal›flmalar›n›zda 

ufak tefek terslikler olabilir. 

Çok ilginç tekliflerle karfl›laflabilirsiniz. 

Ancak karars›zl›k ve gerginlik 

yüzünden s›k›nt› duyabilirsiniz. 

� 

KOVA (21 Ocak-19 fiubat) 

Hayat›n›zda her fleyi istiyorsunuz, 

bu da sinirli olman›za 

yol açabilir. Sizden yaflça büyük 

birisiyle tart›flabilirsiniz. Sinirlerinize 

hakim olun. Bugünlerde duygusal davran›fllarda 

bulunman›z mümkün. Bu 

nedenle dikkat gerektiren ifller yaparken 

tedbirli davran›n. 

� 

Gizem Ersöz 

BALIK (20 fiubat-20 Mart) 

Gereksiz tart›flmalara girmeyin. 

Çal›flmalar›n›z› giderek 

h›zland›rabilirsiniz. Duygular›n›z› denetim 

alt›na alman›z gerekiyor. Biraz kat› 

bir tav›r içinde bulunabilir, baz› bask›larla 

karfl›laflabilirsiniz.

Mercanada - Mustafa Nevzat İlaç Sanayi

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?