k ardeşlik kültür edebiyat ve sanat dergisi sayı: 257- 258 mart– nisan
06.01.2013 • Views
Share Embed Flag

k ardeşlik kültür edebiyat ve sanat dergisi sayı: 257- 258 mart– nisan

k ardeşlik kültür edebiyat ve sanat dergisi sayı: 257- 258 mart– nisan

k ardeşlik kültür edebiyat ve sanat dergisi sayı: 257- 258 mart– nisan

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
tkokerkuk.com

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

START NOW

ءاخلأا<br />

K ARDEŞLİK<br />

KÜLTÜR EDEBİYAT VE SANAT DERGİSİ<br />

SAYI: <strong>257</strong>- <strong>258</strong> MART– NİSAN/ 2011<br />

KARDEŞLİK 50 YAŞINDA<br />

TÜRKMEN KARDEŞLİK OCAĞI<br />

GENEL MERKEZ-BAĞDAT-IRAK

Bundan yüz yıl önce, net olarak 25 ġubat 1911<br />

tarihinde iki kardeĢ, Ahmet Medeni ile Mehmet<br />

Kutsizade bir araya gelerek, ruhlarını, bedenlerini,<br />

kalemlerini, kalemlerinin gücünü<br />

birleĢtirerek Havadis gazetesini yol baĢına<br />

koymuĢlardır <strong>ve</strong> Havadis gazetesine yürü demiĢlerdir.<br />

ĠĢte o tarihten baĢlayarak basınımız<br />

yola çıkmıĢtır. ġimdi Ģöyle bir geriye dönerek<br />

bu yüz yıl içerisinde nelerin yapıldığını öğrenmek<br />

istersek, kuĢkusuz ki karĢımıza muhte-<br />

Ģem bir manzara çıkacaktır. Bu manzaranın ortasında<br />

büyük bir dergi vardır, onu göreceğiz,<br />

KardeĢlik <strong>dergisi</strong>ni göreceğiz. KardeĢlik <strong>dergisi</strong><br />

de, ne ilginç ki, Mayıs ayında 50. yılını dolduracak.<br />

KardeĢlik <strong>dergisi</strong> <strong>258</strong> <strong>sayı</strong> ile süslediği<br />

bu manzarayı oluĢturan fedakâr insanlar<br />

vardır. Onların önünde Ģapkamızı çıkarıyor,<br />

yere kadar eğiliyoruz. Allah’ın rahmetine kavuĢanlarına<br />

gani gani rahmetler diliyor, aramızda<br />

yaĢayan emektarlara da uzun ömürler,<br />

esenlikler, sağlıklar diliyoruz. Ve hala kaleme<br />

sarılarak davamıza hizmet etmek yolunda<br />

emek <strong>ve</strong>rmeye devam eden <strong>edebiyat</strong>çı <strong>ve</strong> basın<br />

mensubu arkadaĢlarımızın da ellerine hararetle<br />

sıkıyor, basınımızın yüzüncü, dergimizin<br />

ellinci yıl dönümü dolayısıyla hepsini birer birer<br />

kutluyor, tebrik ediyoruz. Dergimizin yolu<br />

çiçek <strong>ve</strong> sizin yolunuz ipekle dolsun…<br />

KAZANCI

M. Ömer Kazancı MERHABA<br />

Çok değerli okurlarımız<br />

Derginiz, K<strong>ardeşlik</strong> <strong>dergisi</strong> bu <strong>sayı</strong>sıyla Türkmen <strong>kültür</strong>ü, <strong>edebiyat</strong>ı <strong>ve</strong> davası<br />

adına başlatmış olduğu yarım asırlık bir maratonu başarıyla bitiriyor,<br />

okur <strong>ve</strong> yazarlar olarak sizin sayeniz <strong>ve</strong> gücünüzle yeni bir maratona başlıyor.<br />

Birinci maratonda nasıl kazandıysa, yani <strong>edebiyat</strong>ımızın, <strong>kültür</strong>ümüzün<br />

gelişmesiyle davamızın savunmasında üstüne düşenleri en iyi biçimiyle yerine<br />

getirdiyse, bu yeni süreçte de aynısını yapacağına inanıyoruz. İnanıyoruz<br />

çünkü, siz varsınız yanında. Zaten bir dergiyi dergi yapan ya da misyonunu<br />

gerçekleştirirken başarılı olmasında esas rolü oynayan, o derginin yazı<br />

kurulu değil, yazarları <strong>ve</strong> okurlarıdır. Geçen dönemde dergiyi yalnız bırakmayan<br />

<strong>ve</strong> Mayıs 1961 tarihinde çıkan ilk <strong>sayı</strong>sından tutun elinizdeki bu <strong>sayı</strong>ya<br />

kadar cömertçe destek <strong>ve</strong>rerek en ince araştırmalar, en anlamlı şiirler,<br />

en derin incelemeler ile dergiyi süsleyen tüm yazarlarımıza borçlu olduğumuzu,<br />

milletimin adına burada minnettarlıkla kaydetmek isterim. Milletimin<br />

adına dedim, çünkü dergi her zaman milletin <strong>dergisi</strong>, milletin sesi, milletin<br />

vicdanı olmuştur. Kendi dilimizde eğitim <strong>ve</strong>ren her hangi bir okulumuzun<br />

bulunmadığı kara bir tarihte okulumuz olmuştur. Dilimiz, tarihimiz, <strong>edebiyat</strong>ımız,<br />

coğrafyamız, <strong>kültür</strong>ümüz, kimliğimiz <strong>ve</strong> varlığımız ile ilgili her şeyi<br />

öğretmiştir bize. Şimdi dilinin abecesinden tutun, milletinin her nabzını<br />

kavrayan, her şeyini bu dergi <strong>ve</strong> bu derginin yazarlarının altın kalemlerinden<br />

çıkan yazılar yoluyla öğrenen <strong>ve</strong> gerek siyasi gerekse de <strong>kültür</strong>el alanlarda<br />

beceriyle at oynatan bir yeni kuşak, bir yiğit ordu yetişmiştir. Bu ordu bugün<br />

milletin dayanağı, kıvanç <strong>ve</strong> övünç kaynağıdır kuşkusuz ki. Demek ki<br />

K<strong>ardeşlik</strong>, geçen 50 yılını hebaya harcamamış, abesle geçirmemiştir, dolu<br />

dolu yaşamış, <strong>sayı</strong>sız hizmetler sunmuştur. Bugün böylesi görkem <strong>ve</strong> heybetle<br />

ayakta duruyorsa, yeni bir maraton hazırlığı görüyorsa, yeni bir rekoru<br />

kırmak istiyorsa, acardır, cesurdur, elbette ki bunu yapabilecektir. Mahir<br />

Nakip hocamızın söylediği gibi, bütün Türkmenleri yarım asırlık bir zaman<br />

dilimi içerisinde bir adreste toplayan K<strong>ardeşlik</strong> <strong>dergisi</strong>, bir yarım asır daha<br />

toplayabilecek yetenektedir Veya Nusret Merdan kardeşimizin söylediği gibi<br />

geçmişi ile gurur duyarak, yaşadığı zamanı yaşlandırarak, oysa ki kendisi<br />

hiç yaşlanmayan, hiç kocalmayan bir dergidir K<strong>ardeşlik</strong>. Destek <strong>ve</strong>rirseniz,<br />

yolunu yazı <strong>ve</strong> şiirlerle döşerseniz hep öyle kalacaktır.<br />

Bu <strong>sayı</strong>mızda K<strong>ardeşlik</strong> ile ilgili bazı yazılar yanında, Mart ayında, hakka<br />

gözyaşları arasında uğurladığımız dava kardeşimiz Mevlüt Taha Kayacı’ya<br />

ayırmış olduğumuz geniş bir dosya bulunmaktadır. 28 sayfadan oluşan dosyaya<br />

katılan tüm yazarlarımıza teşekkürlerimizi iletirken, rahmetlinin tam<br />

tamına hakkını <strong>ve</strong>rmediğimizin ayrımında olduğumuzu da belirtmemiz lazım.<br />

Büyük insanları layık oldukları kadar değerlendirmek, nedense, söz <strong>ve</strong><br />

yazı ile mümkün olmuyor bir türlü. Onlar için daha anmanlı bir şeyler yapılmalı.<br />

Adlarını ebedileştiren bir şeyler..<br />

Sayımızın diğer sayfalarını süsleyen diğer yazılardan da oldukça yararlanacağınızı<br />

düşünüyorum. Bunlar arasında Türkiye <strong>ve</strong> Azerbaycanlı soydaşlarımızdan<br />

gelen yazılar da vardır. Her zaman bizi arayan, soran, her zaman<br />

desteklerini esirgemeyen o özleri gibi yazılar da güzel olan soydaşlarımıza<br />

katkılarından dolayı sevgimizi bildiriyor <strong>ve</strong> ertelenen yazılarını fazla bekletmeyeceğimize<br />

söz <strong>ve</strong>riyoruz.<br />

Daha zengin bir <strong>sayı</strong>da görüşmek üzere her kese iyi okumalar...<br />

1

2<br />

TÜRKMEN KARDEŞLİK OCAĞI<br />

KADEŞLİK<br />

KÜLTÜR EDEBİYAT VE SANAT<br />

DERGİSİ<br />

SAYI: <strong>257</strong>-<strong>258</strong><br />

MART-NİSAN/ 2011<br />

——————————————–<br />

Bu Dergi<br />

Türk Dünyası<br />

Edebiyat Dergileri Üyesidir<br />

TKO Adına İmtiyaz Sahibi<br />

<strong>ve</strong><br />

Genel Yayın Yönetmeni<br />

Dr. Mehmet Ömer Kazancı<br />

mustco2003@ yahoo. com<br />

Yazı İşleri Kurulu<br />

Dr. Necdet Yaşar Bayatlı<br />

Ekrem Bakır Bayatlı<br />

Danışma Kurulu<br />

Vahidettin Bahattin<br />

Dr. Nusret Merdan<br />

Feyha zeynelabidin<br />

Temsilciler<br />

Behçet Gamgin (Kerkük)<br />

Aydın Kerkük (Kerkük)<br />

Adnan Assaf (Tuzhuırmatu)<br />

Yönetim Adresi<br />

Türkmen K<strong>ardeşlik</strong> Ocağı<br />

Irak-Bağdat– Mustansıriyye Semti<br />

e-posta: tek2mtc@ yahoo.com<br />

Baskı:<br />

Fuzuli Yayın <strong>ve</strong> Basım İşletmesi<br />

Kerkük<br />

İÇİNDEKİLER<br />

İÇİNDEKİLER<br />

1-50. Yıl Dönümünde K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi <strong>ve</strong> Türkmen<br />

Edebiyatı…………………………………..3<br />

2-Yarım Asırlık Ulu Çınar: Dr. Mahir Nakip…..7<br />

3-K<strong>ardeşlik</strong> 50 Yaşında: Dr. Suphi Saatçi……..10<br />

4-Türkçe K<strong>ardeşlik</strong>: Necmettin Bayraktar…….13<br />

5-Dergimizin İlk Sorumlu Başyazarı:Mehmet Hacı<br />

İzzet………………………………………….15<br />

6-K<strong>ardeşlik</strong> Okulumuz: Osman Oğuz…………17<br />

7– Mevlüt Taha Kayacının Ardından: Mehmet<br />

Ömer Kazancı………………………………….18<br />

8-Büyük Kaybımız Mevlüt Taha Kayacı………23<br />

9– Şiirler: Cengiz Bayraktar, Nusret Merdan, Aydın<br />

Kerkük,Kemal Mustafa Dakuklu………20-25<br />

10-Mevlüt Taha Kayacı’dan Kendini Anlatan Bir<br />

Mektup…………………………………………26<br />

11-Mevlüt Taha Kayacı’yla Hikaye Konulu BİR<br />

Söyleşi…………………………………………31<br />

12-K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi <strong>ve</strong> Acı Tatlı Günler: Mevlüt<br />

Taha Kayacı……………………………………35<br />

13-Türkmeneli’nin Güçlü Kalemi:Mevlüt Taha<br />

Kayacı: Cengiz Bayraktar……………………...41<br />

14-Türkmencemizin Zenginliği: Ali Marufoğlu.47<br />

15-Hayat Bu İşte: Asuman Güzelce…………...51<br />

16-Aşk: Fazıl Mahmut…………………………54<br />

17-Ü<strong>ve</strong>yin İçli Yalnızlık Şarkıları: Necatı Tonga<br />

…………………………………………………55<br />

18-Anau Medeniyeti <strong>ve</strong> Devamı Olarak Sümerler:<br />

Muratgeldi Söylegov…………………………56<br />

19-Dördüncü Basın Kurultayı <strong>ve</strong> Basınımız: Kasım<br />

Sarıkâhya………………………………….59<br />

K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi<br />

50. YIL DÖNÜMÜ DOLAYISIY-<br />

LA OKURLARIMIZIN BİZE<br />

VERDİĞİ DESTEK SAYESİNDE<br />

YOLA ISRARLA DEVAM EDE-<br />

CEĞİMİZE SÖZ VERİYORUZ.<br />

K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi<br />

Yazı İşleri Kurulu

Bu yazı, 144-16<br />

Aralık 22010<br />

tarihleri<br />

arasında Annkara’da<br />

Avrasya<br />

Yazarllar<br />

Birliği tarrafından<br />

gerç çekleştirilen<br />

3. Türk Düünyası<br />

Edebiyyat<br />

Dergilerii<br />

Kongresindde<br />

açılış konf feransı olarakk,<br />

K<strong>ardeşlik</strong> <strong>dergisi</strong>nin 50.<br />

yıl dönü-<br />

mü dolayyısıyla,<br />

Ocakk<br />

<strong>ve</strong> derginin etkinliklerinni<br />

yansıtan sl lâyt gösterileeriyle<br />

birliktee<br />

sunulmuş daha d sonra<br />

dergi için kkaleme<br />

alınmmıştır.<br />

Kongree<br />

katılımcılarrına<br />

ayrıca, Türkmenéli T VVakfı/<br />

Kültürr<br />

Merkezi tar rafından ha-<br />

zırlanan, dderginin<br />

19766<br />

yılına kadaar<br />

çıkan <strong>sayı</strong>l larını içeren CD’ler de daağıtılmıştır.<br />

K<br />

arrdeşlik<br />

derggisi<br />

dendi mmi,<br />

şüphesizz<br />

ki bu dergi iyi çıkaran bbir<br />

kuruluş vardır, o ha atıra gelmişş<br />

olur.<br />

Türkmmen<br />

Kardeşllik<br />

Ocağı (TTKO)<br />

hatır ra gelmiş oolur.<br />

TKO dda<br />

dendi mi, m nedense, ,<br />

1918’de<br />

İngiilizler<br />

tarafı fından Türkmmenler<br />

diye e adlandırılan<br />

Irak Türrkleri,<br />

Irak Türklerininn<br />

tarihi, tarihhi<br />

serü<strong>ve</strong>ni hhatıra<br />

gelmmiş<br />

olur. Dollayısıyla<br />

siz zlere bir az tarihimizdeen<br />

söz edece eğim. Fakatt<br />

çok derinleere<br />

inmeyeccek,<br />

çok uzaaklara<br />

gitmeeyeceğim.<br />

1918’den 1 baaşlayacağımm.<br />

1918’de OOsmanlı<br />

devvleti<br />

Irak toppraklarındann<br />

çekildi. Osmanlı O devvletinin<br />

Irakk<br />

toprakları ından çekil-<br />

mesiyle birlikte<br />

Irak TTürklerinin<br />

üzerine baaskılar<br />

başla adı. Bu baskkılar<br />

başlanngıçta<br />

sözlü ü baskılardı, ,<br />

yani söz dookundurma<br />

kabilinden yapılan basskılar.<br />

Ne gibi, g hani “TTürkler<br />

bu ttopraklardan<br />

n çekildiği-<br />

ne göre, siiz<br />

de Türk oolarak<br />

bu toopraklardann<br />

çekip gitm melisiniz, sizze<br />

artık burralarda<br />

yaşa amak şansı, ,<br />

yaşamak fıırsatı<br />

kalmaadı,<br />

buraları terk etmeliisiniz”.<br />

Tab bii bu baskıllar,<br />

sözlü bile<br />

olsa, Irak k Türklerinii<br />

olumsuz yöönde<br />

etkileddi.<br />

Irak Türrklerinin<br />

içinnde<br />

bir tür küskünlük, k çekingenlikk<br />

yarattı. Bu u çekingen-<br />

lik günümüüze<br />

kadar ettkisini<br />

devaam<br />

ettirmekttedir.<br />

~ 3 ~

Bilirsini iz Osmanlıı<br />

devletininn<br />

son günle erinde bazıı<br />

yanlışlık klar oldu. BBu<br />

sözlü basskılarla<br />

“ey y Irak Türk-<br />

leri, Irak k’ta kalırsannız<br />

bu yanlıışlıkların<br />

<strong>ve</strong> e hatta 700-<br />

750 sen ne hâkimiyeet<br />

süren Osmmanlı<br />

devle etininceza- sını siz <strong>ve</strong>receksinniz”.<br />

Bu söözlü<br />

baskıl lar yani buu<br />

tehditler r Irak Türklleriyle<br />

Irak’ ’ta yaşayan diğer etnikk<br />

gruplar arasında baaşlangıçtan<br />

beri bir tür r gü<strong>ve</strong>nsiz-<br />

lik yaratmaya<br />

nedeen<br />

oldu. Türrkmenlerin<br />

butaraflar- la kayna aşmasını cidddi<br />

bir şekillde<br />

engellem meye nedenn<br />

oldu. Çünkü Ç bu tehditler<br />

daaha<br />

sonra doğru d çıktı. .<br />

Zulümle ere dönüştüü,<br />

doğal hakkları<br />

çiğnem me şekilleri-<br />

ni aldı <strong>ve</strong> hatta daha sonraa<br />

katliam boyutlarınaa<br />

uzandı. Neyse, gitt<br />

gide 19233<br />

yılına gelindi.<br />

1923<br />

yılında Lozan anlaaşması,<br />

dahha<br />

sonra 19 926 yılındaa<br />

Ankara anlaşması imzalandıı.<br />

Bu iki anlaşmanınn<br />

imzalan nmasından sonra Irakk<br />

Türklerin nin Misak-îî<br />

Milliye sınırı dışınnda<br />

kalmalları<br />

kesinle eşti. Bu daa<br />

Irak Tür rklerinde deerin<br />

bir şok yarattı.<br />

Git gide e 1937’ye ggelindi.<br />

Bu tarihte dev vletin almışş<br />

olduğu bir b karara ggöre<br />

Irak’taa<br />

Türkçe eğ ğitim <strong>ve</strong>renn<br />

bütün okullarımız o kapatıldı. Artık ken ndi dilimizii<br />

öğrenmek,<br />

kendi ddilimizle<br />

eğiitim<br />

görmek<br />

konusun--<br />

da kend di kaderimiize<br />

terk ediildik.<br />

Ve 1959 1 yılınaa<br />

gelininc ce Kerkük’tte<br />

acı bir oolay<br />

yaşand dı. 14 Tem-<br />

muz 19 959 tarihindde<br />

Irak Türkkleri,<br />

Kerkü ük’teyaşa- yan diğe er etnik gruuplar<br />

gibi, ccumhuriyet<br />

bayramınınn<br />

birinci yılıını<br />

kutlarlarrken,<br />

Kerküük’ü<br />

ateş alldı.<br />

Bu ateş ş yalnız Irakk<br />

Türklerinnin<br />

göğsüne e püskürtül-<br />

mekteydi. Üç gün üç gece evlerrimize<br />

sığınnmak,<br />

kapan nmak mecbburiyetinde<br />

kaldık. Ken ndimizi sa--<br />

vunmak mmümkün<br />

değğildi,<br />

çünkü ellerimizdee<br />

silah yoktu u. İş yerleriimiz<br />

yağmalara<br />

uğradı. . Lider kad-<br />

rosu niteliiğinde<br />

olan insanlarımmız<br />

evlerindden<br />

çıkartılarak,<br />

kollarrından,<br />

baccaklarından<br />

ters gidenn<br />

araçlara baağlanarak<br />

pparam<br />

parçaa<br />

edildiler. EElektrik<br />

dir reklerine assıldı<br />

insanlaarımız,<br />

yerle erde sürük-<br />

lendi. Bu trrajik<br />

olaydaa<br />

25’in sütüünde<br />

şehit <strong>ve</strong>erdik.<br />

Bu katliammdan<br />

sonra Irak Türkleeri<br />

artık herr<br />

şeyi ciddiy ye almaya v<strong>ve</strong><br />

ciddi birr<br />

şekilde bir r araya gel--<br />

meye başlaadılar.<br />

Yeteer<br />

artık bıçaak<br />

gırtlağa vvardı,<br />

yeter artık bu miilletin<br />

haklaarını<br />

arayan,<br />

haklarınınn<br />

peşinden ggiden<br />

bir kuuruluşun<br />

oluuşturulmasıı<br />

gerekmekt te diye düşşünülmeye<br />

bbaşlandı.<br />

Bu<br />

millet dee<br />

artık örgüttlenmeli,<br />

örggütlenerek<br />

dde<br />

tüm hakklarını<br />

elde edinceye e kaadar<br />

mücadele<br />

<strong>ve</strong>rmeli diye düşü-<br />

nülmeye başlandı.<br />

İştee<br />

Türkmen K<strong>ardeşlik</strong> oocağı<br />

bu dü üşüncelerin ortasından, , bağrından n doğdu. Buu<br />

konuda o zzamanın<br />

kooşullarına<br />

gööre<br />

İçişleri Bakanlığın na bir dilekççe<br />

<strong>ve</strong>rildi. DDilekçe,<br />

bak kanlık tara--<br />

fından kısaa<br />

bir zamanda<br />

onay görrdü<br />

<strong>ve</strong> Ocağğın<br />

kurucu heyeti h ilk tooplantısını<br />

117<br />

Mayıs 19 960 tarihin-<br />

de yaptı.<br />

Türkmen KK<strong>ardeşlik</strong><br />

OOcağı<br />

kuruluurken<br />

çok ddisiplinli,<br />

ço ok düzenli kkurulmuş<br />

<strong>ve</strong>e<br />

oldukça ak kılıcayöne- tilmiştir. BBütün<br />

Türkmmenlere<br />

aynnı<br />

gözle bakkmış,<br />

aynı mesafede ddurmuştur.<br />

BBütün<br />

Türk kmenler de, ,<br />

Ocağının eetrafına<br />

kısaa<br />

bir zamann<br />

içerisinde sıkıca sarıl lmışlar, Ocaağa<br />

güç <strong>ve</strong>rrmişler,<br />

dest tek <strong>ve</strong>rmiş-<br />

lerdir. Ocaağın<br />

gelip geeçen<br />

yönetiim<br />

kurullarıı<br />

da ocağı en<br />

iyi bir şekkilde<br />

idare eetmiştir.<br />

Tü ürkmenlerinn<br />

haklarına ttalip<br />

olmuş, , devletle buu<br />

konuda bir<br />

kaç defa müzakereleerde<br />

bulunmmuştur.<br />

Bü ütün mahfil-<br />

~ 4 ~

lerde Türkmenleri en iyi bir şekilde temsil etmiştir. Bu yüzden ocak ile millet arasında eşi örneği<br />

görülmemiş bir kaynaşma, bir gü<strong>ve</strong>n <strong>ve</strong> gü<strong>ve</strong>nce başlamıştır. Hatta öyle günler olmuştur ki, Türkmenler,<br />

Türkmen K<strong>ardeşlik</strong> Ocağına Türkmen Hükümeti gözüyle bakmışlardır. Ne zaman bir dertleri,<br />

bir sorunları olsa Ocağa başvurmuşlardır. Ocağın yönetim kurulları da elden geleni yapmaktan<br />

geri kalmamışlardır.<br />

K<strong>ardeşlik</strong> Ocağı kurulurken, Türkmenlerin haklarını elde etmek, Türkmenleri ortak değerler etrafında<br />

toplamak, Türkmenlerin içinde milli şuuru derinleştirmek, mirasımızı korumak, <strong>kültür</strong>ümüzü<br />

geliştirmek amacıyla kurulmuştur. Bu amaçları gerçekleştirebilmek için çeşitli <strong>ve</strong>silelere başvurmuştur.<br />

Paneller yapmış, konferanslar düzenlemiş <strong>ve</strong> ayrı ayrı etkinliklerde de bulunmuştur. Fakat<br />

bu <strong>ve</strong>silelerin başında <strong>ve</strong> en önemlisi K<strong>ardeşlik</strong> <strong>dergisi</strong>ni çıkarmak gelir.<br />

K<strong>ardeşlik</strong> <strong>dergisi</strong> yayın hayatına Mayıs 1961’de başlamıştır. Yani Ocağın kurulduğu tarihten tam<br />

bir yıl sonra. Derginin birinci <strong>sayı</strong>sından günümüze kadar toplanan koleksiyonlarını gözden geçirenler,<br />

orada Türkmenler ile ilgili her şeyi bulabilecekler, tarihimiz, <strong>edebiyat</strong> tarihimiz, coğrafyamız,<br />

<strong>edebiyat</strong>ımız, <strong>kültür</strong>ümüz, <strong>sanat</strong>ımız, folklorumuz ile her şeyi.. bu konularla ilişkin en ince<br />

araştırmaların, en derin incelemelerin orada yayımlandığını görecekler. Edebiyatımızın, ister şiirde,<br />

hikâyede, eleştiride, ister deneme <strong>ve</strong> inceleme türlerinde en güzel örnekleri dergimizde yayımlanmıştır.<br />

Dergi başlangıçtan beri yarısı Arapça yarısı Türkçe olmak üzere iki dilde yayın yapmaktadır. Nisan<br />

2003 tarihine kadar derginin Türkçe bölümünde Arapça harfleri <strong>ve</strong>ya Osmanlı imlası kullanmaktaydı.<br />

Bu tarihten sonra Türkiye’de geçerli olan Latin harfleri kullanılmaya başlandı. Ancak derginin<br />

yazı işleri kurulları Türk dünyasıyla, özellikle de Türkiye’yle, azından <strong>kültür</strong>el ilişkileri kesmemek<br />

için bir ara Latin harflerini benimsemeye çalışmıştır. 1964 yılından 1971 yılına kadar derginin<br />

Türkçe bölümünde bazı yazıları, bu harflerle yayımlamışlardır. Ancak 1971 yılının Temmuz ayında<br />

devletten, Latin harfleriyle yayımlanan yazıların durdurulması konusunda bir ihtar gelmiş <strong>ve</strong> dergide<br />

Latin harflerinin kullanılması yasaklanmıştır. Bu ihtarın bir ihtar olmaktan çok, siyasi bir karar<br />

olduğunu burada açıklamaya gerek yok sanırım. Hedef Irak Türklerini Türkiye’deki soydaşlarından<br />

daha da uzaklaştırmak, daha da ayırmaktı. Irak Türklerini köklerinden, kökenliklerinden tamamen<br />

söküp koparmaktı. Tam Sovyetler Birliğinin bu konuda Türk Cumhuriyetlerinde uyguladığı siyaset<br />

gibi, tam onun gibi bir şey.<br />

Dergi yayın hayatına başladığı zaman, Türkmenlerin tek yayın organıydı. Bu yüzden bütün yazarlarımız<br />

etrafına sarılmışlardı. Dergiyi en kaliteli yazılarıyla beslemekte, desteklemekteydiler. Ayrıca<br />

o neslin gençleri tarafından sürekli olarak aranmakta <strong>ve</strong> okunmaktaydı. O tarihlerde Türkçe eğitim<br />

<strong>ve</strong>ren okullarımız olmadığı için, gençler dillerini dergi yoluyla öğrenmekteydiler. Değil dillerini,<br />

tarihlerini, <strong>edebiyat</strong>larını, <strong>kültür</strong>ümüzün her yönünü, kimliğimizle alakalı olan her şeyi dergi yoluyla<br />

öğrenmekteydiler. Bu gün ister siyasi, ister <strong>kültür</strong>el ister de <strong>edebiyat</strong> alanında olsun bütün dostlarımız,<br />

Irak Türklerinin bütün <strong>edebiyat</strong>çıları, aydınları, siyasetçileri derginin gölgesinde beslendiklerini<br />

söylemekte <strong>ve</strong> vardıkları konumlarda dergiye <strong>ve</strong> dergiyi çıkarmakta olan Ocağa borçlu olduklarını<br />

itiraf etmektedirler.<br />

Dergi klasik <strong>edebiyat</strong>a ne denli önem <strong>ve</strong>rmişse, çağdaş <strong>edebiyat</strong>a da bir o kadar önem <strong>ve</strong>rmiştir.<br />

Çağdaş <strong>edebiyat</strong>ımızın ilk kıvılcımları K<strong>ardeşlik</strong> <strong>dergisi</strong>nin sayfaları arasında çakmıştır. Çağdaş<br />

anlayışla yazılan hikâyelerimizin ilk örnekleri dergide yayımlanmıştır. Serbest şiirimiz, K<strong>ardeşlik</strong><br />

<strong>dergisi</strong> yayına başlamadan önce Havadis, Maarif <strong>ve</strong> İleri gibi dergi <strong>ve</strong> gazetelerimizde başlamışsa<br />

da, K<strong>ardeşlik</strong> <strong>dergisi</strong>nde yayımlanan o güzel örnekleriyle gerçek kıvamını bulmuştur. Tarih <strong>ve</strong><br />

Edebiyat Tarihi kategorisinde ele alınan konularda, tarihimizin, <strong>edebiyat</strong> tarihimizin <strong>ve</strong> basın tarihimizin<br />

karanlıkta kalan birçok yanları aydınlığa çıkarılmıştır. Türkmen <strong>edebiyat</strong>ında eleştiri, kitap<br />

~5 ~

tanıtma <strong>ve</strong>e<br />

değerlend dirme yazılaarı,<br />

Kardeşşlik<br />

<strong>dergisi</strong>n nde gerçek<br />

yolunu yyordamını<br />

bulmuştur. b Türkmen <strong>edebiyat</strong>ınd da, çağdaş<br />

eleştiriciliik<br />

yöntemle erine dayalıı<br />

eleştiri yaazılarının<br />

ilk k örnekleri,<br />

yine Karddeşlik<br />

dergis sinde yazılııp<br />

yayımlannmıştır.<br />

Dergi, Tüürk<br />

dünyası <strong>ve</strong> Türk düünyası<br />

edebiiyatıyla<br />

ayrı ıca kopmaz<br />

bir köprü kurmaya çalışmıştır<br />

hher<br />

zaman. TTürk<br />

dünya ası edebiya-<br />

tından ikttibas<br />

yoluyl la örnekler v<strong>ve</strong>rirken,<br />

Tüürkiye,<br />

Aze erbaycan <strong>ve</strong><br />

güney Azzerbaycan<br />

yazarlarında y an da gelen yazı <strong>ve</strong> şiir rleri gecik-<br />

meden yaayımlamıştır.<br />

Türk dünnyasından<br />

yyazı<br />

<strong>ve</strong> şiirl leriyayım- lanan edeebiyatçılara<br />

örnek olarrak<br />

şunları gösteriyoru um: Halide<br />

Nusret ZZorlutuna,<br />

Behçet B Kemmal<br />

Çağlar, Ziya Göka alp, Namık<br />

Kemal, ZZiya<br />

Osman n Saba, Abbdulbaki<br />

GGünpınarlı,<br />

Sabahattin<br />

Topuzoğllu,<br />

Cahit Sıd dkı Tarancıı,<br />

Faruk Naffiz<br />

Çamlıbe el, İbrahim<br />

Kafasoğluu,<br />

Yakup p Kadri KKaraosmam,<br />

Resul Rı ıza, Abbas<br />

Zamanov, Mehmet Hüseyin TTahmasip,<br />

RResul<br />

Rıza a, Bahtiyar<br />

Vahazadee,<br />

Mirza Ali A Ekber..v. .b. Bu ilişkiiyi<br />

devam ettirmek e <strong>ve</strong><br />

daha da aartırmak<br />

açı ısından, derrgi,<br />

bu iktibbas<br />

geleneğ ğini sürdürmekte,<br />

yaalnız<br />

Türkiy ye <strong>ve</strong> Azerbbaycan’dan<br />

değil, tüm Türk cum-<br />

huriyetlerriyle<br />

Türk toplulukları t ının <strong>edebiyat</strong><br />

dergileri indenyara- lanarak buunu<br />

yapmakktadır.<br />

Bunlların<br />

başındda<br />

Kardeş Kalemler K <strong>dergisi</strong><br />

gelmmektedir.<br />

De ergi ayrıca,<br />

zaman zamman<br />

Türk düünyası<br />

yazaarlarından<br />

dda<br />

direkt ola arak yayımllamak<br />

için yyazı<br />

<strong>ve</strong> şiirl ler almakta<br />

<strong>ve</strong> bunu see<strong>ve</strong><br />

sevine yyapmaktadıır.<br />

Dergininn<br />

Türkçe bö ölümü ne deenli<br />

zenginsse,<br />

Arapça bölümü de<br />

bir o kadarr<br />

zengindir. Derginin AArapça<br />

bölüümünde,<br />

Ara apçada kaleemi<br />

güçlü olan<br />

Türkme en yazarları<br />

ile birlikte Arap edebbiyatı<br />

dünyaasında<br />

tanınnmış<br />

ünlü Arap A yazarlaarının<br />

da yaazılarına<br />

ras stlanmakta-<br />

dır. Bu böllümde<br />

yayımmlanan<br />

yazzılar<br />

arasındda<br />

ağırlığı, tarihimiz t <strong>ve</strong>e<br />

<strong>edebiyat</strong>ımmız<br />

ile ilgili iaraştırma- larla birliktte,<br />

Türk dünnyası<br />

edebiyyatından<br />

yaapılan<br />

çevril ler teşkil etmmektedir.<br />

Türk dünyyası<br />

edebiyaatını<br />

Arap ççevrelere<br />

yansıtmanın<br />

en doğru yyolu<br />

K<strong>ardeşlik</strong><br />

<strong>dergisi</strong> i üzerinden<br />

geçtiğine inanmaktayıız.<br />

Bunu iki<br />

esas etmene<br />

bağlayab biliriz. Birinncisi,<br />

derginnin<br />

yazı ku urulu üyele-<br />

rinin yanı sıra istişaree<br />

komitesi üyelerinin AArapçayı<br />

tü üm incelikleeriyle<br />

kenddi<br />

dilleri Tü ürkçe kadar<br />

kavramış oolmaları<br />

<strong>ve</strong>e<br />

dolayısıylaa<br />

çevrilen yyazıların<br />

as sıl metne ne<br />

denli muutabık<br />

olup olmadığını<br />

kestirmelerriyle<br />

birliktte<br />

derginin, üni<strong>ve</strong>rsiteller<br />

başta olm mak üzere, ülkede birççok<br />

<strong>kültür</strong>el l kurum <strong>ve</strong><br />

kuruluşlaraa<br />

düzenli ollarak<br />

dağıtıllmasının<br />

sağğlanması.<br />

Son olarakk<br />

şunu da bbildirmem<br />

laazım.<br />

Nisaan<br />

2003 tari ihinden önccesine<br />

kadaar<br />

derginin adı Arapça<br />

harfleriyle Osmanlı immlasına<br />

görre<br />

yazıldığıı<br />

<strong>ve</strong> genel olarak o Irak Türklerininn<br />

şi<strong>ve</strong>sine daha d uygun<br />

düştüğü içiin<br />

(Kardaşlıık/<br />

قل�شادراق ) olarak yazzılmakta<br />

<strong>ve</strong> e bilinmekteeydi.<br />

Oysa bbu<br />

tarihten sonra s Latin<br />

harflerinin benimsemeesiyle<br />

birlikkte,<br />

derginin<br />

adı Türkç çe bölümünnün<br />

kapağınnda<br />

(Kardeş şlik) olarak<br />

tespit edilmmektedir.<br />

AAncak<br />

ne varr;<br />

1977 yılınndan<br />

başlay yarak Türkmmenlerin<br />

üsttüne<br />

dikta devrik d rejim<br />

tarafından uygulanan dayanılmazz<br />

baskılar yyüzünden<br />

ül lkeyi terk edderek<br />

Türkiiye’de<br />

yerle eşen aydınlarımızdann<br />

bir gurup, merkezi İsttanbul’da<br />

buulunan<br />

Kerk kük Vakfınıın<br />

desteğiylle<br />

Ocak 199 99 tarihinde<br />

İstanbul’daa<br />

bir dergi ççıkarmaya<br />

bbaşlamışlarddır.<br />

O tarihl lerde dikta rejimin gözzetimiyle<br />

yö önlendirile-<br />

rek çıkarılaan<br />

Bağdat’ttaki<br />

Kardeşllik<br />

<strong>dergisi</strong>nee<br />

karşı bir sevgi, s bir özzlem<br />

ifadesii<br />

olarak, der rginin adını<br />

Kardaşlıkk<br />

koymuşlarrdır.<br />

Günümmüzde<br />

Bağddat’ta<br />

yayın n yapan KAARDEŞLİKK<br />

ile İstanbul’da<br />

çıka-<br />

rılan KARRDAŞLIK<br />

ddergileri,<br />

küültür<br />

<strong>ve</strong> edeebiyat<br />

aracıl lığıyla Türkkmen<br />

davassına<br />

hizmetl leriniöz<strong>ve</strong>- riyle paraleel<br />

olarak, hatta<br />

omuz oomuza<br />

sürdüürmektedirl<br />

ler.. İkisininn<br />

de adına hhepinize<br />

son nsuzteşekkürler.. (MM.<br />

Ö. Kazanccı)<br />

~6 ~

Br ir Ülkününn<br />

El Kitabbı…<br />

HHer<br />

milletin hayatında simgeleştirddiği<br />

ya da ululaştırdığı u ı değerleri vvardır.<br />

En mihnetli m <strong>ve</strong>e<br />

ihhtilaflı<br />

günüünde<br />

bile o ssimgenin<br />

ettrafında<br />

topl lanarak ayakta<br />

kalmayaa<br />

ya da sonsuzlaşmayaa<br />

çaalışır.<br />

Irak’tta<br />

yaşayan Türkmenlerrin<br />

bu simg gesi herhaldde<br />

K<strong>ardeşlik</strong>k<br />

<strong>dergisi</strong> ol lsa gerektir. .<br />

K<strong>ardeşlik</strong>, bir asırlık yyalnızlığımmızın<br />

yarısınnın<br />

şahidi; dert d ortağı, bbilgi<br />

kaynaağı,<br />

beslenm me pınarı <strong>ve</strong>e<br />

en önemlissi<br />

hatırasıdıır.<br />

14 Temmmuz<br />

1959 Katliamınd dan sonra TTürkmenlerinn<br />

sesi olan n K<strong>ardeşlik</strong>, ,<br />

birbirindenn<br />

habersiz kkalan<br />

Türkmmen<br />

şehirlerrinin<br />

haberle eşme ağı olmmuş<br />

<strong>ve</strong> bütüün<br />

Türkmen n aydınları-<br />

nı bir adreste<br />

buluşturrmuştur.<br />

Kısacası<br />

yarımm<br />

asır içeris sinde Kardeeşlik<br />

bir ekool,<br />

bir ideal l <strong>ve</strong> bir idoll<br />

olmuştur.<br />

Gençliğini altmışlı haatta<br />

yetmişlii<br />

yıllarda geeçiren<br />

Türkm menler, ya K<strong>ardeşlik</strong>’tte<br />

yazılar ya azarak ken-<br />

dilerinden sonra geleccek<br />

kuşağı eeğitmeye,<br />

yaa<br />

da dergiyi i <strong>sayı</strong> <strong>sayı</strong> ttakip<br />

ederekk<br />

<strong>kültür</strong>el su usuzlukları-<br />

nı gidermeeye<br />

çalıştılaar.<br />

İlki ustaalar,<br />

ikincisii<br />

de çırakla ardı. Bir dee<br />

bizler gibii<br />

çömez ola anlar vardı. .<br />

1968-19700<br />

yılları arassında<br />

liseyi Bağdat’ta okurken, Tü ürkmen Ka<strong>ardeşlik</strong><br />

Ocaağı’na<br />

gider r yaşça biz-<br />

den büyükk<br />

olan ağabbeylerimizlee<br />

sohbet edderek<br />

onlard dan feyiz allmaya<br />

çalışşırdık.<br />

Milli i şuurumuzz<br />

henüz yenii<br />

filizleniyoordu.<br />

Bir arrayış,<br />

sorguulayış<br />

<strong>ve</strong> me erak içindeyydik.<br />

Millett<br />

adına bir şeyler yap-<br />

mak istiyorruz,<br />

ama nee<br />

yapacağımmızı<br />

bilmiyoorduk.<br />

Elim mize Kardeşllik<br />

<strong>dergisi</strong>niin<br />

bir <strong>sayı</strong>sı ı tutuşturul--<br />

du. O zamman<br />

Kardeşliik,<br />

Arapçannın<br />

yanında Türkçe, esk ki <strong>ve</strong> Latin harfleriyle çıkıyordu. Arapça bö-<br />

lümünü birr<br />

çırpıda okkurken,<br />

eskki<br />

harfli Türrkçe<br />

bölümü ünü heceleyyerek<br />

<strong>ve</strong> Laatin<br />

alfabel li bölümlerii<br />

ise zorlanaarak<br />

okuyordduk.<br />

~ 7 ~

Hazırlık Dönemimiz…<br />

İlk muallimim rahmetli Saygın Hürmüzlü oldu.<br />

O zaman K<strong>ardeşlik</strong>’in Türkçe kısmına çok<br />

önem <strong>ve</strong>rilirdi. Rahmetli Rıza Demirci’nin yanında,<br />

Türkiye’den daha yeni dönmüş <strong>ve</strong> imrenerek<br />

yanlarına yaklaştığımız Saygın Hürmüzlü<br />

<strong>ve</strong> Yalçın Avcı, Türkçe bölümünü hazırlardı.<br />

Latin alfabesini bana ilk öğreten Saygın Ağabey<br />

oldu. Kuşkusuz ki satır aralarında <strong>ve</strong> usturupluca<br />

milli şuuru da aşılıyordu. Normal okuldaki<br />

dersleri artık nerdeyse ikinci plana atmıştık.<br />

Bir-iki aylık yoğun kurstan sonra Saygın<br />

Ağabey tarafından Rahmetli Rıza Demirci’nin<br />

huzuruna çıkarıldık. Heyecanlı olduğumuz kadar<br />

endişeli idik. Acaba bize soru soracak mı<br />

diye ödümüz kopuyordu. Ağzında piposu büyük<br />

bir vakarla minicik omuzlarımıza kocaman<br />

bir misyon yükledi: “Öncelikle millete daha iyi<br />

hizmet edebilmek için kendinizi iyi yetiştireceksiniz<br />

sonra da dergiyi daha ileri götürmek için<br />

daha da donanımlı olmanız şarttır” salığını<br />

<strong>ve</strong>rmişti. Bizleri tebrik etti <strong>ve</strong> omuzlarımızı<br />

okşadı.<br />

Bir tekkeye intisap eden bıyıkları henüz terlemeye<br />

başlamış bir derviş misali önce milli şuur<br />

sonra ahlak <strong>ve</strong> edep öğrenmeye başladık. Milleti<br />

sevme, millet için var olma, ideal peşinde<br />

koşma <strong>ve</strong> her türlü çileye razı olma yeni benimsediğimiz<br />

bu yolun temel umdeleriydi. İşte<br />

K<strong>ardeşlik</strong> <strong>dergisi</strong>nde başlayan bu çileli yolculuğumuz,<br />

aynı zamanda millete hizmet etme<br />

yolunda yapılan bir hazırlık mesabesinde idi.<br />

İlk Görev…<br />

1969 yılının bir kış akşamı idi. Saygın <strong>ve</strong> Yalçın<br />

ağabeyler beni çağırarak önce ilk defa gördüğüm<br />

Habib Hürmüzlü Ağabeyle tanıştırdılar<br />

sonra da ilk görevi tevdi ettiler: “Yarın takım<br />

elbise giyerek Habib Ağabeyin çalışmakta olduğu<br />

Evkaf Divanına (Vakıflar Müdürlüğüne)<br />

gideceksin. Habib Ağabey sana bir dosya <strong>ve</strong>recek<br />

<strong>ve</strong> bu dosyayı Kültür Bakanlığı’nda soyadı<br />

El-Vendavi olan bir kişiye <strong>ve</strong>receksin. O dosyayı<br />

ne zaman gelip alacağını bu kişi sana söyleyecektir.”<br />

Herkese çok basit gelen bu görev,<br />

~ 8 ~<br />

benim için heyecan <strong>ve</strong>rici; bir o kadar da kutsal<br />

<strong>ve</strong> büyük görünüyordu; yeni 18 yaşına girmiştim.<br />

Takım elbisem vardı ama kravatım yoktu.<br />

Komşudan aldığım kravatı bağladım <strong>ve</strong> Habib<br />

Ağabeyinin işyerindeki makamına çıktım. El-<br />

Vendavi ile nasıl konuşacağıma dikkatimi çektikten<br />

sonra dosyayı bana <strong>ve</strong>rdi <strong>ve</strong> dosyada bir<br />

sonraki K<strong>ardeşlik</strong> <strong>sayı</strong>sının yazıları olduğunu<br />

söyledi. Büyük bir titizlikle dosyayı koltuğuma<br />

aldım <strong>ve</strong> Bakanlığa gittim. El-Vendevi’nin kapısını<br />

çaldım <strong>ve</strong> içeri girdim. Arapça kendimi<br />

tanıttım <strong>ve</strong> dosyayı takdim ettim. Dosyadaki<br />

yazıları hızlıca gözden geçirdikten sonra gelecek<br />

hafta aynı gün gelip alabileceğimi söyledi.<br />

Haftaya gittim <strong>ve</strong> kapıyı usulce çaldıktan sonra<br />

içeri girdim. Beni oturttu <strong>ve</strong> dosyayı açarak<br />

bana, altları kırmızı kalemle çizilmiş satır <strong>ve</strong><br />

kelimeleri gösterdi. İrkildim! Nerde “Türkçe”<br />

kelimesi varsa üstü çizilmiş <strong>ve</strong> “Türkmence”<br />

olarak değiştirilmişti. Yüzüme bakmadan Arapça<br />

Türkmen olup olmadığımı sordu. “Türkmen’im”<br />

dedim. Sadece ikimizin duyabileceği<br />

yükseklikte “Habib Beye söyle yazarlar bir<br />

daha “Türkçe” kelimesini kullanmasınlar; bu<br />

kelime hoş karşılanmıyor; dergiye zarar <strong>ve</strong>rebilir”<br />

dedi.<br />

Anladım ki dosya ciddi bir sansürden geçmişti.<br />

Habib Ağabeye dosyayı götürdüm <strong>ve</strong> kulağıma<br />

fısıldanan sözleri ilettim. Hiç yorum yapmadan<br />

dosyayı Zaman Matbaası’na götürmemi <strong>ve</strong> dizgiler<br />

bittikten sonra özellikle bu zorunlu düzeltmelere<br />

dikkat etmemiz gerektiğini söyledi.<br />

Belimdeki Hatıra…<br />

Lise bitmişti. Merkezî sınavın sonuçlarını bekliyorduk.<br />

Bağdat’ta hava oldukça sıcaktı. El-<br />

İvaziya semtindeki Türkmen K<strong>ardeşlik</strong> Ocağı<br />

binasının bahçesinde bir oda yapılmıştı. Depoda<br />

yıllardır biriken K<strong>ardeşlik</strong> <strong>sayı</strong>larının fazlalıkları,<br />

koliler halinde sera serpe duruyordu.<br />

Rahmetli Başkan Abdullah Abdurrahman’ın<br />

talimatıyla bu dergiler sınıflandırılarak bu odadaki<br />

raflara dizilecekti. Görevi se<strong>ve</strong> se<strong>ve</strong> ben<br />

üstlendim. Bir aylık zamanım vardı. Çünkü

Ankara’dan kabul kâğıdım gelmiş <strong>ve</strong> Türkiye’ye<br />

gidiş hazırlıklarına büyük bir heyecanla<br />

başlamıştım. Bağdat’ın tahammülleri<br />

aşan o müfrit yaz sıcağında bir ay kesintisiz<br />

tozlu kolileri depodan çıkardım,<br />

tozlarını aldım <strong>ve</strong> raflara dizdim. Nerdeyse<br />

her gün rahmetli Abdullah Abdurrahman<br />

başkanın iltifatlarına mazhar oluyordum.<br />

30 Ağustos 1970 tarihinde mutlu <strong>ve</strong> heyecanlı<br />

bir şekilde Bağdat’tan trene binerek<br />

tahsil için Türkiye’nin yolunu tuttuk.<br />

Ankara’ya varışımdan bir ay sonra İktisadi<br />

<strong>ve</strong> Ticari İlimler Akademisi’ne kaydımı<br />

yaptım. Aradan kısa bir süre geçti ki belimde<br />

ağrılar başladı. Önce böbrekten şüphelenerek<br />

doktora gittim. Hiçbir şey çıkmadı.<br />

Kerküklü Doktor Ümit Akkoyunlu o<br />

yıllarda Hacettepe’de ihtisasını yapıyordu.<br />

Beni muayene ederek belimde fıtık teşhisini<br />

koydu. Ancak bu hastalığın genelde<br />

ileriki yaşlarda göründüğünü söyledi. Anlamıştım.<br />

K<strong>ardeşlik</strong> <strong>dergisi</strong>nin kolilerini<br />

terli terli depodan yukarıya taşırken belimi<br />

incitmiştim. Asla üzülmedim. Doktorun<br />

bana ettiği tavsiyeleri harfiyen bugüne<br />

kadar uygulamaktayım. Fıtığı da büyük bir<br />

şerefle belimde hâlâ taşıyorum. O bana,<br />

K<strong>ardeşlik</strong>’ten kalan en büyük <strong>ve</strong> kutsal bir<br />

hatıradır.<br />

K<strong>ardeşlik</strong> <strong>dergisi</strong> ilelebet payidar olsun.<br />

Daha nice yarım asırlara aziz K<strong>ardeşlik</strong>…<br />

--------------------<br />

* Mahir Nakip, Prof. Dr.,<br />

Ahmet Yesevi Uluslararası<br />

Türk-Kazak Üni<strong>ve</strong>rsitesi<br />

Rektör V.<br />

mnakip@yahoo.com<br />

Meçhul bir yerdeyim<br />

Uzun uzun serviler<br />

El açmış pembe semalarına<br />

Gürül gürül sular akıyor<br />

Eski bir köprüden<br />

Ve çekiç sesleri geliyor<br />

İnsanlar görüyorum<br />

İnsanlar<br />

Meşher gibi<br />

Kimi mesut kimi meyus<br />

Kiminin elinde çekiç<br />

Kiminin bom boş elleri<br />

Dev taşlar yıkılıyor<br />

İhtiyarın biri ağlıyor<br />

Karşı yakadan<br />

Yanık bir ses yükseliyor<br />

Yükseliyor kaleyi aşarak<br />

Biri dokunuyor koluma<br />

Ve anında<br />

Toprağında kan<br />

Havasında vatan<br />

Kokusunu alıyorum<br />

Nerde olduğumu anlıyorum<br />

---------<br />

Bu şiir K<strong>ardeşlik</strong> <strong>dergisi</strong>nde yayımlanan ilk serbest<br />

şiirdir (Yıl:1 Sayı:2) 1961<br />

~ 9 ~

T<br />

ürkkmenlerin<br />

IIrak<br />

tarihindde<br />

basın <strong>ve</strong>e<br />

yayın işlerinde<br />

öncü rol oynadııkları<br />

yadsın namaz. Os-<br />

maanlı<br />

dönemiinde<br />

başlayan<br />

modernlleşme<br />

<strong>ve</strong> ba atılılaşma hhareketi<br />

saddece<br />

İstanbu ul ile sınırlıı<br />

kallmamış,<br />

ülkkenin<br />

Kahirre,<br />

Şam <strong>ve</strong> BBağdat<br />

gibi i öncelikle iimparatorluuğun<br />

önemli i merkezle-<br />

rinde yenilleşme<br />

harekketleri<br />

başlaamış,<br />

daha sonra bu ye enileşme haareketleri<br />

diiğer<br />

şehirler re de yayıl-<br />

mıştır.<br />

Osmanlı yyönetiminin<br />

eğitim <strong>ve</strong> şehirleşme alanındaki yenileşme uygulamalları<br />

arasınd da, basın <strong>ve</strong>e<br />

yayın harekketleri<br />

baştaa<br />

gelir. Halkkın<br />

bilgilenndirilmesi,<br />

kamuoyuna k doğru <strong>ve</strong> taarafsız<br />

haber<br />

<strong>ve</strong>rilmesi, ,<br />

böylece deemokrasi<br />

annlayışının<br />

haalk<br />

tabanındda<br />

yaygınlaştırılmasınınn<br />

ilk koşuluu<br />

da matbaa anın toplumm<br />

hayatına giirmiş<br />

olmassına<br />

bağlıdırr.<br />

Bu açıdan Bağdat valliliğine<br />

atannan<br />

Mithat PPaşa,<br />

İstanb bul’dan hareeket<br />

etmedeen<br />

önce, Al lmanya’dann<br />

Bağdat’a ggönderilmekk<br />

üzere bir mmatbaa<br />

makkinesi<br />

sipariş<br />

etmiştir. Deniz yoluu<br />

ile Basra’y ya getirtilenn<br />

matbaa maakinesi,<br />

karra<br />

yolu ile Bağdat’a ulaştırılmıştır.<br />

Maiyetine<br />

ünlü gaazeteci<br />

Ahm met Mithatt<br />

Efendi’yi dde<br />

yanına aalarak<br />

Bağddat’a<br />

harekeet<br />

eden Mit that Paşa, illk<br />

<strong>sayı</strong>sı MMiladî<br />

15 Ha aziran 18699<br />

(Hicrî 5 RRebiulev<strong>ve</strong>l<br />

1286/Rumîî<br />

3 Haziran 1285) tarih hinde yayımmlanan<br />

“Zevra”<br />

gazete esini hayataa<br />

geçirmiştirr.<br />

Devletin rresmî<br />

yayınn<br />

organı olaan<br />

bu gazetenin<br />

basıldıığı<br />

matbaa da Vilayet Matbaasınıı<br />

adını almışştır.<br />

Son sayyısı<br />

Miladî 1 Mart 1917<br />

(Hicrî 7 Cemadiyelu C ula 1335/ Ruumî<br />

1 Mart t 1333) tari-<br />

hinde çıkmmıştır.<br />

İngiliiz<br />

işgali üzeerine<br />

kapannan<br />

“Zevra” ” gazetesiniin<br />

yayım haayatı<br />

48 yıl l sürmüş <strong>ve</strong>e<br />

toplam 26007<br />

<strong>sayı</strong> çıkmmıştır.<br />

Günümüzdde<br />

15 Hazirran<br />

Irak’ta BBasın<br />

Bayraamı<br />

olarak her h yıl kutlaanıyor.<br />

Bu onuru ülkey ye kazandı-<br />

ran <strong>ve</strong> bu unutulmaz hizmeti <strong>ve</strong>rren<br />

hiç şüphhesiz<br />

Osma anlı yönetimmidir.<br />

Vali MMithat<br />

Paşa a Bağdat’taa<br />

daha birçok<br />

reform yaapmıştır.<br />

Halkın<br />

ulaşımmını<br />

kolayla aştırmak içiin<br />

atlı tramvvay,<br />

nehir ulaşımı u içinn<br />

~ 10 ~

uharlı gemiler, devlet otoritesi karşısında aşiretlerin<br />

zapturapt altına alınması gibi önemli<br />

adımlar, Mithat Paşa’nın idarede büyük <strong>ve</strong> kudretli<br />

bir şahsiyet sahibi olduğunu ortaya koymuştur.<br />

Siyasî alanda yaptığı mücadele anlayışı<br />

tartışılabilir ise de, bu husus onun valilik yönetiminde<br />

gösterdiği başarıyı gölgeleyemez.<br />

Osmanlı yönetimi Bağdat gibi büyük merkezler<br />

dışında da matbaa kurdurmuştur. Irak’ta Basra,<br />

Musul <strong>ve</strong> Kerkük gibi önemli şehirler de bundan<br />

nasibini almıştır. Kerkük’te ilk Vilayet<br />

Matbaası H. 1296 yılında kurulmuştur. Bu tarihten<br />

sonra Kerkük’te Havadis gazetesi, Maarif<br />

<strong>ve</strong> Kevkeb-i Maarif adlı dergiler yayın hayatına<br />

girmiştir. İşgal sonrası Irak’ta Kerkük’te Nemce<br />

(daha sonra Kerkük adını almış), Teceddüd <strong>ve</strong><br />

ileri adlı gazeteler yayımlanmıştır.<br />

Krallık dönemi Kerkük, İleri, Afak, bazı periyodikler<br />

de yayımlanmış olmasına rağmen,<br />

Cumhuriyet döneminin başlangıcında Beşir<br />

gazetesi Kerkük’te yayın hayatına başlamıştır.<br />

Beşir’in yayımlanması ile birlikte Türkiye<br />

Türkçesini kullanan Irak Türkmenleri arasında<br />

dilde sadeleşme hareketi de başlamıştır. Ne var<br />

ki siyasî ortamın giderek gerilmesi sonucu bu<br />

gazete 26 <strong>sayı</strong> yayımlanabilmiş, dönemin aşırı<br />

şo<strong>ve</strong>nist <strong>ve</strong> militarist yönetimi bu gazeteyi kapattırmakla<br />

da kalmamış, yöneticilerini tutuklattırarak<br />

işkenceye tabi tutturmuş <strong>ve</strong> daha sonra<br />

sürgüne göndermiştir.<br />

1960 yılında Bağdat’ta kurulan Türkmen K<strong>ardeşlik</strong><br />

Kulübü (daha sonra Ocağı), Irak Türkmenlerinin<br />

tarihinde yeni bir miladın müjdecisi<br />

olmuştur. Bu milat Türkmenlerin Irak topraklarında<br />

varlığının simgesi olan bir <strong>kültür</strong>el <strong>ve</strong><br />

sosyal dayanışma kurumun doğuşu <strong>ve</strong> yürüyüşünün<br />

başlangıcı olmuştur.<br />

Türkmen K<strong>ardeşlik</strong> Ocağı’nın yaptığı birçok<br />

sosyal, <strong>kültür</strong>el, eğitimsel <strong>ve</strong> millî hizmetlerin<br />

yanında, özellikle K<strong>ardeşlik</strong> adında Türkçe <strong>ve</strong><br />

Arapça olarak yayımlanan bir dergi çıkararak,<br />

Irak Türkmenlerinin <strong>kültür</strong> tarihine büyük bir<br />

hizmeti ifa etmiştir.<br />

~ 11 ~<br />

K<strong>ardeşlik</strong> kısa süre içinde Telafer’den<br />

Mendeli’ye kadar uzanan bütün bir Irak Türkmen<br />

bölgesinin en çok aranan, en çok okunan<br />

<strong>ve</strong> en çok aranan bir dergi olmuştur. Bunun<br />

başlıca sebebi, bana kalırsa derginin hem muhtevasının<br />

zengin, hem de yayın politikasının<br />

başarılı olmasında aranmalıdır. Dergide yer alan<br />

yazılar ağırlıklı olarak Irak Türkmen <strong>edebiyat</strong>ı,<br />

<strong>kültür</strong>ü, folkloru <strong>ve</strong> <strong>sanat</strong>ı üzerine olmakla beraber,<br />

her <strong>sayı</strong>da genel <strong>kültür</strong> <strong>ve</strong> aktüel konularına<br />

da yer <strong>ve</strong>rilmiştir. Derginin Arapça bölümünde<br />

ise, bir yandan Arap aydınlarına hitap<br />

eden konular, diğer yandan Arap dünyasına<br />

Türkmenleri tanıtan yazılar çıkmıştır.<br />

K<strong>ardeşlik</strong> <strong>dergisi</strong>nin geniş halk kesimlerine<br />

ulaşmasını sağlayan diğer önemli bir özellik de,<br />

her <strong>sayı</strong>da yer alan bazen 2, bazen de 3-4 sayfadan<br />

oluşan mahallî haberlerdi. Bu haberler<br />

Telafer’den Mendeli’ye kadar uzanan bütün<br />

Türkmeneli bölgesini kapsamaktaydı. Böylece<br />

Telafer, Efkenni, Şeyh İbrahim, Reşidiye,<br />

Kazıye (Kadıköy), Karakoyunlu, Karayatağ,<br />

Selamiye, Şennif, Yarımca <strong>ve</strong> Göğçeli gibi Musul<br />

yöresinin bütün Türkmen köylerini; Erbil,<br />

Altunköprü, Kerkük, Tazehurmatu, Leylan,<br />

Tirkâlan, Kümbetler, Yayçı, Beşir, Tavuk,<br />

İmam Zeynelabidin, Tuzhurmatu, Kifri, Amirli,<br />

Bastamlı, Karanaz <strong>ve</strong> Biravcılı gibi bütün Bayat<br />

boyunun yaşadığı merkezleri, Hanekin,<br />

Şahraban, Kızrabat, Karağan, Karatepe,<br />

Mendeli, Kazaniye <strong>ve</strong> Bağdat’ta yaşayan<br />

Türkmen halkının doğum, ölüm, sünnet, nişan,<br />

düğün, açılış törenleri <strong>ve</strong> görevinde terfi gibi<br />

halkın tamamını kapsayan haberlere yer <strong>ve</strong>rilmiştir.<br />

Bu yüzden K<strong>ardeşlik</strong> <strong>dergisi</strong>nin her yeni<br />

<strong>sayı</strong>sı çıktığında, bütün Türkmen bölgeleri heyecanla<br />

kendi kasaba <strong>ve</strong>ya köyleri ile ilgili haberleri<br />

takip ederlerdi. Bundan dolayı da binlerce<br />

insan dergiye bağlanmış <strong>ve</strong> her <strong>sayı</strong>nın çıkışını<br />

dört gözle beklemişlerdi.<br />

Irak Türkmenleri kendi dillerinde eğitim <strong>ve</strong><br />

öğretim görmedikleri için K<strong>ardeşlik</strong>, Türkmen<br />

toplumu için bir açık okul durumuna yükselmiştir.<br />

Eski harflerle Türkçe olarak yayımlanan

K<strong>ardeşlik</strong>, bir süre yeni (Latin) harflerle de yayın<br />

yaparak, yüzlerce meraklı kişinin bu harflerle<br />

okuyup öğrenmesine imkân sağlamıştır. K<strong>ardeşlik</strong><br />

Irak’tan başka Türkiye, Azerbaycan <strong>ve</strong><br />

İran’a kadar gönderilmiş, Irak dışında da hem<br />

meraklıların, hem de gurbette yaşayan Türkmenlerin<br />

de tesellisi <strong>ve</strong> besleyicisi olmuştur.<br />

Ayrıca Türkiye’deki aydınların da ilgisini çeken<br />

dergi, Türkmen toplumunun dilini, <strong>edebiyat</strong> <strong>ve</strong><br />

folklorunu tanımak isteyenlerin de araştırma<br />

konusu olmuştur. Irak Türkmenlerinin davasına<br />

<strong>ve</strong> <strong>kültür</strong>üne ilgi <strong>ve</strong> sevgi duyan ünlü Bayrak<br />

Şairi rahmetli Arif Nihat Asya’nın millî duygu<br />

<strong>ve</strong> memleket sevgisi ile yüklü şiirlerinde Türkmenler<br />

<strong>ve</strong> Türkmen-eli’nin payitahtı Kerkük yer<br />

alırken, K<strong>ardeşlik</strong> <strong>dergisi</strong> bundan nasibini almıştır.<br />

Büyük şairin K<strong>ardeşlik</strong> <strong>dergisi</strong>ne iltifatını<br />

gösteren dörtlük şöyledir:<br />

Tashihine baskısına Kerküklü kardeşler bakar<br />

Tattırır tadarım onda hoyratların tadını<br />

Sınır demez yasak demez ırak demez gelir bana<br />

Kerkük’te bir dergim var “K<strong>ardeşlik</strong>/K<strong>ardeşlik</strong>”<br />

koydum adını<br />

K<strong>ardeşlik</strong> <strong>dergisi</strong>, Türkmen K<strong>ardeşlik</strong> Ocağı’nın<br />

yayın organı olarak uzun yıllar kendi öz<br />

kaynakları ile finanse edilmiş <strong>ve</strong> Türkmen halkının<br />

aidat <strong>ve</strong> bağışları ile varlığını sürdürmüştür.<br />

Bunun bir diğer anlamı şudur: K<strong>ardeşlik</strong><br />

<strong>dergisi</strong> gücünü ulusal kaynaktan <strong>ve</strong> kendi toplumunun<br />

desteğinden almıştır. Bu bakımdan<br />

başı dik <strong>ve</strong> yazıları millî fikir <strong>ve</strong> vicdandan<br />

doğmuştur. 1961’den 1978 yılına kadar, sadece<br />

Türkmen toplumunun hür <strong>ve</strong> bağımsız iradesi<br />

~ 12 ~<br />

ile yönetilen ocak <strong>ve</strong> dergi, daha sonra hükümet<br />

Baas yönetiminin kontrolü altında devam etmiştir.<br />

O tarihlerden itibaren doğrusu muntazam olarak<br />

takip etmekten mahrum kaldığım için, derginin<br />

seyri, muhtevası <strong>ve</strong> kalitesi hakkında sağlıklı<br />

bilgi sahibi değilim. Dolayısıyla bu hususta<br />

yorum yapmak benim açımdan mümkün değil.<br />

Irak’ın 2003 yılında uğradığı işgalden sonra<br />

dergiyi canlandırma hareketlerinin hızlandığını<br />

görüyoruz. Bu hususta zaman zaman bazı eleştiriler<br />

yapmak mümkün ise de, bunları burada<br />

<strong>sayı</strong>p dökmek doğru olmadığı gibi derginin<br />

ellinci yaş gününü kutlamak için kaleme alınan<br />

bu yazıda da münasip olmaz.<br />

Burada işaret edilebilecek en önemli husus,<br />

parlak bir geçmişe sahip olduğu kadar, en uzun<br />

ömürlü yayın organı olmakla da gurur duyulan<br />

K<strong>ardeşlik</strong>’in, Irak’ta en üstün, en kaliteli, muhtevası<br />

en zengin, tirajı en yüksek <strong>ve</strong> Türkmen<br />

toplumu içinde Türkçe-Arapça yayın yapan en<br />

düzeyli dergi olmasını arzu <strong>ve</strong> temenni etmektir.<br />

Sanırım bunu dilemek <strong>ve</strong> istemek de en doğal<br />

hakkımız <strong>sayı</strong>lır.<br />

Bu <strong>ve</strong>sileyle K<strong>ardeşlik</strong> <strong>dergisi</strong>nin ellinci yaşını<br />

kutlarken nice yüzüncü, yüz ellinci <strong>ve</strong> iki yüzüncü<br />

yıllara diyoruz.<br />

--------------<br />

*Suphi Saatçi: Prof. Dr./ İstanbul/ Mimar Sinan<br />

Güzel Sanatlar Üni<strong>ve</strong>rsitesi/ Redaktör yardımcısı.<br />

K<strong>ardeşlik</strong> <strong>dergisi</strong>nin ilk <strong>sayı</strong>sını yurttaşlarımızın ellerine sunarken<br />

sonsuz bir sevinç duymaktayız. K<strong>ardeşlik</strong> bu sözün taşıdığı bütün duyguları değerli okuyuculara<br />

ulaştırmak isterken, uzun çağlardan beri bu kutsal toprağın göğsünde yaşayan, savunması<br />

için kanlar döken, sevgisini candan daha üstün tutan yalnız Türkmenlere değil yurdumuzun<br />

her yurttaşına bu Kardeşliği bütün diri varlığıyla yaşatmak için elini uzatır. K<strong>ardeşlik</strong> bize iyiliği<br />

dokunan bilgileri artırmak ile yaymaya <strong>ve</strong> şimdiye kadar araştırılmamış, yayımlanmamış,<br />

saklanmış her milli varlığımızı belirtmeye, gelecek törelerimize bir iz olmak için çalışacaktır.<br />

Her yurttaşın bize bu konuda yardım etmesini bekliyoruz. (Editörün Yazısından: K<strong>ardeşlik</strong>:<br />

Yıl:1, Sayı:1, 1961)

K<br />

arrdeşlik<br />

derggisinin<br />

Türkkçe<br />

kısmı, ilk<br />

<strong>sayı</strong>sında an itibaren okuyucularrın<br />

dikkatini i çekmiş <strong>ve</strong>e<br />

çeekmektedir.<br />

Burada ilggi<br />

çeken neddir?<br />

DDikkat<br />

<strong>ve</strong> ilggi,<br />

bu iki keelime<br />

arasınnda<br />

farklı anlamlar a varrdır.<br />

Dikkatt<br />

duygularla a düşünceyii<br />

bir konu üzerine<br />

toplaamak<br />

demekktir,<br />

oysa illgi<br />

bir şeye karşı duyullan<br />

istek deemektir(1).<br />

Bu B iki kav-<br />

ramı bilimsel<br />

bir şekillde<br />

yorumlaamak,<br />

bilgi dünyasının amacı.<br />

Gerek “dikkkat”,<br />

gerekkse<br />

de “ilgi” ” K<strong>ardeşlik</strong> <strong>dergisi</strong>, öze ellikle de Tüürkçe<br />

kısmıı<br />

için söz ko onumuzdur. .<br />

Bilindiği üüzere<br />

Kardeeşlik<br />

dergissinin<br />

ilk sayyısı<br />

1961’in n Mayıs’ındda<br />

çıkmıştırr.<br />

Yani derginin<br />

ömrüü<br />

yarım asrıı<br />

tamamlammak<br />

üzereddir.<br />

Bir kerre<br />

bu dergi i K<strong>ardeşlik</strong>k<br />

Ocağın’ınn<br />

bir ürünü üdür. Ocakk<br />

ise1960’in Mayıs’ındaa<br />

Bağdat’taa<br />

kurulmuştuur.<br />

Ömrü ya arım asrın üüstündedir.<br />

HHer<br />

şeyin ta amamı baş-<br />

langıcındaddır.<br />

K<strong>ardeşlik</strong><br />

<strong>dergisi</strong> iilk<br />

<strong>sayı</strong>sınddan<br />

itibaren misyonu nnedir<br />

bilmiş,<br />

belirli çizg gilerle yolaa<br />

çıkmıştır. BBaşlangıçtaa<br />

Türkçe böölümünde<br />

OOsmanlı<br />

imla asını kullannmak<br />

zorunda<br />

kalmıştır r. Dergi birr<br />

sürü nedennlerden<br />

dolaayı<br />

yeni haarflere<br />

( Lattin<br />

harflerin ne ) geçme imkânını ssağlayamam<br />

mıştır. Dahaa<br />

sonra bu immlaya<br />

geçmmek<br />

için önnceleri<br />

birkaaç<br />

sayfa, za amanla tamm<br />

bir bölümm<br />

halinde ye eni imla ilee<br />

yazılar yayyımlamaya<br />

bbaşlamıştır.<br />

. Ancak 19771<br />

yılının Temmuz T ayıında<br />

eski reejimin,<br />

nede enleri belir-<br />

tilmeden, aaldığı<br />

bir kaarara<br />

göre dergide<br />

yeni harflerle ya azı yayımlaanmasını<br />

katti<br />

olarak yas saklamıştır. .<br />

Bu konudaa<br />

Dr. Mehmmet<br />

Ömer kkazancı<br />

şöylle<br />

der : “Tü ürkiye’de cuumhuriyetinn<br />

ilanından bir müddett<br />

sonra 1 Kaasım<br />

1928 taarihinde<br />

kabbul<br />

edilerekk<br />

yürürlüğe giren yeni Türk alfabeesini,<br />

Lozan n Antlaşma-<br />

sı sonucu TTürkiye’ninn<br />

dışında kaalan<br />

biz Irakk<br />

Türkleri her h ne kadarr<br />

kullanmakk<br />

isteysek de, d gelip ge-<br />

çen hükümmetler<br />

buna şiddetle karrşı<br />

çıktı”. EEski<br />

yazımd da birçok zoorluklar<br />

varddır.<br />

Örneğin n Sağır Kaff<br />

dediğimiz zorluklar yyanında<br />

zammanla<br />

yazımm<br />

şekli <strong>ve</strong>ya a imlası üzeerinde<br />

anlaşılmayan<br />

ye eni üretilenn<br />

sözcüklerinn<br />

değişik biiçimlerde<br />

yaazılışı<br />

<strong>ve</strong> diilimizde<br />

eği itim <strong>ve</strong>ren ookulların<br />

ollmamasında<br />

an bu konu-<br />

da cahil biir<br />

kuşağın yyetişmesi.<br />

TTürkiye<br />

bu zorlukları, yeni harflerri<br />

benimsemmekle<br />

arkas sındabırak- mış <strong>ve</strong> artıık<br />

bu sorunnlar<br />

bize kallmıştı.<br />

Aynı<br />

çözümü kullanmak k yyerine,<br />

bu soorun<br />

bizde kör bir dü-<br />

ğüme dönüüştü.<br />

Yeni iimla<br />

kurallaarı<br />

önerildi. Ancak kim msenin kimsseye<br />

sözü geçmediği<br />

iç çin önerilenn<br />

kurallara bbağlı<br />

kalanlaar<br />

olduğu ggibi,<br />

yerindeen<br />

reddederek<br />

Osmanlıı’dan<br />

kalan imla kurall lardan tavizz<br />

<strong>ve</strong>rmeyerekk<br />

yoluna deevam<br />

edenller<br />

de oldu. Böylece es ski imla daa<br />

bozuldu. OOrtaya<br />

karış şık bir imlaa<br />

çıkmış olldu.<br />

O ddenli<br />

karışık<br />

ki, baazı<br />

yazılar rı okumakk<br />

bu yüzzden<br />

mesele<br />

halene, ,<br />

~ 13 ~

düğüm çözzme<br />

haline dönüştü. BBu<br />

sorun TTürk<br />

men kültüürünü<br />

yeni bir tehlikeeyle<br />

daha kkarşı<br />

karşıya koyydu.<br />

Türkmen k<strong>kültür</strong><br />

<strong>ve</strong> eddebiyatının<br />

gerçek yollunu<br />

bulması <strong>ve</strong>e<br />

giderek ggelişmesi<br />

Ka<strong>ardeşlik</strong><br />

Occağı<br />

nın kuruluuşu<br />

<strong>ve</strong> çıkaardığı<br />

Kardeeşlik<br />

dergissinin<br />

gölgesindee<br />

gerçekleşmmiştir.<br />

Dergginin<br />

ilk sayyının<br />

Türkçe kısmı<br />

içerek bbakımından<br />

şöyleydi:<br />

1- Fuzzuli’nin<br />

MMatla<br />

İtikaddı,<br />

yazan: Ata<br />

Terrzibaşı.<br />

2- Bizzde<br />

<strong>ve</strong> diğerr<br />

milletlerdee<br />

mektep vaazife<br />

anllamı,<br />

yazan: : Musa Zeki<br />

Mustafa<br />

3- Follklor<br />

Araştırmaları.<br />

4- Edeebiyat<br />

<strong>ve</strong> Şiiir,<br />

yazan: AAli<br />

Marufoğğlu<br />

5- Sannatkârlarımıızı<br />

Tanıyalıım,<br />

yazan: Sait<br />

Sallih<br />

Türkmenn.<br />

6- Hooyratlar.<br />

7- Zammanın<br />

Yenni<br />

dönündee,<br />

yazan: RRıfat<br />

Yoolcu<br />

8- Kerkük’te<br />

Eskki<br />

Toylar, yyazan:<br />

Şakırr<br />

Sa-<br />

bır.<br />

Söz konussu<br />

çıkış bizzim<br />

kanımıızca<br />

sağlamm<br />

<strong>ve</strong><br />

isabetli birr<br />

başlangıçttı.<br />

Bir kere bu <strong>sayı</strong>ya kkatı<br />

lan yazarlar<br />

( Ata TTerzibaşı,<br />

AAli<br />

Marufooğlu,<br />

Şakır Sabıır,<br />

Rıfat Yoolcu<br />

) Irak TTürk<br />

edebiyyatı<br />

nın yetiştirrdiği<br />

– o döönemde<br />

<strong>ve</strong> şşimdi<br />

de - me<br />

darı-iftiharrlardır.<br />

Hâlbbuki<br />

bizim <strong>edebiyat</strong>ımmız<br />

o<br />

dönemde – 1960’larınn<br />

başlarındaa<br />

– zor, çetinn<br />

bir<br />

darboğazdaan<br />

geçiyorddu.<br />

K<strong>ardeşlik</strong> <strong>dergisi</strong> bir ürün olarakk<br />

o dönemlerde<br />

bir tetiklemme<br />

etkisi yaapmıştır,<br />

GGenellikle<br />

TTürk<br />

men <strong>kültür</strong>rünün,<br />

özelllikle<br />

de Türrkmen<br />

edebbiya<br />

tının yönüünü<br />

değiştirrmiştir.<br />

Birrçok<br />

yeni isim<br />

~ 14 ~<br />

kaz zandırmıştır, , dar alanddan<br />

çıkarmı ış geniş birr<br />

alan na getirmişttir.<br />

Bu yolu pekişştirmek<br />

içinn<br />

1964’te yeni harflii<br />

(La atin harfli) yyazılara<br />

yer <strong>ve</strong>rmiştir. İlk İ öncelerii<br />

tek bir sayfadaan<br />

oluşan buu<br />

yazılar, 19 970’lerde 5<br />

sayfaya<br />

yüksellmişti.<br />

İki yyazılış<br />

biçim mi ne kadarr<br />

zıt, çelişik göörünürse<br />

dee<br />

ileride aşılacak a birr<br />

prob blem görüünmekteydi.<br />

Nitekim bu alandaa<br />

birç çok çalışmaalar<br />

vardı, okulları olmamasına o a<br />

rağm men kıyıda köşede kallmış,<br />

bu çif fte çelişkiyii<br />

aşm mak çalışmaaları<br />

öne çıkkartılmıştı<br />

tâ<br />

gün gelipp<br />

derg giyi baştan sonuna kaadar<br />

yeni harflerle h çı-<br />

kart tmak söz kkonusuydu<br />

(yani Arpç ça kısmı <strong>ve</strong>e<br />

Tür rkçe kısmı ayrı ayrı dergi<br />

olarak çıkacaktı). .<br />

Am ma beklenmeeyen<br />

darba yukarıdan, Irak Tanı-<br />

tım <strong>ve</strong> Kültür Bakanındaan,<br />

1971’de e geldi. Birr<br />

emi irle dergide yeni harfleerle<br />

yayınla anan yazılarr<br />

yasaklandı.<br />

Buununla<br />

kalmmayıp<br />

eski im mla değişti-<br />

rilm meye çalıştıı.<br />

Amaç derrginin<br />

önün nü kesmek, ,<br />

Tür rkmen külttürünü<br />

balttalamak<br />

so onra Iraktaa<br />

Tür rk dilini yokk<br />

etmekti. NNitekim<br />

derg giyi çıkmazz<br />

sok kağa sokmakk,<br />

devlet yaanlıları<br />

tara afından üre-<br />

tilen n imla tipinne<br />

uymadıkllarıyla<br />

suçla amaktı dahaa<br />

son nra. Kısacassı<br />

ortalığa yyeni<br />

bir kar rgaşalık dü-<br />

şürm mek <strong>ve</strong> netiice<br />

itibarıylaa<br />

dili <strong>ve</strong> ede ebiyat zararr<br />

geti irmekti. 20003’de,<br />

eskki<br />

rejimin çökmesiylee<br />

birl likte bu soorunda<br />

toprrağa<br />

gömü ülmüş, yenii<br />

harf flere külliyyen<br />

geçilmişş<br />

<strong>ve</strong> dil <strong>ve</strong> e <strong>edebiyat</strong>ı-<br />

mız zın önü yeniiden<br />

açılmışştır.<br />

---- -------------------<br />

(1) Püsküllüüoğlu,<br />

Ali – Çağdaş Türk kçe Sözlük<br />

– Milliyyet<br />

Yayınları – İstanbul 1989<br />

– s<br />

213,3744

Dr. NNizameettin<br />

İb brahimmoğlu<br />

A<br />

sııl<br />

adı Mehmmet<br />

Hacı İzzzet<br />

Veli biin<br />

Recep’tir.<br />

Babasının<br />

mesleği oolan<br />

“Telci i” lakabıylaa<br />

taanınmaktayddı.<br />

1928 yılında<br />

Kerküük’ün<br />

Kory ya bölgesi SSarıkâhya<br />

mmahallesind<br />

de gözlerinii<br />

düünyaya<br />

açmmıştır.<br />

İlim se<strong>ve</strong>r, milliiyetper<strong>ve</strong>r<br />

<strong>ve</strong> v hanedan bir evde yeetişmiştir.<br />

Babası B Hacıı<br />

İzzet Kerkkük’ün<br />

sayggıdeğer<br />

isimmlerinden<br />

<strong>ve</strong>e<br />

İngilizlere e karşı müccadele<br />

<strong>ve</strong>rennlerin<br />

önde gelenlerin-<br />

den biriydii.<br />

Liseye kaddar<br />

eğitiminni<br />

Kerkük’tee<br />

tamamlammıştır.<br />

1950 yılında Bağğdat<br />

Üni<strong>ve</strong>rrsitesi,<br />

Huku ukFakülte- si’ne girereek,<br />

1954 yılında<br />

mezunn<br />

olmuştur. . 23 Eylül 1958 1 tarihinnde<br />

Kerkük’ ’te yayın ha ayatınabaş- layan Beşiir<br />

gazetesinii,<br />

arkadaşlaarı<br />

Avukat AAta<br />

Terziba aşı <strong>ve</strong> Avukkat<br />

Habip HHürmüzlü<br />

ile<br />

çıkarmış-<br />

lardır. İmtiiyaz<br />

sahipliğini<br />

ünlü kiitapçı<br />

Mehmmet<br />

Emin Asri A üstlenenn<br />

gazeteninn,<br />

kendisi so orumlumü- dürlüğünü, , Üstat Ata Terzibaşı TTürkçe<br />

bölüümünü,<br />

Üstat<br />

Habip ise<br />

Arapça bölümünü<br />

yü ürütmüşler-<br />

dir. Bu döörtlü<br />

grup arrasında<br />

her hangi bir göörüş<br />

ayrılığ ğı bulunmaddığından<br />

gazzete<br />

son say yısına kadarr<br />

muntazam olarak çıkaarılmıştır.<br />

16 Mart 19959<br />

tarihindde<br />

Kerkük İİstihbarat<br />

MMüdürü<br />

tara afından Afaak<br />

<strong>ve</strong> Kerküük<br />

gazeteler rinin başya-<br />

zarlarıyla bbirlikte<br />

özel<br />

bir toplanntıya<br />

çağırılmmış<br />

<strong>ve</strong> gaze etelerin iki dilde değill,<br />

Kürkçe de e eklenerekk<br />

üç dilde çıkarılması<br />

iistenmiştir.<br />

Teklifi redddeden<br />

başy yazarlara annında<br />

gazettelerin<br />

kapa atılma emrii<br />

<strong>ve</strong>rilmiştir.<br />

Böylece BBeşir<br />

gazeteesi<br />

17 Mart tarihinde çı ıkan 26. sayyısıyla<br />

yayıın<br />

hayatını noktalamak n k<br />

zorunda kaalmıştır.<br />

Meehmet<br />

Hacı İzzet saatleer<br />

sonra yak kalanmış, İnngilizlerle<br />

irrtibatı<br />

olduğ ğu iddiasıy-<br />

la Kut’a süürülmüştür.<br />

Üç ay sonnra<br />

çıkarılann<br />

genel afta an yararlanaarak<br />

Kerkükk’e<br />

dönmüş ştür. Ancakk<br />

tehdit devaam<br />

etmiştir.<br />

~ 15 ~

Karddeşlik’e<br />

Selamm<br />

Mehmmet<br />

Sadık<br />

Bu kutlamma<br />

şiiri Karrdeşlik<br />

derggisinin<br />

Mayyıs<br />

1961 tarihiinde<br />

çıkan birinci sayyısında<br />

yayıım<br />

lanmıştır. Türkmenllerin<br />

bütünn<br />

mutlu <strong>ve</strong> aacı<br />

münasebbetlerini<br />

kaaçırmadan<br />

şiir ile ifadde<br />

eden rahmmetli<br />

şairimmizin<br />

ruhunnu<br />

şad etmek<br />

için, derggimizin<br />

50. yyıl<br />

dönümüü<br />

dolayısıylla,<br />

burayaa<br />

alıyoruz.<br />

Bir cerride<br />

çıktı güün<br />

gibi onuun<br />

adı eha<br />

Sahibi gayet değeerli<br />

ciddi biir<br />

ehli <strong>ve</strong>fa<br />

Yükselirr<br />

millet cihaanda<br />

ilmi irfanı<br />

kadar<br />

Bir bire yyardım<br />

edeer<br />

vicdanı iimanı<br />

kadaar<br />

Halka karrşı<br />

sözde, tedbirde<br />

deerin<br />

tesiri var<br />

Tatlı tatlı söz eder heer<br />

bir zamaan<br />

ağyarı yyar<br />

Milleet<br />

etse doğrru<br />

birbiriylle<br />

ittihat<br />

Sayeyi feeyzi<br />

terakkkide<br />

bulur, onda muraat<br />

Her cerride<br />

milletinn<br />

her an lissanı<br />

hâlidirr<br />

Her kesiin<br />

bir tercüümanı<br />

feyzii<br />

istikbalidiir<br />

Bu ceride şöyle bir TTürkmenlerre<br />

<strong>ve</strong>rdi hayyat<br />

Her cihaattan<br />

bir biire<br />

karşı edderler<br />

iltifaat<br />

Okunurkken<br />

nutuklaar<br />

bu milletti<br />

tenvir eder<br />

Âleme kkarşı<br />

Irak’ ’ın fazlını takdir<br />

eder<br />

Çok yaşşasın<br />

günden<br />

güne heepsi<br />

bu günn<br />

Her biriniin<br />

gecesi güün,<br />

günleri olsun düğüün<br />

Yazdı Sadık intibbah-i<br />

milli bbu<br />

işarını<br />

İttihat için bu günnde<br />

neşredder<br />

asarını<br />

~ 16 ~<br />

Mehmet HHacı<br />

İzzet ddamadı<br />

mal lmüdürü Ha<br />

lil İbrahimm<br />

ile birlikt te<br />

14 Temmuz 1959<br />

Kerkükk<br />

katliamı sırasında s <strong>ve</strong>e<br />

ond dan sora daa,<br />

defalarca Bağdat’a <strong>ve</strong> v Küfe’yee<br />

sığı ınmak zoruunda<br />

kalmııştır.<br />

Altmışlı<br />

yıllardaa<br />

orta amın yumuuşamasındann<br />

sonra Bağ ğdat’ta yer--<br />

leşm meyi tercihh<br />

etmiş <strong>ve</strong>e<br />

Adalet Bakanlığına B a<br />

atan narak adliyye<br />

kâtibi ollarak<br />

çalışm maya başla--<br />

mış ştır. Bağdaat’ta<br />

bulunnurken<br />

196 60 yılındaa<br />

Tür rkmen K<strong>ardeşlik</strong><br />

Ocaağının<br />

kuruluşunda<br />

<strong>ve</strong>e<br />

196 61 yılında KK<strong>ardeşlik</strong><br />

deergisinin<br />

çıkarılmasın-<br />

da ciddi katkkısı<br />

olmuştuur.<br />

Dergini in sorumluu<br />

baş şyazarlığını yapmıştır. Bu görevd de 1963 yı-<br />

lınd da çıkarılann<br />

30. <strong>sayı</strong>yaa<br />

kadar devam<br />

ettiktenn<br />

son nra kendi issteğiyle<br />

ayrrılmıştır.<br />

Yetmişli<br />

yıl--<br />

lard da hâkim deerecesine<br />

yüüklemiştir.<br />

Bu görevinn<br />

bir kısmını Naasırıyye<br />

şehhrinde<br />

yerin ne getirmiş-<br />

tir. Emekliye ayrıldıktann<br />

sonra Tür rkiye’ye <strong>ve</strong>e<br />

ora adan da Holllanda’ya<br />

gööç<br />

etmiş, te ekrar Türki-<br />

ye’ ye dönmüş <strong>ve</strong> orada 20000’de<br />

<strong>ve</strong>fa at etmiştir.<br />

Me ehmet Hacı İzzet kabilliyetli<br />

bir yö önetici, ye-<br />

tenekli<br />

bir hukkukçu<br />

olmaasına<br />

<strong>ve</strong> Beşir<br />

gazetesii<br />

ile K<strong>ardeşlik</strong> d<strong>dergisi</strong>nin<br />

soorumlu<br />

müd dürlüklerinii<br />

yap pmasına kaarşın<br />

yazarllığa<br />

eğilim gösterme-<br />

miş ş, bunun yyerine<br />

diğeer<br />

imkânla arla milletee<br />

hizm met etmeyii<br />

ön görmüüştür.<br />

Saygı ı değer ho-<br />

cam mızı dergimmizin<br />

50. yıll<br />

dönümünd de rahmetlee<br />

anıy yor <strong>ve</strong> Allaahtan<br />

kendissine<br />

mağfire etler diliyo-<br />

ruz z.

Türkmenn’in<br />

<strong>kültür</strong> ocağı / Sön nmeyen parrlak<br />

çırağı<br />

Şarkı gaazel<br />

karabaağı<br />

/ Karda aşlık’tır* okkulumuz<br />

Şiir hoyrat<br />

güzel sözzler<br />

Dilimiz<br />

hep onu özler<br />

Üstündeddir<br />

bütün gözler<br />

Kardaşlık’tır<br />

okulummuz<br />

Dilimizi<br />

o öğrretti<br />

İİlimizi<br />

o öğrretti<br />

Hepimizi<br />

o öğrretti<br />

Kardaşlık’tır<br />

okulummuz<br />

Vatanda yyaydı<br />

Kardaaşlık<br />

Gökte bir aydı Kardaaşlık<br />

Yurda dollaydı<br />

Kardaaşlık<br />

Kardaşlık’tır<br />

okulummuz<br />

Telafer’ le Tuzhurmmatu<br />

Erbil’lee<br />

Tazehurmmatu<br />

Çağır duyssun<br />

tüm Bayyat’ı<br />

Kardaşlık’tır<br />

okulummuz<br />

Efkennni’yle<br />

Reşiddiye<br />

Göğçeeli’yle<br />

Selammiye<br />

Türkmen yyurdu<br />

Kazanniye<br />

Kardaşlık’tır<br />

okulummuz<br />

Karayattağ<br />

Altunkööprü<br />

Zap üstündde<br />

demir köprü<br />

Her<br />

yerden Tüürkmen<br />

köpürü<br />

Kardaşlık’tır<br />

okulummuz<br />

Kümbetler Yayçı Tirkââlan<br />

Tavuk Beşiir<br />

sonra Leyylan<br />

Sözzü<br />

Türkmenn<br />

özü Türkmman<br />

Kardaşlık’tır<br />

okulummuz<br />

Çardağlı Beşir Bastaamlı<br />

Tüürkmenler<br />

hher<br />

yerde naamlı<br />

Dergiimizin<br />

adı şanlı<br />

Kardaşlık’tır<br />

okulummuz<br />

~ 17 ~<br />

Ob balar ardı arrdınca<br />

Am mirli Kifri YYengice<br />

Çocuklar<br />

okurr<br />

Türkmencce<br />

Ka ardaşlık’tır ookulumuz<br />

Şey yh Faiz’i dinnle<br />

uslan<br />

Fuz zûlî’ye varıpp<br />

yaslan<br />

Gel<br />

sen de Türrkmence<br />

sesslen<br />

Ka ardaşlık’tır ookulumuz<br />

Me ehmet Sadıkk<br />

Hicrî Dedee<br />

Der rman olurlaar<br />

her derdee<br />

Türkmeneli’ndde<br />

her yerdee<br />

Ka ardaşlık’tır ookulumuz<br />

Nazım<br />

Refik EEsad<br />

Naip<br />

Tev vfik Celal AAli<br />

Saip<br />

Gel<br />

oku sen dee<br />

ol edip<br />

Ka ardaşlık’tır ookulumuz<br />

Ter rzibaşı her yyazanda<br />

İlim m irfan harmman<br />

onda<br />

O zaman z da buu<br />

zaman da<br />

Ka ardaşlık’tır ookulumuz<br />

Nes srin Erbil bu<br />

okuldan<br />

Sal lah Nevres aaynı<br />

yoldan<br />

Hepsi<br />

içti bu ppınardan<br />

Ka ardaşlık’tır ookulumuz<br />

Yaşı<br />

varınca ellliye<br />

Herkes<br />

okuyupp<br />

belleye<br />

Me evlam onu hhep<br />

kollaya<br />

Ka ardaşlık’tır ookulumuz<br />

Ellinci<br />

yaş kutlu<br />

olsun<br />

Her<br />

e<strong>ve</strong> Kardaaşlık<br />

dolsun<br />

Tar rih boyu abad<br />

kalsın<br />

Ka ardaşlık’tır ookulumuz<br />

---- --------------<br />

Kar rdaşlık: (Kerrkük<br />

şi<strong>ve</strong>siylle)<br />

K<strong>ardeşlik</strong> k

"Göörmedenn<br />

ölürsemm<br />

millettte<br />

ümit ettiğim e ffeyzi,<br />

Yazılsıın<br />

seng-ii<br />

kabrimme<br />

vatan mahzun n ben maahzun"<br />

“Nammık<br />

Kemal”<br />

M<br />

Milletimiz ddava<br />

adamlaarından<br />

alpeeren,<br />

yiğit <strong>ve</strong> v mert biriini<br />

daha yi-<br />

tirdi. 7 Maart<br />

2011 tariihinde<br />

Kerkkük’ten<br />

gele en haber çokk<br />

acıydı:<br />

-Başınız saağ<br />

olsun<br />

Telefonun öbür ucundda<br />

konuşan AAydın<br />

Kerkkük’tü<br />

-Kime? Deehşetle<br />

sorddum<br />

-Mevlüt Taaha<br />

Kayacı ömrünü sizze<br />

<strong>ve</strong>rdi.<br />

Öteden berri<br />

hasta oldduğunu,<br />

fakkat<br />

Türkiye’de<br />

yapılan n son tıbbi ggirişimlerinn<br />

iyi sonuçlaar<br />

getirdiğinni<br />

hem kenndisinden,<br />

hhem<br />

de ken ndisine her zaman, herr<br />

yerde refaakat<br />

eden TTürkmenéli<br />

gazetesininn<br />

başyazarı ı Sayın Neecat<br />

Kevserr<br />

dostumuzddan<br />

duymuşştum.<br />

Habeeri<br />

aldığım gün yüreği imin en ücrra<br />

köşesinee<br />

işleyen hüzzün,<br />

etrafı da alt üst eediyor<br />

gibimme<br />

geliyord du. Kara birr<br />

bulut sarı-<br />

yordu gökkyüzünü.<br />

Biir<br />

fırtına esiiyordu,<br />

yönnü<br />

belirsiz, her yeri tooza<br />

dumanaa<br />

bürüyen. ÜÜç<br />

gün üç ggece<br />

süren bu fırtına, KKerkük’e<br />

gitmemizi g v<strong>ve</strong><br />

merhumaa<br />

karşı üstümmüze<br />

düşenn<br />

görevi yeerine<br />

getirmmemizi<br />

eng gelliyordu. Bu yüzdenn<br />

artan hüznnümüzü,<br />

Tüürkmenéli<br />

TTV’sinden<br />

izlediğimiz z haberler az da olsaa<br />

şürüyordu. . Her kes oradaydı,<br />

heer<br />

kes yanınndaydı<br />

son yolculuğunna<br />

çıkarken. .<br />

Her kes tazziye<br />

merasiimindeydi.<br />

HHer<br />

kes birr<br />

son kez da aha onu sevvdiğini,<br />

ona, ,<br />

~ 18 ~

ömrü boyuunca<br />

millet uuğrunda<br />

bıkkmadan<br />

<strong>ve</strong>rr<br />

diği mücaadeleden<br />

doolayı<br />

teşekkkür<br />

etmeye<br />

gelmişti. BBu<br />

ona karşşı<br />

bir boyuun<br />

burcu idii.<br />

Her kesin yapması geerekirdi,<br />

herr<br />

kes de yaa<br />

pıyordu, mminnet<br />

beklemeden.<br />

Çüünkü<br />

mücaa<br />

dele <strong>ve</strong>rirkken,<br />

bir güün<br />

olsun bbile<br />

kendinii,<br />

kendi çıkaarlarını<br />

düşüünmemişti.<br />

Millet aşkıı,<br />

bir defa kaalbini<br />

sarmıış,<br />

bütün duuyu<br />

organlaa<br />

rına hâkimm<br />

olmuş, bbütün<br />

duyu organlarınnı<br />

denetimi aaltına<br />

almışttı.<br />

Bütün soohbetlerinde<br />

davadan, ddavanın<br />

deeğişik<br />

yönlerinden<br />

söz<br />

etmekteydii.<br />

Eğitimci olduğu içiin,<br />

Türkmenn<br />

eğitiminin gidişatını yyakından<br />

izzlemekteydii.<br />

Yeni harfleerle<br />

ders kittaplarının<br />

yyazılmasında<br />

katkılarda bulunmaktaaydı.<br />

Edebiyyatçı<br />

olduğuu<br />

için, Edebiiyatçılar<br />

Birliğinin<br />

bir ara başkann<br />

lığını yapmmış,<br />

daha sonra bu ggörevi<br />

genç<br />

dostlarına bırakmıştı. Kalem erbbabı<br />

olduğuu<br />

için durmaadan<br />

davayıı<br />

ilgilendireen<br />

bütün soo<br />

runlara kallemini<br />

dalddırmakta<br />

<strong>ve</strong> olumlu düü<br />

şünceler, oobjektif<br />

fikkirler<br />

ileri ssürmekteydii.<br />

Medyaya ââşıktı<br />

ayrıcaa.<br />

Kerkük ttelevizyonuu<br />

nun ilk aççılışında,<br />

göönüllü<br />

olarrak<br />

hem çee<br />

virmenlik hem de spiikerlik<br />

yapmmıştı.<br />

Sümeer<br />

FM radyosunun<br />

yayıına<br />

başlamaasıyla<br />

geneel<br />

yönetmenliğini<br />

üstlennmiş<br />

<strong>ve</strong> her şeyi yoluna<br />

koyduktan sonra yettiştirdiği<br />

ggenç<br />

kuşağa<br />

teslim etmmişti.<br />

Türkmmenéli<br />

gazete<br />

<strong>ve</strong> dergii<br />

sinde değişik<br />

görevleer<br />

alması <strong>ve</strong>e<br />

hele gençç<br />

ken, Kardeeşlik<br />

dergissini<br />

röportajjlar,<br />

hikâyee<br />

ler <strong>ve</strong> folkklorik<br />

çalışmmalarıyla<br />

süüslemesi,<br />

buu<br />

aşkın diğer<br />

belirtileri.<br />

Aslında mmedya<br />

çalışş<br />

malarına ddaha<br />

erkenn<br />

başlamıştıı.<br />

Bağdat’ta<br />

çıkan bazı Arapça deergi<br />

<strong>ve</strong> gazzetelerin,<br />

zaa<br />

man zamaan<br />

muhabirrliğini<br />

yapmmış,<br />

zamann<br />

zaman bu dergi <strong>ve</strong> ggazetelerde<br />

yazılar yaa<br />

yımlamıştıır.<br />

Öğretmeelik<br />

ile vazife<br />

hayatına<br />

başladı. Keendisi<br />

için bu görev ööyle<br />

kutsalddı<br />

ki, bir kaaç<br />

gez, davvaya<br />

inancıı<br />

yüzündenn,<br />

milli fikirlleri<br />

<strong>ve</strong> görrüşlerinden<br />

ötürü Kerr<br />

kük’ten uzzak<br />

bölgelerre,<br />

ücra köyylere<br />

sürgünn<br />

edilmesinee<br />

rağmen buu<br />

görevden vazgeçemee<br />

di. Gözü, bbir<br />

zamanlaar<br />

dört sıcakk<br />

ekmek all<br />

maya yetmmeyen<br />

maaştta<br />

değildi, ddoğru<br />

dürüsst<br />

Hayat tı boyunca milli görüşş<br />

<strong>ve</strong> prensip plerinden assla<br />

taviz <strong>ve</strong>rmeyen iidealist<br />

bir insan olan Kayacı dahha<br />

yirmi yıl edebiyaatımıza<br />

hizmmet<br />

edebilir rdi. Ama eccel<br />

yakasını<br />

salmadı.<br />

Ölüme ne çare var…. ..<br />

Müde ekkik bir yaazar<br />

olan raahmetli<br />

Kay yacı tenkit v<strong>ve</strong><br />

takyim m etme yaazılarında<br />

ççoğunlukla<br />

düğümlediiği<br />

ibarelerinde<br />

müteeaddit<br />

kavram<br />

<strong>ve</strong> mazm munlar yataar.<br />

O şiir rle pek ilgiilenmeyerekk<br />

<strong>sanat</strong>lı dü üz yazılarıyyla<br />

daima a milli görüüşü<br />

yansıtırdı.<br />

Yazı üslubu ü güzeel,<br />

mazm munu düşünndürücü<br />

idi.<br />

Daha doğ ğrusu hikâyye<br />

varı makalelerini m i okumaya başlayan kimse, k sonunna<br />

değin bitirmedenn<br />

bırakmazddı.<br />

Hala gön nüllerde yaşşa<br />

yan münev<strong>ve</strong>r m gaazeteci,<br />

emeekli<br />

öğretme en, Türkçe v<strong>ve</strong><br />

Arapç çada ünlü yyazar<br />

<strong>ve</strong> hızzlı<br />

mütercim m olan adaam<br />

sıfatı Mevlüt Taaha<br />

Kayacı’ ya Tanrıda an bol rahmmet<br />

<strong>ve</strong> ma ağfiret niyaz<br />

eder kalaanlarına<br />

uzu un ömür, edde<br />

biyatımıza<br />

<strong>ve</strong> izinden<br />

yürüyyen<br />

genç kalemlere k bbaş<br />

sağlığ ğı dilerim. GGömütü<br />

nurlla<br />

dolsun.<br />

Türkmenéli<br />

<strong>dergisi</strong>:<br />

<strong>sayı</strong>: 338/Mart<br />

20 011<br />

~ 19 ~

ir kuşak yetiştirmekteydi. Karnının kaygısını yaşamadı günlerin birinde. Fakat çocuklarını doyurmak<br />

için, maddi sıkıntılar yüzünden Emin/Altın Kalemler Kırtasiye <strong>ve</strong> Kütüphanesinde çırak olarak<br />

çalışmak zorunda kaldı bir ara. Bir emekli öğretmen olarak burada çalışmanın çektirdiği çileyi, etrafını<br />

saran kitaplarla yatıştırıyordu. Müşteri bulunmadığı zaman raflardan alır okurdu. Bıktı mı, her<br />

zaman yanında bulundurduğu Kuranı-ı Kerimi açar, okur, not alırdı. “Ve halaknel insane fi ahseni<br />

takvim” ayetine bayılırdı, açıklar, anlatırdı uzun uzun. “Bu ayette cenabı Allah yarattığı kullarıyla<br />

övünmekte, gurur duymaktadır “Ben” insanları en güzel, en görkemli bir surette yarattım demekte.<br />

Bu, insanın ne kadar kutsal bir yaratık olduğunu ayrıca göstermektedir. Kimsenin insana dokunma,<br />

zarar <strong>ve</strong>rme, zulmetme hakkı yoktur. Millete yapılan zulüm Allah’ı bile arşı âlâda incitir”. Buradan<br />

milletin hakkını savunmanın, milli bir görev, vicdanı bir görev olduğu gibi dini bir görev de olduğunu<br />

söyler dururdu. Bu tezi ömrünün sonuna kadar savundu.<br />

Kütüphanede ziyaretine gelen dostlarını, güler yüzle karşılardı hep. Kendi eliyle demlediği çaydan,<br />

yine kendi eliyle sardığı sigaradan ikram ederdi. Uzun bir zaman bu sarma sigaradan içmek zorunda<br />

kaldı, o maddi sıkıntı yüzünden. İşte yoksulluğun, kin püsküren kalemlerin, dava düşmanlarının<br />

yıkamadığı, o inancıyla güçlü insanı, zamanla yüreğinde biriken bu tütün kalıntıları yıktı.<br />

Zamanla Emin Kütüphanesi dostlar uğrağına dönüştü. Buranın odak notası kendisi idi. Hamza<br />

Hamacıoğlu, Nusret Merdan, Faruk Köprülü, Necat Kevser, Aydın Kerkük, Yaşar Meh-<br />

met, Celal Polat, Kemal Beyatlı <strong>ve</strong> onlarca<br />

diğer <strong>edebiyat</strong>çılar, kış olsun, yaz olsun,<br />

akşamleyin burada toplanırlardı. Her şeyden<br />

söz edilirdi burada. Sudan köpükten.<br />

Edebiyattan siyasetten. Milletin dertlerinden,<br />

milletin sorunlarından. Ancak şöyle<br />

açık saçık değil, ya kapalı ya fısıldayarak,<br />

ya da işi şakaya vurarak, duyan olur, ele<br />

<strong>ve</strong>ren olur diye. Kemal Beyatlı bir romanında<br />

hayranlıkla anlatır orayı, Emin kütüphanesi<br />

önünü <strong>ve</strong> o günleri.<br />

Hiç kendi yazdıklarının peşinde olmadı. Gitti,<br />

eserleri, dergiler, gazeteler arasında dağınık<br />

kaldı, kitaplaştırmayı düşünmedi. Bunun yerine,<br />

gençliği aydınlatacak eselerlere gününü<br />

gücünü <strong>ve</strong>rdi. Şehitleri Anarken, Vatan Şairi:<br />

Namık Kemal, Eğitimci Şair: Reşit Kazım<br />

Beyatlı adlı eserlerinden amaç, adına<br />

yaygınlık kazandırmak değildi, genç kuşağın<br />

önüne mücadeleci insanlarımızın çalışmalarından<br />

örnekler sergileyerek, onlara davanın<br />

doğru yolunu göstermekti. Bu yalnız bizim<br />

tespitimiz değildir. Üstat Ata Terzibaşı, Vatan<br />

Şairi: Namık Kemal eseri için yazdığı sunuş<br />

bölümünde bunun farkında olarak bakın neler<br />

söylemektedir. “bu hacmi küçük ama milli<br />

değeri büyük olan eserden<br />

~ 20 ~<br />

Merhum Üstat Mevlüt Taha<br />

Kayacı’nın Vefatına Tarih<br />

Cengiz Bayraktar<br />

Ağlıyor hep Türkmenéli ağlıyor kardeş bacı<br />

Ağlıyor erbabı kalem ağlıyor acı acı<br />

Yazdı son hikâyesini bugün Mevlüt Taha<br />

Vardı ebediyete en gözde araştırmacı<br />

Türk dili uğrunda biçilmez emeğine paha<br />

Aydındı aydın yetiştirmekti onun amacı<br />

Az gelir âleme böylesine aydın bir deha<br />

Hayret etti nice usta <strong>sanat</strong>çı üdebacı<br />

Helal edin hakkınızı okuyun bir Fatiha<br />

Şefaat eylesin şah Muhammet olsun aracı<br />

Bir elif eksik ile Bayraktar attı tarihin<br />

Yazısın tamamladı ah göçtü üstat Kayacı<br />

ىجاياق ذاتسأ ىدجوك هآ ىدلا مامت نيسيزاي

Üstat Ataa<br />

Terzibaşı ile<br />

Necat Kevsser<br />

Hastalığı sırra<br />

ssında<br />

kendissini<br />

eevinde<br />

ziyaret<br />

ederken<br />

sadece Irakk’ta<br />

yaşayann<br />

Türkmenller<br />

değil, ayynı<br />

zamanda a Namık Keemal’i<br />

se<strong>ve</strong>nn<br />

<strong>ve</strong> onun mefkûresini<br />

m i<br />

taşıyan, eddebi<br />

zevk saahibi<br />

bütün dünya Türkklerinin<br />

yara arlanacağı bbir<br />

hakikattiir”.<br />

Mehmet SSadık’ın<br />

şiirlerini<br />

kitapplaştırmaktaa<br />

gösterdiği i çaba da, aaynı<br />

doğrulttuda<br />

<strong>sayı</strong>lır. Üstat Ataa<br />

Terzibaşı <strong>ve</strong> Şekir SSabır<br />

Zabitt’ten<br />

Arapççaya<br />

çevirdi iği eserler dde,<br />

onlar gibbi<br />

bilinçleşt tiren, bilgi--<br />

lendiren, aaydınlatan<br />

eeserler.<br />

Karddeşlik<br />

dergiisinde<br />

dizi halinde h ilk yyayınladığı<br />

“Çoktan Az A <strong>ve</strong>ya De-<br />

nizden Dammla/<br />

Gayzüün<br />

min Fayyz/”<br />

yazılarıı<br />

da aynı ni itelikleri taşşımaktaydı.<br />

Anacak sa aç sakal karr<br />

beyazına kkarıştıktan<br />

ssonra<br />

dostlaarının<br />

ısrarı üzere, bir kısım k mini ööykülerini<br />

PPeltek<br />

Bab banın Sağırr<br />

Oğluna ÖÖğüdü<br />

adı aaltında<br />

Irakk<br />

Türkleri KKültür<br />

<strong>ve</strong> Yardımlaşm Y ma Derneği aracılığıyla a yayınladı. .<br />

Oysa dosyyalarca<br />

yayıımlanmamıış<br />

öyküleri olduğunu şahsen ş bilirrim.<br />

Doksaanlı<br />

yıllarda a görüşümüü<br />

almak içinn<br />

bunlardan Silik Çehrreler<br />

adlısıını<br />

bana em manet etmiştti.<br />

Elimde BBağdat’ta<br />

getirmiştim. g .<br />

Teknikçe bbaşka,<br />

anlattımca<br />

ayrı, kkonuları<br />

çarrpıcı<br />

öyküle erden oluşann<br />

o dosyayıı<br />

okuduktan n sonra ken--<br />

disine gerii<br />

<strong>ve</strong>rirken, yayınlamayya<br />

teşvik ettmiştim.<br />

Za amanı gelir diye yanıtt<br />

<strong>ve</strong>rmişti. Türkmenéli T i<br />

gazetesi büürosunda<br />

soon<br />

ziyaretlerrimin<br />

birindde<br />

kendisine e, o dosyayyı<br />

hatırlataraak:<br />

“işte zam manı geldi” ”<br />

demiştim. “getir Karddeşlik<br />

Ocağıı<br />

hesabına bbasalım”.<br />

Cevabı C hıçkıırıklıydı:<br />

“ittirdim,<br />

bilm mirem hardaa<br />

kaldılar, neece,<br />

harda iitirdim<br />

menn<br />

de bilmireem”.<br />

Parmağ ğımı ısırmışştım<br />

o sıradda.<br />

Keşke bana b <strong>ve</strong>rdiğii<br />

zaman koppyasını<br />

çeksseydim,<br />

bir nüshasını yyanımda<br />

sak klasaydım ddiye<br />

pişmannlık<br />

geçirmi iştim. Oku-<br />

duğum anddan<br />

aklımdaa<br />

kalan o öyykülerin<br />

birrinden<br />

söz etmiştim e kenndisine:<br />

“MMahkemeye<br />

hızlıadım- larla gidenn<br />

bir anne, üüst<br />

başı kirlii,<br />

burnu sümmüklü<br />

çocuğ ğunun kollaarından<br />

acımmasızca<br />

çek kereksürük- lüyordu. AAnnenin<br />

örtüündüğü<br />

renggi<br />

bozarık aaba,<br />

birkaç yerinden yaamalıklıydı,<br />

, giydiği las stikterlikli- ğin alt kısmmı<br />

kullanımmdan<br />

aşınaraak<br />

katlı bir kkâğıda<br />

dönü üşmüştü, üsst<br />

kimsi yıprranmıştı.<br />

Te elaşlıhalin- den, fikri kkarışık<br />

olduuğu<br />

pek belliydi.<br />

Bir şeekerci<br />

önün nden geçerkken,<br />

çocuk ddirendi,<br />

çıp plak ayağınıı<br />

tüm gücüyyle<br />

yere sürterek<br />

anneyii<br />

durdurmakk<br />

istedi. Ann neye yalvarrıyordu:<br />

-Dur nene, Allah sağ oolasan,<br />

poğuuva<br />

kurban, , bir şekerle eme al meniimcin…<br />

Bunu rahmmetliye<br />

anlaatırken<br />

hatırrlamıştı.<br />

Göözüyle<br />

görd düğü o mannzarayı<br />

en iince<br />

yanları ıyla kalemee<br />

alarak bir ookurun,<br />

araadan<br />

uzun bbir<br />

zamanın geçmesine rağmen, akklında<br />

kalmmasına<br />

sevin niyordu. Fa-<br />

kat bu gibii<br />

manzaralarrın<br />

ortadan kaybolmasıı<br />

yerine çoğ ğalmasındann,<br />

yüreğini aalev<br />

alıyor, yanıyordu.<br />

Hastalık vuurdu,<br />

şehit gitmedi demmeyin.<br />

Davva<br />

uğrunda kalbiyle, kaalemiyle,<br />

elliyle,<br />

diliyle e mücadelee<br />

<strong>ve</strong>rerek düüşen<br />

her yiğğit<br />

bir şehitttir.<br />

Mevül Taha Kayac cı eli öpüleesi,<br />

alnı öpüülesi<br />

bir ins sandı. Davaa<br />

çınarının ggörkemli<br />

birr<br />

yaprağıyddı.<br />

Kader emmretti,<br />

düşt tü. Adı kesiinlikle<br />

yıllaar<br />

yılı anılac cak. Ancakk<br />

yerini kim dolduracakk?<br />

Aramızdaan<br />

ayrılırkenn<br />

içimizi do olduran hüzznün<br />

asıl neddeni<br />

işte bu u. Yoksa bizz<br />

de, ölümdeen<br />

kaçınılmmaz,<br />

ölüm AAllah’ın<br />

emmri<br />

biliyoruz z <strong>ve</strong> yalnız merhuma ddeğil,<br />

bu mücadelenin<br />

m n<br />

başlangıcınndan<br />

günümmüze<br />

kadar şehit düşünn<br />

gönüldeşle erimize Allaah’tan<br />

gani gani rahme etler diliyo-<br />

ruz.<br />

~ 21 ~

Mevlüt<br />

M<br />

Tahha<br />

Kayacı, çağdaş Türrkmen<br />

kültü ü-<br />

rünün semmbollerindeen<br />

biriydi. BBütün<br />

ömrü ü<br />

nü inancınna<br />

uygun şeekilde<br />

yaşaddı.<br />

O samim mi<br />

bir Müslümman,<br />

millettine<br />

âşık, üllkücü<br />

<strong>ve</strong> taam<br />

anlamıyl la<br />

bir dava aadamıydı.<br />

GGençliğinden<br />

itibaren sson<br />

nefesin ne<br />

kadar davvası<br />

uğrundda<br />

çalıştı. 1960’larda, , Kerkük’ü ün<br />

Bulak mahallesinde<br />

kurduğu FFuzuli<br />

Kütüüphanesinde<br />

e,<br />

gençlere TTürkçe<br />

dili <strong>ve</strong> <strong>edebiyat</strong>tını<br />

öğretti. . Milleti içi in<br />

gerçek birr<br />

öğretmenddi.<br />

Irak’ta TTürkmen<br />

coğrafyası<br />

<strong>ve</strong> v<br />

yerleşim bölgeleri<br />

hakkkında<br />

ilk yyazıları<br />

kenddisi<br />

yazdı <strong>ve</strong> v<br />

k<strong>ardeşlik</strong> <strong>dergisi</strong>nde yayımladı.<br />

Türkmenn<br />

eğitimi <strong>ve</strong> v<br />

öğretimindde<br />

yeni harflerin kullanılmmasının<br />

il lk<br />

savunçularrındandı.<br />

Türkmenéli<br />

gazetesindee<br />

son yazısı<br />

bile Türkmmen<br />

eğitim iile<br />

ilgiliydi.<br />

Milletine âşıktı. Milli<br />

yetçi <strong>ve</strong> üllkücüydü<br />

bir<br />

insandı. BBu<br />

konuda çok anlam mlı<br />

yazılarla, doğru yoluu,<br />

toplumu ilgilendireen<br />

meselele er<br />

için Türkmmenéli<br />

gazeetesinde<br />

İzlenim<br />

adı v<strong>ve</strong>rdiği<br />

köşe e-<br />

sinde, olummlu<br />

çözüm v<strong>ve</strong><br />

düşünceller<br />

sunmuşttur.<br />

Açık sözlüüydü,<br />

içi dışşı<br />

gibi bir iinsandı,<br />

görrdüğü<br />

aksak k<br />

lıklar, yanllışlıklarla<br />

illgili<br />

ikazlarrını,<br />

Arkasıı<br />

Kınalı ad dlı<br />

köşesinde, Okumaz YYazıcı<br />

adı aaltında<br />

yayımmladı,<br />

anca ak<br />

herkes saamimiyetini<br />

bildiğinnden<br />

söyleediklerinden<br />

n,<br />

dıklarındann<br />

kimse allınmadı,<br />

çüünkü<br />

milli menfaat <strong>ve</strong> v<br />

lumun yyükselişi<br />

ttek<br />

amacııydı.<br />

Durmmak<br />

nedi ir,<br />

mak nedir, , yılmak neddir,<br />

yorulmmak<br />

nedir billmezdi.<br />

Has s-<br />

talığı sırassında,<br />

zorluuk<br />

çekerek, gazeteye ggelip,<br />

son çı<br />

kan tüm ssayfaların<br />

ttaslağını<br />

alıp<br />

satır sattır<br />

incelerd di.<br />

Türkçedenn<br />

Arapçaya <strong>ve</strong> Arapçadan<br />

Türkççeye<br />

yaptığ ğı<br />

~ 22 ~<br />

Mevvlüt<br />

Tahha<br />

Kaya acı ömrü<br />

boyunnca<br />

hiçbir baskıya boyun<br />

eğ-<br />

memiş<br />

<strong>ve</strong> değişik<br />

yönetim mlerinzul- müne karşı koymmuş;<br />

başı dik k alnı açık<br />

yaşammıştır.<br />

Naddide<br />

bir şahsiyetti. ş<br />

Görmmüş<br />

olduğu u bütün işk kence <strong>ve</strong><br />

acılara<br />

rağmen son nefesi ine kadar<br />

memleketi<br />

Kerkkük’ün<br />

top prağından<br />

ayrılmmamıştır.<br />

Titiz çalışmalarıyyla<br />

tanınan <strong>ve</strong> Türk-<br />

men k<strong>kültür</strong>üne<br />

<strong>ve</strong>ermiş<br />

olduğ ğu onlarca<br />

kitap, makale, aaraştırma,<br />

hikâye h <strong>ve</strong><br />

tercümmeleri<br />

ile yyeni<br />

nesle örnek ö ola-<br />

cak MMevlüt<br />

Tahaa<br />

Kayacı’nı ınaramız- dan ayyrılışı<br />

hepimmizi<br />

derinde enüzmüş- tür. Bu<br />

<strong>ve</strong>sileyle önce kendi i adıma <strong>ve</strong><br />

Türkmmen<br />

Basın KKonseyi<br />

adı ına kendi-<br />

sine AAllah’tan<br />

raahmet,<br />

değe erli ailesi,<br />

aziz ddostları<br />

<strong>ve</strong> ddava<br />

arkada aşlarına <strong>ve</strong><br />

Türkmmenéli<br />

düünyasına<br />

başsağlığı b<br />

dilerimm.<br />

Mekâânı<br />

cennet v<strong>ve</strong><br />

Türkmen toplumu-<br />

nun başı<br />

sağ olsuun.<br />

Kemal l Beyatlı<br />

Türkmeen<br />

Basın Konseyi K<br />

Genel Sekreteri

çevirilere iinsanoğlu<br />

hhayranlık<br />

duyardı. YYazıyı<br />

elinne<br />

alır,<br />

gözle okurr,<br />

Türkçesiini<br />

<strong>ve</strong>ya<br />

Arapçasınıı,<br />

yanında oturan<br />

düzeltmeciiye<br />

sesli olarak<br />

düzeltir, yyazdırırdı.<br />

İİki<br />

dilde<br />

de usta <strong>ve</strong>e<br />

bilgindi. UUsta<br />

bir<br />

gazeteciyddi<br />

ayrıca. Buu<br />

alanda<br />

bizim için bir rehber, , bir da-<br />

nışman, biir<br />

bilgi kayynağı<br />

<strong>ve</strong><br />

sözlüğümüüzdü.<br />

Dert dinlerdi,<br />

dert yanmmazdı,<br />

<strong>ve</strong>riirdi,<br />

al-<br />

mazdı, gözzü<br />

de, gönlüü<br />

de tok-<br />

tu; sözü özzü<br />

gibi, dışşı<br />

içi gi-<br />

biydi. Türrkmen<br />

hikâyye<br />

‘‘öy-<br />

kü’’ <strong>sanat</strong>ının<br />

gelişmmesi,<br />

bu-<br />

günkü haalini<br />

alması,<br />

yıllar<br />

öncesi, ka<strong>ardeşlik</strong><br />

deergisinde<br />

yaptığı ilkk<br />

ankete <strong>ve</strong>e<br />

dolayı-<br />

sıyla kenndisine<br />

boorçludur.<br />

Dokuz kittap<br />

yazdı, bunların<br />

yanında dda<br />

yurt içinde<br />

<strong>ve</strong><br />

Türk dünyyasında<br />

birççok<br />

der-<br />

gilerde yüzzlerce<br />

yazılları<br />

çıktı.<br />

‘‘Felek hher<br />

türlü esbâb-ı<br />

cefâsın topplasın<br />

gelsiin<br />

/ Dö-<br />

nersem kaahpeyim<br />

mmillet<br />

yo-<br />

lundan birr<br />

azimettenn’’<br />

diye<br />

coşkuyla seslenirdi<br />

toppluma.<br />

Kaybımız çok büyükk,<br />

acımız<br />

çok derin. Mevlüt Tahha<br />

Kaya-<br />

cı, Türkmmen<br />

Kültür, siyaset,<br />

düşünce allanında<br />

yerii<br />

kolayca<br />

doldurulmaayacak<br />

bir dava <strong>ve</strong><br />

<strong>kültür</strong> addamıydı.<br />

HHakkında<br />

neler söyleense<br />

azdır, nne<br />

denil-<br />

se, ne yazıılsa<br />

eksik kkalır.<br />

Nur<br />

içinde yatsın,<br />

mekânnı<br />

cennet<br />

olsun, Türrkmen<br />

topllumunun,<br />

ailesinin bbaşı<br />

sağolsuun.<br />

Allah<br />

sabırlık <strong>ve</strong>rrsin.<br />

Necaat<br />

Kevser<br />

Türkmenéli<br />

Gazetee<br />

<strong>ve</strong> Dergisi/<br />

BBaşyazarı<br />

İy yi Hüüzünnler<br />

r<br />

Rahmetli Mevlüt M Tahha<br />

Kayacı’nnın<br />

aziz anı ısına<br />

Alnına Kerkük’ün K n gökyüzüü<br />

Kale’nin n gölgesi yyansımış<br />

Öldüğün nde mutlaaka<br />

Sabahtı,<br />

Çılgın şa afakta tazeleniyorddu<br />

gökyüz zü<br />

Ve şafak kla değiyordu<br />

alnınna<br />

Yanı baş şında bir aağaç<br />

uyannıyordu<br />

Bir serçe e şaşkınlıkkla<br />

bakıyoordu<br />

Oradan kalkıp k oraya<br />

konaan<br />

arıya<br />

Pencerey yi açıyorddu<br />

genç bbir<br />

Türkm men<br />

kızı<br />

Göğü ku ucaklayıp getirdim sana<br />

Belki anl latırsın öllümlerin<br />

ggizini<br />

Nasıl gid dip bırakaabildin<br />

Kerkük’ ü, sevdikklerini<br />

Ve düşm manlara kkarşı<br />

öfkenin<br />

güzel lliğini?<br />

Ölüm ya akışmadı ssana<br />

ey doost<br />

Bol geldi i incecik bbedenine<br />

Hiç bir şey<br />

durduuramadı<br />

seeni<br />

Ne işkence<br />

günlerrinin<br />

dehşşeti<br />

Ne de yü üreğini oyan<br />

hüzünn<br />

Bir dava a için ya ölünür,<br />

yaa<br />

susulur<br />

Sen öğre ettin bizlerre<br />

Yaşaman nın ölümdden<br />

Kolay olm madığını! !<br />

~ 23 ~<br />

Nusrett<br />

Merddan

Alltun<br />

Kalem<br />

Kemmal<br />

Musstafa<br />

Daakuklu<br />

Mevlüt Tahha<br />

Altun Kalem<br />

Mevlüt Tahha<br />

Altun Kalem<br />

Ay yıldızzlı<br />

yüce alamm<br />

Onulmayaan<br />

bir yaraddır<br />

Bizde sızzı<br />

bizde elemm<br />

Edebiyatt<br />

bağında güül<br />

Besin dolu olgun sümmbül<br />

Terk eyleemiş<br />

yuvasını<br />

Şakır şakıır<br />

öten Bülbbül<br />

BBedenimizdden<br />

çıktı birr<br />

can<br />

Kan ağlatttı,<br />

bizleri kaan<br />

BBir<br />

gün sürgün<br />

bir gün hhapis<br />

Hiç görmeddi<br />

bir gün amman<br />

Sürümüzdeen<br />

bir koç ggitti<br />

Bizi mahzzun<br />

melül etti<br />

Çaresiz bir<br />

derde duççar<br />

Ölüm onna<br />

çatıp yettti<br />

Kafestenn<br />

uçtu bir kuuş<br />

YYorgun<br />

Argın<br />

dalgın Beeyhuş<br />

Hiç başını<br />

saf görmeedi<br />

Her an gammlı<br />

kaygıya tuş<br />

Ağacımızdaan<br />

uçtu bir Per<br />

Alıp gittti<br />

onu kader<br />

Şan şerefiin<br />

yük bağlaadı<br />

Bin emellle<br />

kıldı sefeer<br />

Dergilerdee<br />

sustu bir dil<br />

Gönüllerde<br />

ölmez sevvgil<br />

Mevlüt Taaha<br />

Kayacı’ ’yı<br />

UUnutmaksaa<br />

mümkün ddeğil<br />

~ 24 ~<br />

Acılarla A a Eskitttiğin<br />

Yıllar<br />

Bir ÖÖmür<br />

DDoldurdu<br />

u<br />

Hocamm<br />

Mevvlüt<br />

Taha KKayacı'ya<br />

Ayd dın Keerkük<br />

Gü ün olur tooz<br />

duman<br />

Ka aplar her yeri<br />

Gü ün olur innceden<br />

incceye<br />

Bir r yağmurr<br />

yağar<br />

Ya atıştırır heer<br />

şeyi<br />

Ne e toz kalırr<br />

ne dumaan<br />

Öy yledir bu hhayatın<br />

kkanunu<br />

ho ocam<br />

Ya az bırakırr<br />

kışa yeriin<br />

Son n bahara güze yeriin<br />

Am ma sen ölmmedin<br />

hoccam<br />

O sembolleş s şmiş yüzüün<br />

Gö örünmektte<br />

Kerkükk'ün<br />

her yerin-<br />

y<br />

de<br />

Bu ulak'ta kale’de<br />

Musalla'da<br />

Sar rıkahya’dda<br />

Am ma sen ölmmedin<br />

hoccam<br />

Ko okun halaa<br />

duyuyorr<br />

Kit taplarda gazetelerde<br />

Sen ni hala diimdik<br />

görrüyorum<br />

Gü üle güle<br />

Ey y yolların yorgunu<br />

Ho oşça kal sööz<br />

ustası<br />

Ağ ğalar ağassı<br />

Ka ayacı

Yolcu gitti göç etti bak ki bu fırtınaya<br />

Yük ağır son durakta rahmeyle divaneye<br />

Helal haramın bilen düşmez zindan haneye<br />

Bu yol gider uzun yol hep milletin yoludur<br />

Sağı solu gül çiçek sonu sevinç doludur.<br />

Petekte bal kurudu dediler şah göç etti<br />

Se<strong>ve</strong>nler tanıyanlar dad etti feryat etti<br />

Feleğin yazısıydı işte ettiğin etti<br />

Kader budur bozulmaz sabır <strong>ve</strong> sebat gerek<br />

Yaşamanın sonuydu, bitti emretti felek<br />

Neyleyeyim ona ki, diline düşman çıkar<br />

Dedelerden kalan tüm milli mirası yıkar<br />

Bir iz koymaz ardından, gözü kör gibi bakar<br />

Hamt olsun Allah’ıma abim biziçin taçtı<br />

Milletimiz yolunda mum oldu ışık saçtı<br />

Senin dalında benim dünyada gönlüm hoştur<br />

Sessiz dolaşıyorum, gören der ki sarhoştur<br />

Gözlerim kan ağlıyor görürken yerin boştur<br />

Dostlarımdan alıyor kalbim senin tadını<br />

Dünya boyu zikreder tarih senin adını<br />

Millet yurdun ciğeri<br />

İleri hep ileri<br />

Bir gül dalda solanda<br />

Gökte yüz gül göger<br />

Kayacı göç eyledi<br />

Bir daha dönmez geri<br />

Allah böyle yazmıştır<br />

Bozulamaz kaderi<br />

~ 25 ~<br />

Mevlüt Taha Kayacı Irak Türkmenlerinin<br />

önde gelen dava <strong>ve</strong> fikir adamıydı. Önceleri<br />

Kerkük’ün değişik okullarında öğretmen<br />

olarak görev yaptı. Kerkük’te 1971 yılında dikta<br />

rejim tarafından kapatılan Türkmen okullarını,<br />

protesto etmek için başlayan öğrenci boykotlarından<br />

dolayı 200’e yakın öğretmen ile<br />

beraber tutuklandı Yargılanmadan beraat etmesine<br />

rağmen, birçok öğretmen ile birlikte<br />

Irak’ın değişik yerlerine sürgün edildi. Türkmen<br />

davasına olan inancı, taşıdığı milliyetçi<br />

ideal <strong>ve</strong> düşünceleri yüzünden ömür boyu sıkıntı<br />

çekti <strong>ve</strong> sürekli haksızlıklara uğradı. Buna<br />

rağmen fikirlerinden bir zerre taviz <strong>ve</strong>rmeden<br />

mücadelesini sürdürdü. Tanınmış bir <strong>edebiyat</strong>çı,<br />

makale, hikâye, eleştiri, araştırma <strong>ve</strong> fikir<br />

yazıları ile ilgi çeken bir şahsiyetti. Türkmen<br />

Edebiyatçılar Birliği ile Irak Türkmen Basın<br />

Konseyi’nin de üyesi idi. En çok Türkmen folkloru<br />

üzerine araştırmalar yaptı. Yazı <strong>ve</strong> hikâyeleri,<br />

1960’lı yıllardan itibaren Bağdat’ta çıkan<br />

K<strong>ardeşlik</strong> <strong>dergisi</strong>nde yayımlandı. Namık Kemal,<br />

Mehmet Sadık <strong>ve</strong> Reşit Kâzım Beyatlı gibi<br />

biyografik eserleri; Şehitleri Anarken (derleme)<br />

<strong>ve</strong> Peltek Babanın Sağır Oğluna Öğüdü başlıklı<br />

küçük hikâyelerden oluşan kitapları basılmıştır.<br />

Ayrıca Irak Türkmenlerinin basın <strong>ve</strong> <strong>kültür</strong><br />

hayatı üzerine kaleme alınmış birkaç kitabı da<br />

Türkçeden Arapçaya çevirmiştir. Türkmenéli<br />

gazetesi <strong>ve</strong> <strong>dergisi</strong>nde köşe yazarlığı da yaptı.<br />

Dik duruşu, çevresine <strong>ve</strong> dava arkadaşlarına<br />

bağlılığı sayesinde her zaman takdir topladı.<br />

evli <strong>ve</strong> 6 çocuk babası idi. Vefatı, Türkmenéli<br />

dünyasında büyük üzüntü yarattı. Ailesi başta<br />

olmak üzere aziz <strong>ve</strong> değerli dava arkadaşımız<br />

Mevlüt Taha Kayacı’ya Allahtan rahmet dilerken,<br />

ailesine, dava arkadaşlarına <strong>ve</strong> bütün<br />

Türkmeneli camiasına baş sağlığı diliyoruz.<br />

Suphi Saatçi<br />

Kardaşlık <strong>dergisi</strong> editörü /<br />

İstanbul

S<br />

ekseenli<br />

yıllarınn<br />

sonlarına doğru idi. TTürkmen<br />

öy ykücülüğü ile ilgili büüyük<br />

bir pro ojeye başla-<br />

mışttım.<br />

Projede,<br />

Türkmenn<br />

öykücülüğğünü<br />

ayrıntı ılı olarak elee<br />

almayı düüşünüyordum<br />

m. Proje üçç<br />

genel<br />

bölümden<br />

oluşacakttı.<br />

Birinci bölümde<br />

öyk kücülüğümüüzün<br />

tarihçeesini<br />

tüm ay yrıntılarıylaa<br />

saptamaya çalışacak, ikinci bölümmde<br />

öykücüülerimizin<br />

büyük b bir grrubunu<br />

konnuşturmak<br />

yer y alacaktı. .<br />

Bu bölümdden<br />

amaç, günümüz TTürkmen<br />

öyykücülüğün<br />

nü ehli tarafından<br />

değeerlendirmek<br />

kle birlikte, ,<br />

sağladığı bbaşarıların<br />

nnasıl<br />

gerçekkleştiğinin<br />

kkimi<br />

yanların na vakıf olmmaktı.<br />

Oysaa<br />

üçüncü bö ölüm, öykü-<br />

cülüğümüzzün<br />

bibliyoggrafyasına<br />

ayrılacaktı. Türkmen <strong>edebiyat</strong>ı ççerçe<strong>ve</strong>si<br />

iççerisinde<br />

Tü ürkmenöy- kücülüğünüün<br />

tuttuğu yyerin<br />

genişlliğini<br />

belirleemek<br />

amacı ıyla yapılacaktı<br />

bu.<br />

Birinci böllüm<br />

ile üçünncü<br />

bölüm için çalışmaalarımı<br />

sürd dürürken, ikkinci<br />

bölümm<br />

için de haz zırlıklar gö--<br />

rüyordum. Mektuplarr<br />

yazıyordumm<br />

adlarını daha önced den belirleddiğim<br />

öyküccülerimize.<br />

Mektuplarıı<br />

uzun bir giiriş<br />

ile başlaatıyordum.<br />

Projenin booyutlarını,<br />

amaçlarını a içeriyordu<br />

bbu<br />

giriş. Me ektuba bağlıı<br />

bir kâğıda soruları sıraaladığım<br />

gibbi,<br />

öykücüllerimizden<br />

kendi k kalemmleriyle<br />

kenndi<br />

biyograf flarını yazıpp<br />

göndermellerini<br />

rica eetmeyi<br />

unuttmuyordum.<br />

Mektuplar rımızı ihmaal<br />

edenler oolduğu<br />

gibi,<br />

se<strong>ve</strong> se<strong>ve</strong>e<br />

karşılayaraak<br />

gecikmedden<br />

yanıtlayyanlar<br />

da azz<br />

değildi.<br />

Elimize deeğen<br />

mektupplardan<br />

yararlanarak,<br />

iişte<br />

1994 yılında<br />

“Türkkmen<br />

Öykkücülüğü<br />

– Konuşma-<br />

lar <strong>ve</strong> Örnnekler”<br />

kitaabımızı<br />

hazıırlayarak<br />

yaayınladık.<br />

Öykücü Ö dosttlarımızdan<br />

aldığımız omektupla- rın asıl nüsshaları<br />

hala bizde duyuuyor.<br />

Ara sıra<br />

çıkarıyor ruz gözden geçiriyoruzz.<br />

Seksenli yıllarda y bü-<br />

tün o bilinnen<br />

<strong>ve</strong> bilinmmeyen<br />

baskkılara<br />

karşınn<br />

insanlarım mızın canlılıık<br />

ile dinammikliğinin<br />

özlemini<br />

ya-<br />

şıyorum yyeniden.<br />

Öyykücü<br />

dostllarımızın<br />

küültür<br />

kayna aklarıyla küültür<br />

seviyeelerinin<br />

birb birinden nee<br />

denli farklıı<br />

olduğununn<br />

ayrıca bir kez daha ayyrımına<br />

varı ıyorum.<br />

26

Bize gelen mektuplar arasında en dikkat çekicisi,<br />

rahmetli değerimiz Mevlüt Taha Kayacı’dan<br />

8. 8. 1989 tarihinde almış olduğumuz<br />

mektuptur. Kayacı söz konusu o mektupta<br />

kendisi hakkında, hiçbir kaynaktan elde edemeyeceğimiz<br />

bilgileri sergilediği gibi, yaşam<br />

öyküsünün birçok yanını kamera gücü taşıyan<br />

bir incelikle betimlemektedir. Birçok yanını<br />

dedim, her yanını demedim. Çünkü o günlerde<br />

her şeyden söz etmek olanaksızdı. Kayacı’yı<br />

yakından tanıyanlar, ülkücülüğünden, milliyetçiliğinden<br />

ötürü kaç kez hapse atıldığını, sürgüne<br />

gönderildiğini epeyi bilirler.<br />

Kayacı, altmışlı yıllardan başlayarak, bir yandan<br />

röportajlar yapmakta, öbür yandan folklorumuzun<br />

kimi yanlarını aydınlatmakta <strong>ve</strong> ayrıca<br />

öykücülüğümüzü canlandırmak için kimi güzel<br />

öykülere imzasını atmaktaydı. Yazılarını, o zamanlar<br />

tek yayın organımız olan K<strong>ardeşlik</strong> <strong>dergisi</strong>nden<br />

hayranlıkla izliyor <strong>ve</strong> bu hayranlığın<br />

<strong>ve</strong>rdiği esinlikle Kayacı için kafamda özel bir<br />

portre çiziyordum. Uzun boylu olduğunu, yürürken<br />

sert adımlarla yere vurduğunu, konuşurken<br />

yüksek sesle, gür sesle konuştuğunu, kalafatlı,<br />

az şişman olduğunu tasarlıyor, tahmin<br />

ediyordum. Bu tasarılar ile o tahminleri Kayacı’nın<br />

yazılarındaki vurucu, çarpıcı görüşlerine,<br />

akıcı, selis, seyyal <strong>ve</strong> düzgün diline yaslanarak<br />

yapıyordum.<br />

Gel zaman git zaman, bir gün rahmetli babam,<br />

rahmetli Mevlüt Taha Kayacı’yı tanıtmıştı bana.<br />

Babamla Kazancılar Sokağının başında duruyorduk<br />

bir akşamüstü. Kayacı geçerek selam<br />

<strong>ve</strong>rdi. Koltuğu altında birkaç kitap, birkaç gazete<br />

vardı.<br />

- “Bunu tanısan”…diye sordu babam,<br />

gözleriyle geçen adamı değil, elindeki<br />

kitap <strong>ve</strong> gazeteleri gösterir gibi. Yanıt<br />

beklemeden…<br />

- “Taha Kayacı’nın oğludu(r)”…Hangi<br />

Taha Kayacı diye sormama fırsat <strong>ve</strong>rmeyen<br />

babam… “K<strong>ardeşlik</strong> mecellesinde<br />

yazı yazar” diye ekledi.<br />

~ 27 ~<br />

Tanımıştım hemen. O tarihlerde K<strong>ardeşlik</strong> <strong>dergisi</strong>nde<br />

yazı yazanlara büyük bir saygı gözüyle<br />

bakar dururdu millet. Zira K<strong>ardeşlik</strong> Ocağına<br />

üye olmak, K<strong>ardeşlik</strong> <strong>dergisi</strong>ne abone olmak bir<br />

tür ülkücülük, bir tür milliyetçilikti. Babam<br />

okuryazarlığı olmamasına karşın, Ocağa üye,<br />

dergiye aboneydi. Dergiden babama gelen <strong>sayı</strong>ları<br />

bize okutur, bizden dinlerdi. İşte oradan<br />

<strong>edebiyat</strong>ımızı tanıdığımı, <strong>edebiyat</strong> sevgisinin<br />

içime sızdığını, <strong>edebiyat</strong>çılarımıza karşı saygı<br />

<strong>ve</strong> bağlılığın başlayıp zamanla arttığını söyleyebilirim.<br />

O günden itibaren Kayacı için kafamda<br />

çizdiğim portreden vazgeçmek zorunda<br />

kaldım. Kayacı şişman değil zayıf, uzun boylu<br />

değil kısa, konuşurken yüksek sesle değil, dingin<br />

konuşan, ağır başlı, fikir sahibi, <strong>kültür</strong> sahibi,<br />

kalem erbabı, <strong>edebiyat</strong>ın, <strong>edebiyat</strong>çının ne<br />

demek olduğunu üst boyutta algılayan, özgün<br />

konuşma <strong>ve</strong> yazılarıyla her kesin saygısını kazanan<br />

bir insandı. Kayacı’yı yakından tanıyanlar<br />

onu bu özelliklerinden dolayı sevdiler <strong>ve</strong><br />

aramızdan 7 Mart 1911 tarihinde ayrıldıysa bile<br />

sevmeye devam edecekler.<br />

Kayacı, aşağıya aldığımız, sözü geçen mektupta,<br />

kendini, yaşam öyküsünü, pürüzsüz olarak<br />

anlatırken, söz arasında <strong>kültür</strong>el karakterini<br />

oluşturan kaynaklara da yer yer işaret etmeyi<br />

ihmal etmemiştir. Mektubun metni şöyle:<br />

“ Sayın Mehmet Ömer Kazancı Kardeşim:<br />

Saygı <strong>ve</strong> sevgiler….<br />

İsteğiniz üzerine şu satırları karalıyorum. Gül<br />

hatırınız olmasa bu tür böbürlenme, övünme<br />

içeren yollara gelemem. Böyle nazikçe ağzımı<br />

açtığınıza göre, başarılı bir gazeteci olabilirsiniz<br />

diye düşünüyorum.<br />

Efendim: ilk aya çıkan Amerikalı uzay<br />

Armstrong, arkada bıraktığımız yirmi yıl boyunca<br />

insanlık tarihinde en büyük başarıyı sağlamışken,<br />

henüz bir demekte bulunmamış, resmini<br />

dağıtmamışken, <strong>edebiyat</strong>çı adayı olmayı<br />

özleyen birinin böyle yaşamını anlatma çabasında<br />

bulunuşu, bir cesarettir doğrusu.<br />

Efendim: bendeleri Mevlüt Taha Molla Mevlüt<br />

Ali Meyti, 2 Mayıs 1941 tarihinde kiralık bir

konutta, kavgalar kasırgasıyla çalkalana gelen<br />

dünyaya düşmüşüm. Babam da, annem de, hem<br />

babadan hem anneden öksüz büyümüşler.<br />

İngilizlere karşı direnmenin ilk gününde kurşun<br />

yağmuru altında dünyaya gelişimin yüzünden<br />

rahmetli annem her zaman beni uğursuzlukla<br />

suçlar <strong>ve</strong> kınardı. Şu uğursuzluk adım atışıma<br />

ayak uydura gelmiştir. Sünnet oluşumun üçüncü<br />

gününde şehit Salah Kayacı ile şakalaşırken,<br />

yaram kanadı. 1947 nüfus <strong>sayı</strong>mı günü olduğundan,<br />

sokağa çıkma yasağı ilan edilmişti.<br />

İkindiden sonra beni sünnetçiye götüren annemin<br />

alnı, sünnetçinin yarım indirilen dükkân<br />

kepeneğine takılmış, yarılmıştı. Berber Şükür,<br />

iki yarayı bir arada ilaç etmek zorunda kalmıştı.<br />

1959 yılı 14 Temmuz gününde aleyhimize açılan<br />

yok etme sırasında üç kez ölümün pençesinden<br />

sıyrılmıştım. Bunlar iradem dışındaki<br />

olaylar.<br />

Bugün Bulak mahallesinde Tıkana evi olarak<br />

anılan ev, ben anneden olduğum günlerde Emine<br />

Kıspıl adında bir kadınmış. Şu kadın çok<br />

kopuk biriymiş. Topraklar aşınır diye damda<br />

yazın uyumayı, kışın çamaşır sermeyi yasaklarmış.<br />

Annem de babam da dayılarının divanhaneli<br />

evlerinde yetişmişler. Burada halk <strong>edebiyat</strong>ı<br />

türlerinden zengin bir hazine edinmişler. Rahmetli<br />

annem sözü dinlenen, konuşması tatlı idi.<br />

Bizi kınamak, öğütmek <strong>ve</strong>ya hırpalamak üzere<br />

harcadığı atasözlerinden, ortaokul öğrencisi<br />

iken, derlediğim bir defteri hala saklı tutmaktayım.<br />

İlkokula dokuz yaşında şair Sait Besim Demirci’nin<br />

ısrar üzerine yazıldım. Okuldan önce<br />

camiye gönderildim ise de, orada bir gün doldurmadan<br />

kaçtım, hocanın zorbalığı, acımazlık<br />

taşan davranışı yüzünden..<br />

İlkokulda iken, Türkçe imlasının bazı özelliklerini<br />

Sait Besim hocamızdan öğrendim. Okuduğumuz<br />

okulun yapısındaki öteki okulda rahmetli<br />

Reşit Kazım öğretmen idi. Baba kişi, baba<br />

adam öğrencilerine şarkılar öğretir, aklımızın<br />

ermediği, alışmadığı biçimde davranırdı. Bu<br />

~ 28 ~<br />

yüzden onlar sabahçı oldukları günler, okula<br />

erken gidenler olurdu, Reşit Kazım’ın öğrencilerinden<br />

şarkı, türkü öğrenmek üzere…<br />

Dördüncü sınıfta iken, Kuran-î Kerimi hatmettim,<br />

bahar <strong>ve</strong> yaz tatilleri arasında. Tuhaf şu ki,<br />

hocadaki kalfam sevimli bir kız idi. Aramızdaki<br />

yaş farkına rağmen ona hala da hayranlık duyarım.<br />

Bir ara bize öğretmenlik yapan Tuzlu Nazım<br />

Abdullah hocamız, konuşma dilimizde yabancı<br />

sözler kullanmamız yüzünden bize kızdığı için<br />

sözlere özen <strong>ve</strong>rmeyi aşılamıştı. Arapça öğrenmemi<br />

de ona borçluyum.<br />

İlkokulu ikincilikle geçtim. Ama Dar-ülmuallimin’den<br />

mezun olurken, en geri öğrenci<br />

bendim. Bu yüzden en uzak köye <strong>ve</strong>rildim.<br />

Geceleri babamın kah<strong>ve</strong>sinde kitaplar okunurdu.<br />

Bunu işin ehli adamlar yapardı. Bunlar ses<br />

<strong>sanat</strong>kârı Ahmet Buzava, Toprakçı Molla Sait,<br />

Mustafa Gökkaya’nın ağabeyi Mehmet<br />

Gökkaya. Bunların her birinin bir özelliği vardı.<br />

Çakıcı, sarıcı okunanların bir bölümünü ben<br />

ezbere alır, sabahleyin okulda aynı jest <strong>ve</strong> eda<br />

ile öğretmenlerin teşviki ile okurdum. Kah<strong>ve</strong>mizin<br />

eşiğinde oturan (… ) eski Külhanbeylerin<br />

tek kişi idi. İstanbul Türkçesiyle çocukları öğütür,<br />

Şstanbul gazeteleri okurdu.<br />

Okumaya he<strong>ve</strong>slenişim kah<strong>ve</strong>mize uğrayanlardan<br />

iki kişinin okudukları gazeteleri katlayıp<br />

bırakmalarından başlamıştı. Ben atılan gazetelerle<br />

uğraşır sökmeye koyulurdum. Bu yüzden<br />

imtihanlarda Arapça dersinde Mehfuzat <strong>ve</strong> Kavait’ten<br />

sonra defterin artakalan bölümünü inşa<br />

ile doldururdum. Dar-ül-Muallimin’de hitabe<br />

yarışmasına katıldım <strong>ve</strong> ikinciliği sağladım.<br />

Dar-ül-muallimin’e 1959 yılında girdim. Mehmet<br />

Tahir Tevfik Bağdat’ta çıkarmakta olduğu<br />

“El-Vatan” gazetesinin büyük bölümünü Kerkük<br />

katliamına ayırmıştı. Ben bu hususta bir<br />

şeyler karaladım, o düzeltir <strong>ve</strong> adsız olarak yayınladı.<br />

Gazetenin muhabirliğini de yapıyordum.<br />

Bana bol dergi <strong>ve</strong> gazeteler gönderdi.<br />

Dar-ül-Muallimin’de okumak dendi mi tembelhane<br />

anılırdı. Ben de yazmaya kendimi <strong>ve</strong>rmek

için ooraya<br />

yazılddım.<br />

Ama bu okkula<br />

ilk girddiğim<br />

gün aaldığım<br />

telggraf-<br />

ta gazeteniin<br />

durduğunnu<br />

<strong>ve</strong> Sayıın<br />

Mehmet Ta-<br />

hir’i Nasırrıyya’ya<br />

uzzaklaştırıldığğını<br />

öğrenddim.<br />

Akrabamızz<br />

oluşu yüzzünden<br />

Meehmet<br />

Tahiir’in<br />

bana çok yyararı<br />

olmuuştu.<br />

Her zzaman<br />

bize uğ-<br />

rardı. Hemm<br />

teşvik edeerdi,<br />

hem dee<br />

denemelerrimi<br />

gözden geçirirdi,<br />

düzeltirdi.<br />

Hazzırlamış<br />

oldduğu<br />

Türkçe-Arapça<br />

sözlüğğü<br />

bana tevdi<br />

etmişti, yyeni<br />

türetilen söözcükleri<br />

annlamamı<br />

istemişti.<br />

Buu<br />

sa-<br />

yede sözlüüğü<br />

baştan başa incellemek<br />

zoruunda<br />

kalmış <strong>ve</strong> ppek<br />

yararlannmıştım.<br />

Dünya edeebiyat<br />

eserllerini<br />

daha çok Kahiree’de<br />

çıkmakta oolan,<br />

kitaplları<br />

özetleyyen<br />

Hilmi MMu<br />

rat’ın “Kitabi”<br />

aylıkk<br />

<strong>dergisi</strong>ndden<br />

izlemiştim.<br />

Hüseyin RRahmi,<br />

Reşşat<br />

Nuri’nin<br />

eserleri pek<br />

yaygındı. Kitap bulmmayınca,<br />

baazılarını<br />

tekkrar<br />

okumuştumm.<br />

Divan edebbiyatını<br />

Burrhan<br />

Celal bbey<br />

<strong>ve</strong> rahmmetli<br />

Mehmet Saadık’tan<br />

öğğrendim.<br />

Tasavvuf<br />

sırlaarını<br />

Reşit Ali Dakuklu v<strong>ve</strong><br />

Abdulhaakim<br />

Reji’dden.<br />

~ 29 ~<br />

Dostluk<br />

kurduuğuma<br />

pek m<br />

duğ ğum hocammız<br />

Ata Terz<br />

etm miştir. Her insanı yüz<br />

den nleri ondan öğrendim. Ö<br />

ler <strong>ve</strong> uygulammaya<br />

uğraşır<br />

Mo olla Abdülmmecit<br />

Kut<br />

aralıklı<br />

izlerdimm.<br />

Türkçed<br />

bul lduğumdan serbest şiir<br />

rım mda her zamman<br />

toplumu<br />

de, Hikâyeye hhe<strong>ve</strong>slenişim<br />

luk k doldurmaddan<br />

doğmu<br />

ruh huma <strong>ve</strong> çallışma<br />

tarzım<br />

le, bilmediğimm<br />

nedenler<br />

Çeh hreler hikââyeler<br />

taslağ<br />

niğ ği serbest şiirleri<br />

denem<br />

tırd dığım kitapplarda<br />

başk<br />

ayd dınlatmaya, yansıtmay<br />

teneksizlik<br />

<strong>ve</strong>yya<br />

güçsüzlü<br />

çab balarını değğerlendirme<br />

yıll larda aydınllarımızın<br />

çı<br />

yüz zünden hallkın<br />

sorunla<br />

uğr raşmaktan uuzak<br />

kaldım<br />

Önce<br />

Arapça olarak yazm<br />

Vat tan” “Küllüüşey”<br />

muhab<br />

yaz zılarım çıktıı.<br />

“El beled<br />

der rgilerinde dee,<br />

“El Mua<br />

sind de de bir çevrim.<br />

Yaz<br />

lik gergisinde yayımlanm<br />

nın nda Koçak Gürşatgil,<br />

Erb bil takma aadlarla<br />

orad<br />

Kap palı adlarlaa<br />

çıkan yaz<br />

kun nduğum yook.<br />

Bir ara<br />

“Ira ak” gazetessinin<br />

yazı iş<br />

bir türlü uzlaşmadık,<br />

a<br />

Baş şka yerlere yazı yazdı<br />

lem mik yalanlaar<br />

Tür rkmence <strong>ve</strong><br />

cüm me yaptım.<br />

edilişimden<br />

ön<br />

kov vuldum. Te<br />

yar rarlandım.<br />

1.10.1961<br />

tarih<br />

mak ktayım.<br />

Sem mava’nın<br />

1 mutluluk du uymakta ol-<br />

zibaşı, bana a kılavuzluk<br />

zeyselliğe götüren g ne-<br />

Öğütlerini titizlikle t iz-<br />

rım.<br />

tupzade’nin derslerini<br />

de ilk denem mem, kolay<br />

olmuştu. Karalamala- K<br />

un yararı, id dealipeşin- m <strong>edebiyat</strong>ı ımızdaboş- uştu. Yazını ın bu türü,<br />

ma pek uygu un düşmek-<br />

rle ara <strong>ve</strong>r rdim. Silik<br />

ğım durmak kta, bit ye-<br />

melerim yan nında.Bas- kalarının ya aratıcılığını<br />

a özenmişti im. Bu yeükten<br />

değil, , <strong>ve</strong>renlerin<br />

e inancındandır.<br />

Son<br />

kardıkları karışıklıklar k<br />

arı ile ilgi ilenmekten,<br />

m.<br />

maya başlam mıştım. “El<br />

birliğini yap ptım. Orada<br />

d” “El Tura as El Şabi”<br />

allüm El Ce edid” dergi-<br />

zılarımın çoğu<br />

Kardeş-<br />

mıştır. Açık k adım ya-<br />

M. T., M. K., Nimet<br />

da yazılarım m çıkmıştı.<br />

zılarımda ki imseye do-<br />

a Şakir Zabit<br />

Beyin<br />

şlerini yürü üttüm. Ama<br />

anlaşmadık, , bıraktım.<br />

ığım yok. İddialar İ po-<br />

. Kerkükk<br />

televizyo onunda ilk<br />

erilişi gününnde<br />

gönüllü ü olarak ter-<br />

1972 yılınnda<br />

Sema<strong>ve</strong>’ye<br />

nakil<br />

nce, sözlü olarak tele<br />

levizyonda çalıştığım<br />

hinden bu yyana<br />

öğretm<br />

Kerkük’ün ücra<br />

çok uzzak<br />

bir<br />

2<br />

-<br />

k<br />

-<br />

-<br />

i<br />

y<br />

-<br />

-<br />

-<br />

,<br />

-<br />

k<br />

-<br />

-<br />

ı<br />

-<br />

n<br />

n<br />

r<br />

,<br />

l<br />

a<br />

”<br />

-<br />

-<br />

-<br />

t<br />

.<br />

-<br />

n<br />

a<br />

.<br />

-<br />

k<br />

-<br />

2<br />

evizyondann<br />

sürece çokk<br />

menlik yap-<br />

köylerinde, ,<br />

köyünde, ,

Tuzhurmatu’nun Hafriye köyünde on bir yıl çalıştım.<br />

Üç yıldan beri Kerkük’teyim. Şu son<br />

Kerkük’e gelişimle, Kerkük’te beş yıl vazife<br />

görmüşümdür. Vazifede henüz bir uyarı yahut<br />

benzeriyle karşılaşmadım. Bir gün bile izin aldığım<br />

yok.<br />

Vazife hayatımda kendime mahsus bir yol izlemekteyim.<br />

Sorumluların iyisini gücendirmemek,<br />

kötülerin ağzını açmamaya uğraşırım.<br />

Böylece meslek hayatımda vazife ile ilgili her<br />

hangi bir zorluk görmedim.<br />

Gençlik taşkınlığı yazılarımda sırnaşık, sataşkan<br />

sözler harcamıştım. Kimi ağabeyleri bununla<br />

kırmıştım. Kimi ağabeyleri bununla üzmüştüm,<br />

şimdi acısını çekmekteyim. İnsanların<br />

kırdığımız şişe gönüllerinin onarması çok zor.<br />

Sürüklenirken yaşam adına ne maddi, ne de<br />

manevi zorluklardan dert yanmadım. Dedem<br />

molla Mevlüt, Kerkük’te iken kavaklık yapar<br />

<strong>ve</strong> bedava camide imamlık yaparmış. Seferberlikte<br />

askere götürülmüş, tutulduğu hastalık yüzünden<br />

ona tebdil-i hava için izin <strong>ve</strong>rilmiş. İki<br />

karısı, biri kız ikisi oğlan olmak üzere üç çocuğun<br />

yüzlerine bakmadan, evine uğramadan,<br />

“yahu memlekette erkek kalmamış, cepheye<br />

koşmuşlar, ayıp bana, onlar dini, memleketi<br />

müdafaa ederken, ben evde karılarla baş başa<br />

çatayım mı” demiş, baş alıp geri dönmemiş.<br />

Bu davranışına akrabaları kızdığından, bir daha<br />

Kerkük’e dönmeyip Halep’te yerleşmiş. Annemin<br />

babası Mühyeddin Torpakçı halep’te toptan<br />

koyun alıp satıcısı iken, haram karışır diye<br />

bu işe boş <strong>ve</strong>rip, hala gelir sağlayan toprak getirip<br />

satmaya koyulmuş. Bu iki dede beni çok mu<br />

çok etkilemiştir.<br />

Edebiyatta yenilik yanlısıyım, ama geçmişi<br />

çiğnemeye karşıyım. Bu gün <strong>edebiyat</strong> sorunumuz,<br />

yaratıcılık bunalımında çok yaratıcıları<br />

yüzünden eserlerimizin karaktersizliğidir. Namuslu<br />

yazarların görevi, zavallı gençliği bu acı<br />

durumdan kurtarmaktır. Sokak kavgaları yüzünden<br />

yalnızlık duyan yazarlar, yaranma<br />

yaltanma (yeltenme) yoluyla barınacak yer arar.<br />

Bu uğurda bütün değerlere sırt çevirip çiğne-<br />

~ 30 ~<br />

mekten kaçınmamaktalar. Sanatçılarımızın bu<br />

gün tek amacı, görünme <strong>ve</strong> tutunmaktır. Bu<br />

yüzden dünü unutmak, yarını düşünmemektedirler.<br />

Türkmen yazarı için bir karakter yaratma<br />

çabası, akılcı, soğukkanlılıkla, dayanımlı eylem<br />

ihtiyacında. Yaygara onları bugünkünden daha<br />

çok <strong>kültür</strong> ağalarının kucağına atar. Hayvanca<br />

yaşamak kader ise, başıboş sokak köpeği ciğerci<br />

(kasap) kedisinden yeğ değil mi? Yazıya<br />

mükâfat ödenmesinin yaratıcılığa çok zarar<br />

<strong>ve</strong>rdiğini olaylar gösterdi.<br />

Sanat, memleket <strong>ve</strong> millete hizmet yolunda<br />

adanmalıdır. Bu hizmet sayesinde <strong>sanat</strong>çıların<br />

haklı olarak umdukları <strong>ve</strong> istedikleri şöhreti de,<br />

değeri de elde ederler. Görünme, belirme sezdiren,<br />

taşan yansıtan eserler ters sonuç getirir……<br />

E<strong>ve</strong>t, rahmetli değerimiz Mevlüt Taha Kayacı‘nın<br />

mektubu bu tümceyle bitmiştir. Bitmişse<br />

de, içini biteviye açamadığı için “ifademin kalanı<br />

bir başka fırsata kalsın” demeyi unutmuyor,<br />

imzasının üstünde. O tarihe kadar Kayacının<br />

kendisi <strong>ve</strong> ayrıca <strong>edebiyat</strong>ımız hakkındaki<br />

ifadeleri bunlardan ibaretti. O günden bu güne<br />

olaylar köprüsü altından çok şeyler gelip geçti.<br />

Gelip geçenlerin çalkantılı akışına kapıldık çaresiz.<br />

Bazen kendi dertlerimizle bazen milli sorunlarımızla<br />

meşgul olduk hep. Kerkük’te görüştüğümüz<br />

zamanlar, bu dertler ile o sorunlar<br />

hep sözlerimizin arasına yoğun bir şekilde sokulurdu.<br />

-------------------------------<br />

1-Rahmetli bu söz ile Yurt gazetesini kastediyor.<br />

O tarihlerde gazetenin başyazarı Abdullatif<br />

Benderoğlu, gazetede her kesin yazdığını ancak<br />

kimilerinin adsız <strong>ve</strong>ya takma ad kullanarak<br />

yazdıklarını iddia ediyordu. Bunlar arasında,<br />

kendisinden birkaç defa duyduğuma göre,<br />

Mevlüt Taha Kayacı da vardı. Bu söz o iddiaya<br />

karşılık niteliğindedir.<br />

2-Rahmetli nakil değil, bir takım Türkmen öğretmenleriyle<br />

birlikte sürgün edilmişti.

3.1.1988 ttarihinde<br />

yyapılan<br />

bu ssöyleşi<br />

Kazzancı’nın<br />

19 994’te Türkmen<br />

Külttür<br />

Müdürl lüğü tara-<br />

fından esski<br />

imlaylaa<br />

yayımlanaan<br />

“Türkmmen<br />

Öykücü ülüğü: Konnuşmalar<br />

<strong>ve</strong>e<br />

Örnekler r” adlı ki-<br />

taptan aaktarılmıştıır.<br />

Aktarılıırken,<br />

zamaanında<br />

soru un açabilirr<br />

diye düşünnülerek,<br />

mektubun m<br />

kitaba alıınmayan<br />

paragraflarıının<br />

da eklenmesi<br />

uyg gun görülmmüştür.<br />

Bilddiğimiz<br />

kad darıyla bu<br />

söyleeşi<br />

Rahmetlli<br />

ile yapıla an tek söyleeşidir.<br />

Soru 1-Hikkâye<br />

anlayyışınızı<br />

özettler<br />

misinizz?<br />

Yanıt -Edeebiyat<br />

türlerrinin<br />

tanımıını<br />

yapmak doktorun re eçete yazmaası<br />

gibi kolaay<br />

değildir. Edebiyatınn<br />

bir türü olaan<br />

hikâye yyaşanmış<br />

yahhut<br />

hayatta çıkabilen olayların o sannatsal<br />

biçimmde<br />

anlatışıd dır. Olayla-<br />

rını, yazarıın<br />

düşünüp oluşturabileecek<br />

olan bbu<br />

türün her r yanını, yazzar<br />

kendisi yaratır. Ser rim <strong>ve</strong> anla-<br />

tışını, diyaalogunu<br />

<strong>ve</strong> ttekniğini.<br />

AAks<br />

takdirdee<br />

fotoğraf makinesiyle m bir resim çeekmeye<br />

dön nüşür. Olupp<br />

bitenleri annlatırken,<br />

yaratıcılık<br />

çeerçe<strong>ve</strong>sinde<br />

yazarın gir rişimi olmazzsa<br />

hikâye kalıbını ala amaz. Hikâ-<br />

ye dünyammızı<br />

yansıtaan<br />

bir güzgüüdür/aynadıır.<br />

Ama yaz zarın göz ışşığıyla<br />

aydıınlatılmış<br />

dünya, d onunn<br />

eliyle tutullmuş<br />

güzgü.<br />

Soru 2-Birkaç<br />

imza dışında kuuşağınız<br />

şiire,<br />

araştır rma <strong>ve</strong> inccelemeye<br />

olldukça<br />

öne em <strong>ve</strong>rmiş, ,<br />

hikâyecilikk<br />

ile pek faazla<br />

ilgilenmmemiştir.<br />

NNeden<br />

ileri geliyordu bbu<br />

sizce.<br />

Yanıt -Eskkiden<br />

hikâyye<br />

türünün tutulmamassının<br />

birçok k nedeni vaardı.<br />

Birinccisi<br />

halk hi ikâyelerininn<br />

rekabeti, süürçek<br />

halk hikâyesi <strong>ve</strong>e<br />

masallarınnın<br />

çok esaslı<br />

<strong>ve</strong> güçlüü<br />

olduğu beelli.<br />

Bir kişi i tarafındann<br />

yaratılmışssa<br />

da, ağızlaarda<br />

aktarılddıkça<br />

her annlatanın<br />

katk kısı ile az ddaha<br />

olgunlaaşmış,<br />

zeng ginleşmiş <strong>ve</strong>e<br />

gelişmiş ollan<br />

bu tür üürünlerin<br />

karşısına<br />

dikillmek<br />

kolay değil. O düüzeyde<br />

eserrler<br />

<strong>ve</strong>rmek gerekir, buu<br />

da zor elbeet.<br />

Bu ürünnler<br />

hikâye denemeleriine<br />

engel ol luşturmuşsaa<br />

da, gelişmmesinde<br />

de büyük yar-<br />

dımcı olmuuştur.<br />

~ 31 ~

Televizyonla ocak başları dağılmış, masal bozulup<br />

alandan çekilince, hikâye türünün belirip<br />

yayıldığı ortalıkta. Eskiden hikâye-masal, gördüğü<br />

vazife yönünden, geniş halk kitlesini etkilemekte,<br />

bugünkü hikâyeler ise dar bir topluluğa<br />

hitap etmektedir. Burada bir görüşümü size<br />

anlatacağım: bugünkü yazarlar, <strong>sanat</strong> alanında<br />

sorumluluk duyguları oldukça aldırışsızlar. Hırsızlıklar<br />

buna tanık, yayına <strong>ve</strong>rilen eserler de.<br />

(Lütfen bu noktayı saklı tutunuz şimdilik).<br />

Edebiyatçıların alışkanlığı, özellikle şiirin çekiciliği,<br />

bu da diğer bir neden, üçüncü neden ise,<br />

tek düze hayatın, pek açılmayı önlemesi. Akımlar<br />

da türler de, karışık ortamlarda doğar <strong>ve</strong><br />

gelişir. Türkiye’de tiyatro savaşlar sırasında<br />

doğdu, Karadağ savaşları ardından da roman.<br />

Bizde de sembolik hikâyelere, işgal yılları sırasında<br />

rastlamaktayız. Eskiden ulaşım, iletişim<br />

araçlarının kıtlığı yüzünden, ekmek kavgası <strong>ve</strong><br />

<strong>kültür</strong>süzlük yüzünden halk acı durumlardan<br />

pek etkilenmez gibi gelir bana. Bu konu genişçe<br />

araştırma <strong>ve</strong> inceleme alanı. Burada sığdırılamaz.<br />

Soru3-K<strong>ardeşlik</strong> <strong>dergisi</strong>nde 1971’de açtığınız<br />

anketle Türkmen yazınında hikâyeciliğin<br />

geri kalmışlığı üzerine dikkat çekmeyi <strong>ve</strong><br />

yazların bu türü önemsemelerini istemiştiniz<br />

kuşkusuz. Sizce anket beklediğiniz amaca<br />

varabildi mi?<br />

Yanıt - Söz konusu anketle dünyanın her yanında<br />

tutulmuş olan türlere kavuşturmayı amaçlamıştım<br />

<strong>edebiyat</strong>ımızı. Bu da bir sorumluluk<br />

duygusundan ileri gelmişti. İnsan olarak tüm<br />

davranışlarımızı bu duygu sınırlamalı <strong>ve</strong> yönlendirmeli.<br />

Nesnel nedenle gereği, sözler <strong>edebiyat</strong>çılarımıza<br />

<strong>ve</strong> aydınlarımıza yönetilmişti.<br />

Onun amacına varmaması beni kaygılandırır <strong>ve</strong><br />

umduklarımın gerçekleşmesi toplum çıkarına<br />

bir başarı sağlamış olmak itibarıyla mutluluk<br />

duyurur. Bu sorunuzu cevaplandırmak bir türlü<br />

böbürlendirme içerir <strong>ve</strong> sezdirir. Bana da bunu<br />

aşılamakta. Bundan uzak kalmak gerektiği<br />

~ 32 ~<br />

Kaleme sarıldıkta caddede<br />

gördüklerim çehreler, kılıklar,<br />

karşılaştırdığım<br />

olaylar, duyduğum fıkralar,<br />

ömrüm boyunca okuduklarım,<br />

imrendiklerim,<br />

sevdiklerim, iğrendiklerim,<br />

beni öğütleyen annemin<br />

ılık nefesi, hocalarım, kalkıp<br />

oturduğum arkadaşlarım<br />

hep birden sökün<br />

ederler. Tüm bunlardan<br />

nasıl nerde yararlandığımın<br />

farkında olamam pek<br />

prensibine inanmış olduğumdan susmayı yeğ<br />

buluyorum. Buna bu şekilde inanmayanlar, Na<br />

polyon’un kendisi fıkra anlatıp kendisi güldüğü<br />

<strong>ve</strong> etrafındakileri göz ucu ile gülüşmeye çağırdığı<br />

duruma düşeriz yoksa.<br />

Soru 4-Ankette “yerli <strong>edebiyat</strong>ımızda hikâyenin<br />

yok gibi oluşunu” haklı olarak ileri<br />

sürmüştünüz. Anketin üzerinden on dedi yıl<br />

kadar bir süre geçtikten sonra, bu gün aynı<br />

kanıda mısınız?<br />

Yanıt -Bu konuda kanı <strong>ve</strong> kanaatimi şimdilik<br />

açıklamak istemiyorum. İyi ürenler yanında<br />

kalitesizleri de vardır. Fakat o iyilerin yoğunluk<br />

oluşturduğunu söylemek hala erken.<br />

Soru 5-Aynı ankette şöyle söylüyorsunuz<br />

“hikâyeci kuruntu <strong>ve</strong> he<strong>ve</strong>slerini elden geldikçe<br />

yan atarak kısa bir plan uyarınca sınırlı<br />

bir konuya parmak basar”. Bu sözü bir az<br />

açıklar mısınız?

Yanıt -Edebiyat dediğimiz, düşüncenin aynasıdır.<br />

Dünyamızda gözle görülen, akla esen yahut<br />

esebilen her şey orada yerini bulabilir. İnsanların<br />

davranışlarını güden yahut yöneten, yalnız<br />

bu <strong>ve</strong>ya şu etkenler değildir, açlıktan kıvranan<br />

köylülerin başkasının harmanından bir tutam<br />

başak almaktan sakınmalarına karşılık, milyonerin<br />

pavyonlar yaptırıp patronluk yaptıkları<br />

bunu tanıklar. İnsanlar insan olarak ülkülerini<br />

savunmak <strong>ve</strong> benimsetmek uğrunda didinenlerle<br />

hayata bağlanıp onu sağlamak yoluna kayanlar<br />

arasında tüm çekişmeler, çeşitlilik buradan<br />

doğar.<br />

Teknik söz konusu kolunca, yazın bamya doğraması<br />

gök çinide, karnıyarık ile süzme pilavı<br />

kaşık ile orman kebabını çatal ile atıştırmak<br />

uygun <strong>ve</strong> tatlıdır. Bununla demek istediğim:<br />

hikâyenin tekniğini çoğunlukla konusu getirir.<br />

Ama yazarın <strong>sanat</strong> gücüyle sağlanır bu. Bu da<br />

yeteneğe bağlıdır. Önceden kafamızda tasarlamış<br />

olduğumuz bir biçim için dökülecek konu<br />

aramak yahut olayları biçimlendirme çabası, bir<br />

dikili fistanı giyecek bir güzel aramaya benzer,<br />

sevdiğimiz bir kıza bir fistan biçmek yerine.<br />

Soru 6-Halk hikâyelerini derleyip, toplayıp<br />

çağdaş bir üslupla kaleme aldığınız bir gerçek.<br />

Öykülerinizin üzerinde halk hikâyelerinin<br />

etkisi olduğu söylenebilir mi?<br />

Yanıt -Kaleme sarıldıkta caddede gördüklerim<br />

çehreler, kılıklar, karşılaştırdığım olaylar, duyduğum<br />

fıkralar, ömrüm boyunca okuduğum <strong>ve</strong><br />

duyduğum, imrendiğim <strong>ve</strong> sevimli kızlar, iğrendiğim<br />

kaypaklıklar, beni öğütleyen annemin<br />

ılık nefesi, hocalarım, kalkıp oturduğum arkadaşlarım<br />

hep birden sökün ederler. Tüm bunlardan<br />

nasıl nerde yararlandığımın farkında olamam<br />

pek. Bir dakikada on bine yaklaşık işlem<br />

gören kafadaki aygıt bunu üstlenir, devirir çevirir,<br />

boyar siler, büyütür küçültür, alır ayıklar.<br />

İşler şuur altından yürütülür. Tepkiler yankıların<br />

tesiri altında kararlar alınır sonradan da.<br />

Halk hikayeleri seviyesinde, halkça tutulan,<br />

okunup anlatılmaya özendirilen hikaye yazmayı<br />

çok dilerim. Olayları çok zengin, Ne yazık ki,<br />

33<br />

dünyamızın dört bucağında bin bir dilde yazılan<br />

<strong>sayı</strong>ya sığmayacak kadar hikâyeler arasından<br />

pek azı bu şerefi pay edinmemektedir. Kaleme<br />

alınan halk hikâyeleri, onları unutmaktan kurtarmak<br />

amacını gütmektedir. Bana ait hikâyelerin<br />

üzerinde onların etkisi var mıdır, elbette<br />

vardır, kaçınılmaz bundan. Bizde hikâyecilik<br />

doğuştan beri halk <strong>ve</strong>rilerinden yararlana gelmiştir.<br />

Bu sözleri karakulda ifade <strong>ve</strong>rmek kabilinde<br />

kabul ediniz.<br />

Yazarların ceketlerine sinen<br />

sarımsak kokusu bile yazılarında<br />

kendini gösterir<br />

Soru7-“Konuk Kovmaktan Sanık” adlı hikâyenizde<br />

bir dereceye kadar cumhuriyet öncesi<br />

tarihimizin siyasal irdelemesini yapıyorsunuz.<br />

Hikâye yoluyla siyasal tarihlerin irdelenmesi<br />

<strong>ve</strong> incelenmesinin olanaklı olduğuna<br />

inanıyor musunuz?<br />

Yanıt- ister şiir ister hikâye <strong>ve</strong> romanları birer<br />

tarih belgesi almak görüşüne karşıyım. Olaylar<br />

yahut yankıları bir kıvılcım gibi sıçrayabilir.<br />

Yazarlar sırçalı köşelerde yaşasalar bile kaplumbağa<br />

gibi kabuklarına saklanıp şimşek savar<br />

gibi arınamazlar. Ceketlerine sinen sarımsak<br />

kokusu yazılarında kendini gösterir. Bunu kimileri<br />

planlı olarak işler. Yazarların ana görevi<br />

halklarını da, dünya milletlerini <strong>ve</strong> onların haklı<br />

çıkarlarını savunmaktır. Bunu üstlenmeyen insanlık<br />

şerefinden yoksun kalır. Ancak savunma<br />

biçimi <strong>ve</strong> yöntemini kendisi seçer <strong>ve</strong> dilediği<br />

gibi uygular. Kurnazlığa başvurulduğu az değildir.<br />

Bu türü denemek yoluyla çığır açmayı<br />

ummuştum. Pek izleyen olmadı. Hakkıyla da<br />

başarılı eser görmedim. Tarihi hikâyeler çok iş<br />

görebilir unutmayın.<br />

Soru 8-Yurt gazetesinin bu yılki (1988) <strong>sayı</strong>larında<br />

uzun öyküler tafrıka edilmektedir.

Bu da rommana<br />

doğruu<br />

bir gedişş<br />

umudunuu<br />

<strong>ve</strong>-<br />

riyor. Ne ddersiniz.<br />

Yanıt-romaan<br />

için çok geçler lazımm.<br />

“Cibra”nnın<br />

Vataan<br />

Şairi: Naamık<br />

Kemall<br />

(1970)<br />

Mevlüt TTaha<br />

Kayaccı<br />

SSunuş<br />

yazıssı:<br />

Ata Terzibaşı<br />

yakındıkları<br />

başta geelir.<br />

Ama bbizde<br />

tuhaff<br />

bir<br />

rastlantı eerken<br />

başlaamış,<br />

“Müübarezeyi<br />

AAşk”<br />

olgun bir rroman.<br />

Cummhuriyet<br />

deevrinde<br />

de rah-<br />

metli hocaamız<br />

Reşit KKazım<br />

“Taanrının<br />

Adaleti”<br />

K<strong>ardeşlik</strong> d<strong>dergisi</strong>nde<br />

ttefrika<br />

edilddi<br />

fakat tammam<br />

lanamadı. Ali Maruffoğlu<br />

denemmesine<br />

kessmiş<br />

mi, ara mıı<br />

<strong>ve</strong>rmiş. “GGök<br />

Tepe” romanı birr<br />

şey<br />

he<strong>ve</strong>sidir. Hamamcıooğlu’nun<br />

ikkilemesi,<br />

CCelal<br />

Polat’ın uğğraşıları<br />

ummut<br />

<strong>ve</strong>rici. “ “Yalımlar GGöl<br />

gesinde” bbitmedi<br />

hepsini<br />

birliktee<br />

okumayı ddile<br />

rim.<br />

Soru 9-Yeeni<br />

kuşak ööykücü/hikkâyecilerimmizin<br />

ürünlerinii<br />

okuyor musunuz? Okuyorsaanız<br />

kimi beğenniyorsunuzz,<br />

neden?<br />

-birçoğunddan<br />

şüpheliiyim.<br />

Hikâyye<br />

adıyla ooku<br />

duklarımızzın<br />

bir takımmı<br />

anı, röpoortajı<br />

yadırggatır.<br />

~ 34 ~<br />

Birç çoğunda yeerli<br />

koku yyok.<br />

Karakt tersiz. Ka-<br />

zan ncı’yı söz kkonusu<br />

etmmek<br />

dalkavu ukluk olur. .<br />

Nus sret Merdann,<br />

Hamza HHamamcıoğ<br />

ğlu çalışma-<br />

ları dağınık. YYazdıkları<br />

yyeteneklerin<br />

ne göre az. .<br />

Am ma bu yoldaa<br />

Yaşar Ceengiz<br />

ile Be eyatlı umutt<br />

vaa at edici. Özccan<br />

“Doğumm<br />

Töreni” il le yol alabi-<br />

lece eğini duyuuruyordu.<br />

DDurdu.<br />

Anm madıklarımm<br />

saydıklarımdann<br />

çok olmaalıydı.<br />

Hoş görsünler. .<br />

Haş şim Kasın SSalihi<br />

<strong>ve</strong> MMusa<br />

Zeki Mustafa M eskii<br />

gele eneği sürdüürmektedirleer.<br />

Hikâye eleştirileri, ,<br />

araş ştırmaları ççok<br />

gerekli, , dostluk et tkisiyle de-<br />

ğil, <strong>sanat</strong> kaygısıyla…<br />

Sor ru 10-Dünkü<br />

hikâyeelerimiz<br />

ile e bugünküü<br />

hik kâyelerimizzi<br />

birbirindden<br />

ayıran n özelliklerr<br />

var r mı? Nelerrdir?<br />

-Bu u uzun meseele,<br />

ama buu<br />

günküler yenilikçiler, y ,<br />

oldu ukça bilinççliler<br />

<strong>sanat</strong> açısından. Ama fazlaa<br />

takl lit yüzündden<br />

özellikkten,<br />

özel deneyiştenn<br />

uza aklar. İşi fr frank kırınttısına<br />

dönü üştürmektenn<br />

kaç çınmalı.<br />

Sor ru 11- buggünkü<br />

hikââyecilerimi<br />

izin büyükk<br />

bir kısmı hikkâyelerinde<br />

kişileri ko onuşturur-<br />

ken n yöresel bir söyleyyişe<br />

gidiyor rlar. Yanii<br />

halk<br />

dilini, yeerli<br />

şi<strong>ve</strong>yi ddiyaloglard<br />

da kullanı-<br />

yor r. Bu yönellimin<br />

edebiiyatımıza<br />

zararlı z ola-<br />

cağ ğı söylenebiilir<br />

mi?<br />

-Ye erli şi<strong>ve</strong> yerrinde<br />

kullanıldıkta<br />

bir r süs halinii<br />

alır.<br />

Aşırılık yyersiz.<br />

Beliirsiz<br />

şeyler r anlatmayıı<br />

aşm mamalıdır. HHalk<br />

dili yaazı<br />

için yet tersiz değill<br />

mi? ? Bu yolu izleyen karrdeşlerimiz<br />

yazı dilinii<br />

yete ersiz mi buuluyorlar.<br />

HHikâye<br />

<strong>ve</strong> roman içinn<br />

özel<br />

bir dil ggeçerli.<br />

Göstericilik<br />

ta anıklar, dill<br />

görevi<br />

ayrı.<br />

Sor ru12- En çook<br />

hangi hikâyecileri<br />

okudunuzz<br />

<strong>ve</strong> ya y hangi hiikâyecilerinn<br />

ürünlerin ni okumayıı<br />

dah ha çok se<strong>ve</strong>ersiniz<br />

<strong>ve</strong> hangisinde en en fazlaa<br />

etki ilendiniz.<br />

Yan nıt- Başlanggıçta<br />

Hüseyin<br />

Rahmi, Reşat R Nuru, ,<br />

Öm mer Seyfettinn<br />

ile Halidde<br />

Edibi izledim.<br />

Rad-<br />

yod dan izlediğiim<br />

Osman Bölükbaşı ile Osmann<br />

Serdengeçti’lerrin<br />

inatçılıkkları<br />

fikrim mi kurcalar. .

Aşağıya aldığımızz<br />

yazı Rahhmetli<br />

değğerimiz<br />

Me evlüt Tahaa<br />

Kayacı’nnın<br />

dergim mizde ya-<br />

yımladığğı<br />

son yazııdır.<br />

Hem kendisi ile<br />

hem de dergi ile aalakalı<br />

ilgiinç<br />

bilgile er içerdiği<br />

için, rahmmetlinin<br />

v<strong>ve</strong>fatı<br />

<strong>ve</strong> dderginin<br />

500.<br />

Yıl dön nümü dolayyısıyla<br />

tekkrardan<br />

ya ayımlıyor<br />

<strong>ve</strong> kkendisine<br />

mmağfiretleer<br />

diliyoru uz. Mekânıı<br />

cennet ollsun.<br />

K<br />

arrdeşlik<br />

derggisi<br />

bugün kalem oynnatanlarımız<br />

zın çoğununn<br />

anaokulu olduğu gib bi Türkmenn<br />

KK<strong>ardeşlik</strong><br />

occağı<br />

da buggünkü<br />

davaa<br />

adamlarım mızın milliyyetçi<br />

geçineenlerin<br />

de birçoğununn<br />

eğğitim<br />

gördüüğü<br />

ilk talimmgâhtır.<br />

Dergimiz, bozguncu siyasetçilerin<br />

zıplamassıyla<br />

savrul lan tozlar ortamında<br />

boğazlanan<br />

Beşir B gaze-<br />

temizin devvamıdır.<br />

Ayynı<br />

kişiler taarafından<br />

yöönetilmiş<br />

ay ynı yolu izleemişti,<br />

karaa<br />

günlerde bile. b<br />

İlk <strong>sayı</strong>sının<br />

çıkışı bizzimkilerce<br />

ccoşku<br />

ile kaarşılandı.<br />

Yıllardı Y yayıın<br />

dünyamızz<br />

tarlasızlık k acısını çe-<br />

kiyordu. 1959<br />

yılınınn<br />

ilk aylarınnda<br />

Beşir <strong>ve</strong><br />

Afak gaz zetelerimiz kkapatılmış,<br />

Belediyeni inyayımla- makta olduuğu<br />

Kerkükk<br />

gazetesiniin<br />

adı ahır zzaman<br />

ilericileri<br />

tarafınndan<br />

Baba Gürgür'e değiştirilmiş d ş<br />

Türkçe kıssmı<br />

Türkmeence<br />

kısmınna<br />

çevrilmişş<br />

<strong>ve</strong> ilk say yıdan sonra kaldırılmışştı.<br />

Bir susu uzluk vardı. .<br />

K<strong>ardeşlik</strong>k'in<br />

reklammını,<br />

Avcılaar<br />

Mahalleesindeki<br />

Fu uzuli Kitappevi'nde<br />

yaptık.<br />

Kült türümüzün, ,<br />

<strong>edebiyat</strong>ımmızın<br />

<strong>ve</strong> bu kapsamda milli davammızın<br />

bülten ni, elçisi <strong>ve</strong>e<br />

ajansı rolüünü<br />

yüklenm mişti. Bunuu<br />

Irak çapındda<br />

bize desttekçilerin<br />

vvarlığı<br />

<strong>ve</strong> seerleri<br />

göster rir. Bununlaa<br />

kalmamış Irak sınırla arını aşarak, ,<br />

Türkiye, BBakü<br />

<strong>ve</strong> TTebriz'de<br />

yaankılar<br />

yarratmıştı.<br />

Ka <strong>ardeşlik</strong> kaanalı<br />

ile RResul<br />

Rıza, , Bahtiyarr<br />

Vehapzadde,<br />

Abbas ZZamanov<br />

v<strong>ve</strong><br />

öteki Azzeri<br />

kardeş şlerimiz bizzimle<br />

ilgilerrini<br />

ilerlemi işlerdi. Bu-<br />

gün, başlarrında<br />

Gazennfer<br />

Paşayeef<br />

<strong>ve</strong> Eyaz VVefalı<br />

geniş<br />

Türkmenoolog<br />

kitlesi oluşmuştur r.<br />

~ 35 ~

Kardeşliğin uyandırdığı ilk elle tutulur önceciliğini<br />

Prof. Dr. İlhan Başgöz’de bulmuştum.<br />

Bunun öyküsü oldukça ilginç; Bir gün e<strong>ve</strong> geldiğimde,<br />

telefon geldiğini <strong>ve</strong> Amerikalı bir<br />

Türkün Otelden beni aradığını söylediler. Bir<br />

Türkmen için her zaman siyasi ortam gergin.<br />

Amerikalı ile görüşmek sakıncalı, buna Türk<br />

oluşu eklense, darağacına götüren kapının aralanması<br />

demek. Ne pahasına olsa, yüzükoyun<br />

bırakmazdım. Gün orta şaklama otele vardım.<br />

Otelin idare memuru Abdullah Balyemez<br />

fikirdaşımız, tiksinti ile karşıladı <strong>ve</strong> uyardı.<br />

Adımın <strong>ve</strong> telefon numarasının konuk tarafından<br />

<strong>ve</strong>rildiğinden şüpheler içinde idi. Adam<br />

asker gözüyle, Amerika’dan bir Türkün gelişini<br />

sakıncalar dolu olduğunu belirtti. Bana kalırsa,<br />

bulamadık deyip savalım dedi.<br />

Ben, onlar güpegündüz, gözler önünde adam<br />

kiralamaya başvuracak man…k olamazlar, diyerek,<br />

adamın odasına çıktım. Söz arasında,<br />

İndiyane Üni<strong>ve</strong>rsitesinde K<strong>ardeşlik</strong>'i izlediğini<br />

anlattılar. Yağmur duası ile ilgili bilimsel araştırma<br />

için Irak'a geldiğini, derginin adresi yoluyla<br />

Ocağa uğradığını oradan yazarların adres<br />

<strong>ve</strong> telefonlarını aldığını açıkladı.<br />

K<strong>ardeşlik</strong>'in nerelere uzanan kolumuz olduğunu<br />

belirtmek amacıyla yapılan bu çıkıntıdan sonra,<br />

otuz yıla yakın bir ömür hikâyesini anlatmaya<br />

uğrayacağım, bunları yazarken, devaynasına<br />

bakanları gücendirmemek için boy aynasından<br />

uzak durmağa çalışacağım elden geldiği kadar.<br />

K<strong>ardeşlik</strong>'in birinci yıl dokuzuncu <strong>sayı</strong>sı<br />

Hicri Dede'ye ayrılmıştı. Bu <strong>sayı</strong>yı Habip<br />

Hürmüzlü rahmetli Necmeddin İzzeddin'in<br />

arabasıyla getirdiler. Mehmet İzzet Hattat'ın<br />

yazıhanesinde öbek öbek kümelediler, oturmadan:<br />

Kasada son dinar, derginin son <strong>sayı</strong>sı,<br />

söylediler. Rahmetli Hattat başını kaşıdı,<br />

orda bulunan gençlere seslendi: Al bu yirmi<br />

nüsha, altmış Filis’ten, bir dinar iki yüz Filis<br />

eder yarın akşama getirirsin, atarsın, satarsın<br />

işimiz yok, söyledi<br />

Onlar göz kırpmadan yola dizildiler, caddelere,<br />

~ 36 ~<br />

pazarlara daldılar. Hattat dükkân önünden geçen<br />

gençleri teker teker çağırıp yirmişer nüsha<br />

ile yükledi. Gün batıp batacakken, dergiden<br />

yalnız kitapevlerine dağıtılacak kadar kalmıştı.<br />

Bir avuç genç şehre yayılıp satıcı kesilmişlerdi.<br />

O günlerde bu meslekte çalışan Tazehurmatulu<br />

Taha gibi sürünerek değil, cumhuriyet dönemi<br />

öncesi, Köylü Karagöz <strong>ve</strong> Akbaba dergi <strong>ve</strong> gazetelerinin<br />

satıcısı Seyyit Sefer gibi koşar adımlarla<br />

dolaşıyorlardı.<br />

Bu gençlerin hiç biri, o günler için pek çok olan<br />

onca parayı ödeyemezdi. İşi gönüllü olarak üstlenmişlerdi.<br />

Halkımız, hele esnaf takımı, se<strong>ve</strong>cen,<br />

içten candan insanlar, gü<strong>ve</strong>nlerini<br />

kazandın mı, her hangi fedakârlıktan kaçınmaz,<br />

gençleri utandırmadılar, kırmadılar,<br />

okuryazar olmayanları bile destek için satın<br />

aldılar. Burasını, bugünkü aydınlar, yazarlarımız<br />

duysun. Ertesi gün öğleyin paralar ulaştı.<br />

Milli duygu ile görülen o işin çok önemli göstergeleri<br />

arasında, Hattat görevlendirdiklerinin<br />

adlarını yazıp, gelen paraların listesini tutmamışken,<br />

gelirin tutarı imzalı tutanakla alındı,<br />

ödendi gibi eksiksiz olmuştu. Çünkü <strong>ve</strong> zira<br />

dilencilik kursları henüz açılmamıştı. Gökte<br />

tutar, yerde yutarlar yoktu.<br />

Bunun ardından devamlı gelir kaynağı sağlamak<br />

girişimine geçilmiş, abone toplama kampanyası<br />

başlatıldı. Abone olanlar arasında sırf<br />

destek <strong>ve</strong>rmek için okur yazarlığı olmayanlarda<br />

bulunmakta idi. Aydın aboneler ise, derginin<br />

posta ile, kitapevlerinin dağıtımından sonra<br />

ulaştığı için ayrıca çarşıdan da satın alırlardı.<br />

Bunu okumaz hoca <strong>ve</strong> yöneticilere kimsenin<br />

ulaştırmamasını dilerim.<br />

Bu emektar dergi benim için beşik olmuştu,<br />

mezarım da olmasını içtenlikle dilerim. İlk<br />

denemem "Dün – Bugün" başlıklı serbest şiir<br />

olmuştu. İkinci yılında, Arapça "Denizden<br />

Damla" " Gayzun min Fayz" adı altında ufak<br />

tefek derlemelerim yayınlandı. K<strong>ardeşlik</strong>'te yazı<br />

yazmak avantaj getirdiğinden ötürü, yetenekli<br />

olmayanlar yer bulamazlardı. Avantaj derken

şöyle şey yağması, görev kapışması hatıra gelmemeli,<br />

Halk arasında saygı <strong>ve</strong> değer sağlardı,<br />

daha çok yoksul yahut mevkisiz aile çocukları<br />

buna talip olurdu. Bendeleri bu kesitten biri<br />

idim, nasıl gaz almadığımı havaya kapılıp dırdırlananlardan<br />

olmadığıma pek memnunum.<br />

O dönemde İlkokul Öğretmenleri Okulu öğrencisi<br />

idim. 1959 yılı Türkmen katliamı ardından<br />

Şorca semtinde babamın yaptırdığı ilk ev olan<br />

evimizi bırakıp Piryadı mahallesinde Salihler<br />

sokağında tek odalı evde kalıyorduk. Babam<br />

çalıştırdığı çayhanesinden zar zor ekmek kazanıyordu.<br />

Bir öğleyin e<strong>ve</strong> dönüyordum, sokak<br />

başı her zamanki gibi kalabalıktı, gözlerin bana<br />

çevrildiğine şaşırdım. Bir kaç arkadaşın" elden<br />

çıktın Allah kısmetten çıkarmasın" alaycı sözleriyle<br />

şaşkınlığım arttı.<br />

Ne olduğunu bilmediğim için, sürekli savrulan<br />

sarkıntılıklardan kaçınmaya uğraşırken, gençlerden<br />

biri, elin yağ balda; k<strong>ardeşlik</strong>ten gelip<br />

seni aradılar, söyledi. Daha, sonra Burhan<br />

Hamdi bana anlattı, Necmeddin İzzeddin,<br />

Mehmet Hacı İzzet <strong>ve</strong> Aziz Seyyit Kadir ( Samancı<br />

) gelişmeler, beni aramışlarmış. Ne yalan<br />

söyleyeyim, koltuklarımın kabardığını duydum<br />

ama Allaha şükür hoplamayı bastıra bildim.<br />

Bu iltifat, yazarlara, emek <strong>ve</strong>renlere değer tanıma<br />

saygı gösterme geleneğinin canlanmasıdır.<br />

Yazarlara değer tanımanın bir örneği de, hocamız<br />

Ali Marufoğlu ile olmuştu. Hoca, nedense<br />

gücenip yazılarını dergiden esirgemiş olmuştu.<br />

Kerkük'e uğrayan, derginin yazı işleri sekreteri<br />

Habip Hürmüzlü Bey yana yakıla çare arıyordu.<br />

Ceplerinden ücreti ödeyerek, Hürmüzlü, Mehmet<br />

İzzet Hattat <strong>ve</strong> Ahmet Otrakçı oğlu dönüşlü<br />

bir araba kiralayıp Tuzhurmatu'ya varmıştık.<br />

Üstüne basıyorum, altını çiziyorum, kendi hesaplarına.<br />

Sayın Marufoğlu heyeti görünce, küstüğünü<br />

unutarak gelenleri kucaklamış, uzun süren sohbet<br />

sırasında soruna değinilmeden, sorun ortadan<br />

kaldırılmıştı. Anahtarı bu arı, duru beklentilerden<br />

soyut biçimde kullanabilen pek az Eldi-<br />

~ 37 ~<br />

<strong>ve</strong>nsiz uzatılan dost el mucize yaratır.<br />

K<strong>ardeşlik</strong> yöneticileri, yazarların baskı <strong>ve</strong> sıkıştırmalarından<br />

her zaman dert yanar, dost <strong>ve</strong><br />

tanıdıklarından yardım isteğinde bulunur, halka<br />

sığınırlardı. Yazar bir şahsiyet, paha biçilemez<br />

bir değerdi, ocağa uğradıkta kucakla karşılanır,<br />

sözü dinlenirdi. Bir kitap yayına çıktıkta dört<br />

beş nüsha satın alır, öğrencilere eli kısa arkadaşlarına<br />

armağan ederdi. Bu durum, yoğurt,<br />

peynir sunmak yoluyla döküntü yazılarını yayınlama,<br />

Kitabını bastırmak uğrunda methiye<br />

yazmak, tutunmak amacıyla don değiştirme <strong>ve</strong><br />

fikri kimliğine arka çevirme yolsuzlukları yürürlüğe<br />

geçme dönemine değin süre gelmişti.<br />

Derginin, kâğıt, dizgi <strong>ve</strong> basım dışında her hangi<br />

bir ödemesi yoktu. Yazarlar değil yöneticilere<br />

bile para yoktu. Tek avantaj İhsan Sıddık<br />

Vasfi beye tanınmıştı, Gazeteciler sendikasında<br />

üye olduğu için otobüse bedava binerdi. Ama<br />

öğleleri işyerinden ayrılır matbaaya gelmek<br />

zorunda idi, oradan da dergi idaresinde bulunur,<br />

yazı işlerini yürüttüğü için öğle <strong>ve</strong> akşam yemeklerini<br />

dışarıda yer, parasını kendisi öderdi.<br />

Öz<strong>ve</strong>ri örneği, adsız asker adı <strong>ve</strong>rilen rahmetli<br />

Vasıfi'den söz açılmışken, onun yaptıklarını<br />

anmamak hem de minnettarlıkla olmaz.<br />

Dergiyi yalnız başına hazırlar, yazıların tümünü<br />

gözden geçirirden, boş kalan yerleri doldururdu.<br />

Üstelik matbaa işleri, Türkçe Arapçaya şiir çevirisi<br />

yapan Hasan İzzet Çardağlı, Hüsameddin<br />

Köpürlü yanında başka dallarda tercüme ettiği<br />

vardır. Yazılarında <strong>edebiyat</strong>ımızın kaygılarını<br />

dile getirirdi. Acı, keder, hicran, ezilme <strong>ve</strong> sürünmenin<br />

çağrıştığı ortamda, Edebiyatımız Daha<br />

şen olmalı çağrısını yaptı, Horyat Tufanı'nın<br />

önüne geçip yeni çığırlar açılmasını gösterdi.<br />

Londra Mektupları başlıklı seri izlenim <strong>ve</strong> anıları<br />

bir türlü yeni açılım <strong>sayı</strong>lır.<br />

K<strong>ardeşlik</strong> gönüllerde göğe açılan ellerin yağdırdığı<br />

yağmurdu. K<strong>ardeşlik</strong> yayın dünyasına pencere<br />

açtıkta <strong>edebiyat</strong>ımız bakımsızlığın getirdiği<br />

sancıları çekiyordu, şiir – inşa tezgâhında dokur<br />

biçerdi.

Yeni şiire geniş çaptta<br />

burada yyer<br />

<strong>ve</strong>riliyoordu.<br />

İlk <strong>sayı</strong>larrında<br />

Nesrrin<br />

Erbil'inn,<br />

Erbil, AAltun<br />

Köprü Kerrkük<br />

dizisi yyanında<br />

Abdülhalık<br />

Beeyat-<br />

lı'nın Yenggice'de<br />

soğaan<br />

ekmek kkavgası<br />

<strong>ve</strong> Ke-<br />

nan Sait'inn<br />

Hayfa <strong>ve</strong> Yafa'da suuçsuz<br />

çocukk<br />

ce-<br />

setlerinin yyan<br />

yana ssıralanması,<br />

Salah Nevvres,<br />

Nihat Akkkoyunlu<br />

<strong>ve</strong> EErşet<br />

Hürmmüzlü'nün<br />

mmavi<br />

likler içindde<br />

salınmasıını<br />

getirip yyolları<br />

döşeddiği<br />

gibi, hocamız<br />

Haşimm<br />

Kasım Saalihi'nin<br />

Saaime<br />

Abla hikâyyesi<br />

yola Ali<br />

Marufoğllu<br />

<strong>ve</strong> başkaa<br />

öy-<br />

kücüleri çaağırmıştı.<br />

BBugün<br />

yaratttıkları<br />

eserllerle<br />

yaptıkları adlarıyla kkıvanç<br />

duyyduğumuz<br />

tüm<br />

Türkmen <strong>edebiyat</strong>çılları<br />

ilk deersi<br />

kardeşllikte<br />

almışlar, bbunu,<br />

aleyhhte<br />

olmasınna<br />

karşın YYurt<br />

gazetesi baaşyazarı<br />

Taarık<br />

Abdülbbaki<br />

açıkça Bir-<br />

lik Sesi başşyazarı<br />

Adiil<br />

Fuat gizlicce<br />

söylerdi.<br />

Dergi, millli<br />

prensipleere<br />

ters düşşmemek<br />

koşulu<br />

ile tüm eğğilim<br />

<strong>ve</strong> akkımlara<br />

açııktı.<br />

Ama mmilli<br />

Türkmen düşüncesinne<br />

karşı olaanlar<br />

bir ttürlü<br />

yakınlık gööstermemekkle<br />

kalmayııp<br />

cephe almmış<br />

lardı.<br />

1970 yılı benim iççin<br />

yeni bbir<br />

dönemeeçtir.<br />

Erbil’den çok <strong>sayı</strong>da şairlerin immzasına<br />

rastla<br />

nırken düüzyazı<br />

ürünnü<br />

yoktu. Nimet Errbilli<br />

takma adı altında yaazılar<br />

yazmmaya<br />

başladdım,<br />

daha sonraa<br />

bu ad ilee<br />

K<strong>ardeşlik</strong>k'in<br />

düzenleediği<br />

yarışmaya katıldım. Yarışmanıın<br />

birinciliiğini<br />

R.K. takma<br />

adından vvazgeçmeyeen<br />

rahmetli Re-<br />

şit Kazım BBeyatlı<br />

hocamız<br />

kazannmıştı.<br />

Aynnı<br />

yıl<br />

~ 38 ~<br />

içer risinde, Irakk<br />

ülkesi toopraklarında<br />

a Türkmenn<br />

bölg gesini belirlleyen…<br />

İsm met Öztürk'üün<br />

yazısınıı<br />

Arapçaya a çevirdim, ,<br />

Haş şim Nahitt<br />

Erbil’deen<br />

sonra bu yazıı<br />

Tür rkmenéli kaavramını<br />

dille<br />

getiren il lk yazardır. .<br />

Bun nun ardındaan<br />

yeni Türkk<br />

harflerine e geçilmesi-<br />

nin gerekliğinii<br />

savunan bir<br />

görüşü ta artışmama- sası ına yatırdımm.<br />

Konu, ddönem<br />

iktid darınayara- nan n tabela kişillerin<br />

sert teppkisine<br />

hed def oldu.<br />

Bili inçli, duyarrlısı<br />

için yaazarlık<br />

pakl la satıcılığıı<br />

olm madığına gööre,<br />

bu yazıı<br />

yüzünden tutuklanıp, ,<br />

tele evizyonda ççalışmama<br />

sson<br />

<strong>ve</strong>rilme esi ardındann<br />

öğretmen<br />

olarrak<br />

Irak ggüneyinde<br />

Sema<strong>ve</strong>'ninn<br />

ücra a bir köyünne<br />

sürgün edildiğimi<br />

sü ünger geçi-<br />

yoru um ama güülünç<br />

bir oolayı<br />

kaydet tmedenge- çem miyorum. Yazıya<br />

çamuur<br />

atanlardan n biri, kira-<br />

lık arkadaşlarıından<br />

ayrı olarak açık k imzasıylaa<br />

yay yımladığı yaazısında,<br />

buu<br />

harflerin <strong>kültür</strong> em-<br />

pery yalizmi, İsllamlık<br />

aleyyhine<br />

düşm man girişimii<br />

olar rak niteleyiip,<br />

yeni haarfler<br />

yanlı ılarını CIAA<br />

tara afından itilen<br />

ajanlar olmakla suçluyordu. s .<br />

BİR R GÜN Semma<strong>ve</strong>den<br />

ddönerken,<br />

yurt y gazete-<br />

sind de Tahsin AAttar'ı<br />

görmmeğe<br />

gitmiştim.<br />

Kori-<br />

dorda<br />

o yazarrla<br />

burun bburuna<br />

geld dik. Bıraka--<br />

mad dığı şarlatannlık<br />

<strong>ve</strong> sataşşkanlıkla:<br />

-Sen ni buraya hhangi<br />

rüzgââr<br />

getirdi? Söylemesin S n<br />

mi? ?<br />

-Am merikan Elççiliğinden<br />

mmükâfat<br />

alma ak için...<br />

Yan nıtı ile hınccımı<br />

alma yolunu boy yladım. Buu<br />

olay ya darılıp kööpüreceğinii<br />

beklerken, , soğukkan-<br />

lılık kla:<br />

-Ça amur baş bbu<br />

peze…leere<br />

mangır ödemiyor, ,<br />

para a dağıtacakk<br />

olsalar buu<br />

ahır zama an ilericilerii<br />

kap pıştırır, senn<br />

ağzında kuru kaşı ık kalırsın. .<br />

Tok kmaklayıcı sözleriyle ooradakileri<br />

örselemişti. ö<br />

Sem ma<strong>ve</strong>, bir baakıma<br />

yararrlı<br />

olmuştu benim için, ,<br />

fazl la okuma ffırsatı<br />

bulmuuştum.<br />

Ora ada, ilk kezz<br />

ana a dille öğrettim<br />

hakkını savunan, gerekliliğini g i<br />

<strong>ve</strong> pedagoji aççısından<br />

yaararları<br />

kon nusunda birr<br />

araş ştırma yayıımladım.<br />

EEdebiyat<br />

ek kmek getir-<br />

mez z derler, oyysa<br />

bunun tersini gör rürüm. Arıı<br />

Tür rkçe yanlısı olduğumdaan<br />

dolayı, siyasetçi s birr<br />

arka adaşım, banna<br />

her zamman,<br />

Türkçe eci bey ası-<br />

lırk ken genç kkalemlilerdeen<br />

biri on parmağınıı

karalayarak, ITC başkanına sunduğu jurnalde,<br />

benim Türkçeye karşı olduğum için Türkmenéli<br />

gazetesinden çıkarılmam isteğinde bulunmuştu.<br />

Başkan, bu yersiz suçlamayı yürütmeğe çalışan<br />

gence:<br />

- Oğul senin baban ergen iken biz genç yaşımızda<br />

Türkçe sevgisini bundan almıştık, diyerek<br />

kapı dışı ettiği söylenir.<br />

Ergeç beye buna karşılık hem minnettar hem<br />

kırgınım, zira bir kere bile olsun suçsuz ceza<br />

alma şerefini pay edinmeme engel olmuştu.<br />

Edebiyatın, toplum hayatında etkisi <strong>ve</strong> olumlu<br />

rolüne inandığım için bu açıdan hizmet <strong>ve</strong>rmeyi<br />

inanç edinmişimdir. Çağdaş olması ile bu aracın<br />

etkileme hız kazanacağı inancıyla dünyamız<br />

<strong>edebiyat</strong>ına ayak uydurmamız gerekir. Bu iş<br />

muska yazmak olmadığına göre, basamaklı gelişme<br />

yolu izlenmeli; bu amaçla baskılar, bakımsızlık<br />

<strong>ve</strong> dışlama politikalar sonucu <strong>edebiyat</strong>ımızın<br />

geçirdiği kış uykusu yüzünden inşa <strong>ve</strong><br />

şiir ekseninde bocalaya kalmıştı. Bizde Fethi<br />

Saf<strong>ve</strong>t, Reşit Akif Hürmüzlü, Abdülmecit Lütfü,<br />

Fehmi Arabağa, Şükrü Ağaoğlu gibi hikâyeciler<br />

yetişmişken, Kerkük Gurubu Edebiyatçılarımızın<br />

meydana çıkmasıyla yazarlarımız Arapçaya<br />

yönelmişlerdi. Son dönemde, Haşim Kasım<br />

Salihi postunu bu alanda sermiş, çadırından<br />

ayrılmamağa ısrar etmişti. Bu kaymamazlık<br />

Reşit Kazım Beyatlı ( R. K ), Musa Zeki Mustafa,<br />

Mehmet Hurşit Dakuklu, Dr. Osman<br />

Şengönül'ü yüreklendirmiş, kalemlerini bu<br />

alanda oynatmağa çağırmıştı.<br />

Bu dalı <strong>edebiyat</strong> bahçemizde filizlendirmek<br />

kaygısıyla, K<strong>ardeşlik</strong>’te bir anket düzenlemiştim.<br />

Bu konuda saygı değer yazar <strong>ve</strong> düşünürlerimizden<br />

destek gördüm. Bu sırada gençler arasında<br />

bu doğrultuda kıpırdama göze çarpar.<br />

Amaç, yeni açılıma destek idi. Kendim de hikâye<br />

alanında denemelere başladım. Mehmet<br />

Ömer Kazancı <strong>ve</strong> Nusret Merdan kardeşlerim<br />

yazdıklarıyla beni aldatmıyorlarsa ki aldatmaya<br />

başvurduracak yanım yok, bu alanda bir katkım<br />

olmuştur.<br />

~ 39 ~<br />

Yine öykü alanında daha sonraları Türkmen<br />

Hikâye Dosyası hazırlamaya kalkıştım. Yeni<br />

kuşağa hikayecilik alanında geçmişteki ürünleri,<br />

yaratıcılığı göstermek <strong>ve</strong> Arap okurlarına <strong>kültür</strong><br />

mirasımızı tanıtmak idi, bu yüzden derlediğim<br />

örnekleri Arapçaya çevirmek gerekirdi.<br />

Bu konuda değerli bilge hocam Ata<br />

Terzibaşı'nın paha biçilemez yardım <strong>ve</strong> katkısını<br />

şükranla anmayı borç bilirim.<br />

Zülf-i yâre dokunmuş olsam da bir kaç gerçeği<br />

geçiştirmeli de olsa, tespit etmeliyim. Çeviride<br />

rahmetli Feridun Naiboğlu dışında kol sıvayan<br />

olmadı. Marufoğlu, hikayesinin tercümesini<br />

kendisi üstlendi. Başvurularım hep karşılıksız<br />

kaldı. Bu yüzden çevirileri takma adlar altında<br />

yaptım. Dosyaya katılmak için bir kaç yazarımız<br />

eserlerini sundular. Mehmet Ömer Kazancı,<br />

gönüllü olarak, yayımlanan da<strong>ve</strong>t üzerine, K<strong>ardeşlik</strong>te<br />

Türkmen öykücülüğü konulu bir yazıyla<br />

katıldığının altını çizmeli. Bu dosya daha<br />

sonra yayımlanan eserlerden daha zengin <strong>ve</strong><br />

kapsamlı olduğunu söylememek haksızlık olur.<br />

K<strong>ardeşlik</strong> sayfalarında çok tartıştığımız konulardan<br />

biri. Osmanlı harfleriyle imlamızın dejenere<br />

edilmesi olmuştu. Bu konunun öteki yüzünü<br />

bilmeyen arkadaşlar, yenilik, kolaylık adına<br />

yürütenler oyuna destek <strong>ve</strong>rmişlerdi. İşin başını<br />

çeken rotayı elinde tutmuş olduğundan dayatma<br />

yoluyla planını yürütmüştü. Allaha şükür K<strong>ardeşlik</strong>’te<br />

bu açılım yer bulmamıştı. Dayatma<br />

dedik, bir ek yapmayı gerekli buluyorum. Konuyu<br />

ocakta yapılan bir toplantıda tartışmamız<br />

sırasında, çok yandaşlık gösteren bir <strong>edebiyat</strong><br />

hocasına:<br />

- Sen eski imlanın kurallarını, özelliklerini bilir<br />

misin? Sormuştum. Aldığım yanıt karşısında<br />

ağzım açıla kalmıştı, babam bilir dedi!<br />

Eski imla konusu üzerine eğilen <strong>sayı</strong>n Prof. Dr.<br />

Hamza Zülfikar, Türk Dili <strong>dergisi</strong>nde yayımladığı<br />

yazısında, bizim görüş <strong>ve</strong> tasarılara hiç<br />

değinmediğini, hocaya kaynak gösteren bizimkilerin<br />

bilerek dışlama çabasına <strong>ve</strong>riyorum.<br />

K<strong>ardeşlik</strong>’in bir ara yönetmesini üstlenmiştim.<br />

Perşembeler günü Bağdat’a gider, Ocağın misa-

firhanesinde gece boyu çalışmaya koyulurdum.<br />

Cuma günü geç vakit Kerkük’e dönerdim. Bu<br />

bağlamada, çeşitlilik, renk katma amacıyla son<br />

sayfada İZLEMELER başlığı altında bir sütun<br />

yazdım.<br />

O dönemde başını dik tutup onurunu korumaya<br />

uğraşan yazarlara “ öğretilmiş ” damgası vurulurdu.<br />

Bir saygın değerli yazara bu zehirli okun yönetilmesine<br />

çok öfkelenmiştim. Bu suç altından<br />

kalkınmaz cezaya, çarpılmaya yol açardı. Bu<br />

ucuz suçlamaya karşılık yazarların her esintinin<br />

götürebileceği saman çöpü olmadığını, böylesi<br />

yıldırıma başvurulmasının çürük bir davranış<br />

olduğunu haykırmıştım.<br />

İktidardan aldığı yetkiyi kullanarak bir yazar “<br />

paralı yazılar” terimine karşılık “Bedava odalar”<br />

başlığı altında <strong>ve</strong>r yansın tutturmuştu. Bilmediğinden<br />

mi, yoksa bilip de gerçeği göz ardı<br />

ederek mi, dergi işlerini görmek için odada kaldığımı<br />

bir martaval edip, ağzına geleni savurmuştu.<br />

Üzülerek değil acıyarak kaydediyordum, bu<br />

kampanyaya katılan eli kalem tutanlar çorbaya<br />

kaşık sallar gibi üşünüp üzerime çullanmışlardı,<br />

ne yazık ki insaf taslayan biri çıkmadı, durun<br />

haykırsın. Daha acısı ördek muhabbeti sergileyen<br />

bir dostum, Erbil’de-ki, arkadaşların bu<br />

saldırıdan tedirgin olduklarını anlatırken, bir<br />

dostumuz gelip, kampanya başkomutanın seni<br />

aramakta söylemesi üzerine, sözünü yarıda kesip<br />

ayrılmıştı.<br />

Son olarak Dergi <strong>ve</strong> Ocak’ın boğazlanması öyküsünü<br />

özetlemeyi gerekli buluyorum.<br />

Rahmetli Şakir Sabır Zabit’in ölümünün kırkıncı<br />

günü Ocak’ta bir anma töreni düzenlenmişti.<br />

Tören ardından arkadaşlarla sohbetimiz sırasında<br />

o dönem Ocak başkanı gelip, sen işleri üstleniyorsun,<br />

gel seni derginin başyazarı yapalım<br />

söylemişti. Ben eğer başyazarlıktan vazgeçmek<br />

niyetinde isen, bir Türkçe hocasını göstererek,<br />

işte bizim arkadaş hem yetenekli hem işe talip,<br />

~ 40 ~<br />

ona devret, söyledim.<br />

Ocak başkanı, pek yakında seçim var, onu idare<br />

heyetine alır, başyazarlık <strong>ve</strong>ririz dedi. İki ay<br />

sonra seçimlere katılmak için Bağdat’a 11 arkadaşla<br />

birlikte gittik, seçim öncesi başyazar adayı<br />

ile uzun sohbet ettik, beklentilerimizi anlattık,<br />

başarılar diledik.<br />

Seçim ardından yeni heyet görev dağıtımı için<br />

toplantıya geçti. Çok geçmeden, eski başkan<br />

telaş dolu yanımıza geldi, yeni heyet söz birliği<br />

etmişler beni başkanlığa kabul etmiyorlar. Bunu<br />

daha önce söylemiş olsalardı, ben adaylığımı<br />

bırakmaz çekilirdim.<br />

Az sonra, başyazar adayı gösterdiğimiz arkadaş<br />

geldi 13 oy almıştı, biri kendisinin, biri eski<br />

başkanın on biri bizimdi.<br />

Nedenini sorduk, ileri sürülen sudan soğuk bir<br />

suçlama. Bu niyetiniz vardı, bu suç varsa bize<br />

de bildirseydiniz, ona göre davranırdık, söyledik.<br />

Aldığımız karşılık ipe sapa gelmez:<br />

- Beni başkan istediler, ben olamam, bir Kerküklü<br />

olsun önerdim, oldu.<br />

Bu gelişmelerden, seçime giderken, yeni başkanın<br />

yandaşları tarafından Behcet Gamgin sanarak<br />

Şemsettin Türkmenoğlu’nun tokatlandığının<br />

nedenleri kendini göstermişti.<br />

Yeni heyet, dizgisi yapılmış Şakir Sabır Zabit<br />

özel <strong>sayı</strong>sının dizgi ücretini ödeyip, mali zorluk<br />

nedeniyle kardeşliği askıya almıştı.<br />

————————————————<br />

Not :<br />

Yazdıklarımı pekiştirmek üzere, derginin <strong>sayı</strong><br />

<strong>ve</strong> yayın tarihlerini göstermem gerekirdi, buna<br />

kitaplığımın biri Sema<strong>ve</strong>’de bulunurken, öteki<br />

1991 yılında<br />

koraka’ya tutulması<br />

sonucu meydana<br />

gelen boşluk buna<br />

engel olduğunu<br />

belirtir özür dilerim.

T<br />

ürkkmenli<br />

halkkı<br />

mert yiğiit<br />

aydın bir kalem erba abını daha 7 Mart 20111<br />

tarihinde e ebedi ika-<br />

meetgâhına<br />

uğuurladı.<br />

Tabbiatıyla<br />

<strong>ve</strong> dde<br />

hakkıyla a birçok Türrkmen<br />

şair <strong>ve</strong> yazarım mız bu elimm<br />

müünasebetle<br />

üüstat<br />

Kayacı<br />

hakkında övgü dolu mersiyeleri m , taziyetnammeleri<br />

peş peşe p yayım-<br />

ladılar. Kimmi<br />

yazarlarr<br />

daha da illeri<br />

giderekk<br />

olmadık il lkleri mesneetsiz,<br />

belgesiz<br />

masum cenazesinee<br />

yüklediler. . Ben bunu tazim babınndan<br />

yaptıkklarını<br />

düşün nüp hoş karrşılayabilirimm,<br />

ancak ya aşarken boşş<br />

övgülerdenn<br />

sıkılan, hiicap<br />

duyan idealist üstaat<br />

Mevlüt bunlara b ne dderdi<br />

diye ddüşünmeden<br />

n de edemi-<br />

yorum.<br />

Uzun yıllarrdan<br />

beri Tüürkiye’de<br />

oolmam<br />

hasebbiyle<br />

üstat Kayacı’yı K ddaha<br />

çok arşşivimde<br />

bulu unan(1960-<br />

1975 arası) ) K<strong>ardeşlik</strong>k<br />

<strong>dergisi</strong>ndee<br />

yayımlanaan<br />

yazılarınd dan tanıdımm.<br />

Bilindiği ggibi<br />

Kardeşllik<br />

<strong>dergisi</strong>niin<br />

ilk <strong>sayı</strong>sı Mayıs-196 61 yılında yaayımlanmışştı.<br />

Kayacı, bu b dergininn<br />

ilk on iki s<strong>sayı</strong>sında<br />

yeer<br />

almazkenn<br />

ikinci yılınn<br />

ilk <strong>sayı</strong>nd da Arapça kkısmında<br />

“ضضيف<br />

نم ضيغ”<br />

“ Gayzünn<br />

Min Feyiz" " başlıklı biir<br />

yazıyla yeer<br />

edinmiştii.<br />

Kayacı’nı ın, yukarıdaa<br />

belirttiğimm<br />

tarihler ara asında Kar-<br />

deşlik derggisinde<br />

13’üü<br />

Arapça 2’ssi<br />

Latince 337’si<br />

Türkçe e (eski alfabbe)<br />

olmak üzere<br />

toplam m 52 yazı <strong>ve</strong>e<br />

araştırmalaarına<br />

yer <strong>ve</strong>rilmiştir.<br />

Kayacı’nınn<br />

bu yazı <strong>ve</strong>e<br />

araştırmallarını<br />

inceleediğimde,<br />

onun<br />

adım aadım<br />

çıraklııktan<br />

kalfalı ığa <strong>ve</strong> dahaa<br />

sonra ustallığa<br />

yükseliişini<br />

gördümm.<br />

Bu yazımmda<br />

üstadın n yayımladıığı<br />

bir yazıyyı<br />

örnek göstererek<br />

çı-<br />

raklık döneemini<br />

irdeleeyeceğim.<br />

Usta yazarr<br />

olmanın yoolu,<br />

yazılarınızı<br />

iki üç defa eleştir rerek okumaaktan<br />

geçerr.<br />

Hele tarih h konulu birr<br />

yazıysa yaayımlamadaan<br />

önce özeellikle<br />

kanıttlarına,<br />

doğ ğruluğuna mmutlaka<br />

birkkaç<br />

gü<strong>ve</strong>nil lir kaynağaa<br />

başvurarakk<br />

emin olmaanız<br />

gerekirr.<br />

Bunu yappmadığınız<br />

takdire t “Yannlış<br />

hesap BBağdat’tan<br />

döner” mi-<br />

sali yıllar ssonrada<br />

olsaa<br />

karşınıza çıkar. Gençç<br />

Kayacı’nı ın ilk yazısıı<br />

olan “Gayzzün<br />

min Fe eyiz" tıpatıpp<br />

bu tanıma uyan cinsten.<br />

Kayacı bu başlık aaltında<br />

kısa aca aşağıdakki<br />

bilgi <strong>ve</strong> belgelere yer y <strong>ve</strong>riyor: :<br />

“Namık Keemal’in<br />

dörrdüncü<br />

kuşaaktan<br />

dedessi<br />

Topal Osm man Paşa KKerkük’te<br />

immam<br />

Kasım m camii hazii<br />

~ 41 ~

esinde metfundur. Irak’a (Kerkük’e) geliş sebebi<br />

ise Fars’larla savaş etmeye hazırlanan Osmanlı<br />

ordusunun kumandanlığını üstlenmesidir.<br />

İki ordu Bağdat civarında karşılaşmış, savaşı<br />

Osmanlı ordusu kazanmıştır. Nadir şah’ın ordusu<br />

telef olmuş, kendisi de kaçmıştır. Osmanlı<br />

ordusu peşine düşmüştür. Topal Osman Paşa ise<br />

kısa bir zaman sonra ( H. 1143-M.1732) yılında<br />

Kerkük’te <strong>ve</strong>fat etmiştir. Arpaemini Zade<br />

Sami <strong>ve</strong>fatına dair tarih düşmüştür” 1<br />

“خيرات انأ ميكنج يديد يماس بوشود شيج يمرس”<br />

Ser mi ceyş düşüp Sami dedi çünkim ona tarih<br />

“نامثع دنج ونوا يدزوب يدجيك ندجيليق مجع ”<br />

Acem kılıçtan geçdi bozdu onu cünd-i Osman’ı<br />

Sene Hicri 1143<br />

Bu yazıdan iki yıl sonra yine k<strong>ardeşlik</strong> <strong>dergisi</strong>nde<br />

rahmetli Şakir Sabır Zabıt’a ait “Kerkük’te<br />

Topal Osman Paşa” 2 başlıklı bir makale<br />

daha yayımlanıyor. Zabıt, bu yazısında, Paşa<br />

hakkında farklı belgeli bir değerlendirme de<br />

bulunuyor: Zabıt, Serasker Osman Paşanın<br />

Kerkük İmam Kasım semtindeki beyaz mermerle<br />

döşenmiş mezar odasından doyurucu bilgiler<br />

<strong>ve</strong>rdikten sonra önemli bir belgeye işaret ederek<br />

“Mezar baş taşında “ el Mağfur el Şehit Serasker<br />

Osman Paşa 1146” yazısı vardır” diyor.<br />

Daha sonra da Zabıt, Osman Paşanın özgeçmişini<br />

<strong>ve</strong> de Nadir Şah’la yaptığı savaşları anlatıyor,<br />

nihayetinde Topal Osman Paşa’nın Kerkük’te<br />

şehit edildiğini böylece İmam Kasım<br />

camii haziresinde gömüldüğünü söylüyor, Zabıt,<br />

son önemli bir belgeye daha yer <strong>ve</strong>rerek<br />

“Merhumun Ölümüne dair bu beyit söylenmiştir”<br />

diyor.<br />

هلقملوا ادخ فطل رھظم<br />

Mazhar lütf-i Huda olmakla)<br />

رھظم ىتافو ىخيرات ىدلوا<br />

oldu Tarihi <strong>ve</strong>fatı mazhar )<br />

1 Kayacı Mevlüt Taha “ ضيف نم ضيغ”, K<strong>ardeşlik</strong><br />

Dergisi; Yıl.2, S.1 Bağdat 1961; s: 22, “Topla Osman<br />

Paşa”<br />

2 Zabıt Şakir Sabır, “Kerkük’te Topal Osman Paşa”, Kar-<br />

deşlik Dergisi; Yıl:4, S.9 Ocak Bağdat 1965; s:36-37<br />

~ 42 ~<br />

Sene 1146-1733<br />

Bu iki farklı bilginin hangisi doğru? Henüz<br />

yirmi yaşlarındaki genç Kayacı’nınki mi? Yoksa<br />

daha çok tarih araştırmalarıyla tanıdığımız<br />

Zabıt’ınki mi?<br />

Doğrusu Kayacı’nın iddia etmiş olduğu Topal<br />

Osman’ın ölüm tarihine ait tarihli mısraı incelediğimde<br />

Kayacı’nın bilgilerinin yanlış olabileceği<br />

fikrine kapıldım. Zira “Acem kılıçtan geçdi<br />

bozdu onu cünd-i Osmanı” tarihli mısraın anlamından<br />

anlaşıldığı gibi Osman Paşa’nın ölümüne<br />

dair bir vurgu yoktur. Oysa Zabıt’ın sunmuş<br />

olduğu mısradan bir ölümün vuku bulduğu<br />

anlaşılıyor, üstelik ebcet hesabıyla da (رھظم )<br />

mazhar kelimesinden Hicri 1146 tarihine ulaşılıyor.<br />

O malum vaaz <strong>ve</strong>ren mollanın durumuna 3 düşmemek<br />

için bu yüzeysel bilgilerle yetinmeyerek<br />

Kayacı’nın de işaret etmiş olduğu mısraların<br />

şairini araştırdım <strong>ve</strong> Doç. Dr. Fatma Sabiha<br />

Kutlar tarafından yayımlanan “Arpaemini-Zâde<br />

Mustafa Sâmî, Divanını incelemeye koyuldum<br />

<strong>ve</strong> aşağıdaki bilgilere ulaştım:<br />

Arpaemini-Zade Mustafa Sami divan sahibi<br />

şairliği yanında Vekayi’nüvislik ile de tanınmıştır.<br />

Vekayi’nüvislik sözcüğü Arapça vaka (olay)<br />

ile Farsça nüvis(yazıcı) sözcüklerinden türetilmiş<br />

olup, kısaca olayları olduğu gibi günü güne<br />

yazan saray kâtibine <strong>ve</strong>rilen addır. Sami, Serasker<br />

Osman Paşanın çağdaşıdır. Kayacı’nın söz<br />

ettiği mısra Sami’nin divanında 48 beyitlik<br />

hecez bahr-i (4 mefaîlün) <strong>ve</strong>zinli (54) numaralı<br />

tarihli manzumun sonunda yer <strong>ve</strong>rilmiştir. Söz<br />

konusu tarihli şiirin önemli başlığı <strong>ve</strong> üç beyit’i<br />

aşağıdadır:<br />

Başlık:<br />

Târîh-i İnhizâm-i Tahmâs-kulı Hân<br />

( Tahmâs-Kulu Hanın Hezimetinin Tarihi )<br />

Der-Ceng-i Osmân Paşa Der-Nezd-i Bagdâd<br />

( Osman Ordusunu Bağdat yakındaki savaşı)<br />

3<br />

Türkmenéli Deyimi; özü Vaaz <strong>ve</strong>ren molla özü gö…<br />

<strong>ve</strong>ren molla.

Matlaı:<br />

Te’âla'llâhh<br />

zihî taht-i hhümâyûn-i<br />

cihânbânî<br />

Ki yâr ü yââ<strong>ve</strong>ridür<br />

dâ’ ’imâ te’yîd-i<br />

Rabbânî<br />

Topal Osmman<br />

Paşa ille<br />

ilgili bir beyit:<br />

Şecî’ ü nâmm<strong>ve</strong>r<br />

‘Osmâân<br />

paşa-yi nnîkû-re’yi<br />

İsâbet eyleeyüp<br />

itdi sippeh-sâlâr-i<br />

sultânî<br />

~ 43 ~<br />

Kay yacı’nın işaaret<br />

ettiği aasıl<br />

beyit:<br />

Ser r-i ceyşi düşşüp<br />

Sâmî diidiler<br />

çün an na târîh<br />

Ace em geçdi kılıçdan<br />

bozuup<br />

anı cünd- -i ‘Osmânî<br />

خيرا ات انأ نوج<br />

رليدديد<br />

يماس بوششود<br />

شيج رس<br />

نامث ثع دنج وكوا ببيزوب<br />

ندجيلييق<br />

يدجيك مج<br />

Sen ne 1146<br />

Top pal Osman Paşa’nın NNadir<br />

Şah’ı<br />

me münasebetiiyle<br />

yazılann<br />

<strong>ve</strong> Sami’n<br />

da yer y alan buu<br />

tarihli mısra<br />

ile Kaya<br />

deşl lik’te yayımmladığı<br />

mıssraın<br />

içeriği<br />

lılık kların sebebbi,<br />

Kayacı’nnın<br />

hatalı n<br />

elde e ettiğini düüşünerek<br />

biir<br />

çözüm bu<br />

cıyl la her iki taarihli<br />

mısraa’ı<br />

yeniden<br />

sapl ladım. Kutllar’ın<br />

çevirii<br />

mısra’ı H.<br />

tuttu ururken, KKayacı<br />

için aynı şey s<br />

olm madı.<br />

Kay yacı’nın buu<br />

mısra’ı aaktarırken<br />

b<br />

hata a yaptığı göörülüyor<br />

şöyyle<br />

ki:<br />

1.Sö öz konusu tarihli mısrra’ı<br />

Topal<br />

şa’n nın ölüm tarrihi<br />

olarak aalgılıyor.<br />

2. Kayacı K bu mmısraı<br />

yazarrken<br />

“Ace<br />

lıçta an” yerinee<br />

belki günüümüz<br />

Türkç<br />

uyg gun düşer diiye<br />

“Acem kılıçtan ge<br />

olab bilir en azınndan<br />

öyle ggörülüyor.<br />

T<br />

den n değişimleer<br />

divan şiirlerinde<br />

ço<br />

yap pılmalıdır. NNitekim<br />

bu mısra <strong>ve</strong>zi<br />

dan n Sami divvanında<br />

şeekliyle<br />

mük<br />

Kay yacı örneğinnde<br />

kusurlu u oluyor.<br />

3. Kayacı, K bu mmısra’ın<br />

hemm<br />

bir tarihe<br />

ğini i söylüyor hhem<br />

ebcet hesabını gö<br />

yor,<br />

hem de mmısraın<br />

sözcüüklerinde<br />

k<br />

lem meler yapıyoor.<br />

Örneğin (وكوا) “onu<br />

nü eski e alfabeyyle<br />

sağır Kaaf’<br />

ile yazma<br />

4<br />

جع<br />

mağlup et-<br />

nindivanın- acı’nınKar- indekifark- nüshalardann<br />

ulmak ama--<br />

(ebcet) he--<br />

.1145 yılınıı<br />

söz konusuu<br />

birden çokk<br />

Osman Pa-<br />

em geçti kı-<br />

çesine dahaa<br />

çti” yazmışş<br />

Tabi bu tür-<br />

ok dikkatlii<br />

in bakımın-<br />

kemmelkenn<br />

e işaret etti-<br />

öz ardı edi-<br />

eyfidüzen- u”sözcüğü- a yerine,<br />

4 Ku<br />

utlar Fatma Saabiha,<br />

Arpaemmini-Zâde<br />

Mus stafa Sâmî,<br />

DÎV VÂN.EKİM 20004<br />

ANKARAA

Mevlütt<br />

Taha Kayaacı<br />

<strong>ve</strong> Gazennfer<br />

Paşayeef<br />

( Azeerbaycan)<br />

normal nüün<br />

ile yazııyor(ونوا),<br />

ssanırım<br />

Kaayacı<br />

bunu o zaamanlar<br />

Tüürkmenéli’nnde<br />

moda olan<br />

yeni imla kkuralına<br />

uyymak<br />

için yapıyor.<br />

Kayyacı,<br />

ebcet hesaabına<br />

göre(220)<br />

<strong>sayı</strong>sına<br />

tekabül eeden<br />

kâfin yerinne<br />

(50) <strong>sayı</strong>sına<br />

tekabüül<br />

eden norrmal<br />

nü’nü kullaanmakta<br />

birr<br />

sakınca göörmüyor.<br />

4. Fatma Sabiha Kuutlar<br />

bu araşştırmasında<br />

Sa-<br />

mi’nin <strong>ve</strong>ffat<br />

tarihi hakkında<br />

önnemli<br />

bir bbelge<br />

sunarak şööyle<br />

diyor;” Fatin Efenndi’nin<br />

<strong>ve</strong> MMüs<br />

takim-zâdee<br />

Süleymann<br />

Sâdeddinn’in<br />

kaydeettiği<br />

“mezâhir” kelimesininn<br />

ebcet hessabındaki<br />

kaarşı<br />

lığı olan 1146’da (1734)<br />

muhttemelen<br />

Şevvval<br />

(Mart) ayı sonlarında İstanbul’daa<br />

<strong>ve</strong>fat etmiiştir.<br />

Kimi kaynnaklarda<br />

öllüm<br />

yılı olarak<br />

gösterrilen<br />

diğer tarihller<br />

doğru deeğildir.<br />

Mezzarı<br />

Ali Paşşa-yı<br />

Cedîd Cammii<br />

hazîresinndedir”.<br />

Sammi’nin<br />

Seraasker<br />

~ 44 ~<br />

Top pal Osman Paşa’nın şehit edilm mesine dairr<br />

tarih hli bir meersiyesinin<br />

olmaması, , Kutlar’ınn<br />

<strong>ve</strong>rm miş olduğu bilgileri dooğrulamakta<br />

adır. Bu daa<br />

Arp paemini Zadde<br />

Mustafaa<br />

Sami’nin Topal Os-<br />

man n Paşa’nın şşehit<br />

edilmeesinden<br />

birk kaç ay öncee<br />

<strong>ve</strong>fa fat ettiğini gösterir.<br />

Büt tün bunlarıın<br />

sorumluusu<br />

Kardeşl lik <strong>dergisi</strong>, ,<br />

bası ım hatası dda<br />

olabilir mi? Fuzuli’nin<br />

dediğii<br />

gibi i;<br />

Kal lem olsun elli<br />

ol kâtib-i bed tahrîrin n<br />

Ki fesâd-ı f rakkkamı<br />

sûrumuuzu<br />

şûr eder<br />

Gâh h bir harf süükûtuyle<br />

edeer<br />

nâdiri nar r<br />

Gâh h bir nokta kkusuriyle<br />

köözü<br />

kör ede er<br />

Tab bii buda bir ihtimal <strong>ve</strong> bu ihtimall lerin başın-<br />

da ben b de olabbilirim.<br />

Yakkın<br />

bir zam manda yazarr<br />

Mev vlüt’ün kalffalığını,<br />

ustalığını<br />

örne eklerle irde-<br />

ledi iğim değerllendirmelerri<br />

de yayım mlayacağım. .<br />

Bun na ila<strong>ve</strong>ten şimdilik Mevlüt<br />

Taha Kayacı’nınn<br />

Kar rdeşlik derggisinde<br />

( 1962-1976<br />

arası)<br />

yayım-<br />

ladı ığı yazılarınna<br />

kronolojik<br />

bir şekilde<br />

yer <strong>ve</strong>r-<br />

mek kle yetiniyoorum.<br />

Kay yacı’nın Ka<strong>ardeşlik</strong><br />

Deergisinde<br />

yayımlanan<br />

y n<br />

yaz zıları:<br />

1. “ ضيف نم ضضيغ”,<br />

K<strong>ardeşlik</strong><br />

Dergisi i; Yıl.2, S.1<br />

Bağdat B 1961;<br />

s: 22, “Feeyizden<br />

Ga ayz”, “Top-<br />

la l Osman Paaşa”<br />

, Mevllüt<br />

Taha Ka ayacı<br />

2. “ ضيف نم ضضيغ”,<br />

K<strong>ardeşlik</strong><br />

Dergisi i; Yıl.2, S.22<br />

Bağdat B 19961;<br />

s: 224,“Feyizde<br />

en Gayz”, ,<br />

3.<br />

“Tarihte “ Söözle<br />

<strong>ve</strong> Sözller”,<br />

Mevlü üt Taha Ka-<br />

yacı y<br />

“ ضيف نم ضيغ “, Ka<strong>ardeşlik</strong><br />

Der rgisi; Yıl.2, ,<br />

S.3 Bağdaat<br />

1961; s: 9, “Feyizd den Gayz”, ,<br />

“Fuzuli”, MMevlüt<br />

Tahha<br />

Kayacı<br />

4. “ ضيف نم ضيغ “, Ka<strong>ardeşlik</strong><br />

Der rgisi; Yıl.2, ,<br />

S.9 Bağdaat<br />

1962; s: 223,<br />

“Türkm men Şairler--<br />

den Beş KKitabı”,<br />

Mevvlüt<br />

Taha Kayacı K<br />

5. “Genç Kallemler”,<br />

Ka<strong>ardeşlik</strong><br />

Der rgisi; Yıl.2, ,<br />

S.11,12 Bağdat<br />

1962;<br />

s:39, “Dü ün <strong>ve</strong> Gün”, ,<br />

Mevlüt Taaha<br />

Kayacı<br />

6. “Kerkük ŞŞairlerindenn”,<br />

Kardeşl lik Dergisi; ;<br />

Yıl.3, S.100<br />

Bağdat 19964;<br />

s:40 -4 41,”Mehmett<br />

Rasih Özüürkmen”,<br />

MMevlüt<br />

Taha Kayacı

7. “Halk Hikâyelerimizden”, K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi;<br />

Yıl.5, S.3 Bağdat 1965; s:51, “Kendi Öz<br />

Ettiğimdi”, Anlatan Mevlüt Taha Kayacı<br />

(Latince)<br />

8. “Folklorumuzda Günler”, K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi;<br />

Yıl.5, S.4 Bağdat 1965; s: 31,Deyim ”<br />

<strong>ve</strong> Atasözlerimiz”, Derleyen Mevlüt Taha<br />

Kayacı<br />

9. “Deyim <strong>ve</strong> Atasözlerimizde Şeytan”, K<strong>ardeşlik</strong><br />

Dergisi; Yıl.5, S.6, Bağdat 1965;<br />

s:40, Folklor, Derleyen Mevlüt Taha Kayacı,<br />

10. “Eski İnançlarımız”, K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi;<br />

Yıl.5, S.7,8, Bağdat 1965; s:41 Folklor,<br />

Hazırlayan Mevlüt Taha Kayacı<br />

11. “Eski İnançlarımız”. K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi;<br />

Yıl.5, S.9, Bağdat 1966; s:27 Folklor, Hazırlayan<br />

Mevlüt Taha Kayacı<br />

12. “ Kerkük’te Sünnet Törenler” K<strong>ardeşlik</strong><br />

Dergisi; Yıl.5, S.10, Bağdat 1966; s:25<br />

Folklor, Hazırlayan Mevlüt Taha Kayacı<br />

13. “Halk Hikâyemizden”, K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi;<br />

Yıl.5, S.11,12, Bağdat 1966; s:41, Folklor<br />

Hazırlayan Mevlüt Taha Kayacı Davzan<br />

Kurtağı<br />

14. “Eski Söylentilerden”, K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi;<br />

Yıl.6, S.4, Bağdat 1966; s:33 Folklor<br />

Mevlüt Taha Kayacı “Musa ile Karınca”<br />

15. “Folklor Haberler”, K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi;<br />

Yıl.6, S.6,7, Bağdat 1966; s:36, “Çocuk<br />

Şarkılarından Hacla halce”, Mevlüt Taha<br />

Kayacı<br />

16. “Rüya Tabirleri <strong>ve</strong> Manaları”, K<strong>ardeşlik</strong><br />

Dergisi; Yıl.6, S.8,Bağdat 1966; s:29, Folklor<br />

“Memleketin adamları “, Mevlüt Taha<br />

Kayacı<br />

17. “Türk Dünyasında Evlenme Törenlerinden”,<br />

K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi; Yıl.6, S.9, Bağdat<br />

1967; s:23 Folklor, “Dilimizde Göz”,<br />

Mevlüt Taha Kayacı<br />

18. “Esnaf Argosu-1-”, K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi;<br />

Yıl.6, S.10,11, Bağdat 1967; s:36, Folklor,”Irgat<br />

Argosu”, Hazırlayan: Mevlüt Taha<br />

Kayacı<br />

~ 45 ~<br />

19. “Esnaf Argosu-2-“, K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi;<br />

Yıl.7, S.1,2, Bağdat 1967; s:23 Folklor,<br />

Mevlüt Taha Kayacı<br />

20. “ نامكرتلا رولكلوف يف دوھيلا “, K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi;<br />

Yıl.7, S.4 Bağdat 1967; s:8 “Türkmen<br />

Folklorunda Yahudiler” Yazan: Mevlüt<br />

Taha Kayacı<br />

21. “ قارعلا يف نامكرتلل يفارغجلا عقوملا ”,K<strong>ardeşlik</strong><br />

Dergisi; Yıl.7, S.8,9 Bağdat 1967-1988; s:8<br />

“Kerkük niçin Türk’tür “Yazan ”İsmet<br />

Tümtürk” Tercüme Eden; Mevlüt Taha<br />

Kayacı,<br />

22. “اشاب ايض ريبكلا رعاشلل دنب بيكرت”, K<strong>ardeşlik</strong><br />

Dergisi; Yıl.7, S.11 Bağdat 988; s:9 “Büyük<br />

Türk Şairi Ziya Paşadan Terkib-i<br />

Bend” Tercüme; Mevlüt Taha Kayacı,<br />

23. “Geçmişte gölgeler”, K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi;<br />

Yıl.8, S.1,2 Bağdat 1968; s:40, Folklor;<br />

“Cuma Taşı Atmak” Hazırlayan Mevlüt<br />

Taha<br />

24. “Renkler Hakkında”, K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi;<br />

Yıl.8, S.3 Bağdat 1968; s:35, Folklor ;<br />

“Türkçede Renkler”,Hazırlayan; Mevlüt<br />

Taha Kayacı<br />

25. “Şehitleri Anarken”, K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi;<br />

Yıl.8, S.3 Bağdat 1968; s:56, “Şehit Binbaşı<br />

Ata Hayrullah”, Mevlüt. T.Kayacı (Latince)<br />

26. “Ünlü Folklorcu Dr. ilhan Baş göz”, K<strong>ardeşlik</strong><br />

Dergisi; Yıl.8, S.6 Bağdat 1968;<br />

s:26, Folklor, Hazırlayan Mevlüt Taha kayacı<br />

27. “Kuşlarla ilgili Deyim <strong>ve</strong> Atasözleri”,<br />

K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi; Yıl.8, S.7 Bağdat 1968;<br />

s: 24 Folklor, Hazırlayan Mevlüt Taha Kayacı,<br />

28. “ Söz hakkında Deyimlerden”, K<strong>ardeşlik</strong><br />

Dergisi; Yıl.8, S.8,9 Bağdat 1968-1969;<br />

s:31 Folklor, Mevlüt Taha kayacı<br />

29. “نامكرتلا تايبعش يف نابعثلا-1-“, K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi;<br />

Yıl.8, S.10,11 Bağdat 1969; s:7<br />

“Türkmen Halk Dilinde Yılan-1-“, Yazan;<br />

Mevlüt Taha Kayacı

30. “Kuşlara Dair”, K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi; Yıl.8,<br />

S.10,11 Bağdat 1969; s:26, Folklor,”Kuşlar<br />

Hakkında İnançlarımız”, Hazırlayan<br />

Mevlüt Taha Kayacı<br />

31. ” نامكرتلا تايبعش يف نابعثلا -2-“ K<strong>ardeşlik</strong><br />

Dergisi; Yıl.8, S.12, Bağdat 1969; s:5<br />

“Türkmen Halk Dilinde Yılan-1-“, Yazan;<br />

Mevlüt Taha Kayacı<br />

32. Çocuk Hakkında, K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi; Yıl.8,<br />

S.12 Bağdat 1969; s:32, Folklor, “Çocuk<br />

(Uaşğ) Hakkında Atasözleri”, Hazırlayan;<br />

Mevlüt Taha Kayacı<br />

33. “ نيطسلف يف ريصملاةكرعمو نامكرتلا” K<strong>ardeşlik</strong><br />

Dergisi; Yıl.9, S.1,2 Bağdat 1969; s:7 “Filistin’de<br />

Ölüm Kalım Savaşı <strong>ve</strong> Türkmenler”,<br />

Yazan; M. Kayacı<br />

34. “Bir Halk Hikâyesi”, K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi;<br />

Yıl.9, S.1,2 Bağdat 1969; s: 34 Folklor,<br />

“İnat Horuz”, Yöneten; Mevlüt Taha Kayacı.<br />

35. “Halk <strong>edebiyat</strong>ında Felek”, K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi;<br />

Yıl.9, S.8 Bağdat 1969; s:32, “Folklor<br />

Araştırmaları”, Hazırlayan; Mevlüt Taha<br />

Kayacı<br />

36. "Düşten Tatlı Hayalden Güzel” K<strong>ardeşlik</strong><br />

Dergisi; Yıl.9, S.10 Bağdat 1970; s:23, “ 24<br />

Ocak 1974 Kararları” Yazan; Mevlüt Taha<br />

Kayacı<br />

37. "Hoyratlarımızda Ay”, K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi;<br />

Yıl.9, S.11,12 Bağdat 1970; s: 42 Folklor;<br />

“Ay Kuyuya Düşmüşken”, Mevlüt Taha<br />

Kayacı<br />

38. ”ةشقانملل يأر “ K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi; Yıl.10, S.3<br />

Bağdat 1970; s: 4 , “Tatışmaya Açık bir<br />

Görüş”,Mevlüt Taha Kayacı<br />

39. “İnançlarımızın Bilimsel Yanı”, K<strong>ardeşlik</strong><br />

Dergisi; Yıl.10, S.6 Bağdat 1970; s: 32,<br />

Folklor,” Çocuk oyunlarından peş peş”,<br />

Mevlüt Taha Kayacı<br />

40. “Edebiyatçılarımız Konuşuyor”, K<strong>ardeşlik</strong><br />

Dergisi; Yıl.10, S.12 Bağdat 1971; s: 22,<br />

“Reşit Ali Dakuklu”, Röportajı Hazırlayan;<br />

Mevlüt Taha Kayacı<br />

~ 46 ~<br />

41. “Hikâye Konusunda Bir Anket-1”, K<strong>ardeşlik</strong><br />

Dergisi; Yıl.11, S.1,2 Bağdat 1971; s:<br />

46-48,Yöneten; Mevlüt Taha Kayacı<br />

42. “Hikâye Konusunda Bir Anket -2-“, K<strong>ardeşlik</strong><br />

Dergisi; Yıl.11, S.3,4 Bağdat 1971;<br />

s: 23, Yöneten; Mevlüt Taha Kayacı<br />

43. “Hikâye Konusunda Bir Anket- 3-“, K<strong>ardeşlik</strong><br />

Dergisi; Yıl.11, S.5 Bağdat 1971; s:<br />

32, Yöneten; Mevlüt Taha Kayacı<br />

44. “Folklorumuzun Sayı ile İşlenmiş Yani”,<br />

K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi; Yıl.11, S.10,11 Bağdat<br />

1972; s:22, Mevlüt Taha Kayacı<br />

45. “ ةينامكرتلا ةساردلاب عورشلا ةبسانمب “ K<strong>ardeşlik</strong><br />

Dergisi; Yıl.12, S.1,2 Bağdat 1972; s: 2,<br />

“Türkmence Eğitim Meşrulaşması”, “ ةغللاب<br />

ةيوبرتلا هتيمھاو ةيموقلا سيردتلا”,” Etnik dilde<br />

öğrenim <strong>ve</strong> Öğretimin önemi”, Mevlüt Taha<br />

Kayacı<br />

46. “Dayı Meyti”, K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi; Yıl.12,<br />

S.3,4 Bağdat 1972; s: 30 Hikâye, Mevlüt<br />

Taha Kayacı.<br />

47. “Güneş <strong>ve</strong> Toz”, K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi; Yıl.12,<br />

S.9 Bağdat 1973; s: 30, Hikâye, Yazan;<br />

Mevlüt Taha Kayacı<br />

48. “Suçunu Bağışlayan Adam”, K<strong>ardeşlik</strong><br />

Dergisi; Yıl.13, S.7,8 Bağdat 1973; s: 34,<br />

Hikâye, Mevlüt Taha Kayacı<br />

49. “Türk Arap ilişkileri -1-“, K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi;<br />

Yıl.14, S.1,2, Bağdat 1974; s: 22,Yazan:<br />

Profesör Hüseyin Mucip el Mısri, Çeviren;<br />

Mevlüt Taha Kayacı<br />

50. “Türk Arap ilişkileri -2-“, K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi;<br />

Yıl.14, S.3,4, Bağdat 1974; s: ,Yazan:<br />

Profesör Hüseyin Mucip el Mısri, Çeviren;<br />

Mevlüt Taha Kayacı<br />

51. “Bizdeki İlker Ölçüler”, K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi;<br />

Yıl.14, S.6,7 Bağdat 1974; s: 30, Folklor,<br />

Mevlüt Taha Kayacı<br />

52. “ ةثلاثلا ةوخلاا ةصق ”, K<strong>ardeşlik</strong> Dergisi;<br />

Yıl.15, S.1,2 Bağdat 1975; s:12, ”Üç Kardeşin<br />

Hikâyesi”, Türkmen folklorundan “ نم<br />

نامكرتلا رولكلوف ”, Mevlüt Taha Kayac

“Vaay”<br />

KKelimmesininn<br />

İfad deye Kazaandırd<br />

dığı<br />

Annlammlar<br />

<strong>ve</strong>e<br />

“Gö öz” SSıfatlaarı<br />

V<br />

ayy<br />

kelimesinnin<br />

ifadeye<br />

Çaağlar<br />

boyu genişledikç<br />

Sııfat<br />

3-Zamir<br />

4-Fiil 5-Z<br />

Her hangi bir acıklı v<strong>ve</strong>ya<br />

sevinçl<br />

yan kelimeedir.<br />

Axx-offf-vay<br />

öf-pe<br />

ralımızda üünlem<br />

ise dde<br />

bizim Tü<br />

nılmaktadıır.<br />

Aşağıdakki<br />

folklorik H<br />

Bir –vay ikki-vay<br />

üç-vvay<br />

A<br />

Bir derde men düşmmüşem<br />

D<br />

E<strong>ve</strong>t, şu keelime<br />

işlettiği<br />

cümleler<br />

Öz hoyratllarımla<br />

sırallıyorum;<br />

1- Bugün ggördüm<br />

Nuuru’nu<br />

Diyer bu vvay<br />

nedi va<br />

Şaşkınlık kkazandırmış<br />

2-Yar gittii<br />

yaya kald<br />

Men dönnnem<br />

gevlim<br />

Çaresizlik kazandırm<br />

3- Gü<strong>ve</strong>nssey<br />

zamanıy<br />

Yetim ahı daş deler<br />

Öğüt <strong>ve</strong> yeetime<br />

değer<br />

1<br />

kazandırdıığı<br />

anlamla ar:<br />

çe genişleyeen<br />

Türkmen ncemizin, k<br />

Zarf 6- Edaat<br />

7-Bağlaç 8-Ünlem…<br />

li duygudann<br />

ötürü insanın<br />

elinde o<br />

eh’ler gibi bbu<br />

ünlülerd den, vay, kel<br />

ürkmencemmizde,<br />

musib bet-felaket,<br />

Hoyratımızzda<br />

olduğu gibi: g<br />

Axtı yaşım, doldu çay<br />

esm vay deemesem<br />

vay y<br />

re ayrı ayrı aanlamlar<br />

ka azandırır.<br />

Sancısımddan<br />

burunu u<br />

aydı Yandırdı yyaş<br />

kurunu<br />

ştır<br />

dım Ulaştım çaya kaldı<br />

dönmez Delliydenn<br />

vaya kald<br />

ıştır.<br />

ya Giresen ööz<br />

kanıya<br />

İncitsey vvay<br />

canıya<br />

kazandırmııştır.<br />

2<br />

kök kelimelleri<br />

sekizdir r. 1-İsim 2-<br />

…Ünlem ne demektir, gösterelim: :<br />

olmadan duudaklar<br />

aras sından fırla-<br />

limesini alaalım.<br />

Şu kel lime dil ku-<br />

benzeri bir<br />

kelime ol larak kulla--<br />

u<br />

ım<br />

dım<br />

~ 47 ~

4-Vay elinnen vay günüm<br />

Kimsem yoxtu ögünüm<br />

Diz vurram vay diyerem<br />

Harda kaldı o günüm<br />

Yalnızlık <strong>ve</strong> özlem kazandırmıştır.<br />

5-Ne vayı yer<br />

Rast oxur Nevyı yer ?!<br />

Tox yesin tox eglensin<br />

Ahmaklar ne vayı yer<br />

Yergi, Hiciv kazandırmıştır.<br />

6-Yalan: imiş 3 koxudu<br />

Ögüncegin 4 çoxudu<br />

Meclise gül bağışla<br />

Sogan ağız koxudu<br />

Yergi <strong>ve</strong> sakınca kazandırmıştır<br />

7-Yatsın değme küsküne<br />

Çigirme 5 yar diskine<br />

Namerdler merde kurban<br />

Merd ölse vay miskine<br />

Öğüt-Övgü-yergi kazandırmıştır.<br />

8-Pişmannadım hay dedim<br />

Kaddım 6 oldu vay dedim<br />

Sen sevdadan uzaklaş<br />

Men yaxnaştım vay dedim<br />

Şikayet kazandırmıştır.<br />

9- Ağlarım gülmeyençin<br />

Göz yaşın silmeyençin<br />

Derdini diyen olmaz<br />

Vaaay diye bilmeyençin<br />

Çaresizliğin son derecesi.<br />

NOTLAR:<br />

1-Nuru: uydurma isim<br />

2-Burunu: burulur<br />

3-imiş: çirkin koku öz Türkmencedir zitan''<br />

iğididir ''<br />

4-Ögüncek: kendini ö<strong>ve</strong>n: Şu folklorik hoyratımızdaki<br />

gibi<br />

Değene gevil Değmez değene gevil<br />

Ne yoldaş ol ne kardaş özün ögene gevil<br />

5-Çiğirmek: feryat etmek<br />

6-Kad: ( دق)<br />

Boy demektir.<br />

Türkmencede Göz Sıfatları:<br />

~ 48 ~<br />

1-Ceyran göz: Gözlerin en güzel <strong>ve</strong> en sevimlisidir.<br />

Men hayranam özüye<br />

Hakatiya sözüye<br />

Ceyran gözün kim se<strong>ve</strong>r<br />

Benzemezse gözüye<br />

2-Cin göz: Birbirine çok yakın <strong>ve</strong> küçücük gözlerin<br />

sıfatıdır, Cengiz ismi bu sıfattan alınmıştır.<br />

Mavi gözlü şin 1 gözlü<br />

Daş ürekli cin gözlü<br />

Kör var gördüğün görmez<br />

Beşyüz dürbün 2 bin gözlü<br />

3-Çarpaz göz: Her ikisi de kırcıl yaratılan gözlerin<br />

sıfatıdır.<br />

Büyük görme özüyü<br />

Haketiyi sözüyü<br />

İskender 3 de<strong>ve</strong>siyem<br />

Çarpazlama gözüyü<br />

4-Çil göz: Kirpiklerine kadar beyaz gözlerin<br />

sıfatıdır.<br />

Çaşıp netsin kil gözlü<br />

Kaş olaydı bir gözlü<br />

Geceyden sarmaş dolaş<br />

Günnen düşman çil gözlü<br />

5-Dana göz: İri <strong>ve</strong> siyah gözlerin sıfatıdır.<br />

Tuzhurmatu’da bir oymağın soyadıdır.<br />

Vay kıymasın cana göz<br />

Girer yüz bin kana göz<br />

Şah sultan avcısıdı<br />

Diyiptiler dana 4 göz<br />

6-Eğri göz: Bulağı yukarı kuyruğu aşağı gözler<br />

sıfatıdır.<br />

Seçmeginen kız gözden<br />

Sakınginan üzgözden 5<br />

Bir egri göz seçkinen<br />

Yüz yalancı düz gözden<br />

7-Ala göz: Kah<strong>ve</strong> açık kestane renkli gözlerin<br />

sıfatıdır.<br />

Gözlerden bir ela göz<br />

Ondört yaşlı bala 6 göz<br />

Demeğinen göz nedir<br />

Feth eder kala göz

8-İlan göz: Bebekleri dışarı hokmüş gözlerin<br />

sıfatıdır. Yine şehrimizde diğer bir Oymağın<br />

adıdır.<br />

Deme yoxtu çalan göz<br />

Eder fiki talan göz<br />

Çaldı erkek ilan 7 tek<br />

Meni dişi ilan göz<br />

9-Fersiz göz: Zayıf gözlerin sıfatıdır.<br />

Oynyğ gözler xerxiz göz<br />

İllede o nergiz göz<br />

Gevlimdekin görene<br />

Nece deyim fersiz göz<br />

10-Fireng 8 göz: Kuyu mavi gözlerin sıfatıdır.<br />

Eken gözden den 9 deren göz<br />

Torun yolda seren göz<br />

Hak şerrinnen saxlasın<br />

Cana kıyar fireng göz<br />

11-Hafız 10 : Her iki gözden mahrum <strong>ve</strong> Hafız<br />

Kuran, körlerin sıfatıdır.<br />

Değerli dava arkadaşım Molla Nurettin Bakkaloğlu<br />

bu hafızların biri <strong>ve</strong> Kerkük’ün mevlit<br />

okuyucusu idi ilk tanışmamız 1961 yılı cennetlik<br />

mekân olsun. Mehmet İzzet Hattat’ın bürosunda,<br />

ilkin o, sonra ben birbirimizle horyatla<br />

soruştuk benimki şu idi:<br />

Sen gevlimin beğisen<br />

Gözimin bebeğisen<br />

Kerkük'ün baş hafızı<br />

Mevlütler bezegisen<br />

12-Kara göz: karası ağından çok gözlerin sıfatıdır.<br />

Yoldan geçer kara göz<br />

Gevil biçer kara göz<br />

Yüz güzelin içinnen<br />

Şahlar seçer kara göz<br />

13-Kör göz: Bir gözü sakat diğeri sağın sıfatıdır.<br />

Köre deme xor gözlü<br />

Sele güçlü zor gözlü<br />

Attığı boşa gitmez<br />

Nişan kırar kör gözlü<br />

14-Kırcıl göz: Bir teki çapraz gözlerin sıfatıdır.<br />

Oxun kurup kırcıl 11 göz<br />

Zilfin burup kırcıl göz<br />

~ 49 ~<br />

Güzel esmer peçey ört<br />

Yolda durup kırcıl göz<br />

15-Kıygaç 12 göz: kuyruğu yukarı yönelik sıfatıdır.<br />

Dedim varsa gıygaç göz<br />

Onun adı kır kaç göz<br />

Şahin tek serçe 13 gevli<br />

Kopar gider uygaç göz<br />

16-Kuyruklu göz: İncecik kuyruğu yanağa uzanan<br />

göz.<br />

Tozağ den yol “den” göz nden<br />

Yanaşmasın av sözden<br />

Sakın yavru kirgiliğ<br />

Torçu kuyruğlu gözden<br />

17-Kolbaka Göz: Kapakları şişkin gözlerin sıfatıdır.<br />

Deme mizah ya şaka<br />

Aslan ilişti faka 14<br />

Vuruldum bir güzele<br />

Zilfi ilan göz kolbaka<br />

18-Mavi göz: Deniz suyu rengindeki göz sıfatıdır.<br />

Kız seniy mavi gözüy<br />

Kan eder yavı 15 gözüy<br />

Vurdu yaralı koydu<br />

Kesmedi avı gözüy<br />

19-Süzgün göz: Kirpik çalmadan dört yana<br />

bakan göz.<br />

Amandır yakması dünyayı<br />

söylen çalması kirpik<br />

O süzgün gözlerin iç yanı<br />

atom hanedir şimdi<br />

20-Şam kör: Gece karanlığında görmeyen sıfatıdır.<br />

Baxt varmış yulduzlarda<br />

Dert yoxmuş, ussızlarda 16<br />

Gurbet elde şamkörün<br />

Gece yox gündüzlerde!!<br />

21-Şaşı göz: Biri sağ biri sola yönelik gözlerin<br />

sıfatıdır.<br />

Arasa yoldaşı göz<br />

Tapmasın 17 avbaşı 18 göz<br />

Hem sağ hem solu görer<br />

Nimet imiş şaşı göz

22-Yeşil göz: Yeşil hem sıfat hem selametlik<br />

sembolüdür. Bu folklorik hoyratımızda olduğu<br />

gibi:<br />

Keser ''ayı'' 19<br />

Sallanı keser ''ayı'' 20<br />

Ben acizden bir hoyrat..<br />

Güzel tatlı sözlünü<br />

Ocağı kül közlünü 21<br />

Yeşil selamet remzi<br />

Seç bir yeşil gözlünü<br />

Notlar:<br />

1-Şin Farsça mavi renk. 2-Dürbin, Farsça uzağı<br />

gösteren araç 3-İskender de<strong>ve</strong>si, rivayete göre<br />

İskender yaşlı bir de<strong>ve</strong>sini savaşlarda kendisine<br />

çok yaradığı için azot etmiş ne yaparsa yapsın<br />

dokunanın vay canına demiş bir defasında kadının<br />

biri ırmakta buğday yemeye koyulmuş<br />

kadın çaresiz başlamış avucuna su alıp paçasına<br />

çırpmaya başlamış. Bu sefer de<strong>ve</strong> dillenmiş <strong>ve</strong><br />

Hey, buna karışı ben ömrümü top sesleri içinde<br />

harcamışım su çarpısından mı korkacakmışım,<br />

deyip de başlamış buğday yemeye.<br />

Göz Çarpazlamak: Gazaplı bakış.<br />

Dana: Öküz ki gözleri geniş olur, çünkü evlerde<br />

beslenip dururlar.<br />

Üz göz: Türkmence bir terimdir. Bir çatı altında<br />

yaşayanların birbirini çekmemesi demektir.<br />

Kaynana-gelin belki de karı ile koca.<br />

6-Bala:Türkmencede çocuk hatta kundaktakilerin<br />

sıfatıdır.<br />

7-Hökmek: kopmak, yetişkin kızların memeleri<br />

höker. Bu folklor hoyratımızın dediği gibi:<br />

Memeleriv höküptü<br />

Biribirini dögüptü<br />

7-Erkek ilan: ince <strong>ve</strong> uzun <strong>ve</strong> çok hızlı sıkışınca<br />

insana saldırır.<br />

8-Fireng: Musulmanca göre iğrenç bir sıfattır.<br />

Kuyu gök gözlü yani avrupalı özellikle çok<br />

kıyıcı olan Fransızları kastetmektedir.<br />

9-Den: Her türlü tahılın tanesi.<br />

10-Hafız: iki gözden mahrum kişiler ki bir kısmı<br />

kuranı kerimi bellediği için yine hafız de-<br />

~ 50 ~<br />

nir.Yakın dostlarım cennet mekan olan Molla<br />

Nurettin Bakkaloğlu <strong>ve</strong> rahmetli Abdulvahit<br />

Türkalanlılar gibileri.<br />

11-Kırıcı.<br />

12-Kırkaç: Çılgın<br />

13-Serçe gevil: Mecazen, delikanlı yaşta.<br />

14-Uygaç: Uygun.<br />

15-Fak: Tuzak.<br />

16-Yavu: Niçin öz Türkmencedir.<br />

17-Ussuz: Akılsız.<br />

18- Tapmak: bulmak öz Türkmencedir.<br />

19-Keser Ayı: Mecazi, aydan daha güzel.<br />

20-Keser Ayı: Göz nefesten korur.<br />

21-Ocağı külközlü: kazanı devamlı ocak üstünden<br />

inmeyen, yani tatlı yemekler pişiren.<br />

K<strong>ardeşlik</strong>’in ilk <strong>sayı</strong>sından<br />

Düşte gör<br />

Hayalde gör düşte gör<br />

Düşenin dostu olmaz<br />

İnanmazsan düş de gör<br />

Düşen ağlar<br />

Yıkılıp düşen ağlar<br />

Düşsün rakip gözüne<br />

Gözüne düşen aklar<br />

Baha <strong>ve</strong>rim<br />

Ne satım baha <strong>ve</strong>rim<br />

can dedin canım <strong>ve</strong>rdim<br />

neyim var daha <strong>ve</strong>rim

ا<br />

İbret Hanım, erkenden uyandı. Yatağının kenarına oturup gün içinde yapması gereken işleri bir<br />

müddet düşündü. Bir yığın iş. Onun bütün dünyası evi. İşlerini sessiz sedasız <strong>ve</strong> bir dilim tatlıyı yer<br />

gibi zevkle yapıyor. Evi her daim tertipli <strong>ve</strong> temizdir.<br />

Her sabah olduğu gibi avluyu ibrikteki suyla geniş daireler çizerek ısladı, sonra süpürdü.<br />

Asmalar uzayıp yükseliyor, yeşil bir elbise gibi çardağı sararak kuşatıyordu. Yaz başında evdeki<br />

eski sandalyeleri beyaza boyayıp komşunun <strong>ve</strong>rdiği rengi solmuş pembe formika masanın etrafına<br />

dizerek bir köşe yapmıştı. Becerikli kadın. Sandalyeler masaya göre biraz alçaktı ama hazırladığı<br />

kılıflara eski yün kazakları kırkıp kırkıp tıkıştırarak yaptığı kalın minderlerle ayarladı yüksekliği.<br />

Tek sorun formikanın üzerinde örtünün durmamasıydı ama o inatla muşamba bir örtü örtmeye devam<br />

etti masaya. Sabah sabah gözüne o kadar güzel göründü ki çardak, havanın hafif serin <strong>ve</strong> nemli<br />

olmasına rağmen kahvaltıyı burada yapmaya karar <strong>ve</strong>rdi.<br />

Hazırladığı kahvaltı tepsisini dışarı çıkarırken pencerenin açık kanadının camına düşen görüntüsüne<br />

baktı. ‘Yaşlanıyorum!’dedi kendi kendine. Karnını içine çekti hafifçe, omuzlarını kaldırarak duruşunu<br />

düzeltti. Kendisini yürürken seyreden biri varmış gibi avluya çıktı. Ma<strong>sayı</strong> düzenlerken hafif,<br />

tatlı bir rüzgâr yaprakların arasında dolaşıyor, onları hiçe sayarak yanağını okşuyordu. Bu arada<br />

kocasının sesi yükseldi; şefkatli, sevgi dolu sesi.<br />

-Bahçeyi de kendin gibi süsledin.<br />

Gülümsedi İbret Hanım:<br />

-Haydi, çay hazır, derken kocasının yüzüne baktı. Ben bu adamı seviyorum, diye düşündü. Kocasının<br />

yüzü her zamanki gibi ona huzur <strong>ve</strong>rdi.<br />

Kahvaltıdan sonra oyalanmadan kalktılar masadan. İbret Hanım, evde bir şey eksik olsa bile bunu<br />

kesinlikle direk söylemeyecek kadar nazikti. Her zamanki gibi ‘File ister misin?’ diyerek bunu dolaylı<br />

bir biçimde söyledi. Kocası bunun üzerine durumu anlayıp ‘Tabii İbret Hanım, <strong>ve</strong>r. Ben günleri<br />

karıştırdım yine. Öğleden sonra uğrarım pazara,’dedi.<br />

~ 51 ~

-Biraz bekle! diyerek uzaklaşan İbret Hanım,<br />

elinde fileyle geri geldiğinde kocasını kuru bir<br />

dal parçasıyla saksıdaki toprakları karıştırırken<br />

buldu. Bahçedeki çiçeklerle oynamayı se<strong>ve</strong>rdi<br />

kocası.<br />

-Buyur, dedi fileyi uzatırken.<br />

-Dur, ellerimi yıkayayım, diyerek avlunun köşesindeki<br />

ufak çeşmeye yönelen kocası ıslak<br />

elleriyle saçını taradı. Pantolonunu hafifçe yukarı<br />

çekti, kemerini düzeltti. Ceketinin önünü<br />

ilikledi. Kapıdan çıkmadan elini İbret Hanım’ın<br />

omzuna koydu:<br />

-Unutmadan söyleyeyim. Dün gece biraz üşüdüm,<br />

akşama yorgan çıkar.<br />

-Tamam çıkarırım. Allah işini rast getirsin!<br />

Kocasını uğurladıktan sonra bahçenin mavi<br />

demir kapısını kapattı. Çardağa döndü. Masanın<br />

üzerinde birkaç reçel damlası. Derken bir sinek<br />

konu<strong>ve</strong>rmiş damlanın üstüne, sonra bir iki sinek<br />

daha. İçi rahat etmedi, içeri girip elbezi getirdi.<br />

Baktı ki çay da soğumuş. Son günlerde diline<br />

takılan ‘Gesi Bağları’nda dolanıyorum, türküsünü<br />

söyleyerek, bilmediği yeri mırıldanarak<br />

masadakileri tepsiye yerleştirdi. Tepsi elinde<br />

birkaç adım atmıştı ki belediye hoparlöründen<br />

metalik din dong sesi yükseldi. ‘Dikkat! Dikkat!<br />

Ölüm ilanıdır!’ diye başlayan anonsu dinlemek<br />

için olduğu yerde çakılıp kaldı. Sabah sabah<br />

ölen kim acaba? dedi kendi kendine. Ölen kişinin<br />

adını tam duyamadı ama yakınlarının, akrabalarının<br />

isimleri sırayla söylenince bazılarını<br />

tanıdı. Anonsun tekrar edilmesini bekledi. Canını<br />

kulaklarına topladı. Gözleri yerde pürdikkat<br />

dinledi. ‘Dikkat! Dikkat!…’<br />

Anons bittikten sonra da, elektrik tesiriyle hâsıl<br />

olan, metalik ses tekrar din dong diye yankılanarak<br />

çınladı. Duydukları bir tokat gibi çarparak<br />

İbret Hanım’ı şok etti. Elindeki tepsi yere<br />

düştü. Dizlerinin bağı çözülünce gerisin geri<br />

çardağa döndü. Sandalyeye yığıldı. Ses dalgaları<br />

hala uğulduyordu kulaklarında.<br />

Avlu iç burkucu bir hüzne büründü.<br />

‘Bu ilan sanki benim duymam için <strong>ve</strong>rildi.<br />

Ben öldüğünü bilsem ne olur ki?’diye mı-<br />

~ 52 ~<br />

rıldandı, bir nefes kadar hafif bir sesle. İçinde<br />

bir şeyler tuz buz olup dağıldı. Bir an gençliğinin<br />

hırsıyla soludu. Kıskançlık uzun yıllar kuduz<br />

bir kurt gibi ulumuştu içinde. Dalıp gitti<br />

eskiye… Yıllardır düşünmemeğe, zihninin bir<br />

tarafına atmağa çalıştığı şeylerin hücumu altındaydı<br />

şimdi.<br />

Geçmişiyle sessiz bir hesaplaşma içinde buldu<br />

kendini. Duygularının sınırlarını <strong>ve</strong> ağırlıklarını<br />

ölçüp biçti.<br />

‘Yüreğim niye titriyor?’ diye sordu kendine.<br />

Sonra ‘Aradan yıllar geçti ama onun hatırası<br />

içimde sızlayan bir yara olarak duruyor galiba.’<br />

diye sorusuna kendi cevap <strong>ve</strong>rdi.<br />

Gülümsemeye çalıştı, iğreti…<br />

Kendisi birine anlatmazsa hiç kimsenin haberi<br />

olmayacaktı bu halinden ama yine de o utanıyordu.<br />

Garip bir vicdan azabı duydu eşine karşı.<br />

Hâlbuki evlendikten sonra, değil onunla bir aşk<br />

sahnesi tasavvur etmek, iki dost gibi karşılıklı<br />

oturmayı bile düşünmedi. Kendini zorladıkça<br />

kafasının karmakarışık bir hale geldiğini beyninin<br />

zonk zonk vuran bir kemik parçasından<br />

başka bir şey olmadığını düşündü.<br />

Aynı sokağın çocuklarıydı ikisi de. Ve tüm sokak<br />

biliyordu birbirlerini sevdiklerini. Yirmi yıl<br />

önceydi. O, askeri okulu kazanıp giderken ne<br />

kadar ağlamıştı, İbret Hanım. Okul bitince evleniriz,<br />

diyerek sevdiği teselli etmişti onu. Gittiği<br />

şehirden sürekli mektup yazardı; coşkun,<br />

taşkın biraz da şaşkın mektuplar…<br />

Ama ne olduysa mektuplar zamanla kısaldı,<br />

seyreldi <strong>ve</strong> kesili<strong>ve</strong>rdi. Bu durum hâlâ bir bilmeceydi<br />

aklında, bir türlü çözemediği, kör bir<br />

düğüm gibi. Hâlbuki İbret Hanım da gül suyu<br />

sürdüğü kokulu mektuplarla karşılık <strong>ve</strong>riyordu<br />

ona. Yıllarca onun aşkı ile yanıp kavrulan İbret<br />

Hanım, sevdiğinin subay olup görev yaptığı<br />

yerde sarı saçlı bir kızla sözlendiğini duyunca<br />

umudunu kesti. Ailesinin kendisini evlendirmek<br />

istemesine karşı çıkmadı. Annesinin köylüsü<br />

olan bir tuhafiyeciyle evlenerek o sokaktan ayrıldı.<br />

İbret Hanım kendisi evli olduğu halde

onun evlendiğini duyunca bir süre kendine gelememişti…<br />

Anıları soluklaştıran zaman, bekârken sevdiği o<br />

subayla ilgili anılarını çoğalttı birden. Onun<br />

yüzünün onlarca anlatımı arasından birini hatırlamaya<br />

çalıştı. Olmadı. Yüreğinde aynı yas<br />

vardı hâlâ, ama aklından gelip geçen görüntüler<br />

aynı değildi artık.<br />

Bunları düşünürken önündeki masa örtüsünün<br />

geometrik desenlerini inceliyordu farkında olmadan.<br />

Eşmerkezli şekillerin her biri kendi<br />

içinde doğru dönüyor <strong>ve</strong> sonunda içinden çıkılmaz<br />

bir labirent oluşturuyordu.<br />

Oturduğu yerde başı döndü, gözleri karardı.<br />

Elleriyle yüzünü sıvazlarken o zarif asil elleri<br />

kalbine eşlik edercesine titriyordu. Başını kaldırdığında<br />

karşısına dikilen cansız siluete, farkında<br />

olmadan, yüksek sesle hitap etti:<br />

Mezarlıkta bile olsa kavuşmayı istiyordum önceden,<br />

hesap sormayı. Hep senin pişmanlığını<br />

duymak istemişimdir. Ama şimdi o hislerim ne<br />

kadar anlamsız geliyor. Gençliğim bir gül dalı<br />

altında geçebilirdi ama senin yüzünden birkaç<br />

yılım acıyla, kıskançlıkla, hırsla geçti… Kalbimi<br />

açabilselerdi, içime attığım sevgileri, özlemleri<br />

orada görebilirlerdi. Kat kat görürlerdi. Seni<br />

sevgiyle anmakta ısrar edişime şaşıyorum. ‘İnsan’<br />

unutan demektir. Ben de unuttum bir dolu<br />

şeyi. Yoksa o aşk acısıyla yaşanır mıydı? Ah<br />

ben sana kitaplar dolduracak kadar anlam yüklemiş,<br />

sözlerine ne manalar <strong>ve</strong>rmiştim. Sende<br />

hakikatte asla mevcut olmayan vasıflar bulmuştum.<br />

Bana söylediklerin ne geniş ümitler doğurmuştu<br />

bende. Genç kızlığımda çocukluğumun<br />

saflığından kurtulamamıştım. Hâlâ safım o<br />

ayrı mesele. Her ne olursa olsun, bu hikâye,<br />

dünyanın en basit, âdeta geçmiş soğuk bir günü<br />

hatırlatacak kadar basit bir aşk hikâyesi işte.<br />

Ne cil<strong>ve</strong>dir ki, hayatın ufak tefek işleri peşinde,<br />

tüm insanlar hep ölüme koşarlar. Nereye giderse<br />

gitsin insan kaderini boynunda taşımıyor<br />

mu? İşte ölüm kaskatı bir gerçek. Çocukluğun-<br />

~ 53 ~<br />

dan beri kendi kendisiyle sesli konuşmayı se<strong>ve</strong>rdi.<br />

Büyük bir huzurla ‘Her şeye rağmen ben<br />

mutluyum!’ diyerek konuşmasını tamamladı.<br />

Gözleri kamaştıran güneş, çiçeklere, evlere dokunup<br />

oyunlar oynayarak kasabada gezindikten<br />

sonra saklandı. Birkaç kuş İbret Hanım’ı teselli<br />

etmek istercesine avlunun üstünde uçuştu.<br />

Karşısındaki hayal kayboldu <strong>ve</strong> İbret Hanım<br />

kalktı oturduğu yerden. İçinden gizli bir dua<br />

geçti:<br />

- İnşallah şehit olmuştur.<br />

Gözlerine bir yaş dalgası hücum etti birden.<br />

İçi sızlayarak işlerinin bir kısmını sonraki güne<br />

erteledi. Yerdeki kırılan bardakları, dökülen<br />

yiyecekleri süpürdü. E<strong>ve</strong> girerken misafir odasının<br />

camındaki dantel perdelere takıldı gözü,<br />

onları ördüğü günleri hatırladı. Hatta tüm çeyizini<br />

onun hayaliyle hazırlamıştı. Derin bir iç<br />

çekti. Kime niyet kime kısmet, diye düşündü.<br />

Bir kedi kadar uysal <strong>ve</strong> kanaatkârdı.<br />

Birden güçlü bir ruhun terennümünü işitir gibi<br />

oldu: ‘Hayat bu işte!’<br />

Pencere kenarındaki koltuğa oturdu. Fincandaki<br />

kah<strong>ve</strong>nin dibine çöken tel<strong>ve</strong> gibi üzüntüsünün,<br />

hayretinin biraz dibe çökmesini beklerken<br />

tül tül bulutların dolaştığı gökyüzünü seyretti,<br />

kabararak salınan bulutları. Bir bulut indi yere.<br />

Gökyüzü karardı. Yağmur yağmaya başladı<br />

birden. Şimşekler çaktı sonra. Bu arada İbret<br />

Hanım, mor şalıyla sırtını <strong>ve</strong> göğüslerini örtmüş,<br />

bir ucuyla nemli gözlerini siliyordu.<br />

Dışarıdan kız çocuklarının sesiyle yüreği genişlemeye<br />

başladı.<br />

Yağ yağ yağmur, Teknede hamur,<br />

Bahçede çamur, Ver Allah'ım <strong>ve</strong>r,<br />

Sicim gibi yağmur<br />

Çocuklara eşlik etti sessizce. Bu çocuk şarkısını<br />

muhakkak ben de söylemişimdir, diye düşündü.<br />

Benden ev<strong>ve</strong>l annem, annemin annesi de aynı<br />

şarkıyı söylemişlerdir.<br />

Yağmur yağar. Hep yağar. Şakır şakır…<br />

---- Asuman Güzelce: Türkiye/ İstanbul

Üzeriinde<br />

yaşadığğımız<br />

dünyanın<br />

en ölümmsüz<br />

duygu usu aşktır. AAşkı<br />

hayattaan<br />

ayırmak mümkün<br />

değğildir.<br />

Aslında<br />

acı çekmmektir,<br />

ama bu acı âşık için eziyet değil tam teersine<br />

bir mutluluk m<br />

kayynağıdır.<br />

Keerbela<br />

toprakklarında<br />

yaşayan<br />

<strong>ve</strong> ülk keleri askerrle<br />

değil dil kılıcıyla fethettiğini<br />

söyleyen FFuzuli<br />

aşk hakkında<br />

diyyor<br />

ki,<br />

Aşk dderdiyle<br />

hooşum<br />

el çek k ilacımdan tabip<br />

Kılma deerman<br />

kim helakim ze ehri dermaanındadır.<br />

İnsanlarda aşk çeşit çeeşittir.<br />

Allahh<br />

aşkı vatann<br />

aşkı, yar aşkı<br />

mal aşkkı<br />

vs Buradaa<br />

sadece sev vgili aşkın-<br />

dan söz ediyoruz.<br />

Sevvgili<br />

aşkındaan<br />

söz eden Ser<strong>ve</strong>t-i Fu unun şairi CCelal<br />

Sahir, Şairi Nisa kitabında k<br />

kadınlar ollmasaydı<br />

ökksüz<br />

kalırdı eserşim derrken<br />

aşk üzerine<br />

en çokk<br />

söz söyleyyenlerin<br />

şairler<br />

oldu-<br />

ğunu düşünnebiliriz.<br />

MMesnevi<br />

şiiriiyle<br />

tanınan Hazreti Me evlana bile aaşk<br />

ateşindeen<br />

bile kurtu ulamadı.<br />

YYandık<br />

yandık<br />

aşka, piştik p közdeen<br />

Meeyhanedeyiiz<br />

sürüklen nip gündüzdden<br />

Saarhoşlara<br />

yyoldaş<br />

eyliy yor sevgi biizi<br />

MMeyhanesi<br />

oolmayan<br />

ne anlar bizdden<br />

Bu şiir ilk kez olarak TTemmuz<br />

19996<br />

<strong>sayı</strong> 1155<br />

Türk düny yası <strong>dergisi</strong>nnde<br />

yayınlaanmıştır.<br />

Aş şk dediği-<br />

miz duyguu<br />

değil bir seevgidir.<br />

Gönnüllerde<br />

doğğar<br />

gönüller rde büyür öömür<br />

boyuncca<br />

da gönül llerdeya- şar, genç yyaşlı<br />

bilmez aşk. Genç iihtiyar<br />

demmeden<br />

aşk bi ir bahar kokkusu<br />

gibi kaalbe,<br />

daha so onra kana<br />

yayılır. Daamarlarda<br />

taatlı<br />

tatlı, acı acı dolaşmaya<br />

başlar.<br />

~ 54 ~

Yiğit atlı dav bekler<br />

Çaxmağı var kav bekler<br />

Genç ihtiyar bilmez aşk<br />

El tetikte av bekler<br />

Aşk yakaladığı insanın aklını gemler<br />

iradesinde en korkunç uçurumlara kadar<br />

sürükler.<br />

Âşık ülküsü uğrunda dağlardan metin,<br />

denizlerden engin, kafası kızdı mı kılıçlardan<br />

keskin olur. Tüm bu güçlerine<br />

karşın maşukanın önünde korkak <strong>ve</strong><br />

mum gibi yumuşak olur. Emrinde boynu<br />

kıldan ince kuldur, sus dedi mi aylarca<br />

susar.<br />

Gül hanı<br />

Cumbut hanı gül hanı<br />

Gözüm yarı görende<br />

Seleşmeğe dil hanı<br />

Aşığa maşukası öl dedi mi.. güle güle<br />

can <strong>ve</strong>rir. İşte aşk âşık yani diktatör <strong>ve</strong><br />

köle, Fuzuli’den çok daha önce yaşayan<br />

şair Necati ise şunları söylüyor..<br />

Ayağı yer mi basar zülfüne berdar<br />

olanın<br />

Zevk-ü şevk ile <strong>ve</strong>rir can-ü seri döne<br />

döne<br />

Bir sevgili düşünüyor upuzun saçları<br />

var <strong>ve</strong> şair bu sevgilinin saçlarında asılarak<br />

idam edilerek zevk <strong>ve</strong> şevk içinde<br />

döne döne can <strong>ve</strong>rmek istiyor.<br />

Nesimi de daha ileri gidiyor<br />

Gel Gel berü kisavm-u salatin kazası<br />

var<br />

Sensiz geçen zaman-ı hayatın kazası<br />

olmaz<br />

Ey sevgili gel gel beri ki oruç <strong>ve</strong> namazın<br />

kazası<br />

Vardır ama sensiz geçen ömrün kazası<br />

olmaz<br />

Kaynakça<br />

1-Ali Marufoğlu Deremet kitabı<br />

2-Şair Salah Nevres<br />

Can sıkıntısının <strong>ve</strong> yalnızlığın içli şarkısı, uzaklarda<br />

çok uzaklarda yaşlı bir ü<strong>ve</strong>yik tarafından söylenmekteydi.<br />

Sokaklara da savrulan bu şarkı, onda hafiften bir<br />

ürperti oluşturuyordu. Kanatlarında bilinmezlikleri gizleyen<br />

kuş, bugün hüzünlü gece yolculuklarına çıkmamasının<br />

nedenini düşündü.<br />

Ağlamaya devam etmedi, durdu. Beyninin kıvrımlarında<br />

şarkının tınlaması ile düşünceleri kaynaşmaktaydı.<br />

Yüreğinin bilmediği noktalarında peyda olan bu acımaya,<br />

bir türlü hükmedemiyordu.<br />

Yalnızdı. Bir okşamaktan zevk aldığı kurşunî tüyleri,<br />

bir de gece dosttu ona. E<strong>ve</strong>t, bu gece... Binlerce bilmeceden<br />

daha bilmece, gece... Gece, tenha gizeminin arkasına<br />

sığınmıştı yine. Lâkin gecenin de ötesinde bir<br />

gece vardı. Ü<strong>ve</strong>yik, kanatlarında hissetmediği karanlığı,<br />

gecenin gizeminde gördü.<br />

Yaşlı ü<strong>ve</strong>yik, acıklı şarkısına tüyleriyle, gözleriyle <strong>ve</strong><br />

başı ile eşlik ediyordu. Bir süre sonra kuş başını kaldırdı<br />

<strong>ve</strong> sarı iğde çiçekleri arasından gökyüzüne baktı.<br />

Yıldızlar, yine tahtlarına kurulmuştu. Karanlığın içerisinde<br />

laci<strong>ve</strong>rde bürünen gece ilerlemekteydi. İçli yalnızlık<br />

şarkısı hâlâ devam ediyordu. Bu sessiz bir senfoni,<br />

ama kuşu derinden etkileyen büyük bir haykırıştı.<br />

Şarkı uzun bir süre sonra durdu. ‘Rüzgârın şarkısı daha<br />

mı güzel’ diye, onu dinlemeye koyuldu yaşlı kuş. Hayır,<br />

dedi içinden. ‘Onunki yalnızlığın içli şarkısı değil.<br />

O yüzden daha güzel olamaz.’ Rüzgâra karşı galip<br />

gelmişti. Yüreğindeki sevinci dostlarıyla paylaşmak<br />

istedi. Bunu herkese duyurmalıydı. İrkildi! Baktı, kimse<br />

yoktu. Ü<strong>ve</strong>yik geriye doğru çekildi, boynunu büktü<br />

<strong>ve</strong> şarkısını, daha da ağırlaştırarak, kaldığı yerden söylemeye<br />

devam etti.<br />

-------<br />

*Necatı Tonga: (1978) Türkiye/İstanbul, Dil <strong>ve</strong> Edebiyat<br />

Öğretmeni<br />

~ 55 ~

A<br />

mmerikan<br />

jeollogu<br />

Prof. RRaphael<br />

Puumpelly<br />

(08 8.09.1837 – 08.10.19233),<br />

yakında an tanışmakk<br />

ammacıyla<br />

Waashington<br />

KKaregi<br />

Üniv<strong>ve</strong>rsitesi’nin<br />

n malî yarddımını<br />

kullaanarak<br />

Türk kmenistan’aa<br />

ilkk<br />

defa 19033<br />

yılında geldi.<br />

1904 yıılında<br />

Aşkab bat yakınlarrında<br />

yerleşşen<br />

Anau’da a (Anev) <strong>ve</strong>e<br />

Marı’da (MMerv)<br />

yapmmış<br />

olduğu kkazılarının<br />

ssonuçlarında<br />

an oluşan v<strong>ve</strong><br />

1908’de WWashington<br />

n’da yayım--<br />

lanan ‘Expploration<br />

in Türkestan EExpedition<br />

of 1904’ (T Türkistan’daaki<br />

Araştırmmalar<br />

1904 Yılı Y Heyeti) )<br />

adlı kitabı <strong>ve</strong> bazı diğğer<br />

eserleriyyle<br />

bilim dünyasında<br />

ço ok zeki bir aarkeolog<br />

<strong>ve</strong>e<br />

tarihçi ola arak da ken-<br />

disini tanıttmayı<br />

başarddı.<br />

Prof. Puumpelly’nin<br />

Anau’da el lde ettiği buuğday<br />

taneleeri<br />

<strong>ve</strong> koyun n kemiklerii<br />

gibi bulunttular,<br />

kıymeetli<br />

numuneeler<br />

halinde günümüze kadar Philaadelphiya’ddaki<br />

Tabiat Müzesi’nde M e<br />

korunmakttadırlar.<br />

Phhiladelphiya<br />

müzesindeeki<br />

numune eler, Türkmmenistan’ın<br />

Ahal vilay yetinde sonn<br />

yıllarda kuurulan<br />

Ak Buğday<br />

Müzzesi’nde<br />

tekrrar<br />

sergilen nmektedirlerr.<br />

Prof. Pumppelly,<br />

1904 yılında Anaau<br />

tepelerinnde<br />

yaptığı kazılar k sonuucunda<br />

5 ayyrı<br />

medeniye et tespit ettii<br />

<strong>ve</strong> toprak ttabakalarınaa<br />

dayanarakk<br />

bu medeniyetlerin:<br />

Anau<br />

I (M.Ö. 9000 – 6000),<br />

Anau<br />

II (M.Ö. 6000 – 52000),<br />

Anau<br />

III (M.ÖÖ.<br />

5200 – 22200),<br />

Anau<br />

IV (M.ÖÖ.<br />

2200 – MM.S.<br />

150),<br />

Anau V (MM.S.<br />

370 - 1850)<br />

senellerinde<br />

yaşaamış<br />

oldukları<br />

neticesinne<br />

vardı.<br />

1<br />

Akad. (Orrd.)<br />

Prof. Drr.<br />

Muratgeldi<br />

Söyegovv:<br />

Uluslar Arası<br />

Türkmeen<br />

Türk Ünni<strong>ve</strong>rsitesi’n<br />

nin Öğretim Üyesi<br />

(Aşkabat – Türkmenisstan)/<br />

Yazı, K<strong>ardeşlik</strong>: özel<br />

~ 56 ~<br />

Tü ürklerin Çook<br />

Eski Süümer<br />

Yazıs sı<br />

1

Prof. Pumpelly; 1904 yılında Türkmenistan’ın<br />

başkenti Aşkabat yakınlarındaki Anau harabelerinde,<br />

buradaki insanların tahıl üretmiş olduklarının<br />

işaretlerini buldu. O eski zamanlarda muhtemelen<br />

Hazar-Aral tatlısu gölünün güneydoğu<br />

sahilleri bugünkü Aşkabat’a kadar uzanmaktaydı.<br />

Kendisinin elde ettiği bazı sonuçlar üzerinde<br />

durmaya değer ehemmiyettedir. Anau medeniyetinin<br />

başlıca bulunduğu yerler, dağ çaylarının<br />

düzlüğe çıktığı yerlerdeki yamaçlardır. Avcılık<br />

hayatından yavaş yavaş tarım <strong>ve</strong> çobanlık hayatına<br />

geçen kabilelerdeki en eski sulama şekilleri<br />

her halde bu gibi tabiî şartlar içinde meydana<br />

gelmiştir. Anau’da önce tarım başlamış olup,<br />

hayvanların evcilleştirilmesi daha sonra ortaya<br />

çıkmıştır. Anau II’de, Anau I’deki büyükbaş<br />

hayvanlardan ziyade, koyun <strong>ve</strong> keçi beslendiği<br />

ortaya çıktığı görülmektedir.<br />

Prof. Raphael Pumpelly, Anau’da topladığı arkeoloji<br />

malzeme <strong>ve</strong> materyallerinde insanoğlunun<br />

ilk tarımsal faaliyetleriyle ilgili olarak<br />

“Oasis (Vâhâ Tatlıgöl) Teorisi” adlı bir teoriyi<br />

ortaya attı. Ve taş devri insanlarının son Buzul<br />

çağının sonlarında meydana gelen kurak bir<br />

iklim bölgesinde yaşamlarını sürdürebilmek<br />

için, vahşi hayvanlar <strong>ve</strong> bitkilerle birlikte, büyük<br />

Tatlısu gölleri etrafında toplanmış olduklarını<br />

öne sürdü. Bir araya gelerek toplanmış olan<br />

bu insanlar buralarda büyükçe köyler kurmuşlardır.<br />

Topluluğun besin ihtiyacını daha kolay<br />

karşılayabilmek için çok önemli bir <strong>kültür</strong>el<br />

evrim gerçekleştirerek bazı bitkiler <strong>ve</strong> hayvanlar<br />

evcilleştirilmişlerdir. Buğday <strong>ve</strong> arpa evcilleştirilmiş<br />

ilk tahıl ürünleri; koyun <strong>ve</strong> keçi ise<br />

evcilleştirilmiş ilk hayvan türleri olmalıdırlar.<br />

Tahıl çiftçiliği <strong>ve</strong> hayvancılık ilk defa Orta Asya’da<br />

(Türkmenistan’da) gerçekleştirilmiş <strong>ve</strong><br />

daha sonra Karadeniz sahillerinden Avrupa’ya<br />

geçmiştir.<br />

İlk defa Prof. Pumpelly tarafından ortaya atılan<br />

“Oasis Teorisi” daha sonra bazı bilim adamları<br />

(mesela İngiliz arkeologu Gordon Childe) tara-<br />

~ 57 ~<br />

fından geliştirildi. Onlara göre tarımdaki bu<br />

gelişmeler, insanoğlunun parazitlikten kurtulup<br />

tabiatla ortaklık kurarak üretken hale gelişinin<br />

ilk evrimidir. Bu üreticilik uzun zaman boyunca<br />

devam ederek tarihte ilk primitif <strong>sanat</strong> <strong>ve</strong> <strong>edebiyat</strong><br />

eserlerini <strong>ve</strong> sonuçta bugünkü Türkmenlerin<br />

çok eski atalarında, ilk sözle folklorda sonra<br />

boyala kayada resimleri çekilen, kendine <strong>ve</strong><br />

Tanrıya (Tanrılara) dini inancını doğurmuştur.<br />

Amerikan bilim adamı Prof. Raphael Pumpelly,<br />

aydınlattığı Anau (Anev) medeniyetiyle,<br />

Türkmenlerin Eski Çağ’dan da daha önceki<br />

dönemlere ait <strong>kültür</strong>el geçmişini tespit ederek,<br />

günümüz tüm tarih kitaplarında <strong>ve</strong> bilimsel ansiklopedilerinde<br />

yer almasını sağladı.<br />

Ama ne yazık ki aynı tarih kitaplarda yer alan<br />

Sümerler konusunun Anau medeniyetiyle ilgisinden<br />

bu ana kadar söz edilmez. Aslında o eski<br />

zamanlarda muhtemelen Hazar-Aral gölü sahilleri<br />

bugünkü durumundan daha da geniş idi <strong>ve</strong><br />

Türkmenlerin Anau medeniyetini meydana getiren<br />

eski atalarının bir kısmı çok <strong>sayı</strong>daki gemileriyle<br />

Hazar-Aral gölünde yüzerek Türkmenistan’dan<br />

Mezopotamya’ya gelmiş <strong>ve</strong> Sümerlerin<br />

de ataları olmuştular. Çünkü aynı ilahilere tapan<br />

Sümerlerin <strong>ve</strong> Eski Türkmenlerin (Oğuzların,<br />

Hunların) kendilerini Tengri/Dingir ‘Sema‘<br />

oğulları hesaplamaları boş yere değildi. Toplumu<br />

(daha sonra devleti) yönetmenin iki kanatlı<br />

sistemi her ikisi için de aynı idi.<br />

Sümerliler eklemeli bir dil kullanıyordu. Sümerce<br />

tarihte bilinen ilk yazılı dildir. Cüney<br />

Mezopotamya’ da M.Ö. 4000 yılında konuşulan<br />

<strong>ve</strong> M.Ö. 2000'li yılların başlarında yerini konuşma<br />

dili olarak Akatça’ya bırakan Sümer dili<br />

Türkmen dilinde (genellikle Altay ailesine ait<br />

dillerde) olduğu gibi kelimeler kök halinde,<br />

onlara ekler yapılarak yeni kelimeler oluşturuluyor.<br />

Sümer dilinde Türkmen dilinde olduğu<br />

gibi fiil bakımında çok zengin ses uyumu var.<br />

Erkek, dişi ayrımı yok. Türkmencede olduğu<br />

gibi kısa anlatımla geniş anlam <strong>ve</strong>riliyor.

Türkiyelii<br />

bilgin PProf.<br />

Dr. Osmaan<br />

Nedim Tuna,<br />

165 Sümmer<br />

kelimesini,<br />

hem anlamm<br />

hem de fo fone-<br />

tik bakıımından<br />

uuyan<br />

Türkçe kkelimelerle<br />

eş-<br />

leştirmiş olursa Almman<br />

Türkklerin<br />

Eski Orrhon<br />

Yazısı yalı Türkkmen<br />

Begmmurat<br />

Gerey, Sümmer<br />

<strong>kültür</strong>üünü<br />

arkeoloojik<br />

buluntuular,<br />

mimarlık, efsaneler, yer adları <strong>ve</strong> dil yoluuyla<br />

Türkmen k<strong>kültür</strong>ü<br />

ile karşılaştırmmış,<br />

anlamm<br />

<strong>ve</strong><br />

fonetik bakkımından<br />

TTürkmence<br />

– Sümerce 295<br />

kelimeyi eşleştirmiştirr.<br />

Bunu da bilmemiz<br />

geerekiyor<br />

ki bbugün<br />

Sümmerli<br />

ler denilenn<br />

medeniyette<br />

Almanlarrdan<br />

İngilizllere,<br />

Farslardan Araplara kkadar<br />

birçook<br />

millet saahip<br />

lenmekte v<strong>ve</strong><br />

atalarınınn<br />

Sümerlilerr<br />

olduğunu ileri<br />

sürmektediirler.<br />

Bununn<br />

nedeni şüüphesiz<br />

meddeni<br />

yetin, tariihin,<br />

hukukkun,<br />

bilimmin,<br />

edebiyaatın,<br />

tarım <strong>ve</strong> ekkonominin<br />

SSümerlerle<br />

başlamasıdır.<br />

Tarihsel gerçek<br />

ise ssonuç<br />

olaraak<br />

böyledir: : İn-<br />

sanlık Tarrihinin<br />

insaanlığın<br />

inannç<br />

edinmessiyle<br />

geçmişi MM.Ö<br />

13000 yyıllarda<br />

sona<br />

eren buz çağı<br />

<strong>ve</strong> Altay iinançları<br />

ilee<br />

başlar. Daaha<br />

sonra MM.Ö<br />

9000 yıllaarında<br />

Altaay<br />

dağlarından<br />

inen EEski<br />

Türkmenleer<br />

(Altaylılaar)<br />

güneye ddaha<br />

sıcak ccoğ<br />

rafyaya yeerleşmişlerddir.<br />

Türkmeenistan’ın<br />

şşim-<br />

diki başkeenti<br />

Aşkabbat’ın<br />

yakınlarında<br />

AAnau<br />

kentini kurrmuşlardır.<br />

İlk olarak insanlığın hhay<br />

vanları evccilleştirdiği<br />

<strong>ve</strong> tarım yaaptığı<br />

yer bbura<br />

sıdır. M.ÖÖ<br />

4500 yıllaarda<br />

Anau kentini bırakıp<br />

Mezopotayya’nın<br />

<strong>ve</strong>rimmli<br />

toprakllarına<br />

göçmmüş<br />

tür.<br />

Dile ait koonumuzu<br />

topparlayacak<br />

olursak: Süümer<br />

belgeleriniin<br />

ilk okunuuşundan<br />

itibbaren<br />

Sümeerce<br />

nin Ural-AAltay<br />

dillerrine<br />

benzeddiği<br />

söylennmiş.<br />

Daha sonrra<br />

ayni anlaam<br />

<strong>ve</strong> foneetikte<br />

olan Sümerce<br />

<strong>ve</strong> TTürkçe<br />

keliimeler<br />

karşşılaştırılmış.<br />

. Bu<br />

yeterli görrülmeyerek<br />

konulara ggöre<br />

karşılaaştır<br />

ma istenmiş.<br />

Son çalıışmalarda<br />

bu<br />

da yapılddı<br />

<strong>ve</strong><br />

Türkmen ddili<br />

ile Sümmerce<br />

arasıında<br />

büyükk<br />

bir<br />

yakınlık orrtaya<br />

çıktı, hatta bazı kelimelerinn<br />

za-<br />

~ 58 ~<br />

man nımıza kadaar<br />

ulaştığı ggörüldü.<br />

Bilim<br />

adamla-<br />

rı da d Türkmenn<br />

dilinin çook<br />

sağlam, kolaykay- bolm mayan bir dil olduğğunu<br />

kabul l ediyorlar. .<br />

Bun nlara göre SSümer<br />

dilinni<br />

Çok Esk ki Türkmenn<br />

dili <strong>ve</strong>ya o diliin<br />

bir dalı oolarak<br />

vasıf flandırabili-<br />

riz.<br />

Ka aynaklar:<br />

1-R Raphael Pumpelly, Explora ation inn<br />

Tur rkestan Exxpedition<br />

oof<br />

1904. Washington,<br />

W ,<br />

190 08 (Türkmennce<br />

Çevirisii<br />

Aşkabat 2005).<br />

2- Muratgelldi<br />

Söyeggov,<br />

Bilg ge Kagann<br />

Moniment<br />

// Miras (HHeritage),<br />

Vol. 2. .<br />

Ash hgabat, 20077.<br />

Pg. 96-1221.<br />

3- Muratgeldi M Söyegov, ÇÇin<br />

Yıllıklar rına Göre<br />

Birk kaç Hunca SSözcük<br />

<strong>ve</strong> KKısa<br />

Açıkla aması //<br />

Tar rih Türk Dünyası<br />

Külltür<br />

Dergis si. Sayı:<br />

256 6 Nisan. İstaanbul,<br />

2008.<br />

Sayfa: 52- -54.<br />

4- Muratgeldi M Söyegov, TTürkmencen<br />

nin Mantıki<br />

Tem melleri // Taarih<br />

Türk DDünyası<br />

Kü ültür Dergisi<br />

i. Sayı: 2600<br />

Ağustos. İİstanbul,<br />

20 008. Sayfa:<br />

58-60.<br />

5- Muratgeldi M Söyegov, CChagry<br />

beg and Togrull<br />

beg g: Continuation<br />

of the Ancie ent Oghuzz<br />

Tra aditions // LLiterature<br />

and Cultu ure of thee<br />

Selj juk Epochh.<br />

Abstracts<br />

of Repor rts of thee<br />

Inte ernational Scienttific<br />

Conference.<br />

C .<br />

Ash hgabat, 20009.<br />

Pg. 1877-188.<br />

6- Muratgeldi M Söyegov, Buğday Be enizlilik <strong>ve</strong>e<br />

Koy yun Gözlüllük<br />

<strong>ve</strong>ya TTürkmen<br />

Etnolojisininn<br />

Baz zı Özellikleri:<br />

Konuya Folklorik <strong>ve</strong> v Tarihsell<br />

Yön nlerden Bir Bakış // Tüürk<br />

Dünyas sı Belletenii<br />

– Herald off<br />

Turcic World. No N 1 (2). .<br />

Mah haçkale, 2010.<br />

Sayfa: 77-11.<br />

7- Muazzez M İllmiye<br />

Çığ, Sümer Dil li ile Türkk<br />

Dili i Karşılaştıırmaları<br />

//<br />

http p://muazzezzcig.blogcu.<br />

com/sumer-dili-ile-<br />

turk k-dili-karsilastirmasi/24426089<br />

(16.03.2011)<br />

8- Sümerler S TTürk<br />

mü? SSümer<br />

Dili Türkçe<br />

mi? ? //<br />

http p://www.19223turk.comm/showthread.php?t=45<br />

029 9 (18.03.20111)

T<br />

ürkkmen<br />

Basınn<br />

Genel Sekrreterliğinin<br />

15- 17 Nisa an tarihleri arasında düüzenlediği<br />

4. 4 Basın<br />

kurrultayının<br />

öönemli<br />

boyuutu<br />

olması yyanında<br />

Türk kmen medyyacılarının<br />

bbasın<br />

<strong>ve</strong> ilet tişim ça-<br />

lışmmalarına<br />

yaakından<br />

tanıık<br />

olunacak.<br />

Yanı sıra Türkmen T baasın<br />

devinimmi<br />

<strong>ve</strong> aktivit telerinde<br />

görünen ekksiklik<br />

<strong>ve</strong> prroblemlere<br />

çözüm bulmmak<br />

fikir bir rliği sağlammak<br />

pek öneemlidir.<br />

Basın <strong>ve</strong> illetişim<br />

günüümüzde<br />

bir yönüyle birreylerin<br />

<strong>ve</strong> dolayısıyla d toplumlarınn<br />

gelişmesin ne katkıda<br />

bulunan önnemli<br />

araçlaardan<br />

biri saayılmaktadırr.<br />

İnsanlar dooğaları<br />

gereeği<br />

toplumsal<br />

gruplar hhalinde<br />

yaşa ama özellikkleri<br />

nedeniyyle<br />

tüm can nlılar içindee<br />

iletişim olggusundan<br />

enn<br />

etkin biçiimde<br />

yararlaanan<br />

canlı türüdür. t İlettişim<br />

ise inssanların<br />

yaş şamları içinn<br />

zorunlu olaarak<br />

kullanddıkları<br />

araçlların<br />

başındda<br />

gelir. Kiş şilerin belirlli<br />

bilgilere ssahip<br />

olmaları<br />

amacıy-<br />

la bilgi, düüşünce<br />

<strong>ve</strong> duuyguların<br />

akktarılmasıddır.<br />

Özetle il letişim habeerin<br />

bilgininn<br />

yada gene el anlamıylaa<br />

<strong>kültür</strong>ün biirey<br />

<strong>ve</strong> toplluluklara<br />

daağıtımı<br />

olgusudur.<br />

Aynı ı zamanda ttoplumu<br />

oluuşturan<br />

bire eyler arasın-<br />

da gerekli ilişkilerin kkurulmasınaa<br />

olanak sağğlayan<br />

bir ar raç olduğu kadar, topluum<br />

yaşamın nındevamı- nı sağlayann<br />

bir süreçtiir.<br />

Kitle iletişşim<br />

araçları gibi basındda<br />

bilgi <strong>ve</strong> haber dola aşımı gerçekkleştirme<br />

niteliği<br />

toplu umunbilgi- lenmesini sağlayan önnemli<br />

bir arraç<br />

olduğu aaçıktır.<br />

Basın<br />

kamuoyuunun<br />

oluştuurulmasında<br />

a çok büyükk<br />

görevi üstllenmiştir.<br />

DDemokratik<br />

sistemin ssağlıklı<br />

biçi imde ilerleyyebilmesinin<br />

temel ko oşullarındann<br />

biri de Bassın<br />

Özgürlüüğünün<br />

tamm<br />

<strong>ve</strong> çağdaş anlamda gerçekleştiri g ilmesidir. İnnsan<br />

Haklar rı, Evrensell<br />

Bildirgesi 226<br />

Ağustos 1987 tarihlli<br />

insan <strong>ve</strong> yyurttaş<br />

haklar<br />

sözleşmeesinin<br />

11.maaddesi<br />

düşü ünce <strong>ve</strong><br />

~ 59 ~

kanaatlerinn<br />

özgürce iletilmesi<br />

inssanın<br />

en değğerli<br />

haklarından<br />

biridir. HHer<br />

insan özgürce basın<br />

yapabilir kkonuşup<br />

yazzabilir<br />

<strong>ve</strong> bbasım<br />

yapabbilir.<br />

yalnız yasaada<br />

ön görüülen<br />

hallerdde<br />

bu özgürrlük<br />

kötüye kulllanılmamallıdır.Kitle<br />

iiletişim<br />

<strong>ve</strong> tek-<br />

nolojisi heer<br />

ne kadar büyük ilerllemeler<br />

<strong>ve</strong> ge<br />

lişmeler saağlamışsa<br />

TTürkmen<br />

baasınımız<br />

istteni<br />

len boyut <strong>ve</strong> düzeydde<br />

değildir Türkmen bbası<br />

nında görüülen<br />

kimi akksaklıkları<br />

kkısaca<br />

özetliyo<br />

rum..<br />

1-Türkmenn<br />

basın gennel<br />

sekreteerliği<br />

ile yaayın<br />

organları arasında bbağlantı<br />

iliişkileri<br />

yetterli<br />

oranda bullunmamaktaadır.<br />

2- Türkmeen<br />

basın ggenel<br />

sekretterliği<br />

<strong>ve</strong> IIrak<br />

gazetecilerr<br />

sendikası arasında ileetişim<br />

ilişkileri<br />

bulunmadıığını<br />

görüyyoruz.<br />

Hâlbbuki<br />

Türkmmen<br />

basın <strong>ve</strong> mmedyasını<br />

ttanıtmak<br />

iççin<br />

sendikaa<br />

ile<br />

canlı bir iliişkinin<br />

kuruulması<br />

çok öönemlidir.<br />

3- Türkmeen<br />

basın mmensuplarınıı<br />

çatısı altıında<br />

birleştiren ne Bağdat ne de Kerkkük’te<br />

bir basın<br />

kuruluşummuz<br />

var <strong>ve</strong> nne<br />

de ülkedeeki<br />

basın kuuru<br />

luşlarıyla iş<br />

birliği bağğlantımız<br />

buulunmaktaddır.<br />

4-Türkmenn<br />

basını gennç<br />

yetenekli<br />

eleman yaazar,<br />

çevirmen rröportaj,<br />

kaameraman<br />

mmuhabir<br />

<strong>ve</strong> tek-<br />

nik elemannların<br />

basınn<br />

deviniminee<br />

yanıt <strong>ve</strong>reecek<br />

durumda bbulunmamassı.<br />

5-Karşıt bbasına<br />

yanıt<br />

<strong>ve</strong>rebilecek<br />

deneyimli<br />

köşe yazarrlarının<br />

isteenilen<br />

düzeeyde<br />

bulunnma<br />

ması.<br />

Çözüm <strong>ve</strong> Öneriler<br />

1- Basın kuuruluşları<br />

gençleştirilmmelidir.<br />

2-Basın daalında<br />

çalışaan<br />

genç yeteeneklerin<br />

geenel<br />

bilgilerini artırmak için<br />

basınlaa<br />

ilgili sık sık<br />

kurslar düzzenlenmeliddir.<br />

3-Basında çeviri önemmli<br />

yer tutarr,<br />

bu bakımmdan<br />

yetenekli çevirmenleer<br />

yetiştirmmeye<br />

olduukça<br />

önem <strong>ve</strong>rillmelidir.<br />

4-Gençler basın <strong>ve</strong> Ennformasyonn<br />

yüksek okkulu<br />

<strong>ve</strong> fakültellerde<br />

öğrennim<br />

yapmayya<br />

teşvik eedil-<br />

melidir.<br />

~ 60 ~<br />

5-M Merkezi Bağğdat<br />

olmak k üzere Türk kmen gaze-<br />

teci iler Birliğiinin<br />

kurulmması<br />

çok önemlidir. .<br />

Tür rkmen Basın<br />

Genel SSekreterliği<br />

i ise İstan-<br />

bul l’da aktiviteesini<br />

sürdürssün.<br />

6-D Devletin Türrkmen<br />

yayıın<br />

kuruluşla arına maddii<br />

des steği olmadıığından<br />

yayyınlarını<br />

düz zenli olarakk<br />

sürdüren<br />

<strong>ve</strong> Tüürkmen<br />

soruununa<br />

hizm met gösterenn<br />

kur ruluşlar Kerrkük<br />

Vakfı tarafından maddi ola-<br />

rak k desteklenmmesini<br />

öneriiyorum.<br />

Türkmenéli<br />

TTV.<br />

Yayın SStratejisi<br />

TV V. Stratejisinnin<br />

kısaca ggöz<br />

gezdirec cek olursakk<br />

kar rşımıza bir yyığın<br />

sorunnlar<br />

çıkıyor bunun içinn<br />

pro ogramlara bbakacak<br />

yeetenekli<br />

bir komiteninn<br />

kur rulması çok önemlidir.<br />

Ayr rıca programmlarda<br />

Bilimsel,<br />

Ekon nomi, Tarih, ,<br />

Spo or ile ilgili pprogramlaraa<br />

yer <strong>ve</strong>rilm melidir. Ya-<br />

nı sıra Eğitimm<br />

programı, çocuk saat ti, Belgesell<br />

olar rak Türkmeenéli<br />

bölgellerini<br />

tanıtm mak, Röpor-<br />

tajl lar, Sağlık, Günlük ggazetelerden<br />

n başlıklarr<br />

gib bi konulara yyer<br />

<strong>ve</strong>rilmellidir.<br />

TV V. uzun <strong>ve</strong> uusandırıcı<br />

ggörüşmelerd<br />

den kaçınıl--<br />

malıdır.

Bağdat ünni<strong>ve</strong>rsitesi<br />

TTürk<br />

dili <strong>ve</strong>e<br />

<strong>edebiyat</strong>ı bölümünün n 14. 3.<br />

2011 tarihhinde<br />

kültüür<br />

günü doolayısıyla<br />

ddüzenlenen<br />

törene<br />

Ocağın yönetim<br />

kuuruluyla<br />

biirlikte<br />

Ocaağın<br />

halay ekibi,<br />

Türkmenélli<br />

bölgeleriinden<br />

değişşik<br />

halaylaar<br />

sunarak katıldı.<br />

Başta Sayıın<br />

Erman KKopçu<br />

olmaak<br />

üzere Tüürkiye<br />

Cumh huriyeti<br />

Bağdat Büüyük<br />

Elçiliğğinden<br />

ileri gelen bir ttakım<br />

elem manın da<br />

hazır bulunnduğu<br />

törenn,<br />

Diller Faakültesi<br />

Dekkanının<br />

Ara apça <strong>ve</strong><br />

İngilizce v<strong>ve</strong>rdiği<br />

bir kkonuşmayla<br />

başladı. Deekan<br />

konuşm masında<br />

bu gibi etkkinliklerdenn<br />

amaç Dilleer<br />

fakültesinnin<br />

çeşitli bölümle- b<br />

rini, elçilikkler<br />

başta ollmak<br />

üzere ilgili taraflara<br />

tanıtma ak <strong>ve</strong> bu taraaflar<br />

arasındda<br />

<strong>kültür</strong>el <strong>ve</strong> bilimsell<br />

ilişkileri geliştirmeye<br />

çalışmaktırr<br />

dedi. Arddınca<br />

bölüm m başkanı DDr.<br />

Ziyat Taarık<br />

Arapça a <strong>ve</strong> Türkçee<br />

olarak <strong>ve</strong>rddiği<br />

konuşmmasında<br />

Türrkçeyi<br />

kavraayan<br />

iyi bir kadro ulaşttırmak<br />

için bölümün pr rogramındaa<br />

girerek gellişmeler<br />

yappıldığını<br />

<strong>ve</strong>e<br />

Türkiye EElçiliğinin<br />

bölümün b kaalkınmasındda<br />

ciddi kat tkılarda bu-<br />

lunduğunuu<br />

söyledi. TTörende<br />

çeşiitli<br />

etkinlikllere<br />

yer <strong>ve</strong>r rildi. Bölümm<br />

öğrencileri<br />

tarafında an Nasrettinn<br />

Hoca adındda<br />

bir piyess<br />

sunuldu. ŞŞiirler<br />

okunndu.<br />

K<strong>ardeşlik</strong><br />

Ocağının<br />

halay ekiibi<br />

tarafında an, öğrenci-<br />

lerin türküü<br />

<strong>ve</strong> şarkılarrla<br />

eşlik ettiiği<br />

halk hallayları<br />

beğeniyle<br />

karşıllandı.<br />

Törennin<br />

sununda a hazır olann<br />

bazı şahsiyyetlere<br />

armaağanlar<br />

dağııtıldı.<br />

İlleer<br />

Sorummlusu<br />

BBakanı<br />

OOcak’ta<br />

22.<br />

4. 2011 taarihinde<br />

İlleer<br />

Sorumlussu<br />

Bakanı SSayın<br />

Turhan<br />

Müf-<br />

ttü<br />

K<strong>ardeşlik</strong>k<br />

ocağına bir<br />

ziyarette bulunda. OOcak<br />

başkan nıtara- ffından<br />

karşıılanan<br />

bakaan<br />

için düzeenlenen<br />

pannelde,<br />

ocakta abulu- nnan<br />

aydın kkitleye<br />

konnuşarak<br />

bakkanlığın<br />

çalıışmaları<br />

ha akkında<br />

bbilgiler<br />

<strong>ve</strong>rddi.<br />

Bu çalıışmaların<br />

en<br />

önemlisi olan uyuş şmazlık<br />

bbölgeler<br />

ile Türkmenleerin<br />

tecavüzze<br />

uğrayan yerlerinin tekrar-<br />

ddan<br />

ele geççirilmesindee<br />

yasal açıddan<br />

nasıl daavranılmasın<br />

nınde- ttayları<br />

üzeriinde<br />

durdu. . Panelin soonunda,<br />

hazzır<br />

olanlar tarafın t<br />

ddan<br />

sorulan soruları cevvaplandırann<br />

bakan, Ocakta<br />

buluna an Kale<br />

ggazetesini<br />

bbürosunu<br />

ziyyaret<br />

etti. BBakanın<br />

Ocaak<br />

ziyareti iki i saat<br />

ssürdü..<br />

~ 61 ~

Türkmen KK<strong>ardeşlik</strong><br />

OOcağı<br />

Nevruz<br />

bayramı ddolayısıyla<br />

Bağdat’ta B yyaşa<br />

yan Türkmmenleri<br />

Ocağğın<br />

bahçesinnde<br />

bir arayya<br />

getirdi. 21.<br />

3. 2001 ttari<br />

hinde ocakkta<br />

bu milli bayramın kkeyfini<br />

çıkarrmak<br />

için ge eniş bir töreen<br />

düzenlendii.<br />

Törene yaaklaşık<br />

300 Türkmen ailesiyle<br />

birl likte Bağdatt’ta<br />

öğrenim göören<br />

kalabaalık<br />

bir öğrennci<br />

grubu dda<br />

katıldı. Tö ören sırasınnda<br />

Ocağın iki halay ekibii<br />

tarafından sunulan haalk<br />

oyunlarıy yla birlikte ses<br />

<strong>sanat</strong>çıları İmat Yalnızz<br />

ile Küçükk<br />

Ömer’in seeslendirdikl<br />

leri şarkılar or-<br />

talığı devammlı<br />

bir şekiilde<br />

heyecannlandırdı.<br />

AAkşamın<br />

son n saatlerine kadar<br />

devam edeen<br />

törenden her kes memmnun<br />

olarak<br />

ayrıldı.<br />

Kardeeşlik<br />

Occağı<br />

Baağdat<br />

KKitap<br />

Fu uarındaa<br />

20/ /4 ile 5/5 taarihleri<br />

arasıında<br />

düzenlenen<br />

Bağdaat<br />

Uluslararası<br />

Kitap Fuuarı-<br />

na, , Türkmen KK<strong>ardeşlik</strong><br />

OOcağı<br />

tek Tüürkmen<br />

kuruuluşu<br />

olarak k katıldı. 2550<br />

bassın<br />

<strong>ve</strong> yayınnevinin<br />

katııldığı<br />

fuardaa<br />

binlerce mmatbuatlar<br />

ar rasında Ocaağın<br />

başşlangıçtan<br />

ggünümüze<br />

kkadar<br />

çıkarddığı<br />

matbuatt<br />

<strong>ve</strong>ya afişle eri <strong>ve</strong> Kardeeşlik<br />

derrgisinin<br />

sonn<br />

<strong>sayı</strong>larıylaa<br />

birlikte diğğer<br />

kuruluşllarımızın<br />

ya ayınladığı kiitap<br />

<strong>ve</strong> dergiler de sergilendi. Sayın Taceettin<br />

Avni kkardeşimizin<br />

n gözetiminde<br />

yürrütülen<br />

Ocaağın<br />

standınnı<br />

ziyaret eddenlere<br />

Türkkmen<br />

<strong>kültür</strong> rünün zengiinliği<br />

tannıtılmaya<br />

çaalışıldı<br />

<strong>ve</strong> KK<strong>ardeşlik</strong><br />

derrgisinden<br />

arrmağan<br />

edil ldi.<br />

~ 62 ~

نيججسلا<br />

رئا اطلا<br />

ححلاص<br />

حجان ان<br />

رعشي ناك ههنأ<br />

لاا وجلا اذذھ<br />

داتعا هنأ ععمو<br />

.. ركذي لا وھ ؟ هسبح ح ناك ىتم ذذنم<br />

،صفق<br />

يف اسيبح هسفن ن رئاطلا دجوو<br />

نم نولخبي رادلا لھأ نك نكي ملو ، همللأ<br />

نع اربعم هقامعأ نم ارداص<br />

يجشش<br />

نحلب منرتيفف<br />

قنتخت هساف فنأ نأب انايحأأ<br />

فھري اتاصصنا<br />

هئانغو ههديرغت<br />

ىلا ننوتصني<br />

اوناككو<br />

، ماعط نم ن مھيدل رفووت<br />

امب هنوقدغغيف<br />

هيلع مھنانحو<br />

مھفطعع<br />

: لائاق هثداححي<br />

حارف صففقلا<br />

قوف هسنجج<br />

نم رئاط طح ط اموي . ةعتتمو<br />

ةجھب هيفف<br />

ابرط نوبرط طيف مھعامسأأ<br />

: ابرغ<br />

غتسم هيلع دررف<br />

... . هيلع تتنأ<br />

ام ىلع كدسحأ ك ينا -<br />

؟ دس سحلا ملاعو -<br />

. ماعططلا<br />

نم ريسييلا<br />

لاا دجأ لافف<br />

هلك راھنلا ححدكأ<br />

انأ امنيب , هيلا ىعست نأ ريغ نم ككيلا<br />

يتأي كق قزر نأ كلذ -<br />

. قيلط تنأ ت امنيب نيجسس<br />

انأو يندسححت<br />

, لھاج رغ غ نم كل اي -<br />

, ماعطلا نمم<br />

ريفولا كعموو<br />

رادلا هذھ ييف<br />

ةنمآ كتايحح<br />

نأ تيسن كارتأ ك , مھفت لا يذلا تنأ لب لاھاج لاو و ارغ تسل -<br />

. ةقفش مھبولق يف تسيل ت نيدايصص<br />

نم ةظحل للك<br />

يف ةددھم يتايح امنيب<br />

ىلع تطبھ بعتلا ككرردأ<br />

اذاف , اقيللط<br />

ارح تاععاسو<br />

تاعاس س ءاضفلا يفف<br />

بوجت تنأ<br />

،قمحلأا<br />

اھ ھيأ ينعمسا -<br />

تنأ يتلا ةييرحلا<br />

دقفأ نييزح<br />

ديقم صصفقلا<br />

اذھ يف سيبح انأ امن نيب , رمثلا نم كل بيطي ام لكأت رجش شلا ناصغأ<br />

. اھب عتمتت<br />

لاا ةيرحلا ةةميق<br />

فرعي لا هنأ ركذت . .. . يردق ءاشش<br />

اذكھو كر ردق ءاش اذكھ , ينحرجي ااملاك<br />

لقت لا يبحاص اي -<br />

؟ كلاحل يثثرأ<br />

نأ ينديررتأ<br />

.. انسح - . اھدقف نم<br />

. هيلع انأأ<br />

ام ينيفكي , كفطع عمطأ أ تسل .. لا -<br />

. مئاش شتم كنأ اقح -<br />

؟ ةيياھن<br />

يسبحل سسيلو<br />

لءافتأ نأ ينديرتأ -<br />

. ةليح ديلابب<br />

سيل هنأ ريغ غ , تلعفل كننجس<br />

نم كرييرحتل<br />

ارداق تنك ت ينأ ول -<br />

ةرم امھب قللحأ<br />

مل انأو نناحانج<br />

يل ققلخ<br />

اذامل : ييسفن<br />

عم لءاس ستأ يننأ لاا يينذقنت<br />

نأ كننم<br />

درأ مل لاح ح لك ىلع -<br />

نم وج يفوو<br />

بحر ءاضضف<br />

يف عترت ررويطلا<br />

ةيقب اممنيب<br />

دبؤملا نجسلا ن نجسأ نأ يل ردق ااذاملو<br />

؟ يتاي يح يف ةدحاوو<br />

؟ اھل دودح<br />

لا ةيرحلاا<br />

يف ، راھن ييف<br />

وأ ليل يف كلا يتأي ماععطلا<br />

ةمعن نمم<br />

هيلع تنأ ام م ركذاو , عزجت<br />

لاو سئتتبت<br />

لاف كردق هنأ كل تل -<br />

،ةيواخ<br />

نطببلاو<br />

ةيرحلا نم ىودج لا هنأ ىرأ اننأو<br />

، اھتدقف يتلا كتيرح لباقم اذھ رركذا<br />

،ءاتش<br />

يف ي وأ فيصص<br />

. اديعب رططبلا<br />

كذخأي لاوو<br />

اھيلع تنأ يتلا ةمعنلل اركاش<br />

نكف ،ممحري<br />

لا يبحا اص اي عوجلاا<br />

. كبرغأ امو ا كاھدأ امم<br />

.. ةمكحلا وولت<br />

ةمكحلا ين نيطعت تأدب -<br />

ترفوت اذا ههنا<br />

اعيمج تااقولخملا<br />

نأشش<br />

اضيأ اذھو هانمتي ام عيم مج انم دحأ ييلأ<br />

رسيتي لا هنأ ىرخأ ةر رم كل لوقأ -<br />

لبس مھب تققاض<br />

نيريثك نم دعسأ نووكت<br />

امبر كصصفق<br />

يف تنأو و كيلاود اذكھھو<br />

ىرخأ ءاايشأ<br />

ذئنيح انص صقنت ةيرحلاا<br />

. قزرلاا<br />

ةيقبك رويطللا<br />

رشعم متنأ , ةلتاقلا ةدححولا<br />

هذھ تمئئس<br />

ينأ ريغ دحأ هيلع علططي<br />

نأ بحأ تتنك<br />

ام رسب كل حوبأس -<br />

نووقيو نووربكي<br />

ىتح ممھومعطت<br />

اخخارفأ<br />

نھنم ننوبجنتو<br />

مار رغلا نھولدابتتو<br />

نھيلا نوونكست<br />

تاقيفر ر مكل قلخلاا<br />

ينأو نوبغمم<br />

يقح نأ تييأرأ,<br />

يقاوشأ اھثبأو اھيجاانأ<br />

ةقيفر يل تسيل صفقلا<br />

اذھ يف انأ اامنيب,<br />

ناريط طلا نوفنأتسيوو<br />

. هانمتأو هب ملحأ ام طسب بأ نم مورحمم<br />

: لائ ئاق قافشا ةرظظن<br />

صفقلا يللتعي<br />

يذلا<br />

رئا اطلا هيلا رظنن<br />

اميف هلك رذععلا<br />

كرذعأ ييناو<br />

، كركذذ<br />

ييحت ةيرذ نمو كسنؤت ةقيفر نم تتمرح<br />

كنأ اقح قح ،هيلا<br />

نطف فأ مل ام اذھ -<br />

. دصصق<br />

نود ةءاس سا نم ينم رردب<br />

ام ىلعو ، ملأو لازھ نم هيلع تنأأ<br />

. نوجش<br />

نم يلخاد يف امم<br />

فرعت نكت مل تنأف ، كيلع كي سأب لا -<br />

. نيحوو<br />

نيح نيب كرروزأس<br />

ينأب كدعأ ينأ رييغ<br />

،يقيرط لضأف ل ملاظلا لحي نأ لبق يبحاص<br />

اي نلآا ن كعدوأ -<br />

. ىررخأ<br />

ةرم اعاددو<br />

.. كب صببرتي<br />

دايص لك نمو حراو وجلا نم كرذذح<br />

ذخو ديدج نم يقتلن نأ أ ىلا اعادو -<br />

~ 34 ~

نم لولأا ننوناك<br />

رھش نم نماثلا هخييرأت<br />

ءاعبرأ ممويلاو<br />

.. يئاد دغ لوانت نم ًاوت تغرف ددقو<br />

؛ليلقب رھ ھظلا دعب ناكك<br />

َربْع لوقي - انلجن وھو - ماصع نا تتدافأف<br />

؛نزححلا<br />

ءاميس اھتن نحس ولعت ًةلججع<br />

يتنيرق يينتفاو<br />

امنيح ؛تئافلا ماعلاا<br />

.. ركابلا<br />

ك حابصلا اذھ يف يفوتت<br />

بطقلا ناندع ع نإ : لاقنلاا<br />

ةعاظفلا نم وھ نزح نمم<br />

ٍةجوم يف يينرمغتلو<br />

؛ ًاععومد<br />

ّينيع رجفتل ر ؛ يسأرر<br />

ىلع ّضقننت<br />

ةقعاص تن ناك ول امك أبنن<br />

ءيشل لا ،للاح<br />

ردق ىلعوو<br />

يتليخد يفف<br />

ولو هبذكا ننا<br />

تلواح .. يعن ﱠي نم ّيلا ىىمارت<br />

ام قدصصأ<br />

ملف اذھ عم ع .. ءيش يفف<br />

ْتبلأت املو ؛؛ليوط<br />

ينمزز<br />

لصاف نم انرامعا نيب امل ؛يتوم روصتا ر تنك ام ردقب هتومم<br />

ليختأ ُتنك ك ام ينلا لااا<br />

: ٍةلع نم ههب<br />

تملأ ام ننمو<br />

ةكعو نمم<br />

هتباتنإ ام نم ن رطخأ ،ةقھھرم<br />

ءابعاو ، ٍةنمزم ضا ارما نم ّيلعع<br />

لابب قوولخمل<br />

رطخي مملو<br />

ٍ سفن نب عجفي مل توملا َت نأك<br />

ىلع ّمنت يھھو<br />

ةداج ةيفتااھ<br />

ةثداحم انننيب<br />

ناك ؛ دبلأا<br />

هتقناعم نم ن تاعاس للبقف<br />

؛ ىرخا ةھج نمو ؛ةھج<br />

نم اذھھ<br />

؛ كاذ اذا اھھلابح<br />

انبذاجت ةينادجو رعااشمب<br />

كيھان ؛؛ًايضرم<br />

ًايض ضار دغلا ىلا هعلطت ىلعوو<br />

؛ًايسفنو ًايح حص هرارقتساا<br />

. عطنتلاو عنصتلا نم ننورخلآا<br />

هرثؤؤي<br />

ام نم ًاقات تعناو هيلع ًاححاتفناو<br />

رخلآا ىلا ً◌ًاتافتلا انم ًلاك ديزتلل<br />

ملاس ّيبتكلاو<br />

بتاكلاب لصصتأ<br />

ُتعرساا<br />

لؤاستو ضضومغ<br />

نم هب باش امل ، هب تتئجوف<br />

ام داعع<br />

بأ حضوتسا نا لجأ نموو<br />

ةضھانلا ةرععاشلاو<br />

نوسسح<br />

لاملا رونمم<br />

ةفاحصلا للاجم<br />

يف ةطش شانلاب مث ىفططصم<br />

قوراف رعاشلا بيدلاابو<br />

يربصص<br />

ًانجشو ًاوج ش مھساسحاو مھفسأ قيمعع<br />

نع هتاذ تق تقولا يف اورّب بعو للجلا ببطخلا<br />

ةحص يل اودكأف ؛سايم<br />

ةيزمرر<br />

نسحلا بسح سحو .. ميظعلا ﷲ قدص " نومدقتسي لالاو<br />

ةعاس نو ورخأتسي لا مھلجأ ءاج اذا<br />

" .. ميللاا قارفلا ىلعع<br />

عفريل ؛ هتفسسلف<br />

وأ هتيرظظن<br />

ىلع ًءاكتإ ئبنتملا يرببني<br />

مث .. تومل لا نم لطابب هبشأ ًاقح ُ تتيأر<br />

ام " : ًلا لائاق ّيرصبلاا<br />

: رريذن<br />

وأ ريذححت<br />

ريغ نم ببطقلا<br />

ناندع اانم<br />

قرس ؛ صخ ص ّشم ريغ قراس درجمم<br />

توملا نا ًام معاز هتريقعع<br />

لج لجر لاب ىعسييو<br />

ٍ ّفك لاب للوصي<br />

هصخش ه ُقد قراس ٌق لاا تومملا<br />

امو<br />

~ 31~

" ةردانلا هلئامش ىلع ًلااد ًاصن صني اھبو ّيلا ةخسن<br />

سراف : يحورلا<br />

يبأ لمانأ نيب هعضا ريغصلا يديلو<br />

نيدلا ءاھب نيدلا ديحو يذاتسا ،ملقلاو<br />

ساطرقلا ناديم<br />

." 2010/<br />

2/<br />

7 .. يليجبت ىمسا عم<br />

يناّربو ًانيح يناّوج وھف ناسناك بطقلا ناندع امأ<br />

؛ هملاك يف ّلقم ؛ هكولس يف ٍ نأتم ّيناسنا ... ًانايحأ<br />

مث هئارشعو هقافرل ددوتم ؛هتادقنو هتاظفحت يف نزتم<br />

؛ هلك كلذ عم هنا لاا ؛ هفقاومو هئارأ يف يقيفوت هنا<br />

ولو ةيعوضوم ٍةلخادمب لعفني ام ناعرس ساسح<br />

؛ لاب تاذ ريغ ةيصخش ةذخاؤم وأ ؛ هريغ نم ةرباع<br />

يف ةبيطل هلاح ىلا ًادئاع أدھي تقولا يخارت ىلعو<br />

هنھذ يف ةدقوبو ؛ ًامئاد هروضحب صھرت هسفن<br />

.. رخآ ًانيح رتوتملاو ًانيح نئمطملا<br />

* * *<br />

يتارايز تناك ؛ يترسأ دارفأ مظعم ليحر دعب<br />

اھب ىقتلا ؛اھنم لقا نكت مل نا ةليلق كوكرك يتنيدمل<br />

نارقلاا نم نكمي ْنَمو ةلصلاو ىبرقلا يوذ نم ًاديدع<br />

فلآتلا امنا ؛ ءارعشلاو ءابدلاا نم .. نلاخلاو<br />

بطقلا ناندع : انيلكل ردقلا امھدارأ ناذللا فطاعتلاو<br />

ةعيبط يف لّوحت يتطقن اناك نينس رشع لبق اناو<br />

اناكو .. ًاراسو ًابغار كوكرك ىلا كيتاھ يتارايز<br />

عقاو يف نيروظنم ريغ نييدارا نيلعف اذ كلذك<br />

لزنا تنك موي . ةيصخشلا يتافوشتو ةيبدلأا يتامامتھا<br />

ﱠيلا عرھي ناك ؛ بطقلا ناندع يب عمسيو كوكرك<br />

؛ ُدئاع قوش هلكو يناقلتيف ؛ ةفقولا ىلعو ةدعوم ىلع<br />

؛ ينجرحيو<br />

ينلجخي ام نم ديلا ملاتساو نخاس قانعو<br />

مث حورلا يف ةيفافشلاو ؛ةلبجلا يف ةلاصلاا اھنكلو<br />

.. بيدلاا وا قيدصلا اذھ ةدايعل هترايسب ًايئاقلت ينذخأي<br />

ثلاث وا ناث موي يف مث نمو ةنانفلا وأ ةرعاشلا كلت<br />

وا يفحصلا كاذ بتكم ىلا ضرلاا ةرايسلا انب يوطت<br />

جزمتسي نا نود نم ةلجاع ةرايز يف يبتك ةبتكم<br />

يف يل ضارتعإ لا نا هنيقي قبسل نأشلا اذھب ييأر<br />

ام ىلعو ؛ بيرا لاو ىري ام ىلع لاوحلأا مظعم<br />

هحراصا هيلع قفشا نا ىضتقا اذاو ؛ بيجتساو لعفي<br />

قوف هسفن فلكي وا ؛ ءانع نم هب ّملي دق ام نم يتيشخب<br />

ةلوقمب ًانئمطم ًائداھ ينعطاقي ناك هنكلو اھتقاط<br />

يھو ." شوخ زيملويگ<br />

شوب زيملا"<br />

ةيبعش ةينامكرت<br />

.<br />

بلقلا ةحرفو تقولا ةعس نع ةيانك<br />

~ 32~<br />

؛ ًاماع نيعبرلاا براقي ام كوكرك يتنيدم ًاقرافم ُتنك<br />

يف ةيركفلاو ةيحورلا ةقادصلا حرص عفترا نيح<br />

ناندع نيبو ينيب ؛نيرشعلاو يداحلا نرقلا لھتسم<br />

ةغايصلا ةفرح لوازي ناك يذلا اذھ : بطقلا<br />

دقو ؛ةينفلاو ةيبدلأا ةفاحصلا ةنھم بناج ىلا ةثوروملا<br />

انھ هرشن للاخ نم اھنارحب يف هسفن ًادجاو اھقشع<br />

هلمعب كيھان ؛ دعاولا يمانلا هملق تارمث كانھو<br />

ةلجم يف ًاريتركس<br />

مث ًاررحم لوؤسملاو لوصوملا<br />

عرف رمحلاا للاھلا ةيعمج نع ةرداصلا " للاھلا"<br />

ًافرشم مث " ةعلقلا " ةفيحص يف ًاررحم مث كوكرك<br />

ىلع زيكرتلا ديدش ناك هنأ ريغ " تمد"<br />

ةلجم ىلع<br />

ْتتاب يتلا ةلجملا هذھ ... اھب ةيانعلاو " للاھلا"<br />

ةلجم<br />

. هتيصخشل ةآرمو هنايكب ةقيصل<br />

ىجانتنل هبلق ةذفان بطقلا ناندع يل حتف نا ام<br />

يھو ةلجملا يف ةباتكلا ىلا ينجردتسا ىتح لصاوتنو<br />

ذا ؛ هتبغر دنع تلزنف ؛ةيراضحو ةيناسنا ةحسم تاذ<br />

بدلاا طامنأ يف ً ةدام نيثلاثو ًاسمخ اھب ترشن<br />

2010/<br />

109 ددعلا ىتح 2001/<br />

60 ددعلا نمو ثحبلاو<br />

هارجأ يفاقث راوح رشن مدع نع يل رذتعا هنا ىلع<br />

لاب هراذتعا ُتلبقف ؛ ام ٍ ةلعل ﷲدبع نيتم<br />

بتاكلا يعم<br />

يل لاقم رشن هيلع رذعت كلذك ؛ملام لابو ماھفتسا<br />

" فقوتل " رضخلا ينكردا كلذكو"<br />

هناونع ديدج<br />

نع ًايراوتم ؛بحسلا ءارو ًايفتخم ، ةتغب " للاھلا<br />

هل ًايفحص بطقلا ناندع تفرع .. رابخلااو راظنلاا<br />

هصئاصخ نم ًادياحم ًابتاكو هيلإ كببحي ام ةقابللا نم<br />

امك هروطس رْبَع ةطسبنملا ةئداھلا هتادرفم فثكي هنا<br />

ةحورطملاو هراوغا يف ةنوزخملا هيناعم ددحي هنأ<br />

يف فرس وا فرت ريغ نم يقلتملاو ئراقلل ًاغلاب<br />

ًءادتھا ؛ ًارعو وا ناك ً ابحلا قيرطلا رصتخي نيح<br />

امنيب ؛ ةياغلا ىلا ًلاوصوو " لدو لق ام"<br />

ةمكحب<br />

هتارابعو هتاعوضوم نم ًاضعب معطي نا لواحي<br />

تارذشلابو ؛ رخآ ًاروط هيوافلاابو ؛ ًاروط دادضلااب<br />

؛ يسفنلا ريثأتلاو ةينھذلا ةلامتسلاا ءاغتبا ؛ ًاثلاث ًاروط<br />

ةلجم يف ةلقتسملا هتاحفص ؛هيلا ُتبھذ امل ليثمت ريخ<br />

للاھلا داصح .. لصفملا .. رابسملا"<br />

: " للاھلا "<br />

؛ ةغيلبلاو ًادج ةريصقلا هصصق نم انعد " يرابخلاا<br />

هتروكاب اھتوط يتلاو كانھو انھ ةروشنملا هذھ<br />

اھنم ةادھملاو لوبنتساب 2010 ماع ةعوبطملا " لامآ"

للاخ يف ددرتي مل بطقلا ناندع ناب فارتعلاا نم يل دبلا مث<br />

نيبو ينيب ةقثلاو ةبحملا رسج ديشي نا للاقلا ماوعلاا هذھ<br />

نمو ؛ اھينانفو اھييفحصو اھئارعشو كوكرك ءابدا نم ةفئاط<br />

ءلاؤھ ؛ مھتسلاجم وأ مھؤاقل يل قبسي مل نممو نيسنجلا لاك<br />

دعب ينفلاو يرعشلاو<br />

يركفلا كوكرك طيحم يف اوزرب نيذلا<br />

مل نيح يف تافلاسلا تانيتسلا فصتنم يف دادغب ىلا يلاقتنا<br />

مھحراطلا يئايفصاو يئلامز نم ىمادقلاب ينعمجي نا ناوتي<br />

، بجيلا ام يفو بجي ام يف تاعوضوملاو ثيداحلاا ىتش<br />

اھدنع تفقوت تاطحمو ؛ ْتلوت تايركذ مھاياو ًاددجم<br />

نا ىسانتأ لا كاذو اذھ<br />

ىلع ًةدايز ؛ انتاينماو انتامامتھا<br />

ّمضي يبدأ ديربب نيحو نيح نيب ينئجافي ناك بطقلا ناندع<br />

ّيلا ةمدقم وأ ةادھم ًابتك وا كوكركب ةرداص تلاجمو ًافحص<br />

اھلباقاو هلاضفأ هرطاشأ ُتنك يبناج نمو اھباحصأ نم وا هنم<br />

.. اھنم نسحا نكت مل نا يدنع دجتسي امبو لثملاب<br />

،لاقنلاو يضرلاا فتاھلا ربع اننيب ةميدتسملا تاملاكملا امأ<br />

اھنع ثدحف راكفلااو رارسلاا . تاقيلعتلاو ءابنلااب ةلفاحلاو<br />

ًةماع ةفاقثلاو ةفاحصلا راوسا ىدعتت تناك ام اھنلا جرح لاو<br />

ناك انھ نم .. ًةصاخ ءلامزلاو ءاقدصلاا دودح زواجتتلاو<br />

موقي وا ينع بوني ؛كوكركب ّيصخشلا يلثمم بطقلا ناندع<br />

يفو تايسملأاو تايدتنملا ضعب يف ّيلحم لحي وا يماقم<br />

اھنم ةروص وأ ةروص لقنل ًهئطوت تاءاقللاو تاسلجلا ضعب<br />

. ﱠيلا ةحضاوو ةيعقاو<br />

* * *<br />

ةطلغلا وا ةيبلقلا ةتكسلاب حارو بطقلا ناندع ىراوت اذإ<br />

ليبس ىلع داوج ىفطصم انتملاع لوقي ناك امك ةيبلقلا<br />

ةفرعملاو ةفاحصلا .. بدلااو<br />

رعشلا تارادم نع ؛ةھاكفلا<br />

، انبولق نكاس ّيح وھ امناف ةقادصلاو ةلامزلا ئفارم نعو<br />

.. يتولخو يتدحو يف ينأ ريغ . انلوح مئاح ؛ انروضح ئلام<br />

لاو هفطلاأ .. هيجادأ لاو هيجانا ّتب ؛ حّنجملا يلايخ ربعو<br />

؛تاسنؤملا<br />

تايركذلا هعم ديعتسا ،هغوارأ<br />

لاو هرواشأ . هفناجأ<br />

بئاغلا اذھ : ناندع .. تاجعزملا تارارملا<br />

هنع دعبتساو<br />

اذھ .. ليبنلا ليصلاا اذھ .. يفصلا ّيفولا اذھ ... رضاحلا<br />

ًارمأ ﷲ يضقي ىتح هيلع ينزح لوطيس ؛ فيفشلا فيرشلا<br />

موق تام دق / اھل دافن لا ةايح يفصلا توم .. ًلاوعفم ناك<br />

ىلاو . . دمحم ابأ اي ﷲ ةمحر ىلا.......<br />

ءايحا سانلا يف مھو<br />

.<br />

فسوي ّدج اي دلخلا ةنج<br />

~ 33~<br />

ولغوأ اباب دازريش<br />

كبرق رانب ىسأت لا<br />

متھأ<br />

نل نيلحرت امدنع<br />

يتاذ مّلستأ<br />

ْتتاب يبلق ةعبوزف<br />

نأ تررق دق<br />

يناكرب عرتأو<br />

دوھعملا يناكم يف ٌسلاج اذ انأ اھف<br />

بورغلا نينس نعلأ<br />

فيرخلا ةرفصب ةلمحملا ةبيقحلا كلت<br />

يابص ةقيدص اي معن<br />

ئللأو ًاررد رثنأ<br />

ُتلز ام<br />

يملاحأ تاحفص قوف<br />

كحضأ<br />

ُتلز امو<br />

يطبأ<br />

وحن مدقتت فيرخلا ةزاكع ىرأ امدنع<br />

ربع ددبتت قرشملا يھجو تاساكعنإو<br />

بيشملا قرط<br />

يابص ةقيدص اي يلاعت ... يلاعت<br />

يتايركذ قوف يصقرتل يلاعت<br />

يقيحر نم ىقبت ام يذخأت وأ<br />

نلآا دعب ينيرغي ءيش لاف<br />

ئداھلا مونلا لاو<br />

ُدراشلا ءفدلا لا<br />

يتأيس ام فرعأ<br />

يننلأ<br />

تومأ<br />

ُتدلو امك ًامغرم<br />

مئادلا لملأا ةرھز يجانت اناياقبو

للا لاج يرخف : ةةحول<br />

ثيدحلا اذھبب<br />

دھشتسن ام اامئاد<br />

.( ةمايقللا<br />

موي تاملظظ<br />

ملظلا نإف ،ملظلا اوقتإ ) : ملاسلاو ةلالاصلا<br />

هيلع لوسرلا ل لوقيي<br />

احرش هتادررفمو<br />

ثيدحلا<br />

اذھ نومضضم<br />

يف انققدد<br />

املاطلو . هرھاظمو<br />

ملظظلا<br />

نع انثيددح<br />

ءانثأ في يرشلا يوبنلاا<br />

ىنعملاو عسساولا<br />

لاجملا ىىلإ<br />

قرطتلا ننود<br />

ملظلا ةمملكل<br />

يقيقحلا يوغللا ىنعمملاب<br />

ذخأن نايححلأا<br />

بلغأ يفو يف ،ًلايصفتوو<br />

فقاومو تتايصخش<br />

ربعع<br />

ةروصملاوو<br />

ةيحلا ةلثملألأا<br />

قوس ناك ك امبرو . روككذملا<br />

ثيدحللا<br />

هيلإ ريشي يذلا قيمعلاا<br />

ىلإ ءوجللا ربع ملظلا<br />

موھفم<br />

حرشب مايقلا نم ًابااعيتسا<br />

رثكأو حضوأ نوككي<br />

-يبدأ<br />

طمننك<br />

– صصقل لاو تاياكحلاا<br />

. ام ةيضضقل<br />

هحرط لللاخ<br />

نم عدبمملا<br />

يئاورلاو صاقلا هنقتي ام اذھو . سييماوقلاو<br />

ةيوح حنلا بيلاسلأاا<br />

اھنم , ةحورط رطملا لئاسملاو<br />

اياضقلا ننم<br />

ريثكلا ظححلان<br />

،رثنو<br />

مظ ظن نم ةينامككرتلا<br />

ةيبدلأا راثلآل انتنياع عم ءانثأو اننأأ<br />

ةيفاقثلا تاينناكملإا<br />

ىلع لدي امنإف ،اام<br />

ءيش ىلعع<br />

لّد نإ ةعئ ئار ةيبدأ بيللاسأب<br />

تامكاررتلاو<br />

ثادحلأ لأا تلوانت امم<br />

ةصقلل انضارعتسإ<br />

للاخخ<br />

نمو . بيددلأا<br />

كلذ هب ع عتمتي<br />

يذلا لايخلاو ل روصصتلاو<br />

ريكفتلاا<br />

ةكلم و ةيب بدلأا ةيلباقلاوو<br />

فلتخم حرططو<br />

ديدج ثددحب<br />

امئاد انل جرخي يذلا – نادرم ترصن ت عدبملا صاقلاو ريببكلا<br />

انبيدأ ىر رن ةينامكرتلاا<br />

هجوأب ةدحاوولا<br />

ةيضقلا ززاربإب<br />

انايحأ موقي لب ،راركتلاو<br />

ديلقتلا<br />

بولسأ نعع<br />

ادعتبم ام ةةيضقل<br />

هينبت ءانثأ ء دوھعمللل<br />

اذھ ريغ يفف<br />

اھيلإ قرططتنس<br />

يتلاو ىىرخلأا<br />

ةيبدلألأا<br />

لئاسملا هناقتإك ه اضيأ بناجلا اذھ يف ننفتو ن<br />

قتأ دق -ةدعع<br />

هترارم عرججت<br />

يذلا بيددلأاف<br />

،يبدلأاا<br />

روظنملا للالاخ<br />

نم راھظ ظلإا ةبعصوو<br />

ةدقعم ةيضضق<br />

ملظلا ةيض ضق نأ . لاقملاا<br />

كلذب سحت ننادرم<br />

صصصق<br />

أرقت امنيحح<br />

كلذلف . ئرااقلا<br />

ىلع ريثأ أتلا يف غلبأو ةدافلإا ىلع ردقأ هتاحفل ىلإ ى ضرعتوو<br />

لوانتي روكذذملا<br />

يوبنلا ثثيدحلا<br />

نأ نم هلاعأ انرككذ<br />

ام ىلع ادي ديكأتو كلذ ىىلإ<br />

فضأ . ةيضضقلا<br />

بناوج ج عم لعافتتوو<br />

ىرن لب . طققف<br />

يداحلأا هب هبناجب ملظلا ززاربإ<br />

ىلع رصصتقي<br />

مل نادر رم ترصن صصصق<br />

نأ . هروص<br />

عسوأب ب ملظلا ةيضقق<br />

ةطلسلا لثميي<br />

نم هقيذي ييذلا<br />

ملظلا ىىرن<br />

( لتلا ىللع<br />

ريعبلا ىق قبي ىتم ىلإ<br />

) ةصق يفف . هل ةديدع ًاع عاونأو ًلااكشأأ<br />

يف وأ ةطرش رشلل زكرم ييف<br />

ىرجت يتتلا<br />

تاباوجتسسلال<br />

ةدع تار راوح للاخ ممھنم<br />

ةفقثملا ةقبطلا ةصاخ خو ءايربلأابب<br />

لجأ ىلإ مھييلع<br />

ضبقلا متتي<br />

ةظحل لوأ نم يندبلاو يسفنلا بيذع عتلا فونص ننم<br />

نولقتعملاا<br />

هيقلاي امو نملأل ن ةيريدمم<br />

نأ يف هقح مضھو ماع ناكم يف صصخش<br />

لاقتعا ءانثأ ( ءايشلأ لأا ىزغمو رط رطملا)<br />

يف ةلااحلا<br />

رركتتو . ىمسم ريغغ<br />

~ 28 ~

عقو دق ًابكرم ًاملظ كانھ نأ ىرن ( ةينسح تيب)<br />

ةصق<br />

ًاملظ ،تاونس رشعلا تاذ ةينسح تنب ةريغصلا ىلع<br />

نوجملا ةايح يف اھسفنب تقلأ يتلا اھمأ ةھج نم<br />

عمتجم يف اھلبقتسمو اھتنباب ركفت نأ نود ةراعدلاو<br />

لھأ ةھج نم رخآ ًاملظو . انتاعمتجمك طبضنمو ظفاحم<br />

مھل اھمامضنا اوضفر<br />

نيذلا دلاولأا ةصاخو يحلا<br />

هسملتن ام اذھو ،مھئازھتساو مھتيرخس راثم اھولعجو<br />

اھ : دحاو توصب خرصن انك ...) ةيلاتلا فقاوملا يف<br />

عرھت تناكو، ةبحقلا تنب يھ اھ .. ةبحقلا تنب يھ<br />

ىلع رھظ ،يرودب<br />

اھنم تبرتقا ....) , (.... ةيكاب<br />

يف ماھفتسا تارظنو،بيھر<br />

فوخ اھھجو<br />

تددم ةوقبو ،ةوسقب رمحلأا اھناتسف تعفر.<br />

اھينيع<br />

ةمواقم اھيقاس تصلق . يلخادلا اھسابل ىلا يدي<br />

شعترت تناك , ةفئاخو ةديحو تناك . سأيب<br />

اعاونأ ىرن ( دوسلأا دلولا دلايم)<br />

يفو.(.....<br />

ةيكاب<br />

ةأرملا ةوعد اھنم يعامتجلاا ملظلا نم ةريثك لااكشأو<br />

راقلاك نوللا دوسأ اھديلو نوكي نأب اھعرضتو لماحلا<br />

فلأ تيلص , روخبلا تقرحأ : دلولا مأ لوقت ...)<br />

ملظ اھنمو .(.... راقلاك ًادوسا دلولا يتأي يك,<br />

ةعكر<br />

ىلع لواطتلاو ةميمنلاو ةبيغلاب يحلا لھأو سانلا<br />

ةريرج وأ مثإ باكترا ىلع عطاق ناھرب امنود ريغلا<br />

لثم ءاضيب ةأرملاو ،لبانسلا لقحك رقشأ لجرلا...)<br />

لجر !! ينيع اي داوسلا اذھ نذإ نيأ نم , جلثلا<br />

هنود مھ نمم نيرخلآل ناسنلإا ملظ اھنمو (.... رخآ<br />

لوصحلا ليبس يف مھللاغتساو ةناكمو ًازكرمو ًانس<br />

ةداعس باسح ىلع ةعيضو ةيويند بساكم ىلع<br />

ىلع ًاسلاج ناكو...)<br />

يف امك مھتماركو نيرخلآا<br />

خيشلا ينلسرأ ؟دلو اي ديرت اذام . قتسفلا لكأي هبتكم<br />

هل انمارتحاو انديس خيشلا : لاق ،هوأ . كيلإ دباع<br />

نأ تعطتسا اذإ اميف كتدعاسم عيطتسا يننكل,<br />

ريبك<br />

لبقتو للذتتو يكبت نأ كيلعو ،يريدم عم يكحت<br />

(.... ينبا كنأب هل لقو ،يتيقرت<br />

ىلع قفاوي يك هءاذح<br />

ىلإ جاتحملا ريغصلا لفطلا عم ةديسلا فرصت يفو<br />

ىوأم انتيب نأ كل لاق نمو...)<br />

اھنم ريغص نوع<br />

. ناويحلاب قفرلا ةيعمج ريدم يجوز ناو ماتيلأل<br />

مث (.... لاإو بھذا تخرص ،كوجرأ يتديس : تللذت<br />

اذإ...)<br />

اھسفن يف ةجاحل ريغصلا لغتست نأ لواحت<br />

قفاوي يجوز عدأسف تيبلا نع بلكلا داعبإ<br />

تعطتسا<br />

~ 29 ~<br />

ىرن ( رمع تاطحم)<br />

يفو . ىتح هلاقتعا ببس فرعي<br />

هباوجتسا ءانثأ ةلطاب مھتب مھتملاب قحلي يذلا ملظلا<br />

تقولا ناك نإ زييمتلا هيف عيطتسي لا ناكم يف هزجحو<br />

يفو.<br />

ةيناسنإ لا تلاماعم بناج ىلإ ًاءاسم مأ اراھن<br />

ملظلا نم رخآ ًاعون ىرن ( ةميدقلا ةحئارلا كلت)<br />

وھو ،ةطلسلا يلثمم لبق نم سانلا ىلع سرامملا<br />

مھرعاشمب ءازھتسلااو ةيعرلا لوقعب فافختسلاا<br />

ةجوز)<br />

يفو . مھيلع بذكلاو مھتادقتعمو مھفطاوعو<br />

عقاو ملظلا ةرملا هذھ , ملظلل رخآ لكش كانھ ( يدنجلا<br />

ىرنف سانلا ةماع نم ةطلسلا نومدخي نيذلا ىلع ىتح<br />

دقو همدو هسفنب يحضيو مدخيل بھذ يذلا يدنجلا<br />

هب نودسي ام نودجي لا لاافطأو ةجوز هءارو كرت<br />

. مھقمر<br />

يذلا طغضلا رادقم ىلع رصتقت لا ملظلا ةيضق نإ<br />

مھقوقح كاھتناو ةيعرلا ىلع مكاحلا هسرامي<br />

ملظلل ىرخأ لااكشأو<br />

ًاروص كانھ نأ لب . ةعورشملا<br />

تناك نإو يتلا تاطلسلا ملظ نم ىسقأ نوكت امبر<br />

لايوط رمتست لاو ةئراط نوكت اھنأ لاإ رثلأا ةديدش<br />

وھو لاأ ،هلوانتنس يذلا رخلآا ملظلا لكش ىلإ اسايق<br />

عونلا اذھ نادرم ترصن لوانت دقل . يعامتجلاا ملظلا<br />

هراھظإ يف نقتأو هصصق يف اضيأ ملظلا نم<br />

انعمتجم يف دوجوملا يعيبطلا هلكشب هريوصتو<br />

. ةليصلأا هديلاقت ىلع ظفاحملا كوكرك عمتجم ةصاخو<br />

نيدلاولا ىلع ءانبلأا قوقح ةلمج نم نإ رثلأا يف ليق<br />

حضافلا ملظلا نم ناو مھءانبأ ءامسأ رايتخا نسح وھ<br />

صغني ام ةوق لاو هل لوح لا دولوم ىلع ضرفي نأ<br />

ىلإ ) يف هارن ام اذھو ليوط دملأو لابقتسم هتايح هيلع<br />

ةاناعملا ثيح ،ًاضيأ ( لتلا ىلع ريعبلا ىقبي ىتم<br />

ىتح هيلع رج مسا....)<br />

ةرابع يف حيرص باذعلاو<br />

يعي أدب نأ ذنم اھنم يناعي حار ةيرخس ةبيرق تاونس<br />

ام نأ لب ،دحلا اذھ دنع فقي لا رملأاو (.... أرقيو<br />

دق -ساسلأا<br />

يف طيسبلا – أطخلا اذھ نأ وھ هيلع بترت<br />

عيرجت يف ذذلتي ةيسفن دقع وذ صخش هنع جتن<br />

ةثلاث ...) يفف ،ناوھلاو باذعلاو ةرارملا نيرخلآا<br />

برض : هل ةبسنلاب ةماھو ةيتايح تناك رومأ<br />

ةيناثلاو ،ةداوھ نود ماظنلا ءادعأ نم نيھوبشملا<br />

هنع نورخلآا عفدي نأ ةثلاثلاو ،هتجوز ةعجاضم<br />

يفو . حوضو لكب كلذ ىرن (.... ةناحلا يف باسحلا

– ىرخلأا ملظلا عاونلأ ًاسايق ًاريثأت لقأ هنأ<br />

وأ ةيمھأ<br />

يعامتجلاا ملظلا نع ًاريثأت لقي لا هتقيقح يف يذلاو<br />

نوعتمتي نمم ضعبلا ىلع دشاو ًاريثأت رثكأ وھ لب<br />

اھمييقت نودجي لاو ةيركفو ةيفاقثو ةيملع تايلباقب<br />

. بسانملا اھراطإ يف اھعضوو حيحصلا اھريدقتو<br />

بناوجلا نيبأ يكل<br />

لايلق لسرتسا نأ انھ ديرأو<br />

اھيف يتلاو ينامكرتلا انبدأ اھنم يناعي يتلا ةفيعضلا<br />

ىلإ جولولاو يبدلأا عونتلا ثيح نم حضاو روصق<br />

انبدأ رھظل اھيف اندھتجا ول اميف ةديدع ةيبدأ عاونأ<br />

بدلأا نإ . ةليمج ةقسنم ةيئاسفيسفبو للحلا ىھبأب<br />

نم ماعلا يكرتلا بدلأا نم أزجتي لا ءزج ينامكرتلا<br />

يفاقثلا ثوروملاو ةيبدلأاو ةيركفلا طامنلأا ثيح<br />

يتلا تايصوصخلا رابتعلاا رظنب ذخلأا عم كرتشملا<br />

دعي هءاطعو همدقت نأ لاإ . ةيفارغجلا تارييغتلاب رثأتت<br />

ًاملع لاماكتم ًابدأ هلعجِل ةديدع لئاسم ىلإ رقتفيو ًائيطب<br />

انطبري يذلاو . ريثكلاب ًارخاز اميظع ًاخيرات كلتمي هنأ<br />

ينامكرتلا ركفلاو بدلأا ملظ وھ ملظلا ةيضقب انھ<br />

نم روصقلاو صقنلا يناعي وھو هكرت ثيح نم هنيعب<br />

لازي امو قحل يذلا ملظلا ىرخأ ةھج نمو ،ةھج<br />

ملو لا اننأ ةقيقح ،يبدلأا هلمعو ينامكرتلا بيدلأاب<br />

يبدلأا انديصر نم تداز يتلا ةيفاقثلا دوھجلا مدعن<br />

اننإف . ءارثلا ةجرد ىلإ<br />

دعب لصن مل اننكلو يفاقثلاو<br />

تلااجم يف ةثيثح ىطخو ةريثك دوھجل ةسام ةجاحب<br />

ةفداھلا ةيملعلا ةيجھنملا تاساردلاو ءانبلا يبدلأا دقنلا<br />

تارظانملاو تلاجاسملاو ميوقتلاو ليلحتلا تلااجم يف<br />

لھأ نم صخلأابو -ديرن<br />

لا اننإ . ةنيصرلا ةيبدلأا<br />

ىلإ<br />

اھنم لصن لا ةيحطس تاءارق -بدلأاو<br />

ركفلا<br />

هراثآ مييقت وھ هفصنيو بيدلأا ديفي يذلاف ،ءيش<br />

ةيملعلا تاشقانملا ربع حيحصلا هراطإ يف هعضوو<br />

ةجضان اراثآ انل جرخيل ءانبلا دقنلا هيجوتو ةنوزوملا<br />

ردقو ةميق نم صقني لا اذھو . فدھلاو ركفلا ثيح نم<br />

ًامك هءاطع نم كلذ ديزيس سكعلا لب هبدأو بيدلأا<br />

يتلا يھ رامثلا ةعنايلا ةرمثملا<br />

ةرجشلا نلأ ،ًاعونو<br />

ةرقنأ . رجحلاب فذقت<br />

2011<br />

/ 4 / 23<br />

~ 30 ~<br />

( ةمامحلا بلق يف ةقلط ) يفو .(.... هبلطت ام لك ىلع<br />

نكلو ،هتياھن ىلإ ةصقلا لوأ نم ةاسأملاو ملظلا ىرن<br />

, ةيبدلأا نونفلا يف رحبتملا بيدلأا ةعارببو انھ بتاكلا<br />

ةيبدلأا نونفلا ًلامعتسم ةيضقلا زربي نأ عاطتسا<br />

،لولشملا لجرلا)<br />

ةراعتساو هيبشت نم ةليمجلا<br />

ناكو ( يلاعلا شعلا ،لافطلأا ةيلست ،خارفلا ،ةمامحلا<br />

. نونفلا كلتب انيعتسم ملظلا راھظإ يف ًاقفوم<br />

ةيضقل ةفلتخملا هجولأا زاربإ يف انبتاك يضميو<br />

ىلع ريبكو غلاب ريثأت نم ةيضقلا هذھل امل ملظلا<br />

ىلع هتيناسنإ يف رثؤي -ملظلا<br />

يأ -هنا<br />

ثيح ناسنلإا<br />

ملظلا ىلإ قرطتي انھو . يونعملاو سوسحملا نيبناجلا<br />

ملظلا روصي ( ةنيدملا ىلا لزني بئذلا)<br />

يفف , يفاقثلا<br />

ناك امب يحضي هلعجي يذلاو ناسنلإا ىلع عقاولا<br />

هركفو ةيفاقثلا هتيصخش ءانب يف هب دوزت يذلا دازلا<br />

رمتسا اذإ....)<br />

تاقولخملا مركأ هنم لعجي يذلا ءانبلا<br />

ىلإ رطضيس ،ةنيدملا يف يوعي عوجلاو ةقافلا بئذ<br />

هتركاذ يف ىقبي نل . عيمجلا ىلع مادعلإا مكح رادصإ<br />

عوجلا .... داقعلا لاو نيسح هط لا ةريغصلا هتكلممو<br />

ةثلاث ةميظعلا ظوفحم بيجن ةيثلاث نمث ! محري لا<br />

نبا ةمدقمو ! لصبلا نم وليكو ،زرلا نم تاوليك<br />

ظحاجلل ءلاخبلاو ! محللا نم وليك يواست نودلخ<br />

ىلع لماحت....<br />

سطاطبلا نم نيوليك ءارشل يفكي<br />

دش مث . نوتراكلا ةبلع لخاد بتكلا عضوب أدبو,<br />

هفعض<br />

ىلع قاثولا دشي هنأكو سحي ناك ،لبحلاب ةبلعلا<br />

دئاصقلا كلت . قانخلا اھيلع قيضيو ،ةليمجلا دئاصقلا<br />

(.. ةجھبم ءايشأ هتليخم يف تمسر املاط يتلا ةبذعلا<br />

نف ىرن ( ةمامحلا)<br />

ناونع تحتو ةيقرب صصق يفو<br />

نيب يوحت ةليلقلا تاملكلاف ةراھمب لمعتسا دق زاجيلإا<br />

ةمامحلا تناك ) ةغيلبو ةريثك تادافإو يناعم اھتايط<br />

دايصلا اھداطصا امنيح اھشع ءانبب ةلغشنم ةعداولا<br />

سرغ ثئابخلا مأ ةدئام ىلعو ءاسملا يفو ... ردغب<br />

اھمحل غضمو ،ةيوشملا<br />

ةمامحلا دسج يف هباينأ<br />

نع ربعت ةليلقلا رطسلأا هذھ نإ ( ةديدش ةذلب اھعلتباو<br />

ئراقلا لايخل بتاكلا هكرت ملظلل ةديدع لاكشأو عاونأ<br />

هلوأتن وأ يعامتجلاا ملظلا لاكشأ هيف دجن نأ عيطتسنف<br />

ملظلا ةيضق ىلإ دوعنو . ىرخأ اعاونأ وأ يفاقثلا ملظلاب<br />

تاذب تسيل هريثأت نأ ضعبلل رھظي امبرو - يفاقثلا

للوبنطسإ<br />

يف ةيملاسلإا ةةفاقثلاو<br />

نونف فلاو خيراتلل ثاحبلأا زكرم رم<br />

ديازتملا مامتتھلاا<br />

عم ةيبررعلا<br />

- ةيكرتل تلا تاقلاعلا ييف<br />

نسحتلا ،رشابم<br />

طابتررا<br />

امنود ،نمازتي<br />

ةريخلأا تاونسلا يفف<br />

ةريخلأا دوقع قعلا يف ةداج ةيثحبو ةيميدداكأ<br />

دوھج اننيدل<br />

،حضوأ ةرابعبو ة . كاررتلأاو<br />

برعلا<br />

نيب ةيخيرا اتلا تاقلاعلابب<br />

يف ديازتملا نسحتلا عم ،لضفأ لكششب<br />

نلآا لصاوتيس<br />

ام وھو و ،ةريخلأا تتاونسلا<br />

يف صاخ لكشب ب رمثت تذخأأ<br />

. ةةيبرعلا<br />

- ةيكر رتلا تاقلاعلاا<br />

نونفلاو خيرراتلل<br />

ثاحبلألأا<br />

زكرم»<br />

وأ<br />

،«<br />

اكيسرأ » ـب ةفورعملا ةسسؤملا دوھج<br />

ىلع صصاخ<br />

لكشب اذھ قبطنيوو<br />

تاقلاعلا نعع<br />

ةيعجرملا بتكلا تارششع<br />

1980 ييف<br />

اھسيسأت ذنم ذ ترشن ييتلا<br />

،«<br />

لوبنططسإ<br />

يف ةيملا لاسلإا ةفاقثلا و<br />

زيمتت تارممتؤمو<br />

تاودنن<br />

لامعأو تتايفارغويلببوو<br />

تامجرتو تاسارد انيددل<br />

بتكلا هذھھ<br />

نمو . ةيخيراتلا<br />

ةيبرعلاا<br />

تناك يتلا تتاساردلا<br />

يفف<br />

،ةقباسلا دوققعلا<br />

يف رابتععلاا<br />

نيعب ذخ خؤت نكت مل ييتلا<br />

ةينامثعلا رداصملا ىل لع اھدامتعابب<br />

. ككارتلأاو<br />

برععلا<br />

نيب كرتش شملا ينامثعلا خيراتلا نع ييبرعلا<br />

بناج جلا يف ردصتت<br />

رمتؤملا ةمظظنم<br />

نع ةقثبننم<br />

اھرابتعاب ،نيملسملل ككرتشم<br />

زاجنإ يھ يتلا ،«<br />

اكيسرأ»<br />

ـل ةرروكشملا<br />

دوھج جلا هذھ دعبوو<br />

خيراتلاب نييينعملا<br />

برعللا<br />

نيثحابلل امملح<br />

ناك ريببك<br />

عورشم ينبت ي ىلإ ارخخؤم<br />

ةسسؤمملا<br />

هذھ تعس س ،يملاسلإاا<br />

لاو ،2010<br />

ةياھن يف هننم<br />

لولأا دلججملا<br />

ردص ييذلا<br />

،«<br />

ينامثع علا خيراتلا ييف<br />

ةيبرعلا ددلابلا»<br />

وھو لاأ ،ينامثعلاا<br />

تدھع دقو . قئاثولا نم ببضني<br />

لا عبننم<br />

ىلع امئاق اعورشم هرا ابتعاب ،هنم رريخلأا<br />

دلجملا ردصيس ىتم تم دحأ فرعيي<br />

. تايب لضضاف<br />

روتكدلا ،ةينامثعلا ققئاثولا<br />

يف صصصختملا<br />

يك كرتلا يقارعلاا<br />

ثحابلا ىلإ عورشملا اذھ ھب « اكيسرأ »<br />

~ 25~<br />

: باتك يف ي ةءارقق

،اھراسي<br />

ىلإ ةيبرعلا ةمجرتلاو<br />

ةدعاسم ةدام لكشي ام وھو<br />

قئاثولا ةءارق ىلع نيبردتملل<br />

. ةيبرعلا ىلإ اھتمجرتو ةينامثعلا<br />

هتمتاخ يف دلجملا نمضت دقو<br />

يتلا ةيلصلأا قئاثولا ضعب روص<br />

هلذب يذلا ريبكلا دھجلا حضوت<br />

ئراقلا ىلإ لصت يكل ثحابلا<br />

قئاثولاف . نھارلا اھلكشب يبرعلا<br />

راقتفاو<br />

طخلا لخادتب مستت ةيلصلأا<br />

حمسي امم طيقنتلا ىلإ تاملكلا<br />

ءامسلأ ةصاخو ،اھل ةددعتم ةءارقب<br />

. نكاملأا<br />

دقف ،ةيعوضوملا ةيحانلا نم امأ<br />

مسقي نأ تايب روتكدلا ثحابلا ءاش<br />

دلجملا اذھ يف ةدوجوملا قئاثولا<br />

دقف . عيضاوملاو دوھعلا بسح<br />

نيب ةلدابتملا لئاسرلا عزو<br />

نيطلاسلاو كيلامملا نيطلاسلا<br />

دھع)<br />

دوھعلا بسح نيينامثعلا<br />

دھع ،لولأا دمحم ناطلسلا<br />

امنيب ،(<br />

خلإ .. لولأا ميلس ناطلسلا<br />

بسح ىرخلأا قئاثولا عزو<br />

،جحلا)<br />

اياضقب ةطبترملا عيضاوملا<br />

تاماعزلاو رئاشعلا ،فاقولأا<br />

ةيرادلإا نوؤشلا ،ةيودبلا<br />

وأ ( خلإ .. ةيلاملاو ةيركسعلاو<br />

،رمحلأا رحبلاو نميلا)<br />

قطانم<br />

.( خلإ . . ةيلامشلا ايقيرفأ<br />

دلجملا نإ لوقلا نكمي ماع لكشبو<br />

مدقي ريبكلا عورشملا اذھ نم لولأا<br />

نع ةيعقاو رثكأ ةديدج ةروص<br />

يذلا ،ةيبرعلا دلابلل ينامثعلا مكحلا<br />

اذھ يفف . نورق ةعبرأ وحن رمتسا<br />

صصخم مسق لاثم دلجملا<br />

تايلاولا نم ةعوفرملا ىواكشلل<br />

،يناطلسلا ناويدلا ىلإ ةيبرعلا<br />

تازواجت نع ةروص مدقت ثيح<br />

- 1544/<br />

ـھ952<br />

- 951 تاونس<br />

« ةمھملا رتفد»<br />

ذخأ امنيب ،م1545<br />

ىلإ هماكحأ<br />

دوعت يذلا 888 مقر<br />

بوط ةبتكم»<br />

نم م1552/<br />

ـھ 59<br />

ةلصفنم يھ يتلا « ييارس يباق<br />

عبارلا ردصملا امأ . فيشرلأا نع<br />

دلجملا اذھ يف ةدوجوملا قئاثولل<br />

« نيطلاسلا تآشنم»<br />

ةعومجم وھف<br />

نوديرف يناطلسلا ناويدلا بتاكل<br />

درو ام نمضتي يذلا ،كب دمحأ<br />

،لئاسر نم نيينامثعلا نيطلاسلل<br />

ةيادبلا ذنم مھلبق نم لسرأ امو<br />

،ثلاثلا دارم ناطلسلا دھع ىتحو<br />

هدھع يف باتكلا عمج يذلا<br />

مض دقو .( م1574/<br />

ـھ982)<br />

؛نيقحلم دلجملا اذھ ىلإ ثحابلا<br />

ناطلسلا ةلمح تايموي»<br />

لولأا مض<br />

ماشلا دلاب ىلع لولأا ميلس<br />

ةيمويلا عئاقولا»<br />

يناثلاو ،«<br />

رصمو<br />

ينوناقلا ناميلس ناطلسلا ةلمحل<br />

. « نيقارعلا ىلع<br />

نع ديدجلا لمعلا زيمت دقف اذكھو<br />

قئاثولا نأب قباسلا لمعلا<br />

ثيح ،نيتغل يف تءاج ةدوجوملا<br />

مت يتلا لئاسرلا لاوأ ةيبرعلاب درو<br />

كيلامملا نيطلاس نيب اھلدابت<br />

دوعت يتلا ،نيينامثعلا نيطلاسلاو<br />

م1415/<br />

ـھ817<br />

ماع ىلإ اھمدقأ<br />

حتفلا نم ةنس ةئام لبق ىلإ<br />

امنيب ،ةيبرعلا دلابلل ينامثعلا<br />

يتلا قئاثولا ةيقب ةينامثعلاب تدرو<br />

ةيناطلسلا ماكحلأا نمضتت<br />

. ةفلتخملا<br />

زيمت دقف ،ةيجھنملا ةيحانلا نمو<br />

يف قباسلا لمعلا نع ديدجلا لمعلا<br />

مھلأ اصيخلت ةيبرعلاب نمضت هنأ<br />

ةقيثولا يتأت مث ،ةقيثولا يف درو ام<br />

،ةحفصلا نيمي يف ةينامثعلا<br />

~ 26~<br />

اقباس لغتشا دق تايب لضاف ناكو<br />

ةنجل»<br />

يف هلمع للاخ لاجملا اذھب<br />

ةعماجلاب « ماشلا دلاب خيرات<br />

عورشمب كانھ أدب ثيح ،ةيندرلأا<br />

رتافد<br />

يف»<br />

ناونع تحت دئار<br />

تادلجم ةثلاث هنم ردصأ ،«<br />

ةمھملا<br />

لقتنا نأ ىلإ ،كانھ هدوجو للاخ<br />

. 2007 يف « اكيسرأ»<br />

يف لمعلل<br />

لولأا عورشملا عم ةنراقملابو<br />

احتف لّثم يذلا « ةمھملا رتافد»<br />

ديدجلا عورشملا يتأي ،اديدج ايملع<br />

قئاثولا يف ةيبرعلا دلابلا»<br />

ىلإ دنتسي ربكأ حومطب « ةينامثعلا<br />

هل نمضت ةيثحبو ةيسسؤم ةدعاق<br />

ديفتسي عسوأ ايملع احتف نوكي نأ<br />

فلتخم يف برعلا نوثحابلا هنم<br />

،برغملا ىلإ قارعلا نم ؛مھنادلب<br />

. نميلا ىلإ ةيروس نمو<br />

412 يف لولأا دلجملا ءاج دقو<br />

،ةيبرعلاب ريبكلا مجحلا نم ةحفص<br />

مضيل ،اضيأ ةيكرتلاب ةمدقم عم<br />

اھرايتخا مت ةينامثع ةقيثو 114<br />

عم ةنراقملابو . ةفلتخم<br />

رداصم نم<br />

ىلع دمتعا يذلا لولأا لمعلا<br />

يف ةدوجوملا « ةمھملا رتافد»<br />

مت يذلا ،ينامثعلا فيشرلأا<br />

لمعلا ءاج دقف ،هتايوتحم فينصت<br />

نم ةفلتخم قئاثو مضيل ديدجلا<br />

اذھ يف انيدلف ؛ةعونتم رداصم<br />

فيشرأ»<br />

نم قئاثو ديدجلا لمعلا<br />

مضي يذلا ،«<br />

ييارس يباق بوط<br />

مل يتلا ةينامثعلا<br />

قئاثولا مدقأ<br />

قئاثو تفّنُص امك دعب فّنصُت<br />

عباتلا « ينامثعلا فيشرلأا زكرم»<br />

نم ذخأ دقو . ءارزولا ةسائرل<br />

اضيأ « يباق بوط فيشرأ»<br />

يذلا 12321 مقر « ةمھملا رتفد»<br />

نع ةيناطلسلا ماكحلأا نمضتي

باصصتغاو<br />

ضاررأ<br />

عازتنا)<br />

ماكحلا م ضعبب<br />

،ةيححان<br />

نم ( نيييلحملا<br />

ناكسل لا نم لاومأأ<br />

هفرصصتو<br />

ينامثععلا<br />

زكرملا ةباجتسا ة ةيلآوو<br />

. لاوحلأا ا هذھ لثم يفف<br />

اذھ همدقي يذلا<br />

ديدجلا اذھ ھ نأ ودبيوو<br />

نم انيدل ام ينغيي<br />

ةددحم اياض ضق يف دلجملاا<br />

دنع فقوتن نأ ننكمي<br />

،كلذ نم مو . تامولعمم<br />

نم هيف درو اموو<br />

فاقولأاب صاخلا ص مسقلاا<br />

هذھ يفف . اديدححت<br />

رصمب قلعتت ق قئاثوو<br />

يناممثعلا<br />

مكحلا مادقإب ديفي ام قئاثولاا<br />

لكششب<br />

فاقولأا مميظنتو<br />

طبض ض ىلع ديدجلاا<br />

هذھ تفشك دقفف<br />

. قباسلا نع فلتخمم<br />

؛نيدديدج<br />

نيبصننم<br />

ثادحتسا نع قئاثولاا<br />

يناثثلاو<br />

،«<br />

فاقوولأل<br />

رارتفد»<br />

» وھ لولأاا<br />

تفششك<br />

ثيح ،،فاقولأاب<br />

صاخ ص ضاقق<br />

ريبكك<br />

داسف نع ىلولأا ةينام مثعلا ريراقتلاا<br />

فاققولأا<br />

دراومم<br />

يف ريط طخ بعلاتوو<br />

ىلععو<br />

. يكولممملا<br />

دھعلا نم ن ةدوجوملاا<br />

نع ريراقتلا هذذھ<br />

فشكت ،لاثملا<br />

ليبسس<br />

،«<br />

ننيمرحلا<br />

فااقوأ»<br />

يف ريبك ر بعلاتت<br />

فقوو<br />

» ىلع رظظانلا<br />

هذخأي ام نإ ثيحح<br />

نم ةريبك ةبسنن<br />

لكأي هسفن نل « ةشيشدلاا<br />

اوناكك<br />

نيرشابملا نأ امك ،ف فقولا دراومم<br />

ىلإ ةلسرملا ببوبحلا<br />

مھرو ودب نوسلتخيي<br />

رارتتفد<br />

نييعت رررقت<br />

دقف كلذلو<br />

. زاجحلاا<br />

ماعلا<br />

رارتفدلا ببناج<br />

ىلإ فقولل ف صاخخ<br />

نع ةھج لك لاووم<br />

أ ظفحو لصف ل متي يكلل<br />

ررققت<br />

هنأ امك ،(<br />

ييريملاو<br />

فق قولا)<br />

ىرخلأاا<br />

تايففقولا<br />

وأ ففقولا<br />

بتك ك لك عمجج<br />

قوددنص<br />

يف اھظظفحو<br />

رصم يف ي ةدوجوملاا<br />

هددح ام ببسح<br />

،فاقولألأا<br />

تاقفنو ددراوم<br />

رصححل<br />

كلذو ،فاقولأا<br />

رارتفد<br />

متخب لاإ ههقلغو<br />

هحتف متي لا دحاوو<br />

. ننيلوتملاو<br />

راظ ّظنلا لبق نم اھيف لصاحلاا<br />

بعلاتلا عنم مو ،نوفقاولاا<br />

روتكدلا لووقي<br />

امك ،«<br />

هرااظتنا<br />

لاط يذلا<br />

عورشملا » نم وأ لولأ لأا دلجملا نمم<br />

دوجوم وھ امم ةنيع لاإ اذھ لثمي لاوو<br />

لوصولا ييف<br />

برعلا نيثححابلا<br />

ديفيو للصاوتي<br />

نأ لممأن<br />

يذلا ،دلج جملا اذھل هميددقت<br />

يف « اكيسسرأ»<br />

ماع ريد دم ،نرإ دلاخخ<br />

..... ةيبرعلا دلابلل ل ينامثعلا مككحلا<br />

نع<br />

ةيعققاو<br />

رثكأ ةديدج ج ةروص ىلإإ<br />

~ 27~

ةيبرعلا يف لباقي وھو ، ةيرعشلا ةييبدلأا<br />

ةحاسللا<br />

ينامكرتلا ّرحلا رعشلا لوخدب ًاناذييإ<br />

تاينيسمخل لا ةرتف تناكك<br />

هتعاقيا ىلعع<br />

دمتعيو ييفاوقلاو<br />

ناززولأا<br />

نم رررحتي<br />

اھلثم هنلأ ه انايحأ ررثنلا<br />

ةديصقوو<br />

ًانايحأ ةلي يعفتلا ةديصقق<br />

. ةصاخلاا<br />

نمو اذھ نمم<br />

ءيش ديدححت<br />

دبلا ناك ااذإو<br />

، ةيادبلا<br />

يف رعشلا نم عونلا اذذھ<br />

بتك نم دديدحت<br />

انھ اني ينعي لا نحنوو<br />

، 1958 ماع اع ردصت تنناك<br />

يتلا ريششبلا<br />

ةديرج ننأ<br />

لوقلا اننك كمي ،ةفورعمملا<br />

ةيخيراتلا قئاثولاو قئاقحلا ق للاخخ<br />

يذلا رعشلا<br />

نم عونلا اذذھ<br />

رشن يف ننيتقابسلا<br />

اتنناك<br />

، 1961 ماع م اھنم لوولأا<br />

ددعلا ردصص<br />

يتلا قلش شادراق ةلجموو<br />

رعشلا نم ططمنلا<br />

اذھ بنناج<br />

ىلا نامكك<br />

لبقتسملا ننلأ<br />

ًاعابت روط طتو قتسا ييذلاو<br />

فنعو ةّوقب هدوجو و ضرفي ذخاا<br />

. قربلا ةعرسب رشتتناو<br />

عاذ يذل لا بولسلاا اذذھب<br />

نوبتكي ننيذلا<br />

ءارعشل لا بناج ىلاوو<br />

نيذلا ءارعششلا<br />

نم<br />

ًامسقق<br />

نأ وھ ، هدديلاقتو<br />

هدعاوق<br />

خيسرتو رعشلا نم ععونلا<br />

اذھ حااجن<br />

بابسأ مھأ م نم ناكوو<br />

مھكاكتحا ةععيبط<br />

مھتّلھا دق ، رطقلا يف رخلآا ممسقلاو<br />

ايكر رت يف نوسرردي<br />

يرعشلا زاجنلاا اذھ ءارو اوناكك<br />

تناك امل ًلاضضف<br />

اذھ ، دييدجلا<br />

يرعشللا<br />

طمنلا اذھ زاجناو ثيدح حتلا ءاول ةددايقل<br />

ىرخلأا براجتلا ىلع ع مھعلاطاوو<br />

عمتجملاو ةةماع<br />

يقارعللا<br />

عمتجملا يف ةدعصلأاا<br />

عيمج<br />

ىلع ع ماسج ثاددحأ<br />

نم تايينيسمخلا<br />

ةر رتف هب رومتت<br />

. ةّصا اخ ينامكرتلاا<br />

: يتأي امب اھللامجإ<br />

نكميو ، صاخ عباططب<br />

هعبطت يتتلا<br />

تازيمملاو و صئاصخلا نم ةلمج يررعشلا<br />

طمنلا اذھلو<br />

رثكأ نوكت ننأ<br />

يفاوقلاو نازولأا دويقق<br />

نم اھررححت<br />

مكحبو ّرح حلا رعشلا ةقيرطب<br />

ةبوتكمللا<br />

دئاصقلا تعاطتسا ت -1<br />

ةيلخادلا هسججاوھو<br />

ناسننلإا<br />

قامعأ رريوصتو<br />

، اھھتاقبط<br />

ةفاكب سيساحلأاو رعاشملا نعع<br />

ريبعتلا ىل لع ةردق<br />

. ةقلطم ةييرحب<br />

راكفلأا فيثكتو ريبععتلا<br />

ةحاسم ععاستا<br />

ىلإ ةفاض ضإ ، ًاقدصوو<br />

ةقد رثكأ لككشب<br />

رھوجلا ةاكاحمو ة<br />

. عاددبلإاو<br />

يعولا يرصنع ىللع<br />

رفوتت ةمد دقتم ةيرعش ججذامنب<br />

ةيموقلا<br />

اياضقلا نع ع ريبعتلا - 2<br />

~ 22 ~

يحورلا جذومنلا فلختو يداملا جذومنلا<br />

روطت<br />

رعشلا اذھ لواح ةيماصف ةقرافم ىلإ دوقي امم ،<br />

. اھديسجت<br />

نم اھب سأب لا ةحاسم ىلع ةلوفطلا تنميھو<br />

، ّرحلا رعشلا ةديصق يف يرعشلا لعفلا ةكرح<br />

ىلع هبعلت نأ نكمي يذلا رودلا كلذ يف ةزاتجم<br />

دئاصقلا تّمدق ذإ ، يناطيتسلاا يتاركاذلا ديعصلا<br />

ةئشنت وحن مامتھلاا هيجوت يف ةيويح ًاسورد انھ<br />

هومن نمضت ةمدقتم ةيحص فورظ يف لفطلا<br />

نوكي يك ، ةيسفنلا دقعلا ةرئاد جراخ يراضحلا<br />

. عمتجملا ةكرح يف ًاعفان ًازجنم ًاوضع<br />

-9<br />

تاعيقوتلاو ةيئانغلا نع دئاصقلا هذھ تدعتبا -10<br />

يتلا ، يلاعلا يقيسوملا ّسحلا تاذ ةيجراخلا<br />

نازوأ ىلع ةبوتكملا دئاصقلا كلت اھب<br />

زيمتت تناك<br />

لمأتلا نم ديزم ىلإ يقلتملا عفدي امنإ اذھو ،اجھلا<br />

اھنع فشكلا لجا نم صوصنلا يف رفحلاو<br />

يف ةداع عبقت يتلا ةيلخادلا اھملاوع ميوعتو<br />

يقيسوملا رتاوتلا ءارو رارجنلاا نأ ذإ ، رھوجلا<br />

ةروصب يدؤي دق يفاوقلاو نازولأا نم ثعبنملا<br />

مظنلا ةيلاكشإ نع ًاديعب بيرطتلا ىلإ ىرخأب وأ<br />

. صنلا اھيلع موقي يتلا ةيلخادلا<br />

يف ًاعئاش ناك ينطولا ّسحلا نا نم مغرلا ىلعو -11<br />

ناك ام ءاوس ، ةينامكرتلا ةيرعشلا طامنلأا لك<br />

وأ يبرعلا ضورعلا نازوأ ىلع اھنم ًابوتكم<br />

دق ّرحلا رعشلا ةديصق نأ لاإ ، اجھلا نازوأ ىلع<br />

، ًاقفدو ةرارح رثكأ ينطو<br />

ّسح ىلع توطنا<br />

ينافتلاو بحلا نم ربكا تاقاطب ًانوحشمو<br />

. ةيحضتلاو<br />

نا ةقيقح ىلع يرعشلا طمنلا اذھ دئاصق تدكأ -12<br />

اھيف ترثكو ، ساسلأا ةايحلا نوناق وھ ملاسلا<br />

ءاوجأ نع ًاديعب هروصو هتادرفمو ملاسلا ميق<br />

. ةيوادوسلا اھتادرفمو برحلا<br />

ناسنلإا ميدقت<br />

ىلع ّرحلا ينامكرتلا رعشلا صرح -13<br />

لكب ًانمؤم ًاديدج ًارصاعم ًانئاك ةيرعشلا هتفصب<br />

ديلاقتلاو ميقلا لك كلذ يف ًامداھ ، روطتلا ميق<br />

هتاعلطتو ناسنلإا ةميق نم طحت يتلا ةيلابلا<br />

.<br />

عادبلإاو ءاطعلاو زاجنلاا ىلع هتردقو هلبقتسمو<br />

~ 23 ~<br />

، هلاكشأ ةفاكب ثارتلا نع رّبعت نأ تعاطتسا<br />

نم رعاشلل امل ًامدقتم ًافيظوت رولكلوفلا تفظوو<br />

طامنأ ليكشت ىلع مئاقلا فرصتلا يف ةيرح<br />

مكحلا تلتحاو . ةيرعشلا روصلا نم ةددعتم<br />

هذھ يف ًاصاخ ًاناكم كلذك ةيبعشلا لاثملأاو<br />

ةيلوادت ةلويسب عتمتت يتلا كلت اميسلا ةديصقلا<br />

هذھ تنمضت امك ، عمتجملا دارفأ نيب ةريبك<br />

يحوت لا ةيئاقلت ةروصب ( تايروقلا)<br />

دئاصقلا<br />

. ةدايزلاو وشحلاو ةيريرقتلاب<br />

ميدقت نم ينفلا ديعصلا ىلع دئاصقلا هذھ تنكمت<br />

يف تمستاو ، ةروطتمو ةجضان ةيرعش صوصن<br />

بيلاسأ نع كلذ<br />

يف ةدعتبم فيثكتلاب اھتيبلاغ<br />

دق يتلا تلااطتسلااو ةيريرقتلاو ةرشابملا<br />

نزولا تارورض نايحلأا ضعب يف اھضرفت<br />

. يرعشلا<br />

يف ةثيدحلا ةيرعشلا طامنلأل اھترواجم مكحبو<br />

ةينامكرتلا ةديصقلا تناك دقف ، ىرخلأا تاغللا<br />

اھتاحرتقمو ةثادحلا نيناوقل ةباجتسا رثكأ ةّرحلا<br />

نم ةعبانلا ةرصاعملا<br />

اھتغلب تزاتماو ، اھميقو<br />

. شاعملا عقاولل ةروطتملا ةعيبطلا ميمص<br />

رعشلا يف ةمدختسملا ةيرعشلا ةغّلل ةبسنلاب امأ<br />

ةغللا تانونكم رامثتسا تلواح دقف ، ّرحلا<br />

ىلع ةّيحلا اھتيلباقو اھئارثو اھانغو ةينامكرتلا<br />

رعشلا نأ ىنعمب ، راكفلأل ةلماكلا ةباجتسلاا<br />

ةيفاص ةينامكرت<br />

ةغل مدختسا ينامكرتلا رحلا<br />

ىرخلأا ةيرعشلا طامنلأا عم كلذ يف ًاعطاقتم<br />

ةيبنجلأا تادرفملا نم ًاضعب مدختست تناك يتلا<br />

. ةلوادتملا<br />

ّيلأ لولأا عوضوملا هفصوب ناسنلإا لتحا<br />

، ّرحلا رعشلا يف عسولأا ةحاسملا ةيرعش ةيلاعف<br />

نأ عوضوملا اذھل هلوانت للاخ نم لواح يذلا<br />

هملاآو هلامآو ناسنلإا<br />

اذھ تاحومط مدقي<br />

هتيلاعفب قلعتي ام لكو هتاراسكناو هتاطابحاو<br />

. ةعونتملا ةيناسنلإا<br />

اھرود رصاعملا انناسنإ اھشيعي يتلا ةبرغلل ناكو<br />

فاضمو ديدج يرعش مھ ليكشت يف زرابلا<br />

يتلا ةيدوجولا ةبرغلا اميسلاو ، ّرحلا رعشلل<br />

نيب داحلا ضقانتلا قزأمب اھيف ناسنلإا رعشي<br />

-3<br />

-4<br />

-5<br />

-6<br />

-7<br />

-8

ميق ىلع يرعشلا عونلا اذھ دئاصق ترفوت -21<br />

ةيئاحيإ تاردق نع تفشكتو ، ةديدج ةيريبعت<br />

سفنلا قامعأو نطاوب ءلاجتسا ىلع ةرداق ةينغ<br />

لجا نم ، ةبيرغلا ةضماغلا اھملاوعو ةيرشبلا<br />

عوضوملا ءارث نيب تلاداعمو تانزاوت<br />

قلخ<br />

ريبعتلا لئاسوو غيص نيبو هتيلومشو هعاستاو<br />

. ةينفلا<br />

نم ريثكلا ةيرعشلا جذامنلا هذھ تحرط -22<br />

عضخت يتلا ، ةرّيحملا تلاداعملاو تاقرافملا<br />

. اھتلاخدمو ةيرعشلا زومرلا لودجل اھيف<br />

لوقح مظعم ىلع حاتفنلاا جذامنلا هذھ تعاطتسا -23<br />

امك ، عامتجلااو سفنلا ملعو<br />

ةفسلفلاك ةفرعملا<br />

ةرواجملا ةيبدلأا نونفلا لك ىلع ًايئانب تحتفنا<br />

ةليمجلا نونفلاو ةيحرسملاو ةياورلاو ةصقلاك<br />

ةقاط ترجفت كلذبو ، يليكشتلا نفلا امّيسلا<br />

هلعج يذلا لكشلاب هتليخأو هاؤر تعستاو رعاشلا<br />

تادجتسم ءوض يف نيصرلا عادبلإا ىلع ًارداق<br />

طوطخو هتلاكشم ةفاكب<br />

رصعلا تاريغتمو<br />

. هروطت<br />

، هتفسلفو مللأا قطنم ىلع دئاصقلا هذھ تدنتسا -24<br />

نيب ةقلاعلل جذومن ةغايص نع تضخمت يتلا<br />

. جراخلاو صنلا نيبو تاذلاو صنلا<br />

ةبارغلا وحن رايتلا اذھ ءارعش ضعب هجتا -25<br />

تارفانتملا عمجو قطنملالاو فولأملالاو<br />

ةيرعش ةديدج ملاوع قلخ لجا نم تاضقانتملاو<br />

اذھ زربا . يرعشلا ريغ بيجعلا طيلخلا اذھ نم<br />

لجا نم هلاضنو ناسنلإا حافك يرعشلا طمنلا<br />

.<br />

نيلغتسملاو ةاغطلا دض ةيطارقميدلاو ةيرحلا<br />

~ 24 ~<br />

بواجتت نأ ةّرحلا ةينامكرتلا ةديصقلا تعاطتسا -14<br />

ةايحلاب ةقلعتملا ةحلملا ةينوكلا ةلئسلأا عم<br />

، ةيفخلا هاوقو ناسنلإا ةيھامو دولخلاو توملاو<br />

. ءايشلأا رھوج ىلإ اھجولو للاخ نم كلذو<br />

يف ىرخلأا ةيرعشلا طامنلأا نأ نم مغرلا ىلعو -15<br />

ةقيرط ىلع بوتكملا طمنلاك ينامكرتلا رعشلا<br />

نازوأ ىلع بوتكملا كلذ وأ ةيبرعلا ضورعلا<br />

اھمامتھا نم ًاءزج<br />

تسّرك دق تناك ، اجھلا<br />

نأ لاإ ، ًاركب ًايرعش ًاعوضوم اھفصوب ةنيدملل<br />

حبصأ ثيحب ةيمھأ تلوأ ّرحلا رعشلا ةديصق<br />

ةيرعشلا هرھاوظ ىدحإ ةنيدملا عوضوم<br />

.( ةيونعملا)<br />

ءانبلا ناكرأ نم ًاساسأ ًانكر زمرلا لّكشو -16<br />

تذخأ ثيحب ، رعشلا نم عونلا اذھ يف يرعشلا<br />

ءانبلا رصانع<br />

عم لعافتت ةعونتملا زومرلا<br />

ةّدجلا نم هيف ًايرعش ًلاكش ةنوكم ىرخلأا<br />

. زيمتملاو ريثكلا ءيشلا ةثادحلاو<br />

اطابترا ينامكرتلا ّرحلا رعشلا دئاصق ترھظأ -17<br />

تلخدت ذإ ، اھتنكمأو اھتنمزأب ةلعافو ًاقيثو<br />

ةنيعم ةيصخش سيسأت يف ةيناكمزلا ةيلعافلا<br />

. صنلل<br />

ركفلا لّخدت للاخ نم ةيفوصلا حملاملا حوضو -18<br />

ةديصقل ةيعوضوملا ةينبلا جيسن يف يفوصلا<br />

ةيفوص تاعوضوم تمدقتو ، ّرحلا رعشلا<br />

دنع تلوحت يتلا ، ﷲ تاذ يف لولحلاك ةّصاخ<br />

وأ ةنيدملا وأ نطولا يف ًلاولح ءارعشلا ضعب<br />

. اھلجا نم رعاشلا لضاني يتلا ئدابملا<br />

يف ةيرعشلا لاحلاو تاذلا قلأت ببسبو -19<br />

نھذلا نميھ دقف ، ةّرحلا ةيرعشلا صوصنلا<br />

، ةيرعشلا لاعفلأا هيجوت يف اھب سأب لا ةنميھ<br />

راوحلاو قطنملاو يعولا تادرفم اذھب تمدقتو<br />

. ىرخأ ةّرم رخلآا عمو ةّرم سفنلا عم يركفلا<br />

تاكرحلا هتمدق امم هاجتلاا اذھ ءارعش دافأ -20<br />

تاحورطو ميق نم ةفلتخملا اھسرادمو ةيرعشلا<br />

، نفلاو عوضوملا ديعص ىلع ةديدج ةيرعش<br />

مءلاتي امبو ، يرعشلا مھطمن ةمدخ يف اھوفظوو<br />

. لعافتلا ىلع هتيلباقو هل ةصاخلا ةعيبطلا عم

ضرتفملا ريجفتلا ناكمم<br />

ىلا ةخخفمم<br />

ةرايس لوخخد<br />

عنم يذلارفعلت<br />

ر ةنيدم نم نم(<br />

شبحلا نامميلس)<br />

لطبلا<br />

ديھشلا ىلا<br />

اھايااظش<br />

عم ىظششتو<br />

ةصاخلا هتقيرطب<br />

اھررجفو<br />

نئادمو<br />

ًادلاب ءييضي<br />

ليللا يفف<br />

ًافيط اي<br />

اييندلا<br />

مومھ َلكك<br />

يلجتسي ًاسسرع<br />

اي<br />

نئاننجو<br />

ريراوقب نَزخُي ابح ايي<br />

ًارعش اي<br />

؟يليللا كبجاو يف ًاققيفر<br />

شاشرلا كبحاص مك<br />

. .. ٍنيسح رحن حنب فطلا كقنناع<br />

مك<br />

سابعلا فك يف فيس كلليلدو<br />

ساننلا<br />

نع ذوذتوو<br />

ًاعوشخ ﷲ نع دوذت<br />

(.. ربكا ﷲ..<br />

ربكا ﷲ )<br />

( ناميلس)<br />

جاارعم<br />

ُةظحل ْتْتناح<br />

( ناميلس)<br />

جاارعم<br />

ُةظحل ْتْتناح<br />

.. نناميلاا<br />

تاقلططب<br />

كرشلا ةبككر<br />

م رّجف<br />

... ىفكو<br />

تتنأو..<br />

تنأ ووف<br />

رجفللا<br />

نذ آ عفرت<br />

رقفلا نناحل<br />

أ عفرت<br />

ناعبشلا عوج سجاھبب<br />

ًادبأ<br />

ةلخنلاا<br />

نبإي نزحت لا<br />

... اريببك<br />

تنك دقلف<br />

ِدتولا بلقب حرجلا<br />

َتعررزو<br />

ووجلا<br />

يف كءلالاش<br />

أ رثانتل نززحت<br />

لا<br />

ييدلب<br />

يفٌروبق ق وجلا تاماسسم<br />

لكف<br />

.. . لايتق كيوأي ٍربق نع ثحببت<br />

نئلو<br />

يدلو اي كححيرض<br />

سمششلاف<br />

. يدلو اي ككحيرض<br />

سمششلاف<br />

~ 21 ~<br />

نزححلل<br />

ًلااجم دججملا<br />

يف كرتأ<br />

أ<br />

ةعجررلا<br />

خارص تتوملاب<br />

خرصأ أو<br />

ةرراضح<br />

شيعللا<br />

يف اناسأف<br />

لضانت ماتيلألأا<br />

عومدو<br />

ةراررشو<br />

ًاران ةرووثلا<br />

يف دلّوتو و<br />

كشععن<br />

زرطي تووملاف....<br />

قلط ط أ<br />

ةراانمو<br />

شرع ككلثمل<br />

شعنلاو<br />

كفك فك لﱢبقي شاشررلاف<br />

... قلطا<br />

ٍمار لوأب تسلف َت ِمرإ<br />

ةررادجو<br />

ًاظح مھھرفو<br />

أ كنكل<br />

... ةرراشبو<br />

ًارورسس<br />

دلخلل كفّزيو<br />

و<br />

اھعضضومب<br />

سمشلا َتعرز تنأ<br />

وف<br />

ةرافس ضضرلأا<br />

ىلع ﷲ نحلل َتح حتفو<br />

... ةةعمد<br />

تناك ككتاو<br />

طخ ىلوأ<br />

... ةعمشش<br />

ةعمدلا بررد<br />

يف ىرخلأاو<br />

لأ<br />

.. ةعممجلا<br />

ةلاص دش دشح ىرخلأاو و<br />

؟كيت يتكتلا اذھ كفكك<br />

مّلعت<br />

نيأ<br />

نم م<br />

؟؟اذامل<br />

؟فيكوو<br />

؟نيأ<br />

نم<br />

؟؟ماتيلأا<br />

ةلاصص<br />

تنأ لھ<br />

؟ماايلأا<br />

نزحل دييعلا<br />

تن أ لھ<br />

؟تنأ لھو ؟تنأ<br />

للھو<br />

؟ تنأ لھ ل<br />

مايلألأا<br />

ىلحأ رطمتت<br />

دلخ ةميغ اي ي<br />

نئاھرر<br />

نزحلل اوتابب<br />

لافطأ<br />

ةجھب ب اي

ًءافوو<br />

... ةعضاووتملا<br />

تاملكلا هذھ<br />

نيدلا ءءاھب<br />

نيدلا دي يحو ريبكلا يينامكرتلا<br />

يبررملاو<br />

ذاتسلأا<br />

ىلا<br />

. يبرعلا مملاعلل<br />

ينامكررتلا<br />

بدلأا<br />

فيرعت ف يف ريببكلا<br />

هرودل<br />

اھتامججو<br />

يف ماسببلا<br />

كنلأأ<br />

ادرفـــــــــــــــم<br />

اھيلا ييتلآا<br />

كنلأأ<br />

تتوطنأ<br />

ام ننكل<br />

رمعلا ننونس<br />

تضممو<br />

ىدــــس<br />

تتبھذ<br />

ام ﷲ ميأو لاك<br />

تقرشتساوو<br />

تعنيا كععورز<br />

يذھ<br />

ًادروـم<br />

كننيعم<br />

نم تتدمتسإ<br />

ذنم<br />

اھدوع موقف ًابدأ ااھترطمأ<br />

ىدنـــــــلا<br />

اھلقثأف<br />

ًاقلخخ<br />

اھتيقسوو<br />

انبردب مميقملا<br />

قللأا<br />

اھيأ اي<br />

ادشرـــــمللا<br />

انيف تنك انھجتا ىنأ<br />

انعور ننمؤملا<br />

رحببلا<br />

اھيأ اي<br />

ادجـــنم<br />

ككرحب<br />

لبق ًاررحب<br />

تيأرأ<br />

ةماھ لوواطتملا<br />

دجمملا<br />

اھيأ اي<br />

اديــــش<br />

دقق<br />

نمب مركأوو<br />

هب مظعأ<br />

~ 20~<br />

ادھجملا ننوكت<br />

نأ<br />

كسسفن<br />

تدھجأ<br />

ىد دــ<br />

ـ ـــــــــــــمل<br />

ملا هيفكي سسيل<br />

ًامھ تلم محو<br />

اھلقثب ءونت ًاملاآ تمتكو<br />

ادــــــــــــــــــ<br />

ـ ـــــلجتم<br />

ًاربباص<br />

اھتبحص صف<br />

ًابغار يووادت<br />

يك كححرُج<br />

تأكنو<br />

ىدر ى ــــــــــلاا<br />

هكردي داكك<br />

كريغل ًاحر رج<br />

ًاعفرت ةةايحلا<br />

تاذل تكرتو<br />

اد ددـــــــــــــــــسم<br />

تيمر ىمسأ ةياغ غلو<br />

ةمق ىغبت ريسلا ثححت<br />

تيضمو<br />

اد دب دق نم تتزجــــــــــععا<br />

امل ءامي يش<br />

اھحوفسس<br />

نأك ىتح تلواطتف<br />

اد دقرفلا لوــــــــــــطت<br />

ننأ<br />

ٍ ربكل تد داك<br />

ًامدقمم<br />

كتأر امل اھنكل<br />

اد ديلا تطـــــــــسبأو<br />

ًاسأر<br />

تاطأط دق

هحراوج نيع يعب بتاكلا رظظني<br />

نا يضتتقت<br />

ةءارقلاف . ةةياردو<br />

ةظقي كلذ جاتحي ذذأ<br />

موجنلا نعع<br />

ثيدحلا ريس سيلا نم سيلل<br />

هيلع .... هلووانت<br />

دوي يتلاا<br />

ةيصخشلا ييف<br />

نيزخلا ننماوك<br />

فاشتك كلا هريكفتو ههلمع<br />

زكري ننا<br />

يأ ،هبلق ىلا ى هسجاوھوو<br />

قدص ىلع ةنھربلل ةيقيققحلا<br />

تاودلاا كلتمي ناو ننيعدبملا<br />

ةقيق قح فاشتكأ ىىلع<br />

ةرداقلا تتاذلا<br />

كلت ، هتاذ ه مكحي ناا<br />

. ام عوضوم يف ي هحرطي امم<br />

جردنت ءايششلااب<br />

تاذلا ءءاقتلا<br />

ةيويحل ًاقفوو ، هتممرب<br />

بدلاا وھ ھ ناك لب ببيدا<br />

درجم ىىجاياق<br />

هط دولوم<br />

نكي ملل<br />

طمن قفو ىىلع<br />

تلكشتوو<br />

تمن يتلا<br />

ةيفحصلاو ةيبدلاا هتلاو وازمب ىجاياقق<br />

هط دولومم<br />

لحارلا بيدلاا بي تايلباقق<br />

طاسولااف . ههثدحت<br />

ءانثا واا<br />

ةباتكلا دنع هتاعوضوم ييف<br />

ةيعقاولا<br />

راكفلاا ر ةوقو تادارفملا ةييلعاف<br />

ىلع دم متعا ،يريبعتت<br />

،مھفونا مغررب<br />

هيلا هيعماسس<br />

هابتنا دشي ﷲ همحر ناك اك ... ًاقبل ًاثدح حمو ًاعراب ًاببيدأ<br />

فسأ لككب<br />

تدقف ةينام مكرتلا ةيبدلااا<br />

دلت ملو ،غاررف<br />

نم ِتأت مل ةقراخلا ةيللباقلا<br />

هذھ نا كش لاو . اھلوانت<br />

يف عونتتي<br />

يتلا هعيضضاوم<br />

ةدوجو ،هنايب ليمجبب<br />

زرط ًايلومشش<br />

ًابيدا ىجايياق<br />

لحارلا اننليمز<br />

ناك . ععلاطلااو<br />

ثح حبلا يف ةينضضملا<br />

هدوھج ةرمث تناك لب ل ،ءابھ نمم<br />

ريصمل ةقيققد<br />

ةجلاعم اھي ھيف علاطن ،ةببوتكملا<br />

هدھاووش<br />

نم برتق قن امدنعو ةرردان<br />

فحتب ةةيفحصلاو<br />

ةيب بدلاا هتريسمم<br />

نم رثكا بااعيتسا<br />

ىلع ةةردقلا<br />

ىجايااق<br />

لحارلا هلممح<br />

يتلاو ،ةي يغلاب<br />

تادرفم فمب انل اھمسرري<br />

نا لواحي يتلا روصلاا<br />

بيدلاا لّجسس<br />

،ناك يلأ ةنكمم ريغ ةةغيص<br />

تناك ديقفلا اھب زا اتمي تناك يتتلا<br />

ةديرفلا ةلااحلا<br />

هذھ .. ةليختم ة ةلاقتنأأ<br />

. ةربعملا ا هتاعادبا قلخخ<br />

يف هتراھمم<br />

اھربع ىجاي اياق فورعملاا<br />

~ 17 ~

ىلع اھمدقتو ةغللا ىلع هراثآ تسكعنا ًايفاقث ًاروطت<br />

. تاجھللا ةيقب<br />

اوناك قارعلا يف نامكرتلا نا كلذ ىلع ليلدلاو<br />

اھعفر يتلا تاتفلالا نم نيبت<br />

امك كارتلااب نومسي<br />

ميركلا دبع ميعزلا ةرايزب ماق يذلا ينامكرتلا دفولا<br />

يف تمكحت لب تبرست ةيسايس لماوع نا لاإ مساق<br />

قيبطت متو ةينامكرتلا ىلا حلطصملا لدبتسأو ،كلذ<br />

ةديرج لحم تلح يتلا ىغابروواك ةديرج يف كلذ<br />

ةرابع لحم ينامكرتلا مسقلا ةرابع تلحو ،كوكرك<br />

ةديرجلا يف نوذفنتملا ماق مث 1959 ةنس يكرتلا مسقلا<br />

تسمطو يناثلا ددعلا ذنم ينامكرتلا مسقلا ءاغلاب<br />

نامكرت نيب ةلودتملا ةغللاو ( ينامكرتلا مسقلا)<br />

ةرابع<br />

ةغل اھيلا يمتنت يتلا ةيبرغلا ةيكرتلا يھ قارعلا<br />

. ةيكرتلا ةيروھمجلا<br />

يھو ناتسنامكرت يف ةلوادتم ةينامكرت ةجھل كانھو<br />

نامكرت ةغل ىلا تادرفملا حرطو ظفلتلا يف برقأ<br />

ةجھلو . ايكرت يف ةلوادتملا ةغللا ةجھل نم قارعلا<br />

ةرطيسلا تحت ،رخآ أطخ تجھتنا دق ناتسنامكرت<br />

نود ةميدقلا لوصلااب ةظفتحم اھروطت يف ،ةيسورلا<br />

برست يھ هتبستكأ ام لكو . ةيكرتلا ةغللاب رثأتت نأ<br />

كلذ بناج ىلا ةرفوب<br />

ةيسورلا تاحلطصملاو ظافللأا<br />

نود ةغللا يف يقرشلا ريسلا طخ ىلع تبظاو اھنا<br />

ةغللا ىلع أرط نيذللا روطتلاو ومنلا ىلع حاتفنلاا<br />

. ( نارياو قارعلاو ايكرت ناجيابرذأ ) ةيبرغلا<br />

ةيتاذ لماوع تعد دقف فورحلل ةبسنلاب امأ<br />

ةيبرعلا ريغ ةديدج فورحب لصوتلا ىلا ةيعوضومو<br />

ددع ةيدودحم ببسب ،ةيكرتلا ةباتكلل<br />

ةيفاك نكت مل يتلا<br />

فورحلاب اھمسر نكمي لا تاوصأ دوجوو اھفورح<br />

. ةيبرعلا<br />

ةيبرعلا فورحلاب ةبوكتملا ةيكرتلا ةغللا تناكو<br />

تاوصلاا ةلباقمل ةيافكلا اھزوعت ،ةيزمر ةيروص<br />

كلتل لح داجيا ىلا ةوعدلا روذج عجرتو ،ةيكرتلا<br />

. كارتلاا ىدل<br />

ةيموقلا ةركفلا ءوشن لبقام ىلا ةلضعملا<br />

ةھجاومل فورحلا يف ةيفاكلا صقاونلا صلختستو<br />

تامو ( Oldu)<br />

راص ليق اذا ، ةيكرتلا تاوصلاا<br />

سفنب نيتملكلا مسر هباشت ببسب . نايس ( öldü)<br />

مسرل اھدحو ةتئاصلا ( واو)<br />

لامعتساب يأ فورحلا<br />

.<br />

تاوصا ةعبرا<br />

~ 18 ~<br />

اذھ بناجبو<br />

لئاھلا مكلا<br />

عئاورلا نم<br />

يتلا ةيبدلاا<br />

ةليصح تناك<br />

هتريسم<br />

ةيلاضنلا<br />

ناك ،ةيبدلااو<br />

ًلاضاف ًايبرم<br />

،لايجأ ملعمو<br />

تاملكلا زجعت<br />

ءافيلإا نم<br />

امھم هقحب<br />

ىلع<br />

ءوض ةمزح يقلا نا ينفرشيو . ةيؤرلا تعستإ<br />

ًافلس لوقاو ،ةردانلا ةذفلا ةيصخشلا كلت بناوج ضعب<br />

روثأملا لوقلاب ًلامع نكلو ،هقح عوضوملا يفوا لا دق<br />

يف ﷲ ىلع لكتأ ( هلج كرتي لا هلك كرديلا ام)<br />

. ةقاشلا ةوطخلا هذھ ىلع مادقلاا<br />

يتلا قطانملا يف ةرشتنملا تاجھللا نا ًايخيرات مولعملا<br />

يف اھيلع قلطي ملاا ةغل ىلا دوعت اھنا ةيكرتلا ثدحتت<br />

. ةيئاطللاا لارولااب ملع<br />

ةليصح يھ ةددعتم تاجھل مويلا برعلا لوادتي املثم<br />

ةيخيراتلا فورظلا تحت تروطت يتلا ملاا ةغل<br />

زييمتلا بجيو . ةيكرتلا ةغللا كلذك ، ةئيبلا تاريثأتو<br />

Turkish,Turcica نييملاعلا نيحلطصملا نيب<br />

ةيروھمجلا يف ةلوادتملا<br />

ةغللا هب دصقي ريخلااف<br />

يھو . تاجھللا هذھ نيب ةفيفط تاقورفلاو . ةيكرتلا<br />

نكلو . نورقلا ربع يوغللا روطتلا راسم نع ةمجان<br />

ىنبت مت يتيفوسلا ماظنلا يف اميسلاو ةيسايس بابسلاو<br />

ةلوليحلا ةيغب ،ةلقتسم ٍتاغل تاجھللا ذاختا ةيضرف<br />

اھسفن<br />

ةغللاب ثدحتت يتلا راطقلاا ءانبأ دحوتت نأ نود<br />

ةيبرتلاو ملاعلاا ةزھجا تماقو ، ةغللا كلت ةقدوب يف<br />

اوبرت نيذلا ةئشانلا ناھذا يف ةيضرفلا هذھ خيسرتب<br />

. اھيلع<br />

راطقلاا ءانبا عيمج نأ ةيخيرأتلا قئاثولا نم لدتسنو<br />

يھ مھتغل نأب نوعدي اوناك Turcica ملكتت يتلا<br />

ةينامثعلا ) ةميظع ةلود اھنوكل تعرعرت يتلا ةيكرتلا<br />

اتدھش دقو ،اھمايق دعب ةيكرتلا ةيروھمجلا ةغل مث (

ةرورضب نامكرتلا ءانبا ىدان نم لوا هنا انلق ام اذإ<br />

تاھجلا بلاط نم لواو ،اھب ملعتلاو،مھتغلب<br />

ةيانعلا<br />

تاطوغض لان ام لانو عورشملا قحلا اذھب ةينعملا<br />

هيأرب هكسمتو قحلا اذھب همازتلا لباقم ةيندبو ةيسفن<br />

تاظفاحملا ىلا يفنلاو تلااقتعلإا ةرارم قاذ ىتح<br />

ىتح هسفن يف بلطملا اذھ ةوذج دمخت ملو . ةيبونجلا<br />

يف ةيطارقميدلا رجف جلابنا دعب ةداقولا ةلعشلاك ججأت<br />

لعافلا رودلا هل ناكو دئابلا ماظنلا طوقس دنع قارعلا<br />

يتلا ةيوبرتلا تارمتؤملا يف ةبئاص ءارا حرط يف<br />

بتكو . ةينامكرتلا ةساردلل مئلام جھانم عضول تميقا<br />

عوضوم يف ،تارشعلا تغلب ،تلااقم ﷲ همحر<br />

عضو يف زيمتم وحن ىلع كراشو ةينامكرتلا ةساردلا<br />

ًاريثك تنغأ ،ةينامكرتلا ةساردلل بتكلا<br />

فيلأت و<br />

يف كراش امكو . اھلحارم عيمجبو ،ةيوبرتلا ةريسملا<br />

تاملعملا دادعا دھعم يف تارضاحملاو سوردلا ءاقلا<br />

رخآ ناب ركذلاب ريدجو . ةيناجم ةروصبو كوكرك يف<br />

ةيفيك عوضوم ىلع تبصنا عدبملا هعاريل ةلاقم<br />

. ةينامكرتلا ةساردلا ريوطت<br />

يأر : ىجاياق هط دولوم : تامولعملا نم ديزملا*<br />

. دادغب 1970 ، قلشادراق ءاخلاا ةلجم ةشقانملل<br />

~ 19 ~<br />

جھتنا يذلا يروھمجلا ماظنلا ةركف ةوعدلا نكت ملو<br />

ازريم)<br />

لبق نم تاوعدلا تءاج دقف ، يموقلا<br />

ركفلا<br />

دواد روتكدلا مدقتو . ناجيابرذآ نم فودنوخآ ( يلقحتف<br />

( ينامثعلا باونلا سلجم يف لصوملا بئان ) يبلجلا<br />

ناكو فورحلا لادبتسا لوح سلجملا ىلا ةحئلاب<br />

مث نيملعملا راد ريدم ) يرصحلا عطاس ةملاعلا<br />

مسر<br />

ةبوعص لوح ىوكش مدق دق ( ةعماجلا سيئر<br />

ءافيلإ اھتيافك مدعل ،ةيبرعلا فورحلاب ةيكرتلا ظافللاا<br />

ةحجرملا فورحلا ديدمت نود ،اھيف تاوصلااب<br />

يتلا ةثيدحلا ةيكرتلا فورحلا مادختساف كلذل . اھلوادت<br />

صانم لا ةجاح نع ةعبان ةينيتلالا ًافازج اھيلع قلطت<br />

لا تتابو لاكشلإا اذھ لحل ةديحولا ةليسولا اھنلأ ،اھنم<br />

ندل نم فورحلا كلت لامعتسا ميمعت دعب اھنم<br />

برھم<br />

. ةيكرتلاب بتكت يتلا ماوقلأا عيمج<br />

يملع رداك مھيدل سيل قارعلا يف مويلا نامكرتلاو<br />

كلتب ( ءابفللأا)<br />

ةصاخ ةيسردم بتك دادعلا<br />

لھؤم<br />

. ةميدقلا فورحلا<br />

يھ يتلا فورحلاو ةغللا نع قئاقحلا نم مدقت ام نا<br />

دعاقم ىلع سردت يتلاو لصاوتلاو مھافتلا ةليسو<br />

ملاا ةغلب ميلعتلا ةاعد نم لحارلا ديقفلا ناك ةساردلا<br />

يلاغن لاو . يليإ نمكروت ةقطنم مومع يف ةينامكرتلا<br />

راذآ نم عباسلا موي ةينملا هتفاو يذلا يجاياق هط دولوم زيمتملا يملاعلإاو يفحصلاو بيدلأا لضان دقل<br />

كرتي مل ازيزع ايبأ امود ناكو طغض يأ ءازإ نحني مل ايبأ ادماص يقبو ةبقاعتملا تاطلسلا ملظ دض 2011<br />

. اھيف ةينملا هتفاو نأ ىلإ طوغضلا مغر كوكرك ةيلاغلا هتنيدم<br />

ماق امك ،صصقلاو<br />

ثاحبلأاو بتكلاو تلااقملا نم ريثكلاب بدلأا دفرو ينامكرتلا بدلأا ديقفلا مدخ دقل<br />

. ءابدلأاو نيفقثملا طاسوأ يف نزحلا<br />

راثأ امك ،اماھ اثرإ هءارو افلخم لحرو ثاحبلأا نم ريثكلا ةمجرتب<br />

ءازعلا صلاخب ةيقارعلا ةينامكرتلا ةفاحصلاو ملاعلإا سلجم نع ةباينو يسفن نع ةلاصأ مدقتأ يننإ<br />

. ناولسلاو ربصلا هيوذ مھلأو هتمحر عساوب ﷲ هدمغت ،هيبحمو هئاقدصأو هترسأو ديقفلا يوذل<br />

يلتايب لاـمك<br />

ةيقارعلا ةينامكرتلا ةفاحصلاو ملاعلإا سلجمل<br />

ماعلا ريتركسلا

، ًاھيزن ، ًاف افيرش ، هقلاخخ<br />

هعدبأ امكك<br />

نوكي نأ لالاإ<br />

هسفنل ضري ض مل<br />

ًادھاجمو ًلاضضانم<br />

،ناوھللاو<br />

لذلا لمتححي<br />

لاو ، ندااھي<br />

لا ، ًافيفع ع ،ًايبأ<br />

، هسفنل برراحي<br />

مل . مئلالا<br />

ةمول ﷲ يفف<br />

فاخي لا ، ىلولأا ةجرد دلا نم<br />

ليبس يف دادبتسلااو<br />

داھط ھطضلااو ملظظلا<br />

عراقيل هتتايح<br />

لج سر رك لب<br />

ةيضقلاب قييمعلا<br />

هناميإ نم هتوق دممتسأ<br />

يذلا مملقلاب<br />

هتمأو هنطو<br />

. اھت تلادعو<br />

نأ ىبأف ، ةي ةيداملا ةجاحلا<br />

هتمھاد ام ررثكا<br />

امف ، ففافعلاب<br />

فافكل لا مواق<br />

،فيظن<br />

وھ ام لكب هاتدممأ<br />

نيتللا نيتمميركلا<br />

هيدي ننم<br />

لاإ َنوعلا بلطي<br />

. اھتراذقو اينددلا<br />

بئاوش نم م ٍلاخ<br />

ىلع ةطلسمملا<br />

ةمشاغلا ىىوقلا<br />

تدارأ ام رثكأ امف ، ءابلإاب لّذل لا مواق<br />

تفتلي<br />

نأ ننود<br />

،ًاعطاق<br />

ًاض اضفر هّدر ءءاجف<br />

اھتدارلإلإ<br />

هعاضخإ باقرلا ب<br />

. ديرشتو يفنو بيذعتو<br />

ليكنت نم ضفرلا اذھ ىىلع<br />

بترتي ام ا ىلا<br />

ًاعانق ًاموي سبلي ملف ،ششوتر<br />

نود نيرخلآا ماامأ<br />

روھظلا َّلضف<br />

عفّرتو . لووقي<br />

اميف لاو هتاباتك يف لا ،رخآ<br />

موي يف رخآب<br />

هل<br />

دبتسي<br />

عتمم رھام لك يف ثيدح دحلا اھيلع رثثآو<br />

، طغللاو<br />

وغللاو قافنل نلا نع<br />

. ديفمو<br />

~ 14 ~<br />

ماععلا<br />

اذھ نم راذآ<br />

رھش نم عباسلا يف<br />

هطط<br />

دولوم ذاتسسلأ<br />

ا ريبكلا بيدلأا ب ناك<br />

كلم لمت لاو<br />

. قحلا عم دعوم ىلع ى يجاياق<br />

نمم<br />

ًاددع صصخخت<br />

نأ<br />

ىوس ءاخلإا<br />

ةلجم<br />

ةيرريرحتلا<br />

اھتئيھھ<br />

نم ًافو هاركذ ذل اھتاحفص<br />

عممتجملل<br />

ةليلج تتامدخ<br />

نم مد دق املو هل<br />

ةفااك<br />

ىلعو ًاصووصخ<br />

نامكرتلل ل و ًامومع<br />

،ةييبدلأاو<br />

ةيفاقثثلاو<br />

ةيوبرتلا ،ةدعصلأا<br />

تبباثلا<br />

يموقلا و ينطولا جھنلا ا راطإ يفو<br />

نأ نود هرفاظأ ةموعن ذنم هب ب نمآ يذلا<br />

نمم<br />

اھل ضرعت<br />

ام مغرب اھن نع عجارتي<br />

ًلاضضانم<br />

كلذب ناككف<br />

يفنو<br />

لاقتع عإو<br />

طوغض<br />

بااتكلا<br />

لئاوأ نمم<br />

ناكو . ردانلا عونلا نم<br />

ةيرركفلا<br />

مھتاجاتن تنب ةلجملا او ودفر نيذلا<br />

انممھلاو<br />

هتانج حييسف<br />

ﷲ هنكسأ أ . ةعدبملا<br />

. .. ناولسلاو ربص بصلا هيوذو

.. لعفأس بيجيف . ةقحلالا لايجلأل ًةمدخ تامولعملا . هركفو هحورو هدسجب ، دوكرلا ىلع ةكرحلا ّلضف<br />

يف اھرشن يتلا هتلااقم ضعب يف كلذ لعف دقو ، ءيداھ نكر وأ ،ٍةتيم<br />

ةيواز يف ًاموي نكتسي ملف<br />

يف طرخنإ امدنع يليا<br />

نمكروت ةلجم وا<br />

ةفيحص رمعب قلعتي مادام ًانيمث ناك هيدل تقولاف . تقولل ًءاضق<br />

.. امھيريرحت<br />

ةئيھ فوفص عرسأب ،رصتنتو ، اھفادھا<br />

غلبت نأ دبلا يتلا ةيضقلا<br />

ِفتكي مل هنكل . هرمعريكاوب<br />

ذنم أدب<br />

ملأا هتغلل<br />

هقشع لا تايدم ذخأي أدب ةيموقلا ةيوھلاب سمطلاف<br />

. نوكي ام<br />

نوكي نأ بحأ لب . هدحو هبلق قشعلا اذھ َغبسي نأ<br />

. لمتحي<br />

ءامتنلااف . بيصن هنم مھل هتدلج<br />

ءانبأ نم نيرخلآل فاكتعلاا هيدل ناك دھزلاو . دھزلاب ةايحلا رحس مواق<br />

تباوثلاب كسمتلاب لاإ لمتكي<br />

لا ناك ،هيدل<br />

ةيموقلا ىلا لمأتلاب<br />

ةريسملا ةعباتمو ةباتكلاو ةءارقلا ىلع<br />

ىلع اھمھأو<br />

لب ، اھنم ةدحاو ةغللاو . ةفورعملا<br />

. نيعدبملا<br />

نيركفملا ةقيرط ىلع ليلحتلاو<br />

، هتايح لبتقم<br />

يف وھو ، عرش انھ نم . قلاطلاا نضتحإ يذلا هبلقب ًاريبك ، هعضاوت يف ًلايلج ناك<br />

يف ( يلوضف ةبتكم)<br />

يھ ، ةريغص ةسردم سيسأتب يف هوبحأو ، مھبولقب عيمجلا هنضتحأ امك ، عيمجلا<br />

تناكو . اھيف ليجستلا ىلع هنارقأ عجش . يجوآ ةلحم ًافيلأت ، ثرإ نم كرت امو<br />

هبدأو هملعو ،هصخش<br />

. هسفنب مھملعي . ةيكرتلا ةغللا<br />

يھ اھيف ةديحولا ةصحلا .. ةيبدلأاو ةيفاقثلا عيضاوملا فلتخم يف ،ًةمجرتو<br />

هذھ<br />

ةيلامج ضعب ىلع فرعتلا هقبس نمم ملعتيو هتغل قشعو ، كوكرك هتنيدم قشع هبلق ىلع عزانت<br />

.. دافتساو دافأف . هنع<br />

تباغ يتلاو ، اھرارسأو ةغللا . هعاونأو هلاكشأب بدلأاو ةفاحصلا قشعو ،ةيكرتلا<br />

هبلق يف لخدُت<br />

تناك يتلا ةيلامجلا كلت ىلع ًاظافحو يف طّرفي مل . قشعلا نم طامنلأا هذھ عيمجل<br />

ًايفو ناك<br />

ًاصيرح ناك ، باجعلإا هسفن يف ريثُتو<br />

،رورسلا<br />

. اھنم ّيإ<br />

ةدرفملا ىوتسم ىلع هتاباتك<br />

يف اھراھظإ ىلع ىلا يفنلابو ًاھرُك لاإ ًاموي اھرداغي مل ،كوكرك<br />

، ةيقار ًةعيفر ًةيبدأ ًاعطِق<br />

هتاباتك تناكف . ةلمجلاو ندم عيمج اھيھاضت لا ، هيدل ًةريثأ<br />

تناك . ةوامسلا<br />

اھتلاولدم يف يقترت<br />

، ةيمجعلأا تادرفملا نم ةيقن<br />

ًاءدب ،ًاقاقز<br />

ًاقاقزو ًلااحم ًلااحم اھفرع<br />

. ًةعمتجم ملاعلا<br />

باّتكلا نم ذاذفلاا هبتكي ام يفاصم ىلا اھيناعمو نيح عومدلا اھل فرذأ يتلا<br />

ةخماشلا اھتعلق نم<br />

ةحضاولا اھتامصب ةرثلا<br />

هتفاقثل تناكو . نيركفملاو ٍهزنتم ىلا اھليوحت ةجحب لواعملا اھيلع تلاھنإ<br />

نيمدقلاا نم اھلھن يتلا ةفاقثلا كلت ، كلذ لك يف قاقز يف ًاعضاوتم ًاتيب ، اھيف هتيب ناكو ،هيفرتلل<br />

لعافتو مھرصاع نيذلا نيثدحملا نمو ، نيلولااو ًةطحم ّلاإ اھنم ذختي مل يتلا اھيھاقمب<br />

ًارورمو ، قيض<br />

هعامتساو ، مھعم ةرركتملا هتاءاقل للاخ نم امإ مھعم . ةراكيس نيخدي<br />

وا اياش<br />

فشتري<br />

لتاقم ةحارتسلإ<br />

هتءارق للاخ نم وا ، ًايكذ ًاذيملت ، فغشب مھيلإ هسفن يف ثعبت ام يھاقملا هذھ نم راتخي ناكو<br />

. لمأتو نأتب اھتساردو مھتاجاتنلإ<br />

هلھأ رطع اھنم ثعبنت ، هتنيدم ةئر اھنأب روعشلا<br />

لوأ ذنم ، حاصفإ<br />

اميإ ، هسفن نع حصفأ هتغلل هقشعو<br />

. ةديجملا هتمأ خيرأت قبعو ، اھلھأو<br />

وأ ( نكرانآ<br />

يرلديھش)<br />

باتك وھ كلذ . هعضو باتك تبجنا يتلاو ، هتنيدم يف ةيبدلأا تاتويبلا فرعي ناك<br />

ةبسانمب 1965 ماع هرشن يذلا ( ءادھشلا ىركذ يف)<br />

ةفرعم مھب هل ناك لب . نيعدبملاو ءابدلأا نم رابكلا<br />

. ةبيھرلا كوكرك ةرزجم ىلع ماوعأ ةسمخ رورم ًابتُك<br />

اھنزتخي ، تايركذو صصق مھعم هلو ، ةيصخش<br />

كردي باتكلا كلذل<br />

اھرطس يتلا ةمدقملا علاطي نمف ريثكلا نمضتت ، هتركاذ فوفر ىلع ةيانعب ةفوفصم<br />

،اھب<br />

هماملإو ، هتغل بيبلاتب كاسملأا ىلع هتردق ىدم عامتسلاا هل قوري نمل اھيوري<br />

، ةريثملا ليصافتلا نم<br />

نم ضعبلل نيبتي لا ام نايب ىلع هصرح ىدمو ىلع هضّرحأ<br />

ُتنك . هيزن رملأ مھنع لأسي وأ ، اھيلإ<br />

. اھيناعمو اھظافلأ نم عيدبلاو ، ةزيمملا<br />

اھتامس هب دارفنلأا ةصرف يل تحيتأ<br />

املك مھنع يل ثدحتي نأ<br />

ادغ ىتح ، ًلاھذم ًاروطت هتاباتك يف ةغللا تدھش دقو هتلاحإ دعب اھيف لمع يتلا ( ةيبھذلا ملاقلاا ةبتكم)<br />

يف<br />

نم نكمي يتلا ، ةزيمملا ، ةصاخلا هتغل هدحو هل هتنيدم خيرأت هنأ<br />

ٍةمات ٍةعانق ىلا يھتنأو . دعاقتلا ىلع<br />

اھيلع عضي مل ول ىتح هتاباتك ىلع للادتسلاا اھللاخ<br />

كلت لك بتكي نا هنم بلطأف<br />

. ًادبأ ةيحلا اھتركاذو<br />

~ 15 ~

نم لاضنلا يف ًاجھوتم ًاينامكرت<br />

ًازمر<br />

ناك<br />

نم ريثكلل ضرعت . ةيموقلا<br />

،قباسلا ماظنلا نابأ<br />

يفنلارماوأ<br />

قوقحلا لجأ<br />

هناميلإ<br />

،فقوتي<br />

مل و ًلاضانم رمتسإ<br />

ءيش يإ<br />

و طوغضلا<br />

هنكل<br />

يف ًايبلطم نكي ملو هتيموقب ريبكلا<br />

لجلأ<br />

تناك هبلاطم لك امنإ<br />

هترسأو<br />

هصخشل<br />

. هتيموق<br />

و رعاشلا و ملعملا و بلأا ،يجاياق انرداغ<br />

لأسن نأ<br />

ىوس كلمن لاو ، ثحابلا<br />

و مجرتملا<br />

انمھلي نأو<br />

ةنجلا هنكسي نأ<br />

و همحري نأ<br />

و ربصلا هئاقدصأو<br />

هلھأو<br />

نامكرتلا و<br />

. ناولسلا<br />

جيكرأ نيدلا دعس روتكدلا<br />

ةيقارعلا ةينامكرتلا ةھبجلا سيئر<br />

ﷲ<br />

يذلا فيطلل مكللاخ نمو ، نطولا اذھ يف ٌنأش<br />

يف ، هسفن<br />

يف ريكفتلاب ةزعلا هذخأت مل . هيلإ نومتنت<br />

وا عقوملا يف ٍةعفر نم نيرخلآا<br />

لاني ناك ام مّضخ<br />

ام باتك<br />

يف عمجي نأ ًاموي ركفي ملف . بدلأا يف ٍءاھب<br />

ةيبدأ تاجاتنإ<br />

نم هملق زرفأ امو هتحيرق<br />

هب تداج<br />

ءانثتسإب<br />

. ، تلاجملاو فحصلا يف اھرشن ،ةداج<br />

ةريصقلا هصصق نم ةعومجم نمضتي<br />

ريغص باتك<br />

ةروص<br />

راھظإ لجأ نم تافلؤم يھف اھادع امو . ًادج<br />

مھرثآم ليمج و مھلامعأ ليلج نايبو نيرخلآا<br />

. ةريسملا ةلصاوم ىلع مھنم ةدارلإاو<br />

ةوقلا ماھلتسلإ<br />

جتنأ امو ، ةداراو ٍةوق نم كلتمأ امو ، وھ ناك نإو<br />

. هب دھشتسُيو<br />

هنم مھلتسُي<br />

نا نكمي ام ريخ ،لامعأ<br />

نم<br />

. ًايبأ ، ًاميرك ، ًاھيزن هقلاخ هعدبأ امك شاع دقف<br />

. هتمأو هرصع ىلع ًادھاش ًازيزع ًاديھش لحرو<br />

نم كرت اميفو ،هيف<br />

انمھلأو هتانج حيسف ﷲ هدّمغت<br />

. ناولسلاو ربصلا ،حضاو<br />

غارف<br />

2011/<br />

4/<br />

5<br />

~ 16 ~<br />

نم رثكي ناكو . راعتسم مساب هنع ناعتسإ وا همسا<br />

ءارو ًايفخت وا دحا نم ًابرھت لا ،ةراعتسملا<br />

ءامسلأا<br />

هسفنل ةيامح امنإو نيرخلآاب نعطلا يف ءامسلاا هذھ<br />

ءارقلا<br />

مامأ روھظلا وا رورغلا قلازم يف عوقولا نم<br />

. رمأ هيلع يصعتسي لا بتاك رھظمب<br />

نآرقلا ةغل بناوج لمش ىتح بعشت هيدل ةغللا ُقشعو<br />

بتكي نيذللا<br />

عيدبلاو نايبلاب اھب بتكي ناكو<br />

، اھتابنجو<br />

ةعونتملا هتلااقم كلذ ىلع دھشي . ملأا هتغل يف امھب<br />

ةعيلطلاو ، يبعشلا ثارتلا ةلجم يف اھرشن يتلا<br />

مسقلاو نطولاو<br />

دلبلا ةديرجو ديدجلا ملعملاو ةيبدلأا<br />

يف ةباتكلاب أدب هنأ<br />

ىتح ،ءاخلأا<br />

ةلجم نم يبرعلا<br />

ةقيمع تلاولدم<br />

تاذ ةدودحم ًاروطس ءاخلأا ةلجم<br />

– دادعلا ترمتسإ<br />

( ضيف نم ضيغ)<br />

اھامسا<br />

، امھيف هتداجإو ، ةيبرعلاو ةيكرتلا نيتغللاب هتفرعملو<br />

همجرت ام اھرخآ<br />

ناكو . امھيلإو امھنم ةمجرتلاب ماھ<br />

ذاتسلال ( ضئاف رعاشلا)<br />

باتك نع ةمھم تاحفص نم<br />

ةقلاع هب<br />

هطبري ناك يذلا ،شاب يزرت اطع<br />

ةياعرلا لك اطع هذاتسأ<br />

نم لان دقو . ةيئانثتسإ<br />

هنم سملي ناك امل ، هتقث عضوم ناكو ، مامتھلااو<br />

هل ًاميركتو . ةعيفر ةفاقثو بدأو ، ميرك قلخ نم<br />

نم ددع<br />

ةمدقم اطع ذاتسلاا بتك دقف ،ًاعيجشتو<br />

يتلا هتامجرت نم لعلو . . اھيلع ىنثأو ةمھملا هتافلؤم<br />

يف ةفاحصلا و ةعابطلا خيرأت)<br />

باتك ةداشلإا<br />

قحتست<br />

عم همساقت يذلا باتكلاو ،اطع ذاتسلأل ( كوكرك<br />

موحرملل ( تايبلا ةريشع)<br />

لوح رثوك تاجن ذاتسلأا<br />

. طباض رباص ركاش<br />

لصوي نأ لولأا هّمھ<br />

ناك ةيبدلأا هلامعأ<br />

عيمج يفو<br />

. ديجم خيرأتلا اذھ نإو ، ًاخيرات انل نأ اھدافم ًةلاسر<br />

. ىقبنسو سملأاب انك امك ، نلآا نودوجوم انھاھ انإو<br />

بابشلل دغلا نلأو . بابشلل دغلا نأ اھدافم ىرخأو<br />

يذلا ىوتسملا ىلا مھلاصياو مھمعدل ٍدھج نم دبلاف<br />

ملو . ًاجاّھو ًاقرشم<br />

دغلا نم اولعجي نأ ىلع مھلھؤي<br />

،هاجتلأا<br />

اذھ يف هتمھاسم هل نوكي نأ يف ةظحل ناوتي<br />

نعو لامك قمان : نطولا رعاش نع هباتك اھنم<br />

ناويدلا رعاشو يتايبلا<br />

مظاك ديشر بيدلأا يوبرتلا<br />

،بابشلل<br />

لوقي نأ ديري ناك هنأكف ، قداص دمحم<br />

مكل نوكي ىتح مھب اودتقت<br />

نأ يغبني نمم ٌضعب ءلاؤھ

ينامكرتلا ببدلأا<br />

لخد " رريشبلاو<br />

قافلآلآا<br />

" يتفيحصصل<br />

يربجلا ءافتخلأا ء دعبوو<br />

يضاملا نررقلا<br />

تاينيسم مخ رخاوأ يفف<br />

ةيبدلأا مھتااجاتن<br />

ةلحرم لاصيلأ سففنتم<br />

مھمامأ قبي مل ذا مھرمأ م نم ةةريح<br />

يف انؤؤابدأ<br />

لظو دو وكرلا ةلحرمم<br />

ضاخم دعبوو<br />

،مھراظتنإ هل لاط ديدجج<br />

سفنتم دلالايم<br />

ربصلا غرافب غ نوبقرتتي<br />

عيمجلا يققبو<br />

. مھئارق ىلا ى ةيركفلاوو<br />

بصعو ةاييحلا<br />

مد لمححت<br />

ةايحلا ىلعع<br />

ةبيبحلا اننتلجم<br />

تلطأف ف ( 1961 / 5 5/<br />

1)<br />

يف ةدلالاولا<br />

ةعاس<br />

تفزأ ريسعع<br />

ملاقلأا ترممشف<br />

فولأم رريغ<br />

سامحوو<br />

رماغ حرفبب<br />

ءارقلاو ءاب بدلأا اھلبقتسساو<br />

ةينامكرتللا<br />

ةفاقثلا دس سجل ةموميدلاا<br />

يف لثمتملا لولأا ليعررلا<br />

مھتمدقم يفو ةمزتلمملا<br />

ةفداھلا تاباتكلا ت نم ةقافد ًاراھنأأ<br />

اھدفرت<br />

دجل لا دعاس نعع<br />

، يفصو ققيدص<br />

ناسحاا<br />

، ولقوقاد دديشروخ<br />

دمححم<br />

،ولغوا فورعم ف ىلعع<br />

،يشاب ىززرت<br />

اطع)<br />

داو ورلا ةذتاسلأاا<br />

" و " نيدللا<br />

ءاھب نيدلا<br />

ديحو " عمملالا<br />

بيدلأا ببناج<br />

ىلا ( طاطخ ط تزع ددمحم<br />

و مظاكك<br />

ديشر ، يز زمرھلا بيبحح<br />

. " داوج ىفط طصم روتكدلاا<br />

– اھلضفب – ذا اھنم ةووجرملا<br />

لاملآلآا<br />

تققحتو اھھدعو<br />

قدص ماوعلأا مداققت<br />

عمو ًاقح ةدعاو ةدلاول لا ةرتف تناكك<br />

، رصعلا رططأ<br />

جراخ تححبصأ<br />

يتلا ههبيلاسأ<br />

نم ييل<br />

ب ام قزمو و دوكرلا راببغ<br />

هلھاك نعع<br />

ينامكرتلا<br />

بدلأا ضفنن<br />

تاحفص تددغ<br />

ىتح<br />

ثووحبلاو<br />

رعشللاو<br />

ةلاقملا ننونف<br />

يف ثي يدحتلاو ةثادححلا<br />

ايند بووص<br />

ددؤتو ةيورب ة ًاعفدنمم<br />

تايدحتلا لكك<br />

مغربو .. ةةحاوف<br />

ًادوروو<br />

دعب اميف<br />

تتدغ<br />

معاربل ءانغ ء ًاضايروو<br />

ملقلا ناسررفل<br />

ًابحر<br />

ًانادي يم " ءاخلاا"<br />

يتلا ةيرصععلا<br />

تلاجملا ىوتسم ىلاا<br />

ءاقترلأاو للماكتلاو<br />

جو وضنلا ىرذ ببوص<br />

اھقيرطط<br />

قشت تلظ ظ تاقوعملاوو<br />

تاعامتجلأاوو<br />

خيرأتلاو بدلأا نيب ااھرواحم<br />

عوونتو<br />

اھنيماض ضم<br />

ءارثو ، اھدراوم ةررازغل<br />

نانبلاب ب اھيلا راش ي<br />

ةفاقثلا تلاااجم<br />

يف نيثححابلل<br />

ةقثومللا<br />

ةدمتعملا<br />

ععجارملا<br />

دحأ – مويلا - اھھدادعأ<br />

تدغغ<br />

ىتح ةغللاو و تايثارتلاوو<br />

. ًاث اثارتو ًابداو ًا ًاخيرات ةينامك كرتلا ةيموقلاا<br />

ناويد يف ًاددعقم<br />

انؤبنت ييف<br />

ةسردملا ةةلجملا<br />

هذھل نونيدم<br />

اننأب ب فرتعأ نأ ليمجلا نافررعو<br />

ةليضفلا<br />

نمل هنإ ًاقحح<br />

نع فرطلاا<br />

تضغو انتتارثع<br />

تلاقأوو<br />

ةوطخ ةوططخ<br />

انتداقو . نيعفاي انك موي .. انتدششرأ<br />

يتلا يھ اھنلأ بدلأاا<br />

.. انتاوفھھ<br />

نيمئاقلا عيممجلو<br />

( ءاخلألأا<br />

/ قلشادرااق)<br />

ةلجمـل<br />

ىىنمتأ<br />

ةبسانم ملا هذھب يناممكرتلا<br />

يفاقثل ثلا طسولا ئن نھأ ذا ينناوو<br />

. ًلايبس هيللا<br />

لوفلأا<br />

فرععي<br />

لا ًاقيفوتو و ًايدمرس ًاددؤؤسو<br />

ًاديدم ًاررمع<br />

اھجارخ خاو<br />

اھريرحتبب<br />

~ 13~

يذلا ناونعللا<br />

يرظن تفلل<br />

. ( قلشادراقق<br />

) ( ءاخلأا)<br />

ةةلجم<br />

نم ً ةخ خسن ُتينتقا ككوكرك<br />

يف ٍةببتكم<br />

ةيأ نم ًامامت ًا ركذأ لا<br />

فوس يذلا فاشتكلإا اذذھب<br />

ديعس انأوو<br />

لزنملا ىلإ ُتعجر مھمل لا ،ةينامكرتلاو<br />

ةيبرعلاب ًان انودم فلاغلا ا ىلع هتدجوو<br />

ُتنك ةرتفلا ههذھ<br />

يف . ةلحمملا<br />

يف ءاقدصصلأل<br />

اھنع ثددحتلا<br />

مث اھتءارقل<br />

عيضاومملا<br />

ضعب رايتتخإو<br />

هقاروأ حفصتب عتمتأأ<br />

يئاقشأ نم معدب ةيبدلأاا<br />

بتكلا علاطط<br />

أ رشع سمماخلا<br />

يماع يف ُتنكو ،ككوكركب<br />

ةيقررشلا<br />

ةطسوت تملا يف ذملتأأ<br />

تنكو ،ةيرادجلا<br />

تارشننلا<br />

يف ةعضاوتملا<br />

يتامھااسم<br />

ىلع يننوعجشي<br />

نن ،ةسسردملا<br />

يف يت يتذتاسأ نم كلذكو ك ،رابكلاا<br />

. ءارقلا ديربب<br />

يف ةجذاسلا يتلاواحم ْتْترھظو<br />

،ةيددادغبلا<br />

( رابخلأا<br />

لأ ) ةديرج تلسار ُت دقو ،ففحصلا<br />

يف رشن ر لا فرع أ<br />

نأ ريثكلا يل ينعي ناكو . ءارقلا ديرببو<br />

لئاسر بااب<br />

يف اھنورشنيو<br />

ش ًارطسأ<br />

اھ اھنم نولتسي ةةيرعش<br />

عطاقم م لسرأ<br />

ُتنكك<br />

يسفن عم تلق ُت ،اھنم ًاضضعب<br />

ُتأرقو اھھعيضاوم<br />

تحفصتو ُتح ( ءاخ خلأا)<br />

ةلجم ُتُتفشتكأ<br />

امدنععو<br />

. ةديرج يف ي يمسإ دجأأ<br />

رايتخإ<br />

يف ُتدھتجإو<br />

ييراعشأ<br />

هيف<br />

ظظفح<br />

أ يذلا ررتفدلا<br />

ىلإ تدمع ُت اذكھو . اھباتك دحأ ًاضيأ<br />

انأ حب بصأ لا اذاملل<br />

،بابشلا<br />

ةبتعع<br />

ىلع ًامدقُمُم<br />

ًاقھارُم<br />

ًايبصص<br />

ُتنك . يتححيرق<br />

اھب ْتدا اج ام نسحأ اھنأ مايلأا ككلت<br />

ةيلقعب ُتنن نظ ،ةعوطقمم<br />

رييغت ىلع ممدقأ<br />

ةيتوبانوببلا<br />

يملاحأبوو<br />

،هايافخ<br />

ّرسف سفأو ملاعلا مھف ھفأو ،يسفنب<br />

ففقثأو<br />

بتكلا نم ديزملا أرقأس أ يننأبوو<br />

،ءوسلاو<br />

ةمتتعلاو<br />

حبقلا ششويج<br />

ةايحلا<br />

نم لوزت ففوسو<br />

،ملاظل<br />

لا دض رونلل ًارصتنم ،ملظظلاو<br />

رشلا ًاب براحم ،ملاعلاا<br />

صصق نم ،اھؤرقأ<br />

يتللا<br />

تاياورلاب ًاريثك رثأتأ ُتُتنك<br />

. حنجملا حرفلاو ضييب<br />

لأا رونلا ننم<br />

ضيف يف ملاعلا حبسيوو<br />

ةطرشلأا ةددھاشم<br />

ىلع ينامدإو . ﷲﷲدبع<br />

دمحمو يعابسلا فسوي ف تاياوررو<br />

،ةعوضووملاو<br />

ةبرّعمل<br />

لا يطولفنملاا<br />

ءارعش لثم ُتودغ ينن أ ملحأو ،نھببحأو<br />

نھشياععأ<br />

،ييعو<br />

لا يف ٍتلاطبب<br />

عدتبأ ينلعجج<br />

،رخلآا<br />

وھ ھ ،ةيئامنيسلاا<br />

ترتخإو<br />

يرراعشأ<br />

رتفد ىىلإ<br />

ُتدمع لووق<br />

أ . ةنيزحلا يتراثيق فز زعأو ينغأ ،ييتابيبح<br />

تافررش<br />

تحت فق قأ ،رودابارتلاا<br />

يف اھتعضووو<br />

،(<br />

نيركذت لھ)<br />

مايلأا<br />

ككيتاھ<br />

ةعئاشلاا<br />

نيوانعلا رارغ<br />

ىلع ( ؟ننيملعت<br />

لھ)<br />

نناونع<br />

لمحت ًةعوطقم هنمم<br />

ًةميظع يتششھد<br />

تناك م ك كو<br />

.( ءاخلأا)<br />

ةلجم ىلإ ًانوونعم<br />

كانھ قودنصلا ق هتععدواو<br />

ديربلا ةةرئاد<br />

ىلإ تبھذو ُت ،فلغمم<br />

لوليأ / ىلولالاا<br />

ةنسلا ،سمماخلا<br />

ددعلا ،ةلجملا<br />

نم دييدجلا<br />

ددعلا يف ي ةروشنم ييتعوطقم<br />

ُتددجو<br />

امدنع ًار رماغ يحرفوو<br />

~ 11~

يف رونلا ققناعت<br />

نأ ةعوطقملا<br />

هذھل عفش يذلا ءيشلاو.<br />

19 961 ماع<br />

هذھ ُتطبضض<br />

دقل . ةيئلامم<br />

لإاو ةيوحنللا<br />

ءاطخلأا<br />

ننم<br />

اھولخ ،يروظنم<br />

ي<br />

طبضو ةينففلا<br />

يتاودأب ةيانعلا يھ و ،ةركبملا يتاونس نم<br />

م ةفصلا<br />

تلسرأ ةلوااحملا<br />

هذھ رششن<br />

دعب . ةباتككلا<br />

ةمحل يف لخدت يتلا رصانعلا<br />

،ًاددع ُتبقررت<br />

. ىدُس َبھذذ<br />

يراظتنإ<br />

ننأ<br />

لاإ ةلجملا ىىلإ<br />

ةعوطقم نم رثكأ<br />

ملو . سأيلا قاحَم لخدو<br />

راظتنلإا<br />

اذھ لاطو ،،دادعأ<br />

ةثلاث ،نيددع<br />

اھتلسرأ<br />

يتللا<br />

يتاباتك هب َهجوو<br />

يذلا ءءاصعتسلإا<br />

بببس<br />

مويلا ىل لإ فرعأ<br />

ىرخأ ذفاونن<br />

يل دجأ ُتأددب<br />

،نونسلاو<br />

ممايلأا<br />

ْترم<br />

ككلذ<br />

دعب . ( ءاخ خلأا)<br />

ىلإ<br />

يقيقش لظ لحترملا نررقلا<br />

تاينيعبسس<br />

يفو . اھرششن<br />

لجأ نم يتلاواحمل ي<br />

كوكركب نيييضايرلا<br />

نيرررحملا<br />

مدقأ نم وھو ( ىىفطصم<br />

روف فغلا دبع)<br />

ةيضايرلا هتتلااقمو<br />

يضضايرلا<br />

كوكركك<br />

ديرب<br />

اھيف ررشنيو<br />

ةلجمل لا لساري<br />

. مايلأا كلت يرجت تنااك<br />

يتلاو مدققلا<br />

ةرك تاييرابم<br />

ىلع هتاقيلعتو<br />

لماتأو اھتااعوضوم<br />

عللاطأو<br />

ةلجمللا<br />

ةءارق ىططاعتأ<br />

ً ةيناث ُترصف<br />

،ةضايرلاب ةةصتخم<br />

ىرخخ<br />

أ دئارج ىللإ<br />

يخأ لقتنإإ<br />

كلذ دعبو .<br />

اھنيوانع<br />

اھل فيظنت للك<br />

يفو ،تييب<br />

لا ةبتكم ْتللتحإ<br />

ةلجملا ددادعأ<br />

نم ريثك ثكلا نكلو<br />

ضعب دنع ففقأو<br />

دادعلأا حفصتأ ُتنكك<br />

ةموّكتملا<br />

ببتكلا<br />

عيماجمل ل بيترتو<br />

ريثكلا ركذأ<br />

ُتلزامو ،ةييرعشلا<br />

صووصنلا<br />

ةءارق ديعأو<br />

،تاع<br />

عوضوملا<br />

بيدلأا تاععوضومو<br />

يززمرھلا<br />

ناطححق<br />

موحرملا رعاشلا صو وصن نم<br />

نم ضيغ)<br />

ناونع تحت اھرشني ناك يتلاو يجايااق<br />

هط دولوم موحرملا<br />

لوح<br />

رودت تتناك<br />

يتلاو نيدلا ءاھب ننيدلا<br />

ديحو ذاتتسلأا<br />

تاباتك كو ( ضيف<br />

تامجرتلا<br />

ككلت<br />

عمج دعبب<br />

اميفو ،ثيددحلا<br />

يكرتلا بدلأا زومر رو ملاعأ<br />

. 1965<br />

ماع دادغب ( يكرتلا بدلألأا<br />

نم ملاعأ ) و 1962 ما اع دادغب ( ناممكرتلا<br />

بدأ<br />

ننم<br />

) هيباتك يف ي تاساردلاوو<br />

رعاشلاو<br />

يددبع<br />

نيدلازع موحرملا رععاشلا<br />

صوصصن<br />

ركذأ<br />

ُتلز ز امف ةينامكررتلا<br />

ةغللاب ةررحملا<br />

تاحفص صلا يف امأوو<br />

ةنكس نم مھھف<br />

،ًايصخش<br />

ممھفرعأ<br />

ُتنك ييننلأ<br />

،نيرخخآو<br />

ينامكرتلا<br />

رعشلا يف دددجي<br />

نأ<br />

لواحح<br />

يذلا يتايبل لا قلاخلا دبعع<br />

. ءاخلأا<br />

ةلجمم<br />

نم مھتخسن مھعم اولمح دقو مھارأ<br />

تنك ُت ام رثكأ اممو<br />

،(<br />

ناديم ت<br />

رج)<br />

ةقطنمم<br />

،يرصبلا<br />

ششاھولأل<br />

ًاحررسم<br />

تدغ ثثيحب<br />

ةنولملا اھتاحفصو ةبيشقلا ة اھتلحبب<br />

انيلع ةلجمللا<br />

ْتلطأ رييغ<br />

غتلا ماع دعبوو<br />

. نامكرتلا ننييليكشتلا<br />

لممانا<br />

اھتمسر ةةليمج<br />

ةيليكشتت<br />

تاحولب ًامئ ئاد نادزت يھھو<br />

صخلأاب ةيئارقلا ِةحا ايسلل ًامعنتموو<br />

ّلاإ ،ةياعرلا نم ً ةتفلو ننانحلا<br />

نم ً ةةمسن<br />

ينترأو<br />

ًاماع نيسمخ خ لبق ةوك ييل<br />

ْتحتف يتلاا<br />

ةلجملا ىلإ ًةيناث ُتعجرر<br />

،ةبعتملا<br />

يتااملك<br />

اھشع ىىلإ<br />

دوعتو اھببدحو<br />

اھونحب عتمتأ<br />

نلآا يننأ ي اھو ،ابصصلا<br />

ينس يفف<br />

نانحلا كلذ ْتمرُح يننأأ<br />

هيلإ يوأت ٌن ٌنمآ<br />

ٌشع ةلججملا<br />

نلآاو<br />

دققفلا<br />

كلذ نع نانحلا اذھب ضّوعأ<br />

امبررو<br />

،يتلوھك يواھم يف جرحدتأ<br />

انأوو<br />

بابسلأ اھذخخأب<br />

ءارھز ةةقيدح<br />

ْتدغ ييھو<br />

اھتاعاقي قيإ جردت ءير رمتست و اھسسملم<br />

ريرح ُبُبذعتست<br />

كانھ ھف ،انصوصنن<br />

مھصلاخإ<br />

ييفحصلا<br />

مھنااقتإ<br />

ىلإ نوععمجي<br />

مھف ،ننوقذاح<br />

ٌةرَھَم<br />

َم ةقيدحلا هذھ ذھ ويناتسبو . ةثيدحلا ةيفح حصلا ةناقتلاا<br />

راشتنلإا نمم<br />

ٌتاحاسم ررخآ<br />

دعب ًامووي<br />

حتفنت ببسسلا<br />

اذھلف ،ةي ينامكرتلا ةفاققثلاو<br />

ةيقارعللا<br />

ةفاقثلا ةمد دخل مھءافووو<br />

ًةلفنرق نيسممخ<br />

عضأ<br />

نأ لاإ نيسمخلا اھرودص ىىركذب<br />

يفتحت يھو ينعسيي<br />

لاو . ةلجملاا<br />

مامأ عويذلاو<br />

راھدزلإاوو<br />

صلاخلإا<br />

ىىلع<br />

يجنازاقق<br />

رمع دمحمم<br />

روتكدلا<br />

اھھريرحت<br />

سيئ ئرل يريدقتوو<br />

،اھل<br />

يتدومم<br />

لمحت يھو و ،اھيدي<br />

نيبب<br />

اھراھزأب<br />

ييھدزت<br />

يھو ،عسوأو<br />

بحح<br />

رأ<br />

تاءاضفف<br />

ىلإ ةلجملا لقن<br />

يف لصصاوتملا<br />

هدھججو<br />

بوؤدلا هلمعل ه ءافولاوو<br />

( 2011 / 3 3/<br />

28)<br />

/ كوكررك<br />

/ . ينامكرتتلا<br />

عادبلإا<br />

قئ ئادح يف ةقساب ابلا تاماقلاو راجشلاا<br />

هذھ لك اھعانيأوو<br />

~ 12~

ةجيتنك اھيف ةماقلإل ةيناممكرتلا<br />

تايصصخشلا<br />

نم دددع<br />

لاقتناوھ دادغب يف ءاخخلإا<br />

ةلجم روودص<br />

بابسأ مھأ نم لعلل<br />

ءاخلإا يدانن<br />

سيسأتب اھھمايقو<br />

،19559<br />

زومت 144<br />

يف ةيمادلا<br />

اھثادحأ تتعقو<br />

يتلا ككوكرك<br />

ةرزج جم جئاتن نمم<br />

رارق رودصص<br />

روف مت دقوو<br />

. 1960 سسيام<br />

7 خيرااتب<br />

يدانلا سيسأت س ىلع ةةيلخادلا<br />

ةرازو<br />

ةقفاوم دعب ب ،ينامكرتلاا<br />

لبق نم ةيررادلإا<br />

ةئيھلا ءءاضعأ<br />

باختتنا<br />

مت و دادغبب<br />

يف ( ةيضاو ويعلا ) ةقطنممب<br />

يدانلل<br />

رقممك<br />

ةيانب راج جئتسا ةقفاوملاا<br />

رداقلادبع راايتخا<br />

متو ،ةسسائرلاب<br />

( كاذننآ<br />

ماعلا ةيبطللا<br />

تامدخلا ري يدم ) يلع ننادرم<br />

روتكدللا<br />

زاف ثيح ، ةماعلا ةئيھلاا<br />

اريدم هيھك يراص نيمأ لامكو<br />

قودننصلل<br />

انيمأ ني نيدلازع نيدلا مجنو اريترككس<br />

بيقنلا للالاجو<br />

سيئرلل ل ًابئان ناميلسس<br />

ينغلادبع ﷲﷲدعسو<br />

يجري ريمد اضر رووتكدلاو<br />

ميركللادبع<br />

نيساي روتكدلا نم لك يدانلا ةييوضعب<br />

زاف امك ا . ةرادلإلل<br />

. رضخ رض لضافوو<br />

: ءاخلإا يد دان ةسائر يفف<br />

ﷲدبع<br />

دعاقتتملا<br />

ديمعلا دييھشلا<br />

: نم للك<br />

مھ ينامكرتلا<br />

ءاخلإا يدان ي ةسائر ييف<br />

يقب نم للوطأ<br />

نأب جا اتنتسلاا نكميي<br />

13 ةدمل يننامكرتلا<br />

ءاخلإلإا<br />

يدان ةسائئر<br />

ىلوت ثيحح<br />

، 1980 ماع م قباسلا مماظنلا<br />

لبق نمم<br />

مدعأ يذلا ،نمحرلادبعع<br />

روتكدلا كلذذكو<br />

. 1977 و 1976 يتننس<br />

لمشت ةينناثلاو<br />

،1974<br />

4 ةياغلو 19664<br />

يف ىلولألأا<br />

تأدب نيتر رتف ىلع اماعع<br />

لساب روتكددلا<br />

امھلات . ييدانلل<br />

اسيئر 11991<br />

ماع ىىتحو<br />

1977 ماع نم كلذذو<br />

اماع 14 ةةدمل<br />

نوسح لامك ل يحبصص<br />

هسيئرو يداانلا<br />

يسسؤم نم ) يلع ننادرم<br />

روتكدلا<br />

يقب امك . 2003 2 ىتحو 1991 نم ةةدتمملا<br />

ةرتفلل ل ﷲريخ اطعع<br />

. 19744<br />

ماع ةيناث ةررم<br />

هيلإ دوعيل ، 1963 – 11960<br />

نم ةررتفلل<br />

يدانلل اسيئر ا ( لولأاا<br />

~ 7 ~

: ةل لجملا قلاطن إ<br />

ماع ع نم سيام ييف<br />

ءاخلإا ةلججم<br />

نم لولأا<br />

ددعلا ردصص<br />

ءاخ خلإا يدان سييسأت<br />

ىلع لمماك<br />

ماع رورم م دعب 1961<br />

. ةيننامكرتلاو<br />

ةيببرعلا<br />

نيتغللاب ب ،ينامكرتلاا<br />

ةرو وص ،ةلجمللل<br />

يبرعلا مسقلا<br />

فلاغ غ تردصتت<br />

،ةيب بعشلا مھسبلالامب<br />

نامكرتتلا<br />

لافطأ نم ن ةعومجملل<br />

مير ركلا دبع ةيرروھمجلا<br />

سييئر<br />

ةروص مھدحا عفريي<br />

اھر ردصي)<br />

ةلجمل ملا نا فلاغللا<br />

يف تدرو و امك ،مساقق<br />

ةينا امكرتلاو ةيبررعلا<br />

نيتغللابب<br />

ينامكرتلا ءاخلإا يدانن<br />

ةيح حاتتفا تمض.<br />

( ةيفاقثو ةةيبدأ<br />

ةيرھش ةلجم يھوو<br />

: يليامم<br />

لولأا ددعلا ءاخلإا<br />

ةلجمم<br />

.. ءيراق قلا يزيزع "<br />

اھج جارخإ يف انلذب<br />

دقو كيدي نيب (( ءاخلإا<br />

)) يھ هذھھ<br />

كيل لإ يحونل تاييناكمإو<br />

دوھجج<br />

نم هلذب انع عطتسا ام لكك<br />

. بيبحلا ب قارععلا<br />

ءامس تححت<br />

صاخلا ءاخلإا ىنعمم<br />

اھد دادعأ غلبت نناب<br />

– زيزععلا<br />

يئراق –<br />

كدعن نلوو<br />

فلأو ًاركش . ةحارص لك لكب كيأر رظتتنت<br />

اھنأ . جوع وعملا مزع علاب ةحفاط اننبولقو<br />

كدعن اننكلو لامكل لا دح ةمداقلاا<br />

1<br />

( )".. ةةيحت<br />

خس سرا مزعب هذھھ<br />

كتلجم ليببس<br />

يف ىعس سن نا لملأاوو<br />

ةلجم حبصتت<br />

نأ نم ريصصق<br />

تقو ييف<br />

ةلجملا تننكمت<br />

ريخ خ وھ كلذ انببسحو<br />

. رثكأأف<br />

رثكأ دھجو و تبثا مدقوو<br />

ةينامكرتلا ملاقلأا ةريخخ<br />

نضتحت ةقومرم<br />

ةي ةيفاقث هذھ ھ ةرادأ انل ررسيتي<br />

نكي ممل<br />

هنا عقاول لاو . هيغتبنامم<br />

. ةساردلاو ثثحبلاو<br />

ةصققلاو<br />

رعشلا للاجم<br />

يف ةعددبملا<br />

يذل ذلا ( ينامكرتللا<br />

ءاخلإا يدان)<br />

سيسأت ت لاو ةلجملاا<br />

نيفقثملا ةرريخ<br />

تاجاتنن<br />

يبرعلا اھھمسق<br />

مض امك يتل لا ةدلاخلا انتتيروھمج<br />

مايق يق لاول ءاخلإ لإا هنم ردصتت<br />

ىفطصم : ةرتاكدلا للاثمأ<br />

نم ببرعلاو<br />

نييقارعلا<br />

اھتارمث<br />

نم ناكك<br />

, ةيرحلل ًاععساو<br />

ًاقيرط انمامأ تحتفف<br />

بيجم نيسحح<br />

، ناوزغ دانع ،يصوولخ<br />

ءافص ،دداوج<br />

نون ونطاوملا ىسساق<br />

دقلف.<br />

ةللجملا<br />

هذھو يدانلا اذھھ<br />

نيدلازع ففسوي<br />

، نيدللا<br />

لامج نسسحم<br />

، يرصصملا<br />

ءانب نبأ نم مھريغغك<br />

دابملا دھععلا<br />

يف ملعت امك ا نامكرتلاا<br />

، اجن دمحمم<br />

ميھاربإ ، ييجان<br />

للاھ ، يناحلا رصصان،<br />

سو وؤك اوعرجتتو<br />

ريثكلا ءييشلا,<br />

يبلأا بعشلا اذھھ<br />

2<br />

( ). ييرصب<br />

ريموو<br />

يدسلأا روككشم<br />

ملو و . لھاجتلاو<br />

تايرحلا تبكو ليكن نتلاو باذعلاا<br />

ةلجملا ةيلوؤسم<br />

تزع جاحلا دمحمم<br />

موحرملا ىىلوت<br />

رجف ف يف ةدلاخللا<br />

انتروث ماييق<br />

ىوس كلذ ذ نم مھذقنيي<br />

ريتركس بصصنم<br />

يزمرھھلا<br />

بيبحو ،ريرحتلا<br />

ةساائرو<br />

مير ركلا دبع نيمملأا<br />

ميعزلا<br />

ةةدايقب<br />

ةديجم ملا زومت 144<br />

دعب لاا ةلجمملا<br />

ةرادإ يف تارييغت ثددحت<br />

ملو . ريررحتلا<br />

مدق قن رابلا انميععز<br />

ىلاو ةينططولا<br />

انتموكح ح ىلإف . مساقق<br />

ةسائر نامييلس<br />

رداقلادبعع<br />

ىلوت ثييح<br />

ةثلاثلا اھھتنس<br />

يتل لا ( ءاخلإا)<br />

ررادصإ<br />

زايتما انايإ اھحنمل ل ركشلا ديزمم<br />

جاحلا دمحمم<br />

ةيناث اھيلإ دوعيل ةريصص<br />

ق ةرتفل ريررحتلا<br />

يھ ھ يتلا انفادھھأو<br />

انينامأ نع ربعم ريخ ر نوكتسس<br />

صلاخلإاو ص ةروث وثلا ئدابمبو ةيقارعلا ةدح حولاب مازتللااا<br />

كنذ ذأ يف اھب سسمھا<br />

ةريخأ ةةملك<br />

. ةدلاخلا ا انتيروھمجلل<br />

1<br />

. 19611<br />

سيام لولأا دددعلا<br />

ىلولأا ةننسلا،<br />

ءاخلإا ةلججم<br />

2<br />

ىخيرات يتايبدأ نمكرووت<br />

ادقارع ، تاايب<br />

يدھم لضافف<br />

. د<br />

ةعبطم 2/<br />

يناامكرتلا<br />

ءاخلإا يدان تاروشنم نم ، 1968 -19958<br />

13ص<br />

. دادغبب<br />

1984 دادغب،ةةملأا<br />

كيل لاو كنم ةلجمملا<br />

هذھ نا ووھو<br />

– ئراق قلا يزيزع –<br />

كبج جعي لاام لك اھل بتكاو ككتحيرق<br />

جاتن نب اھل ثعبافف<br />

ميو وقتو ئطاخلا<br />

حيحصتب موقتل ةحارص ص لكب هيفف<br />

~ 8 ~

يف زايتملاا بحاص مسا رشن مدع ىلإ هدعب ةلجملا ةسائر ىلإ اددجم ناميلس رداقلادبع هدعب نمو تزع<br />

نم 42و<br />

41 نيددعلا ىتح ةلاحلا ترمتساو ، اھدادعأ<br />

. ةعبارلا ةنسلا يف ريرحتلا<br />

، رداقلادبع دلاخ نديآ<br />

. د مسا رھظ ثيح 2005 ماع ةسداسلا اھتنس يف ةلجملل عساتلا ددعلا نم ارابتعاو<br />

سفن نم زومت يف يجنازاق رمع دمحم . د مسا هيليل يف تارييغت ينامكرتلا ءاخلإا يدان دھش ةرشع<br />

بصنم ىلوتي يذلاو ،زايتملاا ةئيھل سيئرك ماعلا ةسائر رداقلادبع هط للاج يلوتب ةيرادلإا اھتئيھ<br />

، تقولا سفن يف ينامكرتلا ءاخلإا يدان سيئر ةيراتركس تايب يدھم لضاف روتكدلاو<br />

ريرحتلا<br />

ءاخلإا ةلجم نم ةريخلأا دادعلأا يف همسا رھظيلو ةئيھ ﷲدعس ناندعو ينسحلا دمحأ نم لكو ريرحتلا<br />

ءاسوؤر رييغتلا لمش امك . ةلجملا ىلع ماع فرشمك مجح ريغصت ةلحرملا هذھ تدھش دقو..<br />

ريرحتلا<br />

ناميلس رداقلادبع ىلوت ثيح ،ريرحتلا<br />

ةئيھو ريرحتلا<br />

. ةجودزم دادعأ رودصو ةلجملا<br />

ةياغلو 1963 نم ةدتمملا ةرتفلا نم ريرحتلا ةسائر<br />

يحبص.<br />

د هيلي ، ةلصاوتم اماع 12 ةدمل يأ 1975<br />

ىلاوت امك . 1990 – 1980 ماوعأ ةرشع ةرتفل لامك<br />

ماوعأ 4 ةدمل رداقلادبع للاج ريرحتلا ةسائر ىلع<br />

ةثلاث<br />

ةدمل تزع جاحلا دمحمو ، 1980 – 1976<br />

اماع نيمأ دمحم نيدلارخفو ، 1963 – 1961 ماوعأ<br />

يف ماوعأ 3 ناخولوا نابوج.<br />

دو ، 1976 يف ادحاو<br />

. 2005 ةياغلو 2003<br />

ةرتفلا يف تردص يتلا ءاخلإا ةلجم دادعأ يف ركذي مل<br />

مت لب ريرحتلا ةئيھ مسا 1990 ةياغلو 1989 نم<br />

وھو ةرتفلا كلت يف ريرحتلا سيئر مسا رشنب ءافتكلاا<br />

ىلإ رخآ مسا يأ ركذ نود نوسح لامك يحبص.<br />

د<br />

لضاف.<br />

د مسا رشن بولسلاا سفنبو . همسا بناج<br />

ددع يفو ، 1990 سيام – راذآ ددعلا يف تايب يدھم<br />

مسا ركذب يفتكا ةلجملا نم 1990 بآ – زومت<br />

. ريرحتلل سيئرك ﷲريخ اطع لساب.<br />

د<br />

: ءاخلإا ةلجم لوح تاجاتنتسلاا هذھ تيبثت نكمي<br />

ةيرھش ةيفاقث ةلجم اھرابتعاب ءاخلإا ةلجم تردص-1<br />

ارابتعاو ةيناثلا ةنسلا ةياھن يف ردصت تأدب اھنا لاا<br />

دعب . نيرھش لك يف ةرم 1963 بآ ـ ناسين ددع نم<br />

: ءاخلإا زايتما باحصأ<br />

ةيلصف ةلجمك رودصلاب اھدادعأ ضعب أدب خيراتلا اذھ تارييغت ليوطلا اھرمع لاوط ءاخلإا ةلجم تدھش<br />

يف ماظتنلاا مدع ببس دوعيو .( رھشأ ةثلاث لك يف ) يدان رھظ ثيح زايتملاا بحاصب تأدب ،ةديدع<br />

يدان تايناكمإ فعض ىلإ ىلولأا<br />

ةجردلاب رودصلا ،1961<br />

ماع ةلجملا زايتما ةھجك ينامكرتلا ءاخلإا<br />

مدقملا يلاملا معدلا نا ثيح . ةيداملا ينامكرتلا ءاخلإا مسا دوعيل ،1962<br />

ماع تزع جاحلا دمحم ىلإ لوحتيل<br />

، اعضاوتمو ادودحم امعد ناك ةلودلا لبق نم يدانلل يماع زايتملاا ةھجك ةلجملا يف روھظلل يدانلا<br />

نع ءاخلإا ةلجم رودص لصاوت معد متي ناك كلذل بحاص<br />

ركذ نم ةلجملا ولخ ظحلايو . 1964و<br />

1963<br />

تلادب نمو يدانلا ءاضعأ تاكارتشا قيرط ، ةلصاوتم اماع نيرشع ةدمل ةرتفلا كلت دعب زايتملاا<br />

.<br />

يونسلا كارتشلاا مسا رھظ ثيح 1985 -1984<br />

يماع ىلإ لاوصو<br />

دوعتل . زايتما بحاصك نوسح لامك يحبص روتكدلا<br />

~ 9 ~

لظتل 2002<br />

ددعلا وھوو<br />

2001 ماعع<br />

نم بآ ـ ززومت<br />

للاتحلاا ةررتف<br />

ىتح روودصلا<br />

نع ةةبجتحم<br />

كلذ دعب<br />

. 2003 ققارعلل<br />

يكيررملأا<br />

: ءاخلإا ةلججمل<br />

يضفلا لليبويلا<br />

ىركذذ<br />

يف<br />

ىرن ، ةلجمملا<br />

رودصل ييضفلا<br />

ليبويل يلاب لفتحن نححنو<br />

ملاقلأا<br />

لكل ءافوو ركشش<br />

ةيحت هيجووت<br />

ةرورضلا نم<br />

ذنم ةلجملا ةةريسم<br />

تقفارر<br />

يتلا ةزيمتم تملا تايصخششلاو<br />

نأب لوقلا اضضيأ<br />

انيلع متححي<br />

روعشلا اذھ ذھو . نرق ففصن<br />

ةرادإ هيلوت دعب نكمت دق يجنازاق رمع مع دمحم روتتكدلا<br />

يدانلا ليوححت<br />

نم ،ءاخلإلإا<br />

ةلجم ريرححت<br />

ةسائرو ييدانلا<br />

ةفلتخم تاططاشن<br />

ميظنت ييف<br />

لعافو ززيمتم<br />

زكرم ىلإ<br />

هاوتسم لضضفب<br />

نكمت اممك<br />

،ايرادإو<br />

ايعامتجاو<br />

اي ايفاقث<br />

زربا دحأ هننوكلو<br />

،ةءافكللاب<br />

هل دوھشمللا<br />

زيمتملا يففاقثلا<br />

ـ ءاخلإا ) ةةلجم<br />

ليوحت ننم<br />

نامكرتللا<br />

يفقثمو ءاررعش<br />

ددع لك يف فقت ةزيمتمم<br />

ةيفاقث ةلجمم<br />

ىلإ ( قلشاددراق<br />

ةينامكرتلا ةةفاقثلل<br />

ةئيضضم<br />

تاطحم يف اھدادعأ نم<br />

. ليصلأا اھخخيراتو<br />

ةرصااعملا<br />

مھأك اھتريسسم<br />

ءاخلإا لصاوت يضضفلا<br />

اھليبوي يف<br />

، ةريبك ةقثثب<br />

ةينامكرتلا ةيوھلاب ةمتتھم<br />

ةيفاقث ةةلجم<br />

لكل اماھ اردصم دعتت<br />

هذھ اھتييصوصخب<br />

ييھو<br />

روطتو سسسأ<br />

ىلع علاط لاطلاا يف نيففقثملاو<br />

نيثححابلا<br />

. قارعلا يف ةينامكرتتلا<br />

ةفاقثلا تايدم<br />

~ 10 ~<br />

طاب بش يف يدانلا ةرادإ<br />

ىلع ههدي<br />

قباسلا ماظ ظنلا عضو-<br />

2<br />

،ةلج جملا ىوتسمم<br />

يندت هنع جتن يذلا رملأا ر 19777<br />

تر رمتسا دقو . اھھيف<br />

ةباتكلا ننم<br />

اھباتك بلغ غأ باحسناوو<br />

سي يئر رداب دقو ،تانينامثلا فصتنم ىتح ح ةلاحلا هذھھ<br />

ةھج جاوم ىلإ نوسح<br />

لامك يحبص . د اھنيح ا يدانلاا<br />

دح ىلع ءارقلاوو<br />

باتكلا ةقث بسكو هذھ يدرتلا ةلاحح<br />

يف رود مھل نناك<br />

نيذلا بباتكلاب<br />

لاص صتلااب<br />

ءاوسس<br />

ةمد دخ يف قرششم<br />

ىوتسم ىىلإ<br />

ءاخلإا ةلجم ة لوصوو<br />

ىلإ إ ةردابملا هذذھ<br />

تضخمت دقو . ةينام مكرتلا ةفاقثلاا<br />

يف قباسلا اھررودو<br />

اھئارقوو<br />

اھباتكل ةلج جملا ةداعتساا<br />

ةص صقلا يف ةيععادبإ<br />

صوصصنب<br />

ةيفاقثلا ةكرحلا دفرر<br />

. ةةساردلاو<br />

ةلاق قملاو رعشلاوو<br />

1991<br />

يف جيلخخلا<br />

برح علالادنا<br />

جئاتن<br />

نم م ةجيتنك -3<br />

نم ديدعلا أدبب<br />

،قارعلا ىلع راصح حلا ضرفوو<br />

مجن ن ، رايھنلااوو<br />

فعضلا نمم<br />

يناعت ةلودلا<br />

تاسسؤمم<br />

نكم مي يتلا تاططاشنلا<br />

مظعمم<br />

فاقيإ لوح ح رارق اھنعع<br />

ءاخ خلإا يدان ةررادإ<br />

ترطضضا<br />

دقو . اھن نع ءانغتسلااا<br />

فا اقيإب رارق ذاخختا<br />

ىلإ رارقللا<br />

اذھ رثا ىل لع ينامكرتلاا<br />

ملو و . 1991 مماع<br />

نم ارابتتعا<br />

ءاخلإا ةلجم ة رودصص<br />

لاا اماع 12 تترمتسا<br />

يتلاا<br />

ةرتفلا هذھ للاخ ردصتت<br />

يف كلذو ،تاوننس<br />

ينامث مادد<br />

عاطقنا دعب 202 ددعلاا<br />

اطع ع لساب . د ممسا<br />

رھظ ثييح<br />

. 1998 يف ناريزحح<br />

( ةر رتفلا كلت يف ي ينامكرتلا<br />

ءاخ اخلإا يدان سيئر س ) ﷲريخخ<br />

فو ورظ ددعلا ةةيحاتتفا<br />

تسككع<br />

دقو . رير رحتلل سيئركك<br />

: اھاوتسمو ةلجملا ة رادصإإ<br />

دعب ب رودصلا ىللإ<br />

ءاخلإا انتلججم<br />

دوعت ىلاع عت ﷲ نذإب "<br />

اذھ ءارج نم 11990<br />

ةنس ررخاوأ<br />

يف ةرط طضم اھفقوتت<br />

ذنم م ىدفملا اننططو<br />

ىلع ضضورفملا<br />

رئاج جلا راصحلاا<br />

. امضھو املظ ظ نينس ينامثث<br />

ةلج جملا نا مھنم ضعب وأ ةففاك<br />

ءارقلل رھظ ر اذإ (...) )<br />

هيلع ع تناك يذلاا<br />

حومطلا نمم<br />

ىوتسملا كلذ ك يف تسيلل<br />

نوك كت ةداع ةياددبلاو<br />

، ةيادببلا<br />

يف اننلأف ف قباسلا يفف<br />

ءاقد دصلأا نم ييقلان<br />

نأ نم ووجرن<br />

اننإ . ةر ريسعو ةئيطبب<br />

ةفع عاضم ىلع انننيعي<br />

ام باتككلاو<br />

ءابدلأاو نيرزاؤملاوو<br />

ىلع عو انفتكت يتتلا<br />

تابوعصل صلا ليلذت ىلع عو ، دوھجلاا<br />

3<br />

يف رخآ ددع رردص<br />

امك ( ) ".. عقاولا ةرارم ة زواجتت<br />

. 1998 نارييزح<br />

38 ةنسلا ، 202 ددعلا ، ءاخلإا ةلجم<br />

3

"<br />

ىضقنا ام ىىلا<br />

سايقلاب ززيمت<br />

تئافلا ماظنلا طوقسس<br />

هزرفأ يذلا ا نھارلا دھععلا<br />

نا ىلع نناقفتي<br />

لب نان نثإ فلتخي لا<br />

مامأ قيرطلا<br />

عطقتو ةيؤررلا<br />

كبرت يتللا<br />

تاواشغلا ققيزمتل<br />

ةرطف فلا ىلع ةقلاططنلااو<br />

ةيطاررقميدلاو<br />

ةيرح حلا نم ءيشبب<br />

ام يف هتروااعت<br />

ام نم مغغرلاب<br />

يغبني ام امك ةراضحلاو<br />

ةفرعملا قافآ ق هدايترإ ننود<br />

لوحتو هررمأ<br />

ىلع بو ولغملا بعشلاا<br />

.. تاكاھتناو ت تلالاتكت<br />

نم هتباششو<br />

رطاخمو ٍسآم نم دعبب<br />

دلابلا يف ةففاقثلاو<br />

ةفاحصصلا<br />

عقاو ىلعع<br />

عاشو عاذ ام لكو ، ىرسو<br />

ىرج اام<br />

لك سكعنيي<br />

نا يعيبطلا ا نم ناك دقفف<br />

فيفلات يف رودت امو : فصاوعلاو فطاوعلا ننم<br />

سوفنلا راوغ ر ا يف رووثت<br />

امل نيتيففاصلا<br />

نيتآرم ملا امھفصوبب<br />

. تاعلطتتلاو<br />

تاينملاا نم سوؤرلاا<br />

رارغ ىلع خانملا اذھب ةرورضلاب رثأتت ؛نرق فصن اھرم مع نم تخلسس<br />

دقو " ءاخخلاا"<br />

ةلجم تأدب ت انھ نمم<br />

تاب يذلا ؛ رظتنملا<br />

ريغغو<br />

رظتنملا خخانملا<br />

... ًةفاكك<br />

قارعلا ءاح حنا يف ةرداصصلا<br />

؛ىرخلالاا<br />

تايرودلاو و تاعوبطملاا<br />

.. ًاقامعأ اھئادصصأبو<br />

ًاداعبأ اننتاوصاب<br />

ىمارتي<br />

مث انروضضح<br />

نحشيو اانملاقا<br />

ّرجفيو و انءاضف ّمعيي<br />

وھو قباسلا اھءادر اھسسفن<br />

نع " ءاخخلأا"<br />

ةلجم تتعزن<br />

؛ مئاق قلا مكحلا هءاششو<br />

دئاسلا خانملا<br />

اذھ هح حاتأ ام مكحبوو<br />

اھتمھمل ًازاججنإ<br />

؛لاح ردقق<br />

ىلع ماملاا وحن ةرئاسلا ةطشانلا ةلفا اقلا ةبكاومل ؛ ديدج وھو ققحلالا<br />

بوثلا<br />

سبلتل ؛ميدقق<br />

. ةيناسسنلاا<br />

اھتاحوررطب<br />

كيھان ؛ة ةيموقلاو ةينططولا<br />

اھتفيظولل<br />

ًءادأو ةيخير راتلاو ةيفاقثلاا<br />

* * *<br />

~ 3~<br />

"

ٍ<br />

ّ<br />

روصو ةصصوصقلإاو<br />

دقننلا<br />

و ةساردلا ننيب<br />

تعونت تابباتكب<br />

ءاخلأا ةل لجم اودفر نم لئاوأ نم نيدللاءاھب<br />

نيدلاديح حو ذاتسلإا<br />

ةئيھ يف كرراشو<br />

. كارتلأاوو<br />

نامكرتلا ءاررعشلا<br />

و ءابدلأاا<br />

نع ةنيصرلا ةمجرتلا نع ًلالاضف<br />

ةفلتخملا ةايحلا بناوج نع ةذوخأم<br />

ةعباتم ىىلع<br />

ًابظاوم ةيرراشتسلإا<br />

اھتئيھھ<br />

نمض نلآا ووھو<br />

. ةريصقب تسيل ت ةرتفل يببرعلا<br />

اھمسق ىل ىلع فرشأو لب ب اھريرحت<br />

ةبسانمبو .. اھيف نيلماعلل ةةميقلا<br />

هتاھيجووتو<br />

هتاظحلام لللاخ<br />

نم هيلا تغلب ت ام ةلجملاا<br />

غولب يف لضضفلا<br />

هلو ،بثك<br />

نع ن اھتريسم<br />

نم لولألأا<br />

ليعرلا ىلاوو<br />

هيلإ هجوتت نأ<br />

ءافولا نم هننأ<br />

ةيريرحتلا<br />

اھتئيھ<br />

ىرت<br />

ةللجملا<br />

رادصأ ىىلع<br />

ًاماع نيسم مخ رورم<br />

لثمتملاو للولاا<br />

اھددع ذنمم<br />

ةلجملل هومسسر<br />

يذلا جھنلا ىلع ءاقبلاب مھدع م تو . مارتححإو<br />

ريدقتو للاججإ<br />

ةيحتب<br />

اھيف نيمھاسملا<br />

..... ينططولا<br />

و يموقلا ديعصلا ىلع ةليص ة لأا ةفاقثلل جيورتلاب<br />

ةرواحملا ببابسأ<br />

نم مھھن<br />

يب ام يف للصاوتت<br />

ام كنع<br />

د<br />

ىلع ع فارشلااب ماق 2003 مماع<br />

ناسين نم م عساتلا دعبب<br />

؛ردقو<br />

ٍلھم ىلع هتداعك ردصتف هتلجج<br />

م امأ ؛ةرماسسملاو<br />

رداق ق دلاخ نديآ روتكدلا يناممكرتلا<br />

ءاخلأا<br />

يدان ةراداا<br />

رمع دمحم روتكدلا ذخأأ<br />

2008 ماعع<br />

لھتسا اذا ىتح نابو وچ<br />

روتكدلا هتلجم ريرححت<br />

ةسائرب علطضا امكك<br />

ةرادا صخيي<br />

ام يف رووملأا<br />

مامزب ككسمي<br />

يــجـن<br />

ـنازاق<br />

ريغ غ ًابرطضم نناك<br />

اھرودصص<br />

نكلو ناخ خولوا رضخخ<br />

" ةلجم ىلا<br />

دوعي ام ييفو<br />

؛ ًءاقتراو<br />

ًاميظنت ييدانلا<br />

– او وناك ؛ اھجاررخاو<br />

اھدادعابب<br />

اوماق نيذلا نلا ضرُمم<br />

جودزملا دددعلا<br />

روھظ ذننم<br />

؛ ًافارشإوو<br />

ًادادعا " ءااخلاا<br />

ةرم م لوأ مھلابقلالا<br />

؛ مھلاح نمم<br />

ٍلجع ىلع – دقتعا امكك<br />

.. 2008 طاابش<br />

- يناثلا ننوناك<br />

233/<br />

2231<br />

؛ ةر رداس ةساسحح<br />

ةلحرم .. اھھب<br />

مھل لبقلا ةلحرم ىلعع<br />

* * *<br />

؛ًايتا اذ ًادادعتسا اھرامغ يفف<br />

ضوخلا مھنم م ىضتقيي<br />

ةلجم رودصص<br />

ةيادب نمو ؛ تايلاخلا تانيتسلا دقعع<br />

يف ىلا رملأا لآ ىىتح<br />

؛ةكرتشم شم ةقاطو ًاين نھم ًانماضتوو<br />

دعب ينأ رييغ<br />

؛ اھيف ررشنلا<br />

يلاوأ ُتلعج " ءاخخلاا"<br />

نم رشع عباسللا<br />

يف يـجـناازاق<br />

رمع دم محم روتكدلاا<br />

اھمسق ريرححت<br />

ىلع فررشأ<br />

تأدب ؛ دادغب ىلا ييلاقتنإ<br />

ًافرش شمو يدانلل ًا ًاسيئر ريصيلل<br />

2005 ماع ع سيام رھشش<br />

ماع فيرخ يف ينتدجو ىتح ؛ ىلوا<br />

ةلحرمك يببرعلا<br />

ّيش<br />

لك نوكيل ؛ ّرح باختنإ<br />

ءارجإ دعب ؛هتلجم ىلعع<br />

ةلحرمك اھيللا<br />

ُتدع ينأ ىىلع<br />

؛ ءيش للك<br />

فوعا 19967<br />

.. ملالاُي<br />

لاو ، مارُيام ام ىلع مت دقق<br />

، انھ نم ححارتقا<br />

دعب ؛ تانينامثلا طساوا يف ةيناث لوازي<br />

يدانلاف ؛ لاحلا لصصاوت<br />

لاونم ملا اذھ ىلعع<br />

ةمھم لوازأو<br />

اھيف ةباتككلا<br />

دواعلا ؛ككانھ<br />

نم حااحلاو<br />

لك ىلع هتاودنوو<br />

هتاعامتجا دقعيو ؛هتاطا اشنو هتايلاعفف<br />

.. هنيع تقوولا<br />

يف ةيراترركسلا<br />

عد دوھشلاو رووضحلا<br />

ومئادد<br />

هداّور امنيب ب ؛ ةدعصلأاا<br />

~ 4~

وا ًازيمتم ًاددع وا ؛ًاصاخ<br />

ًافلم ؛ ةيعامتجاو ةيفاقث<br />

وا ةبسانملا هذھ هيلا زمرت ام سيركت ةيغب ًلاقتسم ًاباتك<br />

اھتداق لاضن مييقتو ؛رثآمو ٍناعم نم<br />

ىركذلا كلت<br />

ةمدخلا راثيإ يف ؛ ًانسح ًءلاب اولبا نيذلا مھو ؛اھتداسو<br />

.. ةيتاذلا ةحلصملا ليعفت ىلع ؛ةماعلا<br />

ىلولاا اھتلحرم يفو " ءاخلأا " ةلجم ةريسم يف<br />

نادرم روتكدلا ًاعابت اھرمأ ىّلوتو 1976 / 1961<br />

ىوطنا ؛ نمحرلادبع ﷲدبعو ناميلس رداقلادبعو يلع<br />

رعاشلا نع فلم ىلع 1967 ماعل سماخلا اھددع<br />

جودزملا اھددع لمتشا امك ؛ قداص دمحم ينامكرتلا<br />

نع فلم ىلع 1967 ماعل رشع يداحلاو رشاعلا<br />

نّمضت نيح يف يزمرھلا يقح فرشملاو يبرملا<br />

نع ًافلم 1965 ماعل سماخلاو عبارلا " ءاخلاا " اددع<br />

يتلا تاعوبطملا<br />

ّامأ يفاصرلا فورعم انرعاش<br />

" ىزوس رليكسا كوكرك " يھف كاذ ذا تردص<br />

" كوكرك ىلاري " و يشاب ىزرت اطع ثحابلل 1962<br />

تايب " و اياق كوگ<br />

ىفطصم يبعشلا رعاشلل 1963<br />

ركاش رعاشلل " 1965 امريتشارا ريب هدنقح يتريشع<br />

1971 " قارعلا يف نامكرتلاو"<br />

طباضلا رباص<br />

.. يزمرھلا دشرا بتاكلل<br />

نم ترھظ ؛ةيموق تايركذ وأ ةينطو تابسانم<br />

يفو<br />

ردص يذلا ددعلاك ةزيمتم دادعا " ءاخلأا"<br />

ةلجم<br />

ةيفاقثلا قوقحلا نامكرتلا حنمل<br />

ىلولاا ىركذلاب<br />

علطم يف نيرداصلاو نيصاخلا نيددعلاكو ؛1972<br />

ةلحرملا يف امأ 1974 ماع فصتنم يفو 1969 ماع<br />

" ءاخلاا " ةلجم ةريسم نم 1990 / 1977 ةيناثلا<br />

نوسح لامك يحبص روتكدلا اھلآمو اھلاحب علطضاو<br />

تناك دقف تقولا ضعب ًاريتركسو ًاررحم اھب ُتلمعو<br />

؛ًاجارخاو<br />

ً ةدام ؛نايعلل ةرھاظ ةيعون<br />

ةرفط كانھ<br />

يف ةيركفلاو ةيبدلاا ةكرحلا ىلع اھداعبأب ْتسكعنا<br />

ذا ؛ ً ةصاخ ةينامكرتلا ةئيبلا يفو ؛ ةماع قارعلا<br />

؛ينامكرتلا<br />

رعشلا ناجرھم<br />

ةماقإ ةبسانمبو<br />

؛ اھب ردص<br />

لاو ؛1988/<br />

192 " ءاخلاا " ةلجم نم صاخ ددع<br />

ما ةلجملا نم ىرخا ةصاخ دادعا ةمث ناك اذا يردا<br />

رخآ ءىش ىلا يب ايضفي مل يشيتفت لب يثحب نلا ؟لا<br />

ةلجملا نا حوضو لكبو هركذتا يذلاو ، ليبقلا اذھ نم<br />

ةقيدح يف ةفيطل ةيلافتحا 1986/<br />

5/<br />

1 ءاسم يف تماقا<br />

يف نومھاسملاو ءارعشلاو باّتكلا اھيف مّرك يدانلا<br />

~ 5~<br />

ىتح هنأشب انأ ام يف ُتكمھنا مايلاا دادتما ىلع<br />

رظنا - يلخاد ءادنل ًابيجتسم ًاباحسنا اھنم تبحسنا<br />

دادعا " ةفاحصلا رامضم يف يبراجت"<br />

لوطملا يلاقم<br />

يلاقم رظنا كلذك " ءاخلأا"<br />

ةلجم نم 1986 ماع<br />

نم 2003 ماع نم 24/<br />

23 نيددعلا يف هتاذ ناونعلاب<br />

.. يلكوكرك دمحم<br />

دمحلا " كوكرك توص"<br />

ةفيحص<br />

نا ؛ لوزي لاح لكو ؛ هل ّدرم لا يذلا ردقلا ءاش مث<br />

ةلحرمك اھيف ةراشتسلااو ةباتكلا يف ديدج نم مھاسا<br />

نم لولأا دقعلا نم يناثلا فصنلا نم كلذو ؛ةثلاث<br />

.. نيرشعلاو يداحلا نرقلا<br />

ملو " : " تادارطتساو تاراكذتسا " يلاقم يف ءاج<br />

ةريخلااو ةثلاثلا ةلحرملا<br />

نع ثيدحلا لاا يمامأ قبي<br />

ىسع ؛ اھناعمعمو اھكرتعم يف ُتككفنا ام يتلا يھو<br />

.. كرابتو ىلاعت ﷲ ءاش نا ٍتآ موي يف اھقح اھيفوأ نا<br />

/ راذا / صاخلا " ءاخلاا"<br />

ددع رظنا " بيرق ٍتآ لكو<br />

.. 2010 ناسين<br />

لاوط " ءاخلاا"<br />

ةلجم ىلع يعلاطإ للاخ نم<br />

اھروطت غلب نا<br />

اھل قبسي مل هنا يل نّيبت اھتريسم<br />

اھعلطتو ؛يموقلاو<br />

ينطولا اھنومضمو يركفلا<br />

ثادحلال قمعملاو لصفملا اھلوانتو يراضحلا<br />

كلذو ؛انتقو<br />

نم نھارلا يف اھغلب ام لثم تارايتلاو<br />

.. َعجارمو َرداصم ةددعتم يھو ةروشنملا اھداوم رْبَع<br />

.. ةاداو ًابولسا ةعونتم .. ًلااكشاو ًاناولأ ةنيابتم<br />

دادعا يف ً ةرباع ولو ً ةرظن ثحاب<br />

يأ ىقلا ولو<br />

ةلحرملا يف مث ةيادبلا ةلحرم يف ةرداصلا " ءاخلأا"<br />

نيب قرافلا كردلأ ةيلاحلا ةلحرملا يف مث ؛ىطسولا<br />

تفلالا رھاظلا قرافلا .. ةثلاثلا لحارملا هتاھ دادعا<br />

. راكفلأل بلاجلا ؛ راظنلال<br />

.. ًابيوبتو ًاطيطخت " ءاخلاا " يف ّينفلا ددجتلا امأ<br />

امل ًةاراجم جرح لاو هنع ْثّدحف ًاجارخاو ًاعبط<br />

تاعوضوملا ةعيبط هضرفتو<br />

نامزلا ضبن هيضتقي<br />

تاقلحلا .. تاياكحلاو دئاصقلا ... تاءاقللاو<br />

؛ةصصخملا<br />

اھناكرأ يف اھجاردا دارملا<br />

؛تاحورطلاو<br />

. هتامامتھاو يقلتملاو ئراقلا قوذل ًةاعارم<br />

ضعب<br />

داتعا ًايراضحو ًايملع ةضھان نادلب يف<br />

ىدصلاو لوبقملا ىوتسملا تاذ تلاجملاو فحصلا<br />

ةينھملا ديلاقتلا تاذو ؛ماعلا يأرلا ىدل ؛لومأملا<br />

.. ةيموقو ةينطو تابسانم يف ردصت نا ؛ةعبتملا

؛بطلاو ةفاحصلاو نفلاو بدلاا ةيولا ىلا نيمتنملا<br />

ةلباقلا مث ؛ ةيلاحلاو ةيلاخلا لايجلاا يف نيرثؤملا نمو<br />

يدادغبلا يلوضف لاثمأ نم ريدقت نسحا ىلع ةلعافلاو<br />

يندم دمحاو يماس زيزعو هدد يرجھو يميسنو<br />

يلع نادرم بناج ىلا فكاع ديشرو هداز يسدق<br />

نمحرلادبعو ناجزوا تمصعو نمكروت زوأ رمعو<br />

ددعلاب كيھان مھريغو يزمرھلا<br />

ناطحقو يآ لزيق<br />

ىركذب يدانلا لافتحا اما ؛ ّيبھذلا ديعلاب درفتملا<br />

؛ هتلجم ريرحتو هسيسأت ىلع نرق فصن رورم<br />

نيطشانلاو . نيركفملاو ءابدلاا ميركت هيلوتو<br />

مھضعب تافلؤم عبطب هعلاطضاو ًامئاد نيلضانملاو<br />

ًاديلقت راص دقف ؛ماعلا عراشلا يف اھجيورتو اھعيزوتو<br />

هزجناو هعرش امك ًامامتتساو ، ةيباجيلاا هديلاقت<br />

نم<br />

طبارتلاو ؛ ينادجولا لصاوتلل ًلاامكتساو ؛ لبق نم<br />

ًاسيركتو ، ةماعلا ةئيھلا يف هئاضعا نيب ينلاقعلا<br />

ٍوحن ىلع اھطبرو ؛ ةرصاعملا رعشلاو ركفلا ةكرحل<br />

. سملأاب هيلع تناك امب يعيبط<br />

ةغللاب صصق ةعومجم يدانلا تارادصا<br />

نم ناك<br />

2007 " هدكوكرك اجوخ نيدلارصن"<br />

اھناونع ةيكرتلا<br />

تزع دمحم"<br />

باتكو يجـنازاق<br />

رمع دمحم روتكدلل<br />

ىراص مساق ثحابلل 2007 " هرعشو هتايح : طاطخ<br />

ةفاحصلا باحر يف ةينامكرت هوجو"<br />

باتكو هيھك<br />

هر هد"<br />

باتكو روطسلا هذھ بتاكل 2009 " ةفاقثلاو<br />

باتكو 2009 ولغوا فورعم يلع رعاشلل<br />

" تم<br />

روتكدلل 2009 " نيسراو نس هستيك هريي يـگـناھ"<br />

" 2009 ىديد انب مايلوخ"<br />

باتكو نادرم ترصن<br />

ورغود انيراي زييولطوم " باتكو ولغوا دعاس هبتاكل<br />

يف"<br />

باتكو ولغوا قلاوچ<br />

اضر هفلؤمل 2009 "<br />

روتكدلل 2009 " ةرصاعملا ةيكرتلا تايحرسملا<br />

" كوكرك يف درولا ناوأ " باتكو<br />

نادرم دمحم<br />

ترصنو يجنازاق<br />

رمع دمحم نيروتكدلل 2009<br />

ةرصاعملا ةينامكرتلا ةأرملا بدأ نم"<br />

باتكو . نادرم<br />

بيرق باتك كانھو 2011 روطسلا هذھ بتاكل<br />

..<br />

هرودص<br />

~ 6~<br />

رھش يف اھنم رداصلا لولأا ددعلا يف ةعاذلااو ةباتكلا<br />

.. يلع نادرم روتكدلا مھنيب ناك .. 1961 ماع سيام<br />

هذھ بتاكو ؛ نيدلازع لامج .. ىفطصم ىكز ىسوم<br />

.. مھيلا ْنَمو روطسلا<br />

ءابدلاا عيجشت يف ًادھج يدانلا ةرادا لأت مل مث<br />

مھتافلؤم نم ضعب ٍ عبطو نامكرتلا ءارعشلاو<br />

ةصاخلا اھتقفن ىلعو اھعسو يف ناك امب مھنيواودو<br />

رتفد هرطاخ"<br />

لثم ةيبرعلا ةيبرعلاو ةيكرتلا نيتغللابو<br />

يحلاصلا مساق مشاھ صاقلل 1984 " رلياكح ندنرل<br />

روتكدلل 1984 " يخيرات يتايبدا نمكروت هدقارع"<br />

و<br />

ل هزوا شمن هلشيا<br />

هدنتايبدأ قلخ"<br />

و تايب يدھم لضاف<br />

ديشروخ دمحم ثحابلل 1984 " يزوو لايق رلادآ<br />

1984 " ولغوا كلف يرعاش كيلكچرك"<br />

و يقوقادلا<br />

رعشلا نم حملام"<br />

و . ولغوا وجشوق دمحا بتاكلل<br />

روتكدلل 1985 لولأا ءزجلا " رصاعملا ينامكرتلا<br />

همچ<br />

هس نادنولغوا ىژر ميكحلادبع"<br />

و نادرم دمحم<br />

رعشلا نم حملام"<br />

و لامك تيادھ روتكدلل 1986 " رل<br />

روتكدلل 1987 يناثلا ءزجلا " رصاعملا ينامكرتلا<br />

زوروخوا ملاحبسح هلزوروخ"<br />

و نادرم دمحم<br />

ديشر"<br />

و مولظم نامثع رعاشلل 1987 " مرلتايروخ<br />

1988 " رل همچ<br />

هس ندنرل رثأ كن يلتايب مظاك<br />

ماسح رعاشلل " ترسح"<br />

و يـچاياق<br />

هط دولوم بتاكلل<br />

. ترسح<br />

دھنو .../ 2005 اھراوشم<br />

نم ةثلاثلا ةلحرملا امأ<br />

؛ يجـنازاق<br />

رمع دمحم روتكدلا اھتيلوؤسمو اھتدايرب<br />

نم اھب تھون امكف ًاراشتسمو ًابتاك اھيلا ُتممضناو<br />

؛ىضم امل ًارياغم ًاعضو يدانلا ذاختا ثيح نم ؛ لبق<br />

نم زامھمب ًانومضم قمعاو ًةدج رثكا ًاعباط هتلجمو<br />

نم هنع تضخمتو رييغت نم قارعلا ىلع أرط ام<br />

.. قباسلا ماظنلا رايھنا رثا ؛ ةدارا<br />

ىفتحا يذلا تقولا يفو ؛ راصقلا ماوعلاا هذھ ربعف<br />

نيغبانلا نامكرتلا داّورب لازي امو يدانلا هيف<br />

دقف ؛ مھتامدخو مھتامصبب نيزيمتملاو نيدھاجملاو<br />

نع ةرث تافلم ىلع " ءاخلاا"<br />

ةلجم نم دادعا توتحا

ن<br />

،<br />

ْتبكاوو<br />

نوكملا<br />

مھ<br />

حضاو<br />

لاول<br />

نيف<br />

ّململا<br />

ني<br />

س<br />

مولع<br />

ةغللا<br />

ء<br />

لاو<br />

نوفقثم<br />

نم<br />

بيلاسأ<br />

ا<br />

مھتاعلطتو<br />

ةل<br />

يھ<br />

م<br />

ةلج<br />

ةيزمرل<br />

يتلا<br />

لاوط<br />

اھرمع<br />

باشام<br />

ت<br />

ه<br />

نم<br />

اون<br />

نم<br />

،كلذ<br />

ةيموقل<br />

ىدل<br />

عيم<br />

تادرفم<br />

ض<br />

اھتاحفص<br />

كل<br />

تادرفملا<br />

،<br />

لائل<br />

نوكت<br />

فز<br />

ءارج<br />

ام<br />

ينطوو<br />

،<br />

إو<br />

ن<br />

ًةيح<br />

اھليعرل<br />

اھ<br />

يف<br />

ةيادب<br />

دلخ<br />

هتمحرب<br />

مھ<br />

نوروخف<br />

ُةعم<br />

أ<br />

و<br />

دق<br />

ت<br />

اھ<br />

،<br />

تبثتل<br />

نأ<br />

س<br />

ريرحتلا<br />

،<br />

نود<br />

نأ<br />

نئت<br />

ء<br />

،<br />

أو<br />

ن<br />

كلذ<br />

ل<br />

فدھ<br />

ددحم<br />

ٍةبك<br />

نم<br />

فقثملا<br />

ةسرد<br />

سردت<br />

ءاب<br />

ءارعشلاو<br />

اھ<br />

امب<br />

تيتوأ<br />

سجاو<br />

ّتك<br />

اھبا<br />

ن<br />

كلت<br />

ةلجملا<br />

لاكتلإ<br />

ىلع<br />

لا<br />

فلأا<br />

ذاذ<br />

،<br />

طو<br />

جھنل<br />

مغرب<br />

م<br />

نود<br />

أ<br />

ن<br />

نكمتي<br />

ح<br />

ةينطولا<br />

لاو<br />

ع<br />

زازتعاب<br />

.<br />

ًةلم<br />

سكعت<br />

مج<br />

و<br />

أ<br />

ْتدرف<br />

ضعب<br />

ءاخ<br />

،<br />

أو<br />

ن<br />

كلت<br />

م<br />

دجتست<br />

ًادحأ<br />

ٍة<br />

ىلع<br />

ام<br />

زني<br />

بج<br />

يموق<br />

و<br />

.<br />

نيركفم<br />

،<br />

حتو<br />

اوردا<br />

ھعضوب<br />

مھ<br />

إ<br />

ىل<br />

راد<br />

خلا<br />

ةيفا<br />

،<br />

نحن<br />

ھب<br />

ض<br />

ًةءا<br />

.<br />

اھنإ<br />

مش<br />

م<br />

إ<br />

ن<br />

ءاش<br />

ﷲ<br />

سيئر<br />

ن<br />

عاو<br />

لإا<br />

ءاصق<br />

ةلجم<br />

ءاخلأا<br />

اوعمتجي<br />

لوح<br />

ي<br />

رخت<br />

ي<br />

ج<br />

كوك<br />

ي<br />

عم<br />

دھ<br />

وا<br />

دم<br />

نيجي<br />

مھ<br />

لأا<br />

بد<br />

فاق<br />

ي<br />

ة<br />

ًةفاك<br />

.<br />

لب<br />

ھتبراحو<br />

ّعت<br />

رب<br />

نع<br />

وھ<br />

ھئ<br />

ا<br />

،<br />

ملعإف<br />

أ<br />

هذھ<br />

دويقلا<br />

لإاب<br />

اھ<br />

نم<br />

ءابدلأا<br />

ر<br />

ىلع<br />

اذھ<br />

لا<br />

ةيو<br />

ةللاظلا<br />

د<br />

خيسرت<br />

حور<br />

ث<br />

اھنع<br />

عيمجلا<br />

ت<br />

ًةعماج<br />

ماش<br />

ضاي<br />

ةي<br />

،<br />

لب<br />

و<br />

يھ<br />

ةلجم<br />

لأا<br />

عورشل<br />

،<br />

لو<br />

م<br />

فاكم<br />

ةأ<br />

ٍةيزجم<br />

ةباتكل<br />

اھل<br />

او<br />

مھ<br />

نم<br />

فرش<br />

.<br />

ءارعشل<br />

ملاو<br />

ةينا<br />

امدنع<br />

اب<br />

نم<br />

رداغ<br />

ھنم<br />

ةحصلا<br />

اعلاو<br />

ًازازت<br />

ضتسإو<br />

ن<br />

ئفطنت<br />

مھب<br />

نيسمخلا اھ<br />

ىلإ<br />

عشبإ<br />

ونأ<br />

ك<br />

ةلجملا<br />

يھ<br />

ناك<br />

مھل<br />

نأ<br />

ي<br />

ءارقلا<br />

،<br />

يفو<br />

ن<br />

اومظتني<br />

يف<br />

كئلوأ<br />

جيرخلا<br />

ةيسايسل<br />

قثلاو<br />

ًةبا<br />

ًةمراص<br />

،<br />

أ<br />

ن<br />

رشنت<br />

ام<br />

ي<br />

ةراكب<br />

اوھأ<br />

ئ<br />

نم<br />

يطخت<br />

ھ<br />

لأ<br />

لو<br />

،<br />

داورو<br />

ھ<br />

ْتلص<br />

ريسملا<br />

ف<br />

اھب<br />

وحن<br />

واھ<br />

ت<br />

هحاجن<br />

يف<br />

ةصاخ<br />

ثدحتي<br />

ة<br />

،<br />

اھنكل<br />

ْتناك<br />

ة<br />

و<br />

ىتح<br />

يرلا<br />

كلت<br />

ةلجملا<br />

تلااجم<br />

.<br />

اھ<br />

ىلع<br />

طخ<br />

ا<br />

نم<br />

ّتك<br />

اھبا<br />

،<br />

مب<br />

نوكردي<br />

أ<br />

ن<br />

ا<br />

ا<br />

،<br />

لانتو<br />

ھنم<br />

ب<br />

لإاو<br />

ءابد<br />

او<br />

ةفاح<br />

امكرتلا<br />

ر<br />

.<br />

ّمغت<br />

د<br />

ﷲ<br />

م<br />

انني<br />

،<br />

هحنمو<br />

ةص<br />

اھب<br />

،<br />

إ<br />

تع<br />

ةص<br />

ىرخأ<br />

،<br />

نل<br />

ھماع يف ء<br />

ٍنوك<br />

ّرعت<br />

ض<br />

ملعإف<br />

نأ<br />

كلت<br />

ةفرعمل<br />

امو<br />

ك<br />

ٍليج<br />

ٍعاو<br />

نم<br />

ا<br />

،اھليص<br />

نود<br />

أ<br />

ن<br />

ءاخلأا<br />

،<br />

نإو<br />

يف<br />

ةحاسلا<br />

سلا<br />

ة<br />

ةدابملا<br />

اقر<br />

حر<br />

اھل<br />

ًاموي<br />

ببس<br />

تھ<br />

ك<br />

ًا<br />

يف<br />

نيذل<br />

اونكمت<br />

اھل<br />

ر<br />

ع<br />

اھلي<br />

لأا<br />

ظنلا<br />

ي<br />

ر<br />

،<br />

صاوو<br />

يف<br />

لإا<br />

ن<br />

فارح<br />

جھنل<br />

دق<br />

أ<br />

تبث<br />

هل<br />

ناكم<br />

هت<br />

لا<br />

خ<br />

ةيفاقث<br />

أو<br />

ةيبد<br />

ةيفار<br />

ةينفلاو<br />

ت<br />

،<br />

ملعإف<br />

نأ<br />

ي<br />

فلتخم<br />

ملا<br />

ْتعضو<br />

ھسفن<br />

دعست<br />

ًابتاك<br />

م<br />

كئلو<br />

ّتكلا<br />

با<br />

ام<br />

مھلاني<br />

اھنم<br />

اھ<br />

نم<br />

ّتكلا<br />

با<br />

ي<br />

أت<br />

خير<br />

حصلا<br />

ي<br />

لجس<br />

رمعلا<br />

ن<br />

وھ<br />

نئاك<br />

يب<br />

هتبتكم<br />

صاخلا<br />

م<br />

ملاقأ<br />

صلخم<br />

ءاخلأا ةلجم<br />

اھقت<br />

مومھ<br />

كم<br />

نو<br />

داوھ<br />

ة<br />

،<br />

ف<br />

ضعبلا<br />

قح<br />

ا<br />

يف<br />

ةئشنت<br />

يج<br />

،<br />

قدأب<br />

صافت<br />

ةل<br />

يھ<br />

ةلجم<br />

ا<br />

ركفل<br />

دقتملا<br />

ف<br />

ةمظ<br />

دبتسملا<br />

اھ<br />

،<br />

ملو<br />

ّصت<br />

ر<br />

دودح<br />

لاام<br />

ست<br />

هذھ<br />

ةلجملا<br />

لا<br />

يذل<br />

همسر<br />

ھل<br />

ءاط<br />

لا<br />

طقنم<br />

ع<br />

يريص<br />

رظنلا<br />

ف<br />

ء<br />

نأو<br />

اذھ<br />

لا<br />

عمت<br />

يقارعلا<br />

ل<br />

اھنأب<br />

ةلجم<br />

ث<br />

ةيثارت<br />

رغجلاو<br />

تاي<br />

تادلاولاو<br />

ت<br />

ثوحبلاو<br />

يف<br />

يتاذ<br />

ذنم<br />

أ<br />

ن<br />

و<br />

مل<br />

نكمتت<br />

أ<br />

ن<br />

ت<br />

ءاخلأا<br />

نأو<br />

إ<br />

و<br />

ًاع<br />

،<br />

ًلاضف<br />

مع<br />

ًةي<br />

ؤمل<br />

ا<br />

ھيرز<br />

ع<br />

ٍةمحلم<br />

يف<br />

بوتك<br />

مھل<br />

يف<br />

ل<br />

يف<br />

رمع<br />

نم<br />

لك<br />

نم<br />

نيزي<br />

اھيّذغتو<br />

مويلا<br />

م<br />

ْتلم<br />

ىلع<br />

تاع<br />

ًايسايسو<br />

،<br />

ود<br />

فر<br />

مھضعب<br />

ا<br />

إ<br />

اھيل<br />

لضفلا<br />

مھتم<br />

ةديجملا<br />

أ<br />

ن<br />

كلت<br />

لجملا<br />

لآ<br />

ن<br />

لعاشم<br />

ا<br />

ْت<br />

اھيلع<br />

لأا<br />

ظن<br />

ة<br />

اھيف<br />

ّيقتو<br />

ھد<br />

ةيمو<br />

ّلاا<br />

يف<br />

ح<br />

ب<br />

مھ<br />

ّتك<br />

با<br />

ھ<br />

د<br />

ع<br />

ن<br />

جھنلا<br />

ا<br />

اماع<br />

نم<br />

طعلا<br />

ة<br />

نم<br />

لبق<br />

صق<br />

ي<br />

ةلجم<br />

ءاخلأا<br />

فايطأ<br />

تجملا<br />

ت<br />

نع<br />

اھسفن<br />

لأاو<br />

ةيبد<br />

تلاو<br />

يف<br />

كلذ<br />

يفولا<br />

ًةمي<br />

دلل<br />

تاسار<br />

ْت<br />

ليومتلا<br />

ذلا<br />

حلاصمل<br />

،<br />

ملو<br />

ةل<br />

يھ<br />

ةلجم<br />

ًاعمط<br />

لب<br />

عوط<br />

نيسمخ<br />

،<br />

يحتو<br />

اورطس<br />

أ<br />

عور<br />

دق<br />

ر<br />

وھام<br />

كم<br />

،ءازجل<br />

و<br />

أ<br />

لاط<br />

لأا<br />

ءازع<br />

،<br />

كلو<br />

نيس<br />

ًاماع<br />

،<br />

و<br />

ء<br />

.....<br />

ًامو<br />

ٍةلجمب<br />

مح<br />

ًايفاق<br />

أو<br />

ًايبد<br />

و<br />

ي<br />

ن<br />

ام<br />

داك<br />

رعي<br />

ٍةلجمب<br />

دوعي<br />

إ<br />

مھ<br />

خيرأتو<br />

مأ<br />

خير<br />

،<br />

ملعإف<br />

أ<br />

ني<br />

نولمحي<br />

لآا<br />

ٍةلجمب<br />

تضرف<br />

ةيرح<br />

ةملكلا<br />

ةيتاذ<br />

وا<br />

وقلا<br />

ن<br />

أ<br />

كئلو<br />

ّتكلا<br />

با<br />

مھ<br />

ةينغلا<br />

اھب<br />

.<br />

ٍةلجمب<br />

مل<br />

ْدحت<br />

ى<br />

نيسمخ<br />

ع<br />

تلاواح<br />

ةرئاج<br />

ك<br />

ةلجملا<br />

يھ<br />

ٍفي<br />

زراب<br />

نم<br />

ٍةلجمب<br />

تنلعأ<br />

ن<br />

،<br />

ةيفاقثلا<br />

و<br />

ةيعامت<br />

،<br />

امب<br />

ف<br />

ر<br />

ٍتامولعم<br />

ميق<br />

ٍةلجمب<br />

إ<br />

تدمتع<br />

ت<br />

لأا<br />

ءاوھ<br />

لاو<br />

نأ<br />

كلت<br />

لجملا<br />

بج<br />

دؤيلا<br />

ى<br />

ط<br />

ي<br />

اھماع<br />

خلا<br />

ةذتاس<br />

نيذلا<br />

اھوقفا<br />

ىلع<br />

مھازج<br />

ريخ<br />

لا<br />

ةيحت<br />

ارقل<br />

ھئ<br />

ا<br />

ةص<br />

ذنم<br />

سمخ<br />

ام<br />

لا<br />

ي<br />

ءيفطن<br />

إ<br />

اذ<br />

تعمس<br />

وي<br />

هتريسم<br />

،<br />

قث<br />

نامكرتلا<br />

يذلا<br />

هذھ<br />

ةلجملا<br />

.<br />

اذإو<br />

تعمس<br />

ب<br />

مھتغلب<br />

ھبادأو<br />

بدلأاو<br />

راتلاو<br />

نامكرتلا<br />

يذلا<br />

إو<br />

اذ<br />

تعمس<br />

ب<br />

ةرذق<br />

،<br />

ّبكت<br />

ل<br />

مھمومھو<br />

ذلا<br />

ءاخلأا<br />

،<br />

نأو<br />

تخن<br />

اھنز<br />

ھتغل<br />

إو<br />

اذ<br />

تعمس<br />

ب<br />

يذلا<br />

دتمي<br />

ىلا<br />

ثع<br />

تار<br />

وا<br />

حم<br />

ملعإف<br />

نأ<br />

كلت<br />

نامكرتلا<br />

يطك<br />

إو<br />

اذ<br />

تعمس<br />

ب<br />

ةايح<br />

نامكرتلا<br />

رابخلأل<br />

لإا<br />

تج<br />

ْتدغ<br />

رداصم<br />

اذاو<br />

تعمس<br />

ب<br />

تحت<br />

ريثات<br />

تا<br />

،بتكي<br />

ملعإف<br />

لثم<br />

اذھ<br />

جاولا<br />

ًةيحتف<br />

اھل<br />

يف<br />

لولأا<br />

نم<br />

لأا<br />

س<br />

قيرطلا<br />

،<br />

ارو<br />

ةعساولا<br />

،<br />

جو<br />

ءايوقأو<br />

.<br />

تو<br />

ملاقلأا<br />

صلخملا<br />

نم<br />

عومشلا<br />

م<br />

إ<br />

م<br />

ا<br />

ھ<br />

و<br />

ب<br />

و<br />

ا<br />

و<br />

ق<br />

و<br />

ا<br />

ن<br />

و<br />

ا<br />

ع<br />

ف<br />

ا<br />

و<br />

ح<br />

ل<br />

غ<br />

و<br />

ت<br />

ي<br />

م<br />

ف<br />

ا<br />

ا<br />

ا<br />

و<br />

ا<br />

م

ينامكرتلا ءاخلأا يدان<br />

=============<br />

ءاخلأا<br />

ةماع ةيبدأ و ةيفافث ةلجم<br />

<strong>258</strong> - <strong>257</strong>:<br />

ددعلا<br />

2011 / ناسين -راذآ<br />

-————————<br />

ءاخلاا يدان مسإب زايتملاا بحاص<br />

ينامكرتلا<br />

ريرحتلا ةئيھ سيئرو<br />

يجنازاق رمع دمحم روتكدلا<br />

mustco2003@yahoo.com<br />

: ريرحتلا ةئيھ<br />

يتايبلا راشي تدجن روتكدلا<br />

يتايبلا رقاب مركأ<br />

: ةيراشتسلإا ةئيھلا<br />

نيدلاءاھب نيدلاديحو ذاتسلاا<br />

نادرم ترصن روتكدلا<br />

يتايبلا نيدباعلا نيز ءاحيف ةديسلا<br />

: ةلجملا يلثمم<br />

كوكرك / نيكمغ تجھب<br />

كوكرك / كوكرك نديآ<br />

وتامروخ زوط / فاسع ناندع<br />

ددعلا اذھ يف<br />

س�ي�ئر ة�م�ل�ك : ءى�فطني لا عومشلا ضعب<br />

ريرحتلا<br />

ءا�خلاا : ة�ي�نا�م�كر�ت�لا ةفاحصلا ىركذ يف<br />

نيدلاءاھب نيدلاديحو : ًايلاثم ًلاثم<br />

: ءا�خلأا ة�ل�جمل يبھذلا ليبويلا ىركذ يف<br />

نادرم ترصن . د<br />

قورا�ف : ءا�خلأا يد�ي نيب ةلفنرق نوسمخ<br />

ىفطصم<br />

ن�يمس زيزعلادبع : ءاخلأا ةلجم ىلا ةيحت<br />

يتايبلا<br />

ه�ط دو�لو�م لحارلا نع ضيف نم ضيغ<br />

يجنازاق رمع دمحم . د : يجاياق<br />

ة�سارد�لا ةد�م�عأ د�حأ ي�جا�يا�ق مو�حر�ملا<br />

كوكرك نديآ : ةينامكرتلا<br />

ىفطصم داشر يدجن : كسفن تدھجأ<br />

يتايبلا نيدلا جات : دجم ةيمر<br />

د�م�ح�م . د : ي�نا�م�كر�ت�لا ر�حلا رعشلا رايت<br />

نادرم<br />

. د : ة�ي�نا�م�ث�ع�لا ق�ئا�ثولا يف ةيبرعلا دلابلا<br />

لضاف<br />

: نادر�م تر�صن صصق يف ملظلا ةيضق<br />

فيرش يلع دمحم<br />

: ر��ضا��ح��لا ب��ئا��غ��لا ب��ط��ق��لا نا��ند��ع<br />

يف يلوضف ةعبطم يف ةلجملا تعبط<br />

كوكرك<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•

ٙجاٚال ّط دٕنٕيضٚضؼنا محاشنا<br />

عٌمج ّبه هبر راوج ىلا راذآ رهش نم عباسلا خٚساتت اَسداغ ٍٛح<br />

للاجإب نوركذٌو هباٌغ ىاع مهسفنأ نوساوٌ هئلامزو هئاقدصأ<br />

نم بوؤدلا هلاضنو ةٌوبرتلا تلااجملا ًف ةلٌلجلا هتامدخ رٌدقتو<br />

، ًفنو داهطضإ نم كلذ ءارج ىناع امو ةٌموقلا قوقحلا لجأ<br />

بدلأا و ةفاقثلا ةلجع عفد ًف يداٌرلا هرود ىلا نٌرٌشم<br />

ةلجملا يررحم هل صصخ هاركذل ًءافوو ... مامأ ىلإ ًنامكرتلا<br />

هاندأ ًف لقنن امك ًاصاخ ًافلم ددعلا اذه نم ًكرتلا مسقلا ًف<br />

... ةٌلحملا فحصلا ًف الله همحر هنع لٌق امم ًاضعب<br />

قمان ىرعاش نطو ( و ) ن هكرانا ىرلدٌهش ( لاوأ هبتك للاخ نم ًجاٌاق هط دولوم ذاتسلأا ىلع تفرعت<br />

تاهاجتلاا فلتخم نم كوكرك ًفقثم نم ةقلح طسو تانٌعبسلا ةٌادب ًف لاا اٌصخش هب قتلا ملو .) لامك<br />

هتملك لوقٌ ، قٌوزت نود ، شوتور نود هدجأ نأ ىلولأا ةظحللا ذنم ًنلاه . رصنلا ونٌزاك ًف ةٌساٌسلا<br />

ناك . ةٌموٌلا هتاٌح ًف ىتح ذاتسلأا هب زاتمٌ ، زٌمتم بولسابو مستبم هجوب مهشقانٌو عمجلا كلذ نٌب<br />

نم ناكو . رصنلا ونٌزاك نم راتمأ دعب ىلع مانتٌف نأكو ، عاتلم بلقب مانتٌف اٌاحض نع ىسأب ثدحتٌ مهدحا<br />

قحٌ ناك اذإ : هلوقب كلذ ىلع دولوم ذاتسلأا قلع . ءاغصلإاب ًفتكٌ وأ ثٌدحلا ًف كراشٌ نم روضحلا نٌب<br />

نٌصلا ًف كارتلأا اهل ضرعتٌ ًتلا ةاسأملل نزحأ نأ ًل قحٌلا اذاملف ، مانتٌف ىلتقل اونزحت نأ مكل<br />

ًنزحو ،نٌٌمدقتلا ةناخ ًف مكعضٌ مكنزح اذامل ؟ .. رخآ ناكم يأ ًف وا صربق ًف وأ ) ةٌقرشلا ناتسكرت (<br />

)<br />

نادرم ترصن(<br />

؟نٌٌعجرلا ةناخ ًف ًنعضٌ ةغللاو نٌدلا ةطبار مهب ًنطبرت ًتلا ًتدلج ءانبأ ىلع<br />

اَذٛمف اَذجٔٔ ءاسٕنا ٗنا ٍيضنا حهجػ خداػ ٕن ثذحٚ اراي ٖشت<br />

حمٛبنا ّثٚداحا مًٛجت اُغَؤٚ اُُٛت ظناج ٗجاٚال دٕنٕي محاشنا<br />

ٌاك . ٌاًكشتنا ٙهضاُئ ءاتدلاا ةهغا ذُػ آتذجٔ حُٛيلاا ِزٓف<br />

ٙف حعاسذنا ءاُثا ّتهياص . ًاؼًٛج اُتٕهل ٙف حًنؤي جضخٔ ّهٛحس<br />

جٔاغل اُبػٔ ٙضاًنا ٌشمنا ٍي خاُٛٛتغنا حٚاذت ًٍٛهؼًنا ساد<br />

خاظفاحًنا ٗنا اَذؼتا ٍٛح ِذؼتٔ ٍٛٛؼتنا ذُػ اُهْا ٍػ ذؼثنا<br />

حٛضمنا حيذخن ىهمنا شٛخغت ٙف اُؼًج وٕتحًنا سذمنأ حٛتُٕجنا<br />

) شثٕك ٍغح(<br />

. حَٛاًكشتنا<br />

ّػذتأ اًك ٌٕكٚ ٌأ لاإ ّغفُن ضشٚ ىن<br />

لا ،ًافٛفػ ،ًاٛتأ ،ًآٚضَ ، ًافٚشش ،ّمناخ<br />

،ٌإٓنأ لزنا مًتحٚ لأ ،ٌدآٚ<br />

،ٗنٔلأا حجسذنا ٍي ًاذْاجئ ًلاضاُي<br />

بساحٚ ىن . ىئلا حيٕن الله ٙف فاخٚ لا<br />

عسامٛن ّتاٛح مج طشك مت ،ّغفُن<br />

مٛثع ٙف داذثتعلاأ دآطضلاأ ىهظنا<br />

ّتٕل ذًتعأ ٘زنا ىهمنات ّتيأٔ ُّطٔ<br />

. آتناذػٔ حٛضمنات كًٛؼنا َّاًٚإ ٍي<br />

ٍي دذؼنا ازْ / ٗجَاصال شًػ ذًحي(<br />

) حهجًنا<br />

ًلااجس ٌااك . ًاياػ ٍٛثلاث ٍي شثكأ ّتهياص<br />

ٍاااػ اؼفاذاااي ،ذاااحلأ خاااضشٚلا ًاٛيايااػ<br />

ماات ظاامف ّااًهمت ظااٛن ،ّائداثئ ّاتٛيٕل<br />

،ذااحا بااآٚلا ًاحٚشااا ،ّاايدٔ ّااحٔشت<br />

ماحاشنا ٌااك.<br />

ّاهحي ٙف كحنا حًهك لائال<br />

احشاأ اٛاعاعا اشيُػٔ جضٛكس شٛثكنا<br />

ٌااكٔ . َٙااًكشتنا بدلأا ءاُت ٙف اًٛظػ<br />

ءااتدلأن ٌٕؼنا ذٚ ذًٚ ،ًاًٛظػ ًاذئاسٔ ًاتا<br />

ٗااانا ىْذاااششٚٔ ٍٚذجتغاااًنأ باثبااانا<br />

ٕأْ . سذاا حاتاحس ماكت ىٕٚامنا كٚشطنا<br />

ىااهؼتن ٌاااًكشتنا باثااش غجااش ٍااي لٔا<br />

٘صاااااغ(<br />

. حااااثٚذحنا فٔشحنااااات ىاااآتغن<br />

) ةٛمُنا<br />

و ةٌّدقنلا هتاباتك ًف امٌسلاو ًموقلا ثارتلا ًف دئار هنأ<br />

زٌزعتو فصلا ةدحو ىلا وعدت ًتلا ةفداهلا ةٌصصقلا<br />

لظو ةلداعلا انتٌضق نع عافدلا و هتدلج ءانبأ نٌب ةوخلأا<br />

نود اٌّفو ةزٌزعلا كوكرك هتنٌدملو قارعلا هنطو و هبعشل<br />

لمع وأ صٌخر بدأ بوص ءانعرلا ةٌداملا هرجرجت نا<br />

يذلا دئارلا لٌجلا كلذ لثمٌ لظ اذكهو ،واه قلزنم و لذتبم<br />

) ولربوك قئاف قوراف(<br />

. ل ّجتو رٌدقت عضوم لازٌلا<br />

و

KARDEŞLİK<br />

ةيبرعلاو ةيكرتلا نيتغللاب ردصت ةماع ةيبدأو ةيفاقث ةلجم<br />

3122 / ناسين -راذآ<br />

/ 352 - 352/<br />

ددعلا<br />

دذؼنا ازْ ٙف ًٌْٕاغًنا<br />

خذجَ ،نٕكشك ٌذٚآ ،ٗفطيي قٔساف ،ٌادشي خشيَ . د ،ٍٚذناءآت ٍٚذناذٛحٔ<br />

ٙهػ ذًحي ،ٌادشي ذًحي . د ،خاٛت مضاف ،ٙتاٛثنا ٍٚذنا جات ،ٗفطيي داشس<br />

ٙجَاصال شًػ ذًحي . د ،فٚشش<br />

قاشؼنا<br />

-<br />

داذغت<br />

ٍٚشغَ حَاُفنا حبٚشت ححٕن<br />

-<br />

واؼنا ضكشًنا<br />

-<br />

َٙاًكشتنا ءاخلأا ٘داَ

logo

Ürünler

Kaynaklar

Şirketler

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!