(64X90 cm) tam bir periyodik tablo posteri - Eba

‹fl arkadafl›m Bill, ricam üzerine o gün beni
evden ifle tafl›ma görevini üstlenmiflti. Arabas›na
biner binmez ön panele yerlefltirilmifl ekran›n
dikkatimi çekti¤ini farketti. Dikkatimi çeken cihaz,
Bill’in GPS yoluyla yön bulmas›na yard›mc›
oluyordu. ‹flyerimizin adresini girerek, cihaza, benim
evimden iflyerimize güzergah belirlemesi komutunu
verdi. ‹kimizin de her gün kulland›¤›m›z
güzergahta Bill’in GPS’ini deniyorduk. Kibar bir
bayan›n sesi bizi darac›k yollarda sakin sakin
yönlendiriyordu. Araban›n içindeki bir ekrandaki
haritada tam olarak nerede oldu¤umuzu, ne yönde
gitti¤imizi görebiliyorduk.
‹lk 7-8 kilometrede cihaz›n yaflam›mda nas›l
kolayl›k sa¤layabilece¤inin hesab›n› yap›yordum.
Yabanc›s› oldu¤um yerlerde ikide bir durup haritaya
bakmama gerek kalmayacakt›; kaybolmak,
yanl›fl yönde gitmek tarihe kar›flacakt›. Derken
bayan›n sesindeki sert bir tonlama dikkatimi yeniden
cihaza yönlendirdi. ‹fle gitmek için en kestirme
yollardan birine, sa¤a dönmüfltük. Ne yaz›k
ki bizim kulland›¤›m›z güzergah, GPS’inkinden
farkl›yd›. GPS’ten ç›kan bayan sesi, biraz da tehditkar
bir tonlamayla bize geri dönmemizi söylüyor,
sa¤a dönmek yerine düz gitmemiz konusunda
komutlar ya¤d›r›yordu. Bill, “cihaza kulak verme”
dedi. Cihaz› kapatmak yerine, ifle varana kadar
“geri dön”, “yanl›fl yönde gidiyorsun” uyar›lar›n›
kulakard› ettik. Kurmaya bafllad›¤›m hayallere
yenileri eklenmiflti. Bilmedi¤im bir güzergahta,
cihaz›n yanl›fl yönlendirmesi yüzünden onlarca
kilometre fazla mesafe katetti¤imi düflündüm.
Hem bu tekdüze bayan sesine kaç saat katlanabilirdim
ki? Çok geçmeden, cihazdan gelen komutlar›n
aksini yapman›n cazibesine kap›lmaz m›yd›m?
Doksanl› y›llar›n ortalar›ndan beri GPS’in sivil
amaçl› kullan›ma aç›lmas›, bunun yaflam›m›za
getirece¤i yenilikler, bu derginin sayfalar›nda birden
çok yazarca s›k s›k de¤inilen bir konu oldu.
GPS’in da¤c›l›k, sualt› sporlar›ndak›; havac›l›k ve
denizcilik alanlar›ndak› kullan›m›n›n yan›s›ra
günlük yaflam›m›za getirece¤i de¤iflim enine boyuna
ele al›nd›. ‹lk aday, tafl›tlardaki kullan›m›yd›.
Nitekim, geçti¤imiz ay Noel’de, arabalara yerlefltirilen,
uydular arac›l›¤›yla yön bulmay› sa¤layan
cihazlar ‹ngilizlerin en popüler hediyelerinden
biri oldu. ‹fl arkadafl›m Bill’in ilkel olarak niteleyebilece¤imiz
GPS’inin çok yeni yeteneklerle
donat›lm›fl olanlar› piyasalarda boy gösterdi. Cihazlar›n
yetenekleri de elbette fiyatlar›yla orant›l›
olarak art›yor. Hemen hepsi sizi gitmek istedi-
¤iniz yerin birkaç metreyle ifade edilebilecek kadar
yak›n›na kadar götürebiliyor. Kimileri yanl›fl
yola sapt›¤›n›zda güzergah› yeniden hesaplay›p,
sizi geri döndürmek ya da tehditkar komutlar
ya¤d›rmak yerine, hatan›z› düzeltiyor. Di¤erleri,
o anki trafik durumunu de¤erlendirerek sürücüyü
trafikte s›k›flmadan gidece¤i yere yönlendiriyor.
Oysa oldukça tekdüze ve sakin sesle verilen
Londra’dan Mektup
D i d e m C r o s b y
Konuflan Arabalar, Yönünüzü Bulduran Telefonlar
bu komutlar, aram›zdan baz›lar›n›n içindeki isyankar
kiflili¤i ortaya ç›kar›yor. Bir otomobil firmas›,
bu kifliler için, s›radan koflullar› taklit eden
bir sistem seçene¤i veriyor müflterilerine. Buna
göre, yön bulma cihaz›n›z›n ‘kiflili¤ini’ seçebiliyorsunuz.
Sözgelimi ‘dün gece tart›flt›k’, ‘yön
bulmada umutsuzum’, ‘zaten araba kullanmak istemiyordum’,
sunulan kiflilik seçeneklerinden yaln›zca
birkaç›. Sistem, ayn› zamanda sinirlenip
yön vermeyi reddetmeye de programlanabiliyor.
Seksenli y›llar›n ünlü televizyon dizisinin kahraman›
Kara fiimflek adl›, konuflan, kendi kendine
yön bulan araban›n maceralar›n› izlemifl olanlar,
hayranl›kla izledikleri teknolojinin yirmi y›ldan
daha k›sa sürede gerçek oldu¤unu görmekten
mutluluk duyacaklard›r. Otomobil üreticilerine
göre, sürücülerin yön bulmas›na yard›mc› olan
bu cihazlar önümüzdeki on y›l içinde, s›radan
otomobillerin s›radan parçalar› haline gelecekler.
Bu geliflim Avrupa’n›n, ABD tekelindeki GPS’e
rakip, Dünya’da herkesin kullanabilece¤i yeni bir
sistemi gelifltirme çal›flmalar›na da efllik edecek.
ABD’nin, askeri kullan›m amac›yla gelifltirilen
GPS’i ve Ruslar’›n Glonass’› sivil kullan›ma aç›lm›fl
olsalar da, her ikisi de halen bu ülkelerin savunma
bakanl›klar›n›n kontrolünde. Bu demektir
ki ‘güvenli¤i’ tehdit eden bir durumda ABD ve
Rusya, dünyan›n dört bir köflesindeki sivil GPS ve
Glonass kullan›c›lar›n› bu hizmetten mahrum b›rakma
gücüne sahip. Güvenlik kayg›s› yaflayan
ABD Savunma Bakanl›¤›, GPS’i ilk kez sivil kullan›ma
sundu¤unda, sistemi 100 metreye kadar
varabilen hata yapma ‘yetene¤i’ ile donatm›flt›.
Uluslararas› bask›lar sonucunda 2001’de bu hatalar›
ortadan kald›rd›. Glonass’›n hikayesiyse
bambaflka. Sistem ticari amaçl› GPS kullan›c›lar›na,
GPS’in eriflemedi¤i ya da baflar›s›z oldu¤u
yerlerde yedek görevi görüyor. 2001 y›l›ndan beri
sistem, bak›ms›zl›k yüzünden çürümeye yüz
tutmufl durumda.
‹flte Avrupa’n›n bu sektöre ad›m atmas›ndaki
nedenlerden en önemlisi de bu. Avrupa Birli¤i,
Avrupa Uzay Ajans› (ESA) iflbirli¤iyle yepyeni
üçüncü bir uydu navigasyon sistemi gelifltirmek
için gerekli bütçeyi ay›rd›. ESA’n›n hedefi 30 uyduyu
yörüngeye oturtarak, hem bu yeni uydular
hem de GPS uydular›yla bir yer istasyonlar a¤›ndan
oluflan çok daha güvenilir bir sistem gelifltirmek.
Galileo ad› verilen sistem, askeri amaçl› de-
¤il; kamu ve özel sektör iflbirli¤iyle sivil kullan›m
için kurulacak.
Galileo’nun kullan›m›n›n tam anlam›yla küresel
olabilmesi için, Avrupa Birli¤i baz› siyasi manevralarda
da bulundu. ABD ve Rusya ile imzalad›¤›
anlaflmalarla, Galileo’nun GPS ve Glonass ile
uyumlu olmas›n› sa¤lad›. Böylece GPS’le yar›flmak
yerine kaynaklar› birlefltirmifl oldu. Bunun
ötesinde, ABD’nin tüm karfl› ç›kmalar›na karfl›n
Çin’i de projeye katt›. Çin, uydular›n masraflar›n›n
beflte birini karfl›layacak.
ESA ise yer istasyonlar›n› kurarak ifle giriflti.
Bu ilk aflama geçti¤imiz Aral›k ay›nda tamamland›.
Bu yer istasyonlar› GPS uydular›ndan gelen
sinyallerin güvenilirli¤ini art›r›yor. Yeni istasyon
a¤› sayesinde 5 metre kadar küçük bir hatayla
konumunuzu sa¤layabiliyorsunuz. Bu, pazara sunulan
navigasyon cihazlar›n›n çeflitlile¤indeki art›fl›
da aç›kl›yor. 2005, bu yeni sistemin ilk uydular›n›n
f›rlat›l›fl›na sahne olacak. 2008 y›l›nda,
dünyan›n her yerinden Galileo yard›m›yla yönünüzü
bulabileceksiniz. Sistemi kullananlar yaln›zca
arabalar, kamyonlar olmayacak. Galileo, cep
telefonunuzdan itfaiyecilere, ambulanslara kadar
her yerde boy gösterecek. Gün gelecek, nerede
oldu¤umuzu bilmek, saatin kaç oldu¤unu bilme
gereksinimimiz kadar do¤al olacak.
Ocak 2005 97 B‹L‹M veTEKN‹K