(64X90 cm) tam bir periyodik tablo posteri - Eba

Foto¤raf makinesiyle üretilen foto¤raflar,
yarat›c›l›¤a belirli bir s›n›rlama
getirir. Oysa insan›n yarat›c› zekas›
hep bilinmeyenin ya da varolmayan›n
hayallerini kurmakla meflgul. ‹flte insan
zekas›n›n bir ürünü olan fotomontaj,
hayallerle yo¤rulan fotografik yarat›c›l›¤a
s›n›rs›z f›rsatlar sunar. Foto¤raf
görüntüsüne, foto¤raf›n çekildi¤i
andan bafllayarak, farkl› aflamalarda,
çok çeflitli yöntemlerle ve say›s›z nedenle
müdahale yap›labilir. Bu tür müdahalelerin
oluflmas›na yard›mc›, çok
say›da özel etki seçene¤inden söz edilebilir.
Montaj yöntemleri de, bu özel
etkiler aras›nda yerini al›r. Basit bir
anlat›mla montaj, foto¤raflar›n, birinin
di¤eri üzerine bindirilmesi ya da baz›
bölümlerinin bir araya getirilmesi gibi
yollarla düzenlenerek, yeni bir foto¤raf›n
üretilmesi ifli; olanaks›z durumlar
yaratmaya, desen oluflturmaya ve derinlik
etkisinin bilinen kurallar›n›
umursamadan çal›flabilmeye izin veren
yöntemler bütünü. Foto¤raf›n üretimindeki
çekim, bask› ya da bask›dan
sonras› gibi çeflitli aflamalarda, montaj
yapmak olas›.
Çekim s›ras›nda montaj yaparken,
göz önünde tutulmas› gereken baz›
konular var. Bunlar›n bafl›nda, çoklu
çekim yaparken ›fl›klama miktar›n›n
hesaplanmas› gerekti¤i gelir. Baz› ça¤dafl
SLR makinelerde, ayn› kare üzerine
2’den çok daha fazla say›da çekim
yap›labilir. ‹ki kare üstüste çekim yap-
© Adnan Veli Kuvanl›k
Fotomontaj üzerine...
Fotomontaj sanat›n›n Birinci Dünya Savafl›’ndan
hemen sonra bafllad›¤› söylenebilir; ama,
foto¤raflar üzerine yap›lan müdahalelerin tarihi,
19. yüzy›l›n ortalar›nda, foto¤raf›n bulunufluna
kadar uzan›r. Baflka bir deyiflle, foto¤raf varoldu-
¤undan beri müdahaleler yap›lagelmekte.
Fotografik bir yüzeye nesnelerin do¤rudan
bask›s›, çift ›fl›klama, karanl›kodada çeflitli yöntemlerle
görüntüleri birlefltirme gibi ifllemlerin
ço¤u, Viktoryan dönemde oldukça popülerdi. Foto¤rafik
düzenlemelerin bu uygulamalar›n›n yan›s›ra,
viktoryanlar, kartpostallardan kesip ald›klar›
bafllar› farkl› vücutlara yap›flt›rmak, normal koflullarda
olanaks›z varsay›lan tuhaf görüntüleri
yaratmak fleklinde bir e¤lence keflfettiler. Ancak,
Birinci Dünya Savafl›’n› izleyen y›llarda sanatç›lar,
montaj kullan›m›n› gerçek bir sanat biçimi
olarak görmeye bafllad›lar. Yarat›c›l›ktaki bu patlaman›n
merkezi olan Berlin’de, kendilerine Dada
diyen bir grup sanatç›, geleneksel resme kolayca
dönüflmeyen, ama soyutlamalardan çok daha
üstün bir anlat›m›n yeni bir biçimini zaten ar›yorlard›.
Avrupa’da gerçeküstücülü¤ün bask›n ol-
maya karar verdiyseniz, iki karenin
›fl›klama süresi, normalde tek bir karenin
›fl›klama süresine denk gelmeli; örne¤in,
tek bir foto¤raf›n görüntülenmesinde;
f:8 diyafram de¤eri için
1/125 saniye ›fl›klamak gerekiyorsa,
ayn› karede üstüste yap›lacak her çekim
için, f:8 diyafram de¤erinde 1/250
saniye, yani normalde gerekenin yar›s›
kadar süreyle ›fl›klamak gerekir. Kare
say›s› artt›kça ›fl›klama miktar› kare say›s›na
ba¤l› olarak, her kare için azal›r;
maya bafllad›¤› y›llarda, fotomontaj, birkaç on y›l
boyunca anlafl›lmazl›¤›n bir parças› olarak unutulmaya
yüz tuttu. 1960’larda dadaizme olan ilgi,
Pop-art hareketiyle ilgili birkaç sanatç›n›n, ça-
¤›n özelliklerini ifade eden foto¤raf ve yaz›lar›
dergilerde kullanmas›yla, yeniden uyand›. Neredeyse
gözü kapal› bu ifle at›lan reklamc›lar, h›zla
fotomontaj üretmeye bafllad›lar. Avrupa’da,
montaj kullan›m›yla ilgili ikinci büyük yeniden
canlanma, 1980’lerdeki nükleer karfl›t› hareketle
ba¤lant›l›yd›. Bu zamanda yap›lan ço¤u betimleme,
iletiflimde grafik anlat›m›n en iyi biçimlerinin
üretilmesiyle, gösterilerdeki pankartlarda
kullan›lmak için tasarland›. Fotomontaj’a olan ilgi,
özelikle de say›sal araçlar›n geliflmesiyle, giderek
yayg›nlaflt›. Günümüzde, kimi zaman bir
tehdit, bir e¤lence arac›, kimi zaman da iyi bir
sanat yap›t› olan ürünlere, s›k rastlan›yor.
Fotomontaj sözcü¤ünü, ilk kez kimin buldu-
¤u üzerine, hâlâ süren bir tart›flma var. Almanca’dan
gelen “montage” dilimize “montaj” olarak
girmifl; “uygun biçimde donatma, çatma, birlefltirme”
anlam›nda kullan›l›yor.
örne¤in dört kare için 1/1000 saniye
gibi. Üstüste çekim yaparken özen gerektiren
öteki konu da, görüntünün
düzenlenmesi. Önceden kurgulanm›fl
bir çekim yapm›yorsan›z, görüntü düzenleme
konusunda s›k›nt› çekebilirsiniz.
Burada iflinize yard›mc› unsurlar›n,
bakaç ve belle¤iniz oldu¤unu da
unutmay›n.
Banyo edilmifl film kareleriyle de
montaj yapabilirsiniz. Sandviç ad›n› alan
bu uygulamada, film kareleri saydam
filmdense, ifliniz çok kolay; görüntüdeki
›fl›k, renk, kontrast uyumunu
denetledikten sonra, iki saydam film
karesini üstüste koyup, yans›t›c›yla izleyebilirsiniz.
Uygulamas› kolay olmakla
birlikte, saydam filmlerin bu flekilde
birlefltirilmelerinde, görüntüye baflka
müdahaleler yap›lamaz. S/B ya da
renkli negatiflerin üstüste bindirilmesi,
bask› sürecini de gerektirir. Yöntem
87
Ocak 2005 B‹L‹M veTEKN‹K