SEKTÖRMADEN DERGİSİ
Madencilik, Enerji, kömür, Maden, Kongre, Teknoloji, yenilik, dünyadan ve Türkiye"den Madencilik Haberleri
Madencilik, Enerji, kömür, Maden, Kongre, Teknoloji, yenilik, dünyadan ve Türkiye"den Madencilik Haberleri
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ISSN 2980-3667
SAYI 88 / TEMMUZ, AĞUSTOS, EYLÜL 2023
“37 yıldır madencinin hizmetinde”
40. Uluslararası
Pittsburgh Kömür Kongresi
İstanbul’da yapıldı
Başkandan
Değerli Okuyucular,
Cumhuriyetimizin 100. yılını idrak etmesinden şahsım ve Yurt Madenciliğini
Geliştirme Vakfı yönetimi olarak büyük bir kıvanç ve mutluluk
duymaktayız. Nice 100 yıllar diliyoruz.
Mayıs 2023 seçimleri sonunda kurulan yeni T.C. Hükümeti, diğer sektörlerde
olduğu gibi madencilik bürokrasisinde de önemli değişiklikler
yaptı. MAPEG Genel Müdürlüğüne Sn. Arslan Narin, TKİ Genel
Müdürlüğüne Sn. Abdullah Çiftçi, Eti Maden Genel Müdürlüğüne Sn. Yalçın Aydın, TTK Genel Müdürlüğüne Sn.
Muharrem Kiraz atandılar. MTA Genel Müdürü Sn. Vedat Yanık yeniden atandı. Görevden ayrılan Genel Müdürlere,
madenciliğe yaptıkları hizmetlerden dolayı teşekkür eder, yeni atananları kutlar ve üstün başarılar dileriz.
T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Sn. Alparslan Bayraktar, Madencilik Platformu üyelerini kabul etti. Sn.
Bakan yaptığı açılış konuşmasında, Türkiye’nin GSMH’daki madencilik payının 5 yılda %5’e çıkarılmasını hedeflediğini
belirtti. Sn. Bakanı kutlayıp, Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı’nın yaptığı stratejik çalışmada da 5
yıllık hedefin %5, on yıllık hedefin %10 olduğunu söyleyip, kendisine bir rapor sunacağımızı belirttim.
Uzun organizasyon çalışmaları sonunda “40. Uluslararası Pittsburgh Kömür Kongresi” 4 – 6 Ekim 2023 tarihlerinde,
Bakanlığımızın himayesinde, Türkiye Kömür İşletmeleri, Pittsburgh Üniversitesi, İstanbul Teknik Üniversitesi
ve Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı’nın iş birliği ile, İstanbul Tüyap Palas Otel’de gerçekleştirildi.
Kongreye, 16 ülkeden 250 civarında katılım gerçekleşti. 12 çağrılı, 110 sözlü ve 29 poster bildiri sunuldu. Bildiriler,
kömürden, akaryakıt, doğalgaz, petrokimya ürünleri, kompozit maddeler, hidrojen, aktif karbon, nadir
toprak elementleri ve benzeri değerli maddelerin üretimi konularını kapsamaktaydı. Ayrıca, yakma teknolojileri,
karbondioksit tutma ve depolama teknolojileri de bildiri olarak sunuldu. Kongrede kömürün yakıt olma dışında
ne kadar önemli bir maden olduğu vurgulandı.
Ülkemiz 100. yılını dolduran Cumhuriyet döneminde büyük gelişmeler gösterdi. Ancak, Ulu Önder Atatürk’ün
hedefi olan “muasır medeniyetler seviyesine” henüz ulaşamadık, bu amaca ulaşmak için maden üretimini arttırmamız
ve entegre sanayi atılımı yapmamız gerekiyor.
Sağlıcakla kalınız
Prof. Dr. Güven Önal
Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı
Yönetim Kurulu Başkanı
EKİM 2023
SEKTÖRMADEN DERGİSİ YURT MADENCİLİĞİNİ GELİŞTİRME VAKFI TARAFINDAN 5680 SAYILI BASIN KANUNUN 9/2
MADDESİ GEREĞİNCE İSTANBUL VALİLİĞİNE BEYANNAME VERİLEREK AYNI KANUNUN 9.MADDESİNE GÖRE TANZİM
EDİLEN 04.04.2003 TARİHLİ İZİNLE ULUSAL GAYRİ SİYASİ VE YAYGIN SÜRELİ TÜRÜNDE 3 AYDA BİR YAYINLANMAKTADIR.
SEKTÖRMADEN DERGİSİ ABONELERİNE DAĞITILMAKTADIR. DERGİYE GÖNDERİLEN YAZILAR VE FOTOĞRAFLAR
GERİ İADE EDİLMEZ. YAYINLANMASI İSE YAYIMCININ KARARINA BAĞLIDIR. YAYINLANAN YAZI VE FOTOĞRAFLARIN
SORUMLULUĞU YAZARINA AİTTİR. KAYNAK GÖSTERİLEREK ALINTI YAPILABİLİR.
ymgv.org.tr
İÇİNDEKİLER
TEMMUZ, AĞUSTOS, EYLÜL 2023 SAYI 88
YAYIN TÜRÜ: YAYGIN SÜRELİ
ISSN 2980-3667
YÖNETİM-İMTİYAZ SAHİBİ YMGV ADINA
Prof. Dr. Güven Önal
YMGV YÖNETİM KURULU
Prof. Dr. Güven Önal
Başkan
Dündar Ergunalp
Başkan Yardımcısı
Hasan Yücel
Başkan Yardımcısı
İbrahim Halil Kırşan
Genel Sekreter
Prof. Dr. Remzi Karagüzel
Muhasip Üye
YEDEK YÖNETİM KURULU ÜYELERİ
Özer Altay (Vefat)
Yavuz Aytekin (Vefat)
Turgut Bayraktar (Vefat)
Cemal Birön (Vefat)
Nizamettin Çoban
Zeki Doğan (Vefat)
Hayrettin Elmas
Namık Esmer (Vefat)
Mustafa Aksoy
Mustafa Aktaş
Sadrettin Alpan
Selahaddin Anaç
Metin Balıbey
Antony Caouki
G. Şeyda Çağlayan
Faruk Çalapkulu
Lütfi Çallı
Hayrettin Çaycı
Selahattin Çimen
Rıfat Dedeman
H. Semih Demircan
Halim Demirel
Aydın Dinçer
Ali Emiroğlu
Enver Erdoğan
Dündar Ergunalp
Ali Erguvanlı
Sümeyra Eşgün
M. Oğuz Güner
Alp Gürkan
Remzi Karagüzel
Sabri Karahan
Erdemir Karakaş
Mevlüt Kaya
İbrahim Halil Kırşan
Oktar Kızılsencer
Rıfat Kont
Halil Köse
Necati Kurmel
Suha Nizamoğlu
Cemil Ökten
Gülhan Özbayoğlu
Suat Sarısoy
Mustafa Sever
Dr. Caner Zanbak
Üye
Mehmet Yılmaz
Üye
Ali Türkoğlu
Üye
Aydın Dinçer
Üye
Mustafa Aksoy, Güldal Şeyda Çağlayan, Doç. Dr. Süha Nizamoğlu
Danışma Kurulu Başkanı Prof. Dr. Erdoğan Yüzer
DENETİM KURULU
Günaydın Yirmibeşoğlu,
Erdemir Karakaş,
Doç. Dr. Tolga Yalçın
KURUCULAR
YMGV MÜTEVELLİ TÜZEL KİŞİLER
Yavuz Fındıkgil (Vefat)
Yüceer Göver
H. Nijat Gürsoy (Vefat)
İsmet Kasapoğlu
Güven Önal
Cahit Özden (Vefat)
Attila Yalçın (Vefat)
Erdoğan Yüzer
Alser Madencilik A.Ş., Altın Madencileri Derneği, Ciner Grubu, Eti Bakır
A.Ş., Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü, İbrice Maden İşletmeleri
Ltd.Şti., İmbat Madencilik A.Ş., İstanbul Maden İhracatçıları Birliği, İstanbul
Teknik Üniversitesi Maden Fakültesi, Krom Üreticileri Derneği, Maden
Sanayii İşverenleri Sendikası, Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü,
Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, TMMOB Jeofizik Mühendisleri
Odası, TMMOB Maden Mühendisleri Odası, Türkiye Kömür İşletmeleri
Kurumu Genel Müdürlüğü, Türkiye Kömür Üreticileri Derneği, Türkiye
Maden İşçileri Sendikası
Türkiye Madenciler Derneği, Türkiye Mermer Doğaltaş ve Makinaları
Üreticileri Birliği, Türkiye Taşkömürü Kurumu Genel Müdürlüğü, YMGV
Trakya Geliştirme Komitesi
YMGV MÜTEVELLİ GERÇEK KİŞİLER
“37 yıldır madencinin hizmetinde”
İsmet Sivrioğlu
Atılgan Sökmen
Mustafa Sönmez
Nursun Şirvancı
İlhami Tezcan
Mehmet Tombul
Mustafa Topaloğlu
Murat Turan
Melih Turhan
Ali Türkoğlu
Bahtiyar Ünver
İlgin Kurşun Ünver
H. Tolga Yalçın
Mehmet Yılmaz
Günaydın Yirmibeşoğlu
A. Ekrem Yüce
Hasan Yücel
Caner Zanbak
YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ
Lütfü Çallı
YAYIN KURULU
Yayın Kurulu Başkanı: Prof. Dr. Gündüz Ökten,
Üyeler:
Prof. Dr. Remzi Karagüzel,
Prof. Dr. Yüksel Örgün Tutay,
Dr. A. Vedat Oygür,
Nursun Şirvancı,
Editör: Ümit Dertli
REKLAM ve HALKLA İLİŞKİLER SORUMLUSU
Gülseren Koçer
gulseren@ymgv.org.tr
k.gulseren@gmail.com
Tel: 0 530 227 66 35
GRAFİK TASARIM
Büşra Yurtseven
posta@busrayurtseven.com
www.busrayurtseven.com
Tel: 0532 366 21 04
YÖNETİM YERİ
Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı
Cumhuriyet Cad.No.179/5, Daire: 9 Harbiye –İSTANBUL
Tel: 0212.246 20 81 Fax: 0212.247 51 11
e-posta: ymgv@ymgv.org.tr web: www.ymgv.org.tr
BASKI-CİLT
Everest Basım Reklam-Matbaa Hizmetleri San. ve Tic. Ltd. Şti.
Maltepe Mah. Litros Yolu Sok. No:2/4 2. Matbaacılar Sitesi
Kapı No: 3NF7 Kat: 5
Zeytibnurnu/İstanbul Tel: 0212 434 51 34 www.everestbasim.comaa
REKLAM INDEX
TÜFEKÇİOĞLU SAN.VE TİC.A.Ş. ÖN KAPAK İÇİ
SİLOPİ ELEKTRİK
ARKA KAPAK İÇİ
FKK GÜNEY OTO A.Ş
ARKA KAPAK
ZENİT MAD. SAN. VE TİC. A.Ş. 1
MERTA MAD. MAK. SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 2
MADEN TÜRKİYE FUARI 19
TURBO MAKİNA LTD ŞTİ 21
ERSEL AĞIR MAK. SAN. VE TİC. A.Ş. 22
TÜMAD MADENCİLİK A.Ş. 23
BİLFER MAD. VE TURİZM A.Ş. 32
METAL FORM TİC. LTD. ŞTİ 33
TÜPRAG METAL A.Ş. 43
ŞEN PLASTİK 44
BİEN SERAMİK A.Ş. 45
ÇOLAKOĞLU MÜH. MAKİNA 51
PARAMETRE SİGORTA 52
ANAGOLD MAD. A.Ş. 53
ARGETEST CEV. ZENGİNLEŞTİRME 56
KİREMİTÇİLER MAD. LTD. ŞTİ. 57
MTM MAKİNA TİC. LTD.ŞTİ. 62
İSTANBUL MADEN İHRACATÇILAR BİRLİĞİ 63
REMAS MAK. A.Ş. 65
AYDIN LİNYİT A.Ş. 69
ANT GROUP A.Ş. 71
ETİ BAKIR AŞ. 72
6
18
24
34
38
46
54
58
64
66
70
40. Uluslararası Pittsburgh
Kömür Kongresi İstanbul’da yapıldı
Vakıf’tan Haberler
Türkiye’den Haberler
Makale: Altın ve gümüş üretiminde
sıyırma ve elektroliz proseslerinin
optimizasyonu
Makale: İspanya, Almaden Maden
Parkı
Makale: Toz Patlamaları - 1
Dünyadan Haberler
Teknolojinin Nimetleri
Etkinlik Takvimi
Maden Borsası
Bulmaca
Zonguldak Maden Müzesi ve Üzülmez Kültür Vadisi
6
Ekrem Murat Zaman, Maden Mühendisi
Zonguldak Maden Müzesi, Kültür Bakanlığı ve Türkiye Taşkömürü Kurumu desteği ile
TTK Eğitim Daire Başkanlığı’na ait Eğitim Ocağı alanında yapılarak 2016 tarihinde
ziyarete açıldı. Müze, 1.000 m² kapalı sergi alanları, bahçe teşhir alanı, Maden Şehitleri
Anıtı ve Kömür Deneyim Ocağı olmak üzere 7.000 m²’lik alanı kaplıyor.
Türkiye’nin ilk ve tek maden müzesi olan Zonguldak Maden Müzesi, Santralistanbul
Resim Enerji 1 Sıyırma Müzesi Kolonu ile birlikte Türkiye’den Avrupa Resim Endüstri 2 Yüksüz Mirası Sıyırma Rotası’na Solüsyon (European Tankı
Route Of Industrial Heritage – ERIH) üye olarak kabul edilen ERIH’e iki lokasyondan
Karbona altının biri. ve gümüşün cıva kullanımının yüklenmesi denge odaklı yasaklandığı bir proses olduğundan, 2002 yılına sıyırma ne ka
olursa çözeltiden Zonguldak metalin kömür kazanımı havzasında o 1840’lı derece yıllardan etkili bu olacaktır. yana kömür Dolayısıyla üretiminde absorpsiyon kullanılan dev
metal kazanımı, araç aktif ve Yeni karbondan gereçler, Dünya’nın Karbonifer altının fosilleri, ve gümüşün keşfedildiği kömürden geri elde kazanımı edilen 16’nci ürünler, için esas eser yüzyıl teşkil niteliğinde etmektedir ortası
dokümanlar, harita ve film gibi materyaller sergilenerek madencilik tarihine ışık
Drozd, Annual tutuluyor. Canadian Taşkömürünün Mineral Processors sosyal, Conference, kültürel ve ekonomik 2008).
ve gümüş damarlarındaki ana
hayata katkılarının
kayadan de
vurgulandığı müzede, tarihi serüveninin yanında simülasyonlar, maketler ve kiosklar
Sıyırma işlemlerinde ile kömürün elektroliz yer altından hücrelerinin gün yüzüne çıkarılması voltajı altın süreçleri ve gümüş de canlandırılıyor. metali için 2,2 ile 2,4
olmalıdır. Bunun üzerindeki
(amalgamasyon) 18 voltaj değerlerinde
başlanmasıyla
cevherdeki diğer metaller
Almaden
de katot
dah
p
tutunarak, dökümde kirliliğe neden olmaktadır (Urbanic, J.E., Jula, R.J., Faulkner, W.D., 1985
***** Ölçme ve iyileştirme
Dünyanın en eski madenlerinden birisi olan A
ilk kez tahkimat vurulur ve 1783’te bir mühe
dışarı Şekil atmak 2 – Yangın için Üçgeni İspanya’da ve Toz ilk Patlaması uygulama Beşge olar
şaftının ağzına kurulur. 1855’te, Almaden sah
Amaç: Bu çalışma altın ve gümüş madenlerinde yer alan sıyırma ünitesi verimliliğinin artt
yöneliktir. Tozun Aktif havada karbona asılı yüklenen durumda altın ve gümüşün kalması verimli yanma bir şekilde olayının geri kazanımı ivmele amacıyl
işleminin yürütüldüğü tüm noktalarda optimizasyon çalışmaları kapsamında bir dizi sıyırm
yapılmış (kapalı ve birden alan) fazla ise parametre basıncın incelenmiştir. hızla yükselmesini sağlamaktadır. Ay
18’inci yüzyılda kurulan Almaden Maden A
havada asılı zamanın kalan toz mühendislerine konsantrasyonunun jeoloji patlama ve madenc sınırları
Saha Çalışmaları: İlk incelemede ısıtıcı rezistansları arasında tortu birikmesi nedeniyle rezi
bulunduğu Kısmen ısıtma sınırlandırılmış ünitesinden solüsyon bir geçişinin alanda dizayn oluşan kriterlerinde bir toz belirlenen bulutunun değerde ol
ısıtıcılarda aşırı ısınma metal olduğu makine tespit edilmiştir. sistemleri Bu nedenle işletmelere gerçek sıcaklık girmeye istenilen
yükseltilememiş patlama meydana ve ısıtıcılar çıkartılarak rezistansların arası temizlendikten sonra tekra
edilmiştir.
beri 24 ge>receği unutulmamalıdır [2,5].
kullanılmakta olan maden kuyuları 19’un
İşletmelerde Zonguldak
Zonguldak
Maden
Maden
Müzesi
Müzesi
binası
binası
ve
meydana
20’nci yüzyıldaysa
gelen toz patlamaları
San Joaquin
birincil
şaftların
(prime
olmak üzere Müze esasen iki dört grupta ana bölümden incelenmektedir. oluşuyor. Fuaye alanında Türkiye’nin Birincil ilk toz özel (eğitim) patlama
radyosu cevher olan EKİ Radyoevinde yüzeye kullanılan taşınır. ekipmanlar, çeşitli Almaden’de plakları ve Kömürspor’un üretilen
(silolar, şampiyonluk depolar, kupaları kovalı burada sergileniyor. elevatörler, Maden işçilerinin siklonlar, yararlanması değirmenler
için kurulan
Ekonoma adı verilen alışveriş merkezlerinde kullanılan kantar, yazarkasa, EKİ paraları
taşıyıcılar gibi vb. objeler
Amerika’ya ekipmanlar) ile madenciliğin sosyal,
nakledildiği içinde kültürel herhangi ve ekonomik
tarihi bir hayatla
yolun tutuşturucu olan
maden
ilişkisi de ka sa
aktarılmaya çalışılıyor.
toz, açık alev, 1808) sıcak 1795’te yüzeyler, kendi mekanik adını darbe taşıyan ve muhteşem sürtünmedb
deşarj ve arklar, 17’nci vb.) yüzyıla teması ait sonucu daha oluşan eski Carros patlamalardır Kapısı vard [10
Eğer birincil patlama
34
sonucu oluşan basınç, içinde gerçekl
düzeye ulaşırsa, serbestleşen basınçlı gaz dalgaları ortamda
Resim 3 Isıtıcı Rezistansları
duvarlar, ekipmanlar, borular vb.) tabakalaşmış olan tozl
Limit sıcaklıkların ve gerçek sıcaklıkların aynı değerleri göstermesi sağlanmıştır. Yapılan ça
göre,
kesimlerine
sıyırma veriminin
doğru
yüksek
taşımaktadır.
olabilmesi için sıyırma
Bu süreçte
kolonuna giren
basınçlı
yüksüz solüsyon
gaz dal
s
maksimum havalanmış seviyede toz olması bulutunu gerekmektedir. ateşlemesi Sıcaklık saatlerinin “İkincil probları Patlama” üzerinde tortu olayını birikm
ölçüde önlenmiş ve sıyırma için optimum sıcaklık belirlenmiştir.
Çoğu zaman ikincil patlamalar birincil patlamalara oranla çok
İkincil patlamanın oluşturduğu basınç dalgasının yayılarak te
olan tozları havalandırdığı ve olayın Domino Etkisi ile yayıldığ
Sıyırma solüsyonunun konsantrasyonu için öncelikle sıcaklık optimize edilmiş ve sıcaklık için
aralık belirlenmiştir. Akabinde sıyırma solüsyonunun konsantrasyonu ayarlanmıştır.
Sıcaklık ve kimyasal konsantrasyonları optimize edildikten sonra, düşük voltajda elektro
gerçekleştirilerek, altın 38 ve gümüş kazanım değerleri irdelenmiştir. Hücrelerdeki plakalard
voltaj değeri 2.2-2.4 V arasında ölçülmekteydi. Yapılan bu çalışmada, elektroliz hücresi redre
2.0 V’a düşürülmüş olup, hücrelerin voltaj değerleri sıyırma süresi boyunca takip edilmiştir.
Sıyırma ünitesinin optimizasyonunda öncelikle sıcaklık ile ilgili çalışmalar yapılmış, bu çalışma
grafik aşağıda Grafik 1’de sunulmuştur.
19 ve 20’nci yüzyıllarda Almaden, cıva üretim
boyunca yaklaşık 250 bin ton cıva üretilmiş
mahkûmlar, köleler ve savaş esirleri çalıştırılm
Madendeki 46 20 yapı ve altyapı tesislerinden
sürmüş olan madencilik 2001’de ve cıva üret
amacıyla 2008’te galeriler, metalurji ve
değerlendirilerek Şekil 2- Toz patlamasında yeniden birincil yararlanılmaya ve ikincil aşam b
VAKIF’TAN HABERLER
40. Uluslararası
Pittsburgh Kömür Kongresi
İstanbul’da yapıldı
YMGV Başkanı Prof. Dr. Güven Önal açılış konuşmasında,
40. Uluslararası Pittsburgh Kömür Kongresi’nin
ikinci kez Türkiye’de yapıldığını hatırlatarak, 2010 yılındaki
ilk kongreden bu yana kömür karşıtı propagandanın
çok büyük ivme kazandığını belirtti. Kongrenin
bu kara propagandaya karşı düzenlendiğini söyleyen
Önal, “Kömür sadece bir yakıt değil, kömürden bugünkü
petrol fiyatlarıyla kıyaslandığında daha ucuza petrol,
doğalgaz, hidrojen ve daha birçok madde üretilebilir. Pilot
tesisler gösteriyor ki 30 yıl sonrasının enerji kaynağı
olacak hidrojen, en ucuz olarak kömürden üretilmektedir,
kömür demir-çelik endüstrisinin vazgeçilmezidir,
yerine başka bir alternatif yoktur” dedi.
40. Uluslararası
Pittsburgh Kömür
Kongresi 4-6 Ekim
2023 tarihleri arasında
İstanbul’da TÜYAP Fuar
ve Kongre Merkezi’nde
yapıldı.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı himayesi
ve Tükiye Kömür İşletmeleri Genel Müdürlüğü’nün
(TKİ) destekleri ile, Pittsburgh
Üniversitesi, İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) ve
Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı’nın (YMGV)
ortaklaşa düzenlediği 40. Uluslararası Pittsburgh
Kömür Kongresinin açılışında YMGV Başkanı
Prof.Dr. Güven Önal, İTÜ Cevher Hazırlama Mühendisliği
Bölüm Başkanı Prof. Dr. Feridun Boylu,
Pittsburgh Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Kongre
Direktörü Prof. Dr. Badie Morsi, Türkiye Kömür
Üreticileri Derneği (Kömür-Der) Başkanı Muzaffer
Polat ve TKİ Genel Müdürü Abdullah Çiftçi birer
konuşma yaptılar.
İTÜ Cevher Hazırlama Mühendisliği Bölüm Başkanı
Prof. Dr. Feridun Boylu konuşmasında, kömürün
özellikle gelişmekte olan ülkeler için taşıdığı stratejik
önemine vurgu yaparak, 10-15 yıl önceki öngörülerin
aksine küresel kömür kullanımının arttığını ifade etti.
Özellikle Rusya-Ukrayna çatışmasının ardından enerji
güvenliğinin öneminin daha iyi anlaşıldığını ve Avrupa’nın
bile kömüre geri döndüğünü belirten Boylu, bundan
sonra da kömürün ülkeler için stratejik öneminden
bir şey kaybetmeyeceğini söyledi.
Pittsburgh Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Kongre
Direktörü Prof. Dr. Badie Morsi, konuşmasında Pittsburgh
Kömür Kongresi’nin tarihçesinden söz ederek,
bu yıl 40. kez düzenlenen kongrenin ilkinin 1973
yılında yapıldığını ve bu bakımdan da 50 yaşını kutladığını
söyledi. Kongrenin tarihinde ilk kez bu yıl 12
çağrılı konuşmacı olduğunu belirterek, bu konudaki
çabaları ve olağanüstü misafirperverliği için YMGV
Başkanı Prof. Dr. Güven Önal başta olmak üzere emeği
geçen herkese teşekkür etti.
6 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 7
VAKIF’TAN HABERLER
Kongrede sunulan çağrılı bildiriler
Kömür-Der Başkanı Muzaffer Polat, Türkiye’nin
22 milyar ton kömür rezervi ile Akdeniz havzasındaki
en zengin ülke olduğunu fakat bu büyük rezervi çıkaramadığı
için yılda 30 milyon ton kömür ithal ettiğini
söyledi. Kömür talebinin arttığını belirten Polat, “Yeni
makine yoğun maden sahaları kurmak için var gücümüzle
çalışıyoruz, dünyadaki teknolojik gelişmeleri
yakından takip ediyoruz ve kömürden uç ürün yapmak
için çalışıyoruz,” dedi.
TKİ Genel Müdürü Abdullah Çiftçi, Uluslararası
Pittsburgh Kömür Kongresi’nin tarihinde ikinci defa
Türkiye’de düzenlenmesinden duyduğu memnuniyeti
dile getirdikten sonra, Türkiye’nin enerji talebinin sürekli
olarak arttığını ve kömürün bu talebi karşılamada
vazgeçilmez önemde olduğunu vurgulayarak hem yerli
üretimi artırma hem de temiz kömür teknolojilerine yönelme
perspektifini dile getirdi.
Açılış konuşmalarının ardından, kongre kapsamında düzenlenen serginin kurdelesi de kesildi.
Kömüre ilişkin her şey
Ana teması “Temiz enerji için teknolojik yenilik ve çözümler” olan, kömür, enerji ve çevre konularının tüm
yönleriyle ele alındığı en önemli uluslararası bilimsel etkinlik olan 40. Uluslararası Pittsburgh Kömür Kongresine
dünyanın dört bir yanındaki farklı ülkelerden aralarında uzman, akademisyen, sektör temsilcisi ve politika
yapıcılarının da bulunduğu 250 kişi katıldı. Kongre tarihinde ilk kez, dört ayrı oturumda 12 çağrılı konuşmacı
yer alırken 110 bildiri ve 29 poster sunumu gerçekleştirildi.
AB iklim ve enerji
politikaları bağlamında
kömür, linyit ve ocak metanı
Dr. Brian Rickett
Eurocoal Genel Sekreteri
Karbonsuzlaşan küresel
enerji sisteminde kömürün
geleceği
Don Stevenson
GTI Energy Başkan Yardımcısı
Geleceğin yakıtı: Fosil
yakıtları ne bekliyor?
Doç. Dr. Sohbet Karbuz OME
Hidrokarbonlar ve Enerji
Direktörü, Fransa
Türkiye kömür sektörü ve
temiz kömür teknolojileri
Ayşe Tarakçıoğlu
TKİ Ar-Ge ve Yeni Teknolojiler
Daire Başkanı
Güney Afrika’da kömürün
önemi: Tekno-politik bir
perspektif
Prof. Dr. Johan van Dyk GTI
Energy
Personel taşınabilen eğimli
kuyu
Dr. Jonathan Menk
Siemag Techberg Tasarım
Mühendisi
Kömürden hidrojen üretimi
Prof. Dr. İskender Gökalp
TÜBİTAK Marmara Araştırma
Merkezi Başkan Danışmanı
Kömür tabanlı olefin
polimerizasyonu
Dr. Peiqian Yu
Çin Ulusal Temiz ve Düşük
Karbonlu Enerji Enstitüsü
Net-Zero gelecekte enerji
güvenliği ve kömür vizyonu
Dr. Paul Baruya
Dünya Kömür Birliği Strateji
ve Sürdürülebilirlik Direktörü
Kömür ve ağır
hidrokarbonları
geliştirmede bio-bazlı
hidrojen donör solventler
Dr. Satya Chauhan
Battelle ABD
Sürdürülebilir maden arzı
olmadan sürdürülebilir
enerji dönüşümü mümkün
mü?
Prof. Dr. Sarma V. Pisupati
Pennsylvania State Üniversitesi, Kritik Mineraller
Merkez Müdürü, ABD
Mevcut kömür
santrallerinin baca
gazından büyük ölçekli CO2
uzaklaştırma yöntemiyle
karbonsuzlaştırılmasında
uygulanabilirliği
kanıtlanmış çözümler
Dr. Ahmed Aboudheir
Aboudheir Danışmanlık
8 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 9
VAKIF’TAN HABERLER
Kongrede bildiri ve poster
sunumlarıyla ele alınan konular
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
Gazlaştırma teknolojileri
Temiz kömür demonstrasyonu ve ticari projeler
Yakma teknolojileri
Temiz kömür, gazlaştırma ve yakıt üretimi
Karbon yönetimi (UCG)
Kömürden katma değerli ürünler
Enerji depolama
Temiz hidrojen
Kömür yatağı, metan ve kaya gazı
Enerji santralı
Fosil yakıttan türetilen katı ve sıvılardaki kritik
mineraller ve nadir toprak elementleri (ree)
Kömür külü yönetimi
Kömür bilimi
Kömür madenciliği, kömür hazırlama ve taşıma
Sürdürülebilirlik ve çevre
Kongre kapsamında düzenlenen
sergide de kömürle ilgili kamu ve
özel sektör kuruluşları ile sivil
toplum örgütlerinin stantları yer
aldı. Sergide ürün ve hizmetlerini
tanıtan kurumlar
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
Dama Mühendislik Proje ve Madencilik
Dinamik Sondaj
Ersel Ağır Makina
FKK Group
Gümüşel Endüstri
İstanbul Maden İhracatçıları Birliği
İTÜ Cevher Hazırlama Bölümü
İTÜ SENTEK
Ketmak Makine ve Tesis Sanayi
Labris Madencilik ve Makine Sanayi
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü
Siemag Techberg – Metek Madencilik
Şen Plastik – Patlayıcı Yardımcı Malzemeleri
Turbo Makine
Türkiye Kömür İşletmeleri
Türkiye Kömür Üreticileri Derneği
Türkiye Madenciler Derneği
Türkiye Taşkömürü Kurumu
Yön Proses Filtrasyon
Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı
Destekleyen kurumlar ve
sponsorlar:
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
Türkiye Kömür İşletmeleri Genel Müdürlüğü
Eti Bakır A.Ş.
Uysal Madencilik A.Ş.
Anadolu Birlik Holding
CENAL Elektrik Üretim A.Ş.
Hermaksan Makina A.Ş.
Hidrogen Enerji A.Ş.
İmbat Madencilik A.Ş.
Tümad Madencilik A.Ş.
Aksa Enerji
ÇATES Elektrik Üretim A.Ş.
Çelikler Holding
ODAŞ Elektrik Üretim A.Ş.
Polat Madencilik
Polyak Eynez Enerji Üretim Madencilik A.Ş.
Bloomberg HT
Enerji ve Maden Dergisi
MEI
Madencilik Türkiye Dergisi
Moneta Media
Sektörmaden Dergisi
Yerel Yürütme Komitesi ve destekçilere
teşekkür plaketi verildi
40. Uluslararası Pittsburgh Kömür Kongresinin Yerel Yürütme
Komitesi üyeleri ile destekleyen kurum ve sponsorlara
kapanışta tek tek teşekkür edilerek plaket verildi.
►
►
►
►
►
►
►
Prof. Dr. Güven Önal, Başkan
Maden Yüksek Mühendisi Mücella Ersoy, Üye
Prof. Dr. Hasan Can Okutan, Üye
Prof. Dr. Mehmet Sabri Çelik, Üye
Prof. Dr. Feridun Boylu, Üye
Prof. Dr. M. Olgaç Kangal, Üye
Neslişah Nisa Ustabaş, Sekreter
10 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 11
VAKIF’TAN HABERLER
Kömürün
bugünü ve geleceği
Kömür, dünyanın birincil enerji kaynakları (petrol,
doğalgaz, kömür, hidroelektrik, yenilenebilir enerji
ve nükleer) arasında ana bileşenlerden biri olmaya
devam ediyor.
BP Dünya Enerji İstatistikleri Araştırması 2022’ye
göre, kömür fiyatları 2021 yılında önemli ölçüde
yükseldi. Avrupa’da kömür fiyatları ortalama 121
USD/ton ve Asya’da kömür fiyatları 145 USD/ton ile
2008 yılından bu yana en yüksek değerinde. Bununla
birlikte, dünya genelinde kömür tüketimi %6 oranında
artıp 160 Exajoule değerine ulaşarak 2019 yılı
tüketiminin de üzerine çıktı. Bu, 2014’ten bu yana
en yüksek seviye. Çin’in kömür tüketimindeki 3.7
Exajoule artış ile Hindistan’ın kömür tüketimindeki
2.7 Exajoule artış 2021 yılında kömür tüketiminde
gerçekleşen artışın %70’ine karşılık geliyor. Küresel
ölçekteki bu talep artışına kömür üretimindeki artış
yanıt veriyor. Çin ve Hindistan artırdığı üretimini
ağırlıklı olarak kendi ihtiyaçlarını karşılamakta kullanırken,
Endonezya artan üretimini esasen ihracata
yöneltiyor.
Hem Avrupa’da ve hem de Kuzey Amerika’da 10 yıllık
düşüşlerin ardından kömür tüketimi 2021 yılında
tekrar arttı. Bununla birlikte yenilikçi araştırmalar
kömürün Amerika Birleşik Devletleri, Çin ve Hindistan’da
en yaygın ve bol bulunan fosil yakıt olma
özelliğini koruyacağını gösteriyor.
12 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 13
VAKIF’TAN HABERLER
40. Uluslararası Pittsburgh Kömür
Kongresinin ardından
KÖMÜRÜN RAFİNASYONUNA DOĞRU
Prof. Dr. Mehmet Sabri Çelik
İTÜ Maden Fakültesi
Uluslararası Pittsburgh Kömür Kongresi’nin 40.’sını
gerçekleştirirken aslında 50. yaşını da kutladık. Zira
1973’teki kuruluşunun üzerinden tam 50 yıl geçmiş.
Kongre, ikinci kez İstanbul’da düzenlendi, ilk kez
2010 yılında yine bu şehirde buluşmuştuk.
250 katılımcının yer aldığı, 110 bildiri ve 29 poster
sunumunun yapıldığı 40. Uluslararası Pittsburgh Kömür
Kongresi, tarihinde ilk kez 12 çağrılı konuşmacı
ile bir rekora da imza attı.
Türkiye Kömür İşletmeleri Ar-Ge Daire Başkanı
Ayşe Tarakçıoğlu’nun çağrılı bildirisinde verdiği bilgilere
göre, dünyanın toplam kömür rezervi bir trilyon
tonun üzerinde, küresel kömür üretim kapasitesi
ise yıllık 8,3 milyar ton. Türkiye ise 22 milyar ton rezervi,
110 milyon tonluk üretimi ve 30 milyon tonluk
ithalatı ile enerjisinin yaklaşık % 34’ünü kömürden
üretiyor.
Küresel olarak kömür değer zincirinde 6.3 milyonu
madencilik, geri kalanı enerji üretimi ve demir-çelik
gibi bağlı sektörlerde olmak üzere 8,4 milyon kişi çalışıyor.
Avrupa’da kömürün enerjideki payı ortalama
%37 iken, Polonya’da bu oran %72 olarak gerçekleşiyor.
Avrupa yıllık yaklaşık 630 milyon ton kömür tüketiyor.
Enerjisinin önemli kısmını kömürden üreten Polonya
ile Slovenya’da kömür madenlerinin kapatılması
planlanıyor. Konferansta verilen bilgiye göre, kömür
bazlı metan üretimi de muazzam bir artış gösteriyor.
Kömürde yol ayrımındayız
Kömür dediğimiz bu kıymetli fakat yanlış anlaşılan
kaynak ile ne yapacağımız konusunda bir yol ayrımına
gelmiş bulunuyoruz. Önümüzde iki hatta üç yol
var: Kömürle çalışan elektrik santrallerini ham kömür
yerine iyileştirilmiş kömür kullanarak güncellemeli/
modernleştirmeli, mümkün olduğunca fazla miktarda
kömürü gazlaştırarak Hidrojen, Karbonmonoksit ve
Karbondioksit (monoksitler) içeren sentetik gazlar elde
etmeli ve ardından ihtiyaca bağlı olarak gübre uygulamaları
için metanol ve amonyak üretmeliyiz. Genel
olarak görünen o ki, iki seçeneğimiz var; biri kömürü
gazlaştırmak, diğeri ise sıvılaştırmak. Sıvılaştırmada
elde edilen kömür katranı rafine edilerek kömür zifti
ve/veya karbon karası, ağır kısımda mezofaz karbon
ve hafif ürünlerden de ham naftalin rafinasyonu ile
karma naftalin, Beta naftalin ve floren üretmeliyiz.
Hindistan 2030 yılına kadar kömürünün yaklaşık 100
milyon tonunu gazlaştırmayı planlıyor. Bu ülkedeki
kömür şirketleri 2030 yılında üretimlerinin %10’unu
gazlaştırmaya mecbur tutulacak, bu oranın üzerine çıkıldığında
da özel kredi teşvikleri verilecek.
Çin’de kömür katranı üretimi dev bir endüstri haline
geldi. Yılda yaklaşık 27 milyon ton kömür katranı üretiliyor
ve bu da 2022 yılında yaklaşık 20 milyar dolarlık
bir piyasa değerine tekabül ediyor. Bu da gösteriyor
ki petrol, benzin ve daha da önemlisi karbon fiber, değerli
kimyasallar ve çoğu petrokimyasallar dahil olmak
üzere petrol rafinerilerinde üretilen katma değerli
ürünleri kömürden üretmek mümkün hale geliyor. Şu
an itibarıyla Kömür Rafinerilerinin gelmekte olduğunu,
hatta faaliyette olduğunu söylemek mümkün.
Kömür gazlaştırmanın yanı sıra biyokütle veya rafineri
artıkları gibi diğer karbon bazlı kaynakların neredeyse
tamamının gazlaştırılması, enerji sistemlerine esneklik
katan çok yönlü bir dönüşüm teknolojisi. Hidrojen artık
neredeyse tümüyle doğal gaz ve kömürden üreti-
liyor. Günümüzde üretilen yaklaşık 70 Mt hidrojenin
%76’sı doğal gazdan, geri kalanı (%24) ise kömürden
elde ediliyor. Bu da küresel doğal gaz üretiminin %
6’sına ve kömür üretiminin % 2’sine tekabül ediyor.
Yapılan projeksiyonlara göre, uzun vadede kömürden
üretilen hidrojen, özellikle ulaşım için enerji sağlamada
önemli bir rol oynayacak. 2000 yılından bu yana
dokuz tesis, endüstriyel uygulamalar için fosil yakıt
bazlı hidrojen üretiminden kaynaklanan karbondioksiti
tutmaya başladı, ne var ki önümüzdeki birkaç yıllık
gelecekte bu türden yeni projelerin başlaması beklenmiyor.
Bu dönemde, karbon yakalama, kullanma ve
depolama (CCUS) teknolojilerini de içeren kömür gazlaştırma
prosesleriyle üretilen %100 hidrojeni yakacak
türbinler de geliştirildi. Bu projelerin çoğu Kuzey
Amerika’da bulunuyor fakat Fransa, Japonya ve Abu
Dhabi’de de örnekleri var. Bazıları yakalanan karbondioksiti
endüstriyel kullanım için satarken, diğerleri ya
gelişmiş petrol geri kazanımı ya da özel jeolojik depolama
yoluyla yeraltında depoluyorlar.
Karbonsuzlaştırma değil
karbon yakalama
İklim savaşçılarının kömürü şeytanlaştıran fantezilerine
rağmen önümüzdeki yol şu: ekonomiklik ve sürdürülebilirlik
odaklı bir enerji dönüşümü. Bu doğrultuda
kongrenin genel olarak sunduğu formül ise şu:
karbonu yakalayacağız, izleyeceğiz, kullanacağız ve
fazlasını depolayacağız.
Mevcut veriler karbon yakalama ve depolamanın maliyetinin
bugün itibarıyla 40-120 $/ton seviyelerinde
olduğunu gösteriyor. Pek çok örnek, pilot çalışma,
araştırma birbirini izliyor: Japonya’da Mitsubishi
karbonu yakalıyor, sıvılaştırıyor ve gemi ile taşıyor.
400 o C sıcaklık ve 30 atm basınç altında 1 ton/gün
kapasiteli kömür sıvılaştırma pilot tesisindeki üretim,
günümüz fiyatlarına göre petrolden %11 daha ucuza
geliyor. Karbonun süper kritik koşullarda elektrik
üreten bir türbinde çalışma sıvısı olarak kullanıldığı
bir genleştirici olan karbon türbinleri test ediliyor.
Öte yandan, tüm bu çabalara ve kaydedilen ilerlemeye
rağmen henüz yolun başındayız. Atmosfere
salınan 50 milyar ton sera gazına karşılık şu an için
sadece 50 milyon ton karbon yakalayıp depolayabiliyoruz.
Daha gidecek çok yolumuz var. Kongrenin
verdiği mesaj ise şu: karbon emisyonlarını azaltmak
için yapılması gereken şey karbon yakalama, karbonsuzlaştırma
değil!
Yeni yeşil mutabakat metni kapsamında iklim değişikliğiyle
ilgili artan endişeler ve enerji tedarikinin
maliyetleri sıvı hidrojen gibi temiz teknolojilerin
geliştirilmesini kaçınılmaz kılıyor. İyi düzenlenmiş
karbon fiyatı, CO 2 emisyonlarını azaltmaya yönelik
doğrudan teşviklerin sağlanması ve yeni temiz enerji
teknolojilerinin geliştirilmesiyle gerekli enerji dönüşümünün
gerçekleştirilmesi mümkün olabilir.
Başta gazlaştırma, karbonizasyon, sıvılaştırma ve
karbon fiber ya da değerli kimyasallar gibi katma
değerli ürünlerin üretimi olmak üzere kömür dönüştürme
teknolojileri artık teknik olarak güvenilir, çevresel
ve ekonomik olarak uygulanabilir hale geldi.
Bu teknolojiler kömürün geleceği için büyük umut
vadediyor. Gelmekte olan Kömür Rafinerileri, kömürün
adeta yeniden doğacağını ve kesinlikle parlak bir
geleceği olduğunu müjdeliyor.
14 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 15
VAKIF’TAN HABERLER
16 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 17
VAKIF’TAN HABERLER
Maden Türkiye 2024 Fuarının
hazırlıkları başladı
Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı ve Tüyap iş birliği
ile hazırlanan ve Madencilik sektörünün en kapsamlı fuarı
olan Maden Türkiye 2024 - 11. Uluslararası Madencilik,
Tünel İnşa, Makine Ekipmanları ve İş Makineleri
Fuarı 02-05 Mayıs 2024 tarihleri arasında sektörü bir
araya getirmeye hazırlanıyor. Maden sahalarının seçimi,
tanımlanması ve sınırlarının belirlenmesi, çevre ve çalışma
sahalarının hazırlanması, cevher üretimi, cevher hazırlama
ve zenginleştirme ana başlıkları altında ürün ve
hizmetlerin sergileneceği fuar ziyaretçilerine, delici makine
ve ekipmanlardan kesme-yükleme-taşıma makine
ve ekipmanlarına, jeolejik etüt ekipmanlarından sondaj
makine ve ekipmanlarına, öğütme-kırma-eleme-ayıklama
makine ve ekipmanlarından kimyasal zenginleştime
malzeme ve ekipmanlarına, iş sağlığı ve güvenliği ekipmanlarından
jeneratörler, elektrik motorları, transformatörlere
kadar her türlü ürün ve ekipmanı tek çatı altında
inceleme fırsatı sunacak.
Her yıl çıtasını daha da yükselterek istikrarlı büyümesini
sürdüren Maden Türkiye Fuarı bu sene
de kendi rekorlarını kırmaya hazırlanıyor. 2022 yılında
sektörün lider firmalarının katılımı ile büyük
bir başarı ile gerçekleştirilen Maden Türkiye Fuarı
katılımcılarının %87’si fuara tekrar katılacağını
belirtiyor. 02-05 Mayıs 2024 tarihinde gerçekleşecek
olan fuarda stand alanı satışları tüm hızıyla
devam ediyor.
Sektörün dünyaya açılan kapısı
2022 yılında 35 ülkeden katılımcıya ve 77 ülkeden
ziyaretçiye ev sahipliği yapan fuar, madencilik
sektörünün dünyaya açılan kapısı olarak bu yıl
da yeni ticaret fırsatları yaratmaya devam edecek.
Türkiye’nin, madencilik alanındaki kapsamlı fuarı
olan Maden Türkiye Fuarı, 2022 yılında özellikle
yabancı ziyaretçi sayısında %65 oranında bir artış
yakalamıştı. Bu yıl Türkiye’nin madencilik sektöründeki
ilerlemelerini dünyadaki sektör liderleri
ile buluşturmaya hazırlanan fuarda şimdiden 40’ın
üzerinde ülkeden ziyaretçi talebi var. İran, Rusya,
Gürcistan ve Makedonya’dan gelecek alım heyetleri
ile katılımcı firmalar önemli iş birliklerine
imza atarken, dünyanın dört bir yanından gelen
uluslararası ziyaretçiler son teknoloji ürün ve uygulamalar
hakkında bire bir bilgi alarak sektördeki
yenilikleri yakında görme fırsatı yakalayacak.
Ücretsiz bilet fırsatı
Fuara katılmak isteyen firmalar info@madenturkiyefuari.com
adresinden satış ekibi ile iletişime geçerek firmalarına
en uygun yeri geç kalmadan kiralayabilir.
4 gün sürecek olan fuarda 700’ün üzerinde katılımcı firma
ile görüşebilmek için www.madenturkiyefuari.com
adresinden 2 Şubat 2024 tarihine kadar ücretsiz ziyaretçi
bileti alınabilir.
18 SEKTÖRMADEN
VAKIF’TAN HABERLER
Tanıtım etkinlikleri ve
TV programları
Madenciliği tanıtım çalışmaları kapsamında Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfının katkılarıyla hazırlanan
televizyon programları yaz döneminde hız kesse de devam etti. Bu dönemde ekrana gelen programlar
ile konu ve konuklar şöyle:
HPGR
4 Temmuz 2023
Bloomberg HT - “Maden Dünyası”
Konu: Küresel Enerji Dönüşümü Bağlamında
Türkiye’nin Kömür Stratejisi
Konuk: İbrahim Halil Kırşan, TOBB Türkiye
Madencilik Meclisi Başkanı
18 Temmuz 2023
Bloomberg HT - “Maden Dünyası”
Konu: Türkiye’nin Madencilik ve Entegre Sanayi
Stratejisi Nasıl Olmalıdır?
Konuk: Prof. Dr. Güven Önal, Yurt Madenciliğini
Geliştirme Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı
10 Ekim 2023
Bloomberg HT - “Maden Dünyası”
Konu: Anadolu’nun Altınları
Konuk: Nursun Şirvancı, Zenit Madencilik A.Ş.,
Proses Proje Danışmanı
YEARS
21 Ekim 2023
Bloomberg HT – “Yaşam ve Maden”
Konu: Kömür Madenciliği Neden Hedef Seçildi
Konuklar: Prof. Dr. Güven Önal, Yurt Madenciliğini
Geliştirme Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı
Sevda Güner, Ulusal Çevre İletişim
Derneği Yönetim Kurulu Başkanı
Köppern başta klinker olmak üzere demir,
bakır, altın, molibden ve lityum cevheri gibi
yüksek aşındırıcı cevherlerin ya da cürufun
yüksek basınçlı merdanelerle (Roller Press
/ HPGR) ölçülmesinde uzmanlaşmış bir
Alman Şirketler Grubudur. Köppern
HPGR ve Havalı Separatörleri,
gübre, çimento, mineral ve
metal işleme endüstrisiyle ilgili
çeşitli prosesler için maliyet tasarrufu
sağlayan makinalardır.
3 ÜRÜNLÜ
HAVALI SEPARATÖR
20 SEKTÖRMADEN
Adres : Dudullu OSB Mh. İmes Sanayi Sitesi
Telefon : +90 (216) 362 82 42
B Blok 201 Sk. No: 4 34775, Ümraniye / İstanbul / Türkiye E-Mail : info@turbomakina.com www.turbomakina.com
TÜRKİYE’DEN HABERLER
Madencilik bürokrasisine
yeni atamalar
Abdullah Çiftçi, TKİ Genel Müdürü
Abdullah Çiftçi, TKİ Genel Müdürü
**** Madenciler Bakan Bayraktar ile görüştü
Madencilik Sektörü Başkanlar Konseyi 22 Eylül günü Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan
Bayraktar, Bakan Yardımcısı Abdullah Tancan ve MAPEG Genel Müdürü Arslan Narin ile bir görüşme
gerçekleştirdi. Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı adına Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Güven Önal’ın
da katıldığı 2 görüşmede sektörün güncel sorunları ele alındı, çözüm önerileri ve beklentileri yetkililere
iletildi.
Madenciler Bakan Bayraktar
ile görüştü
Bakan Bayraktar görüşmenin ardından sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, "Madencilik
sektörümüzün kıymetli temsilcileriyle Bakanlığımızda bir araya geldik. Önümüzdeki dönemde cari açıkla
mücadele konusunda yer altı kaynaklarımızı katma değerli şekilde ekonomiye kazandırmak en temel
önceliklerimizden biri olacaktır," ifadelerini kullandı.
Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (MA-
PEG), Türkiye Kömür İşletmeleri Genel
Müdürlüğü (TKİ) ve Türkiye Taşkömürü
Kurumu Genel Müdürlüğüne (TTK) yeni atamalar yapıldı.
15 Eylül 2023 tarihinde Resmî Gazete ’de yayımlanan
2023/398 sayılı Cumhurbaşkanı kararıyla Arslan
Narin MAPEG’in, Abdullah Çiftçi TKİ’nin ve Muharrem
Kiraz’da TTK’nın genel müdürlüğüne getirildiler.
Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı ve Sektörmaden
dergisi olarak yeni atanan ***Madencilik genel müdürlerimizi bürokrasisine yeni kutluyor, atamalar
çalışmalarında başarılar diliyoruz.
Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (MAPEG), Türkiye Kömür İşletmeleri Genel Müdürlüğü
(TKİ) ve Türkiye Taşkömürü Kurumu Genel Müdürlüğüne (TTK) yeni atamalar yapıldı. 15 Eylül
2023 tarihinde Resmî Gazete ’de yayımlanan 2023/398 sayılı Cumhurbaşkanı kararıyla Arslan Narin
MAPEG’in, Abdullah Çiftçi TKİ’nin ve Muharrem Kiraz’da TTK’nın genel müdürlüğüne
getirildiler. Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı ve Sektörmaden dergisi olarak yeni atanan genel
müdürlerimizi kutluyor, çalışmalarında başarılar diliyoruz.
Arslan Narin, MAPEG Genel Müdürü
Arslan Narin, MAPEG Genel Müdürü
1970 Vezirköprü doğumlu
olan Arslan NARİN,
1993 yılında Ankara Üniversitesi
Hukuk Fakültesinden
mezun olduktan
sonra çeşitli yerlerde hazine
avukatı olarak görev
yaptı. 2005 yılından itibaren
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, Maliye Bakanlığı
ve Rekabet Kurulunda çeşitli kademelerde hizmet
veren Narin, 2021-2023 yılları arasında KARDEMİR
getirildi.
Genel Müdür Yardımcısı olarak hizmet verdikten sonra
Temmuz 2023’te vekaleten Yönetim Hizmetleri Genel
Müdürü olarak görevlendirildi. Arslan Narin 15 Eylül
2023’te de Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü görevine
getirildi.
1970 Vezirköprü doğumlu olan Arslan NARİN, 1993 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk
Fakültesinden mezun olduktan sonra çeşitli yerlerde hazine avukatı olarak görev yaptı. 2005 yılından
itibaren Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, Maliye Bakanlığı ve Rekabet Kurulunda çeşitli
kademelerde hizmet veren Narin, 2021-2023 yılları arasında KARDEMİR Genel Müdür Yardımcısı
olarak hizmet verdikten sonra Temmuz 2023’te vekaleten Yönetim Hizmetleri Genel Müdürü olarak
görevlendirildi. Arslan Narin 15 Eylül 2023’te de Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü görevine
Abdullah Çiftçi, TKİ Genel Müdürü
1971 yılında Konya’da doğan Abdullah Çiftçi Ankara
Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Maliye Bölümün-
den mezun olduktan sonra,
Başbakanlık Müfettiş
ğini Geliştirme
Yurt Madencili-
Yardımcısı, Müfettişi ve
Vakfı’nın da
Başmüfettişi olarak görev
içinde bulunduğu, “Maden
Platformu” 22 Ey-
yaptı. Avrupa Birliği Yolsuzlukla
Mücadele Birimi
lül 2023 günü Enerji ve
(OLAF) ile Koordinasyon
Tabii Kaynaklar Bakanı
ve Türkiye’de Saydamlığın
Artırılması ve Yolsuzlukla Mücadelenin Güçlendikan
Yardımcısı Abdullah
Alparslan Bayraktar, Barilmesi
Yürütme Kurulu Koordinatörlüğü görevlerini de
Tancan ve MAPEG Genel
Müdürü Arslan Narin
üstlenen Çiftçi, ABD’de yüksek lisansını tamamladıktan
sonra Başbakanlık
1971 yılında
Personel
Konya’da
ve Prensipler
doğan Abdullah
Genel
Çiftçi
Müdür
Yardımcısı ve Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel
tirdi. Yurt Madenciliğini
Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler
ile bir
Fakültesi
görüşme
Maliye
gerçekleş-
Bölümünden 1971 yılında Konya’da mezun olduktan doğan Abdullah sonra, Başbakanlık Çiftçi Ankara Müfettiş Üniversitesi Yardımcısı, Siyasal Bilgiler Müfettişi Fakültesi ve Başmüfettişi
Maliye
olarak Bölümünden görev mezun yaptı. Avrupa olduktan Birliği sonra, Yolsuzlukla Başbakanlık Müfettiş Mücadele Yardımcısı, Birimi (OLAF) Müfettişi ile ve Koordinasyon Başmüfettişi ve
Müdürü olarak görev aldı. 2018’den itibaren Enerji ve
Geliştirme Vakfı adına
Türkiye’de olarak görev Saydamlığın yaptı. Avrupa Artırılması Birliği Yolsuzlukla ve Yolsuzlukla Mücadele Mücadelenin Birimi (OLAF) Güçlendirilmesi ile Koordinasyon Yürütme ve Kurulu
Tabii Kaynaklar Koordinatörlüğü
Türkiye’de Bakanlığı Saydamlığın Müşaviri görevlerini olarak Artırılması
de görev üstlenen
ve Yolsuzlukla yapan Çiftçi
Mücadelenin
ABD’de yüksek
Güçlendirilmesi
lisansını Yönetim tamamladıktan
Yürütme Kurulu
sonra Başkanı
Abdullah Çiftçi Koordinatörlüğü 15 Eylül 2023’te görevlerini TKİ Genel de üstlenen Müdürü Çiftçi ve ABD’de yüksek lisansını tamamladıktan Prof. Dr. Güven sonra
Başbakanlık Personel ve Prensipler Genel Müdür Yardımcısı ve Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Önal’ın
Yönetim Kurulu Başbakanlık Başkan Vekili Personel olarak ve Prensipler görevlendirildi. Genel Müdür Yardımcısı ve Mevzuatı Geliştirme da ve katıldığı Yayın Genel
Müdürü olarak görev aldı. 2018’den itibaren Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Müşaviri 2 görüşmede olarak
Müdürü olarak görev aldı. 2018’den itibaren Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Müşaviri olarak
görev yapan Abdullah Çiftçi 15 Eylül 2023’te TKİ Genel Müdürü ve Yönetim sektörün Kurulu Başkan güncel Vekili sorunları
görev yapan Abdullah Çiftçi 15 Eylül 2023’te TKİ Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Başkan Vekili
olarak olarak görevlendirildi.
görevlendirildi.
ele alındı, çözüm önerileri
ve beklentileri yetkilile-
Muharrem Kiraz, TTK Genel Müdürü
Muharrem Kiraz, TTK Genel Müdürü
re iletildi.
1969 yılında Zonguldak’ta
doğdu. 1992 yılında
Hacettepe Üniversitesi
Zonguldak Mühendislik
Fakültesi Makine Bölümünden
mezun olan Muharrem
Kiraz 1985 yılında
yevmiyeli işçi olarak
Eti Maden İşletmeleri
Genel
başladığı Türkiye Taşkömürü Kurumunda 1995’ten
itibaren mühendis, teknik uzman, Karadon TİM Elektro-Mekanik
İşletme 1969 yılında Müdürü Zonguldak’ta ve Makine doğdu. ve İkmal 1992 Dai-
yılında Hacettepe Üniversitesi Zonguldak Mühendislik
Müdürü Serkan
Keleşer’in emekli
resi Başkanı olarak 1969 Fakültesi hizmet yılında Makine verdi. Zonguldak’ta Bölümünden 2018 yılında doğdu. mezun TTK 1992 olan Genel
Müdür Yardımcılığı
yılında Muharrem Hacettepe Kiraz 1985 Üniversitesi yılında yevmiyeli Zonguldak işçi Mühendislik olarak
olarak görevinden ayrılması
üzerine yeri-
Fakültesi başladığı Makine Türkiye görevine Taşkömürü Bölümünden
ve 2023 Kurumunda Şubat
mezun
ayında
olan 1995’ten Muharrem itibaren Kiraz mühendis, 1985 teknik yılında uzman, yevmiyeli Karadon işçi TİM olarak
başladığı
TTK Yönetim Kurulu
Elektro-Mekanik Türkiye
üyeliğine
İşletme Taşkömürü
atanan
Müdürü Kurumunda
Muharrem
ve Makine 1995’ten
Kiraz
ve İkmal itibaren Dairesi mühendis, Başkanı olarak teknik hizmet uzman, verdi. Karadon 2018 TİM
Elektro-Mekanik yılında TTK Genel İşletme Müdür Müdürü Yardımcılığı ve Makine görevine ve İkmal ve 2023 Dairesi Şubat Başkanı ayında TTK olarak ne Yönetim hizmet Makine Kurulu verdi. Mühendisi 2018
15 Eylül tarihinde Genel Müdür ve Yönetim Kurulu
yılında üyeliğine TTK atanan Genel Muharrem Müdür Kiraz Yardımcılığı 15 Eylül görevine tarihinde ve Genel 2023 Müdür Şubat ve ayında Yönetim TTK Yalçın Kurulu Yönetim Aydın Başkanı getirildi. Kurulu
Başkanı olarak
üyeliğine olarak görevlendirildi. görevlendirildi. atanan Muharrem Kiraz 15 Eylül tarihinde Genel Müdür ve Yönetim Kurulu Başkanı
olarak görevlendirildi.
Bakan Bayraktar görüşme sonrası sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada,
“Madencilik sektörümüzün kıymetli temsilcileriyle Bakanlığımızda bir araya geldik.
Önümüzdeki dönemde cari açıkla mücadele konusunda yer altı kaynaklarımızı
katma değerli şekilde ekonomiye kazandırmak en temel önceliklerimizden biri
olacaktır,” ifadelerini kullandı.
Eti Maden’e yeni genel müdür
E" Maden’e yeni genel müdür
Yalçın Aydın ABD’de Texas State Lamar Üniversitesini
bitirdikten sonra Nebraska Üniversitesinde
doktorasını tamamladı. ODTÜ de MBA işletme yönetimi,
MIT’de yönetim eğitimi alan Aydın Telekom
Satınalma Direktörü ve Bakan Danışmanı olarak görev
yapmıştı.
E" Maden İşletmeleri Genel Müdürü Serkan Keleşer’in emekli olarak görevinden ayrılması üzerine yerine
24 SEKTÖRMADEN Makine Mühendisi Yalçın Aydın ge"rildi.
SEKTÖRMADEN 25
TÜRKİYE’DEN HABERLER
Zonguldak Maden Müzesi ve
biri.
Üzülmez Kültür Vadisi
Ekrem Murat Zaman
Maden Mühendisi
Zonguldak Maden Müzesi, Kültür
Bakanlığı ve Türkiye Taşkömürü
Kurumu desteği ile TTK Eğitim
Daire Başkanlığı’na ait Eğitim Ocağı alanında
inşa edilerek 2016 tarihinde ziyarete
açıldı. Müze, 1.000 m² kapalı sergi alanları,
bahçe teşhir alanı, Maden Şehitleri Anıtı
ve Kömür Deneyim Ocağı olmak üzere
7.000 m²’lik alanı kaplıyor.
Türkiye’nin ilk ve tek maden müzesi olan
Zonguldak Maden Müzesi, Santralistanbul
Enerji Müzesi ile birlikte Türkiye’den Avrupa
Endüstri Mirası Rotası’na (European
Route Of Industrial Heritage – ERIH) üye
olarak kabul edilen iki lokasyondan biri.
Zonguldak
Zonguldak
Maden
Maden
Müzesi
Müzesi
binası
binası
Müzede; Zonguldak kömür havzasında
Müze esasen dört ana bölümden oluşuyor. Fuaye alanında Türkiye’nin ilk özel (eğitim)
1840’lı yıllardan bu yana kömür üretiminde kullanılan
radyosu olan EKİ Radyoevinde
Fuaye alanından
kullanılan
giriş
ekipmanlar,
katındaki
çeşitli
sergi salonuna,
plakları ve
maden
Kömürspor’un
araç ve gereçler, Karbonifer dönemi şampiyonluk fosilleri, kömürden kupaları burada ocaklarındakine sergileniyor. benzer Maden şekilde işçilerinin bir baca yararlanması ağzından giriliyor.
Zonguldak merkezlerinde kömür kullanılan havzasında kantar, 1830’lu yazarkasa, yıllardan EKİ paraları
için kurulan
elde edilen ürünler, eser niteliğinde Ekonoma dokümanlar, adı verilen harita alışveriş
ve film gibi materyaller sergilenerek gibi madencilik objeler tarihine ile madenciliğin günümüze sosyal, madenciliğin kültürel tarihi ve ekonomik serüveni ile hayatla ilgili bilgi olan ve ilişkisi de
ışık tutuluyor. Taşkömürünün sosyal, aktarılmaya kültürel ve çalışılıyor. ekonomik
hayata katkılarının da vurgulandığı müzede, tarihi Zonguldak Havzası Maketi ve Delme - Patlatma Simü-
belgeler panolarda sergilenirken, salonunun ortasında
serüveninin yanında simülasyonlar, maketler ve kiosklar lasyonu ile canlandırma alanları dokunmatik ekranlarlar
ile kömürün yer altından yeryüzüne çıkarılması süreçleri eşliğinde sunuluyor.
de canlandırılıyor.
Müze dört ana bölümden oluşuyor:
Ekrem Murat Zaman, Maden Mühendisi
Fuaye Alanı: Türkiye’nin ilk özel (eğitim) radyosu olan
EKİ Radyoevinde kullanılan ekipmanlar, çeşitli plaklar
ve Kömürspor’un şampiyonluk kupaları burada sergileniyor.
Maden işçilerinin yararlanması için kurulan,
Ekonoma adı verilen alışveriş merkezlerinde kullanılan
kantar, yazarkasa, EKİ paraları gibi objeler ile madenciliğin
sosyal, kültürel ve ekonomik hayatla olan ilişkisi
de aktarılmaya çalışılıyor.
Zonguldak Maden Müzesi, Kültür Bakanlığı ve Türkiye Taşkömürü Kurumu desteği ile
TTK Eğitim Daire Başkanlığı’na ait Eğitim Ocağı alanında yapılarak 2016 tarihinde
ziyarete açıldı. Müze, 1.000 m² kapalı sergi alanları, bahçe teşhir alanı, Maden Şehitleri
Anıtı ve Kömür Deneyim Ocağı olmak üzere 7.000 m²’lik alanı kaplıyor.
Türkiye’nin ilk ve tek maden müzesi olan Zonguldak Maden Müzesi, Santralistanbul
Enerji Müzesi ile birlikte Türkiye’den Avrupa Endüstri Mirası Rotası’na (European
Route Of Industrial Heritage – ERIH) üye olarak kabul edilen ERIH’e iki lokasyondan
Zonguldak kömür havzasında 1840’lı yıllardan bu yana kömür üretiminde kullanılan
araç ve gereçler, Karbonifer fosilleri, kömürden elde edilen ürünler, eser niteliğinde
dokümanlar, harita ve film gibi materyaller sergilenerek madencilik tarihine ışık
tutuluyor. Taşkömürünün sosyal, kültürel ve ekonomik hayata katkılarının da
vurgulandığı müzede, tarihi serüveninin yanında simülasyonlar, maketler ve kiosklar
ile kömürün yer altından gün yüzüne çıkarılması süreçleri de canlandırılıyor.
Fuaye alanı
Fuaye alanı
Fuaye alanından giriş katındaki sergi salonuna, maden ocaklarındakine benzer şekilde
bir baca ağzından giriliyor. Zonguldak kömür havzasında 1830’lu yıllardan günümüze
Fuaye alanından giriş katındaki sergi salonuna, maden ocaklarındakine benzer şekilde
bir baca ağzından giriliyor. Zonguldak kömür havzasında 1830’lu yıllardan günümüze
madenciliğin tarihi serüveni ile ilgili bilgi ve belgeler panolarda sergilenirken, salonunun
ortasında Zonguldak Havzası Maketi ve Delme - Patlatma Simülasyonu ile
canlandırma alanları dokunmatik ekranlarlar eşliğinde sunuluyor.
Zonguldak Maden Müzesi bünyesinde yer alan Türkiye’nin
ilk Kömür Deneyim Ocağında, madencinin günlük
yaşamının bir parçası olan ocak yolculuğu, yerin
EKİ
EKİ
Çırak
Çırak
Kursu
Kursu
öğrencileri
öğrencileri
tarafından
tarafından
yüzlerce metre altına inen asansörde hissediliyor. Ziyaretçiler
buradan maden ocağına geçiş yaparak galeri bo-
yapılan Zonguldak maketi
yapılan Zonguldak maketi
Birinci katta Zonguldak yer altı ocaklarında kullanılan ölçüm cihazları, tahlisiye
yunca ilerliyor ve gerçek bir madeni deneyimleme fırsatı
buluyorlar. Kömür Deneyim Ocağında aynı zamanda
(kurtarma) ekipmanları, tıbbi teçhizat, iş sağlığı ve güvenliğinde yönelik malzemeler
sergileniyor. Karaelmas Birinci Kat: Maden Zonguldak Şehitleri Müzesi havzasındaki yer altı ocaklarında
kullanılan Maden ölçüm Şehitleri cihazları, Müzesi 30 Aralık tahlisiye 2020 tarihinde (kurtarma) açıldı. 1930’lu ekip-
yıllardaki “TTK Eğitim Ocağı” olarak meslek içi ve intibak eğiti-
Karaelmas
Üzülmez çocuk bahçesinden Üzülmez Bölge Müdürü Lojmanına mekânsal dönüşüm
manları, tıbbi teçhizat, iş sağlığı ve güvenliğine yönelik mi faaliyetleri de sürdürülüyor. Dolayısıyla ziyaretçiler
Ereğli Kömürleri İşletmesi’nin kuruluşundan, TTK’ye uzanan tarihi yansıtıyor. Bu
dönüşüm, malzemeler Zonguldak burada tarihi sergileniyor.
de bütünleşiyor. Cumhuriyetten sonra kömüre, demire bir maden ocağında var olan her türlü çalışma alanını
ve elektriğe yapılan yatırımlara yer verilen Karaelmas Maden Şehitleri Müzesi’nde
ziyaretçiler “Kömüre Giden Demiryolu” yolculuğuna çıkıyorlar.
görüp deneyimleme imkanı buluyorlar.
Üzülmez İkinci Kültür Kat: Vadisinin Teşhir yarattığı salonunda; heyecanla havza Cumhuriyetin jeolojisi anıt ve kurumları kömü-Karaelmarün
oluşumu,
Maden Şehitleri Müzesinde
konularında
tarih kültüre
kiosk
dönüşüyor
ve projeksiyon
ve Zonguldak
sunumları
bulunuyor. Taşkömürü tabakaları arasında çeşitli eğitim işlevi hakkında rehberler tarafından bilgilendiri-
unsurları, değerleri, Ocağın 1860’lardan günümüze kadarki tarihi ve mevcut
sitleriyle bütünleşiyor.
len ziyaretçilere ayrıca ocak havalandırması, taşıma ve
su atımı, iş güvenliği önlemleri, elektrikli aletlerde alev
sızdırmazlık konularında da bilgiler veriliyor. Ayrıca
750 metre uzunluğundaki galeride bulunan tahkimat çeşitleri,
kömür üretiminin yapıldığı ayak kesiminde taban
yolları, domuzdamı, ahşap ve çelik tahkimat, ayak içi
taşıma sistemleri de tanıtılıyor.
26 SEKTÖRMADEN madenciliğin tarihi serüveni ile ilgili bilgi ve belgeler panolarda sergilenirken, salonunun
SEKTÖRMADEN 27
ortasında Zonguldak Havzası Maketi ve Delme - Patlatma Simülasyonu ile
Panolarda kentin endüstri tarihiyle simülasyonlarla mükellefiyet yıllarının anlatıldığı müzede,
madencilere çeşitli yardım ve destekler için ülkenin ilk sosyal güvenlik kuruluşu olarak kurulan
Amele Birliği’nin süreci, işçilerin kaldığı yatakhaneler, okuma yazma bilmeyen işçileri için
çıkarılmış kitaplar ile belge, harita, fotoğraf ve çeşitli dokümanların bulunduğu malzemeler yer
alıyor.
Teşhir salonunda sergilenen endüstri
dokümanları
Teşhir salonunda sergilenen endüstri dokümanları
jeolojik dönemlerden kalma yaprak, gövde, dal vb. fosiller
ile kömürden elde edilen ürünler sergilenirken kayaçların
yaş tayini konusunda da bilgiler veriliyor. Yine
bu katta taşkömürü üretimi ve kok üretimi, kömürün pazarlanması
ve kok türevleri hakkında bilgiler sunuluyor.
Kömür Deneyim Ocağı
Kömür Deneyim Ocağı
Kömür Deneyim Ocağı
***Ara başlık: Üzülmez Kültür Vadisi
Zonguldak Maden Müzesi ile Gökgöl Mağarası arasındaki alanda, Üzülmez Bölgesinin
endüstri miraslarından Müessese Müdürü Lojmanı, Rombaki Konağı, Üzülmez
Atölyesi ve
Üzülmez
Rombaki Lavvarı
Kültür
gibi önemli
Vadisi
yapılar restore edilerek hem madencilik
tarihimizin önemli tanıkları olarak yeniden işlev kazandırılması hedefleniyor.
Zonguldak Maden Müzesi ile Gökgöl Mağarası arasındaki
alanda, Üzülmez Bölgesinin endüstri miraslarından
Üzülmez Müessese Müdürü Lojmanı (müdür evi), Ereğli Kömürleri İşletmesi (EKİ)
temalı ikinci bir müze olarak Karaelmas Maden Şehitleri Müzesine dönüştürüldü.
İkinci kat teşhir salonunda Kömürün oluşumu, havza jeolojisi konularında Üzülmez kiosk ve Lavvarı binası ve eski Üzülmez Atölye binası ile Derebaca alanına işlev
Müessese Müdürü Lojmanı, Rombaki Konağı, Üzülmez
projeksiyon sunumları bulunuyor. Taşkömürü tabakaları arasında çeşitli kazandırılması jeolojik ve toplumsal hayatın bir parçası haline getirilmesi amacıyla 2016
dönemlerden kalma yaprak, gövde, dal vb. fosiller ile kömürden elde edilen yılında ürünler başlayan çalışmaların 2023 sonunda tamamlanması planlanıyor.
sergilenirken kayaçların yaş tayini konusunda da bilgiler veriliyor. Yine bu Üzülmez katta satış lavvarında yapılacak teşhir tanzim çalışmasından sonra bu bina Zonguldak
taşkömürü üretimi ve kok üretimi ile kok türevleri hakkında bilgiler sunuluyor. Kömür Jeoparkı’nın yönetim ofisi olacak. Ayrıca 63 Ocakları (Derebaca) alanı içinde
bulunan Üzülmez Atölyesi ve çevresinin kültür sanat merkezine dönüştürülmesi için de
kazandırılması ve toplumsal hayatın bir parçası haline getirilmesi amacıyla 2016
yılında başlayan çalışmaların 2023 sonunda tamamlanması planlanıyor.
Üzülmez lavvarında yapılacak teşhir tanzim çalışmasından sonra bu bina Zonguldak
TÜRKİYE’DEN HABERLER
Kömür Jeoparkı’nın yönetim ofisi olacak. Ayrıca 63 Ocakları (Derebaca) alanı içinde
bulunan Üzülmez Atölyesi ve çevresinin kültür sanat merkezine dönüştürülmesi için de
çalışmalar devam ediyor.
Üzülmez lavvarında yapılacak teşhir tanzim çalışmasından
sonra bu bina Zonguldak Kömür Jeoparkı’nın yönetim
ofisi olacak. Ayrıca 63 Ocakları (Derebaca) alanı
içinde bulunan Üzülmez Atölyesi ve çevresinin kültür
sanat merkezine dönüştürülmesi için de çalışmalar devam
ediyor.
Sürdürülebilir kalkınma için
sürdürülebilir madencilik
Üzülmez Kültür Vadisi kapsamında
Üzülmez Kültür Vadisi kapsamında restorasyon çalışmalarında sona yaklaşılan
restorasyon Üzülmez Lavvarı çalışmalarında ve Üzülmez sona Atölyesi yaklaşılan
Üzülmez Lavvarı ve Üzülmez Atölyesi
Atölyesi ve Rombaki Lavvarı gibi önemli yapılar restore
edilerek madencilik tarihimizin önemli tanıkları olarak
yeniden işlev kazandırılması hedefleniyor.
Üzülmez Müessese Müdürü Lojmanı (müdür evi), Ereğli
Kömürleri İşletmesi (EKİ) temalı ikinci bir müze olarak
Karaelmas Maden Şehitleri Müzesine dönüştürülmüş
durumda. Üzülmez Lavvarı binası ve eski Üzülmez
Atölye binası ile Derebaca alanına işlev kazandırılması
ve toplumsal hayatın bir parçası haline getirilmesi amacıyla
2016 yılında başlayan çalışmaların 2023 sonunda
tamamlanması planlanıyor.
World Energy and Climate Statistics dünyada en çok
kömür üreten ülkeler listesini yayınladı. Listede Çin
ilk sırada yer alırken onu Hindistan ve Endonezya
izliyor. Türkiye ise Polonya’nın ardından 11. sırada yer alıyor.
Karaelmas Maden Şehitleri
Müzesi
Karaelmas Maden Şehitleri Müzesi 30 Aralık 2020 tarihinde
açıldı. 1930’lu yıllardaki Üzülmez çocuk bahçesinden
Üzülmez Bölge Müdürü Lojmanına mekânsal
dönüşüm Ereğli Kömürleri İşletmesi’nin kuruluşundan,
TTK’ye uzanan tarihi yansıtıyor. Bu dönüşüm, Zonguldak
tarihi ile de bütünleşiyor. Cumhuriyetten sonra kömüre,
demire ve elektriğe yapılan yatırımlara yer verilen
Karaelmas Maden Şehitleri Müzesi’nde ziyaretçiler
“Kömüre Giden Demiryolu” yolculuğuna çıkıyorlar.
Üzülmez Kültür Vadisinin yarattığı heyecanla Cumhuriyetin
anıt kurumları Karaelmas Maden Şehitleri Müzesinde
tarih kültüre dönüşüyor ve Zonguldak unsurları,
değerleri, sitleriyle bütünleşiyor.
Dünya kömür üretiminde
Türkiye 11. sırada
Sıralamaya göre dünyada en çok kömür üreten
ülkeler şöyle:
ÜLKELER
Milyon ton
1. Çin 4.430
2. Hindistan 937
3. Endonezya 690
4. ABD 540
5. Avustralya 459
6. Rusya 440
7. Güney Afrika 225
8. Almanya 131
9. Kazakistan 109
10. Polonya 107
11. Türkiye 96
12. Kolombiya 54
Yurt Madenciliği Geliştirme Vakfı
(YMGV) Başkan Yardımcısı ve
TÜMAD Madencilik Sanayi ve
Ticaret A.Ş. Genel Müdürü Hasan
Yücel, Business News dergisine
açıklamalarda bulundu.
Türkiye’de altın üretimini artırarak kendi ihtiyacını
karşılayacak seviyelere ulaşmanın mümkün
olduğunu söyleyen Yücel, küresel çapta
yaşanan sıkıntıların yanı sıra ülkemize özgü sorun ve
engellerin de yeni işletmelerin açılmasına, mevcut işletmelerde
kapasite artırımına mani olduğunu belirtti.
Bunun sadece altın madencilerinin değil genel olarak
sektörün sorunu olduğunu vurgulayan Yücel, “Bugün
Türkiye’de madencilik alanında üretim yapmanız için
yaklaşık olarak 92 yasa, 87 yönetmelik, 16 uluslararası
sözleşme, 8 tüzük maddeleri gereğince 8 bakanlık ile
24 değişik kurumdan izin almanız gerekiyor. Bunların
tümünü almadan kazma dahi vuramıyorsunuz. Halbuki,
Orta Vadeli Programda (OVP) da vurgulandığı gibi
maden arama faaliyetleri ‘kamu yararına’ faaliyettir.
Bu nedenle teşvik edilmelidir. Tüm dünyada, madencilik
faaliyetleri için ödenen mülkiyet izin bedelleri,
toplam proje yatırımın %2’sini bulmazken ülkemizde
orman arazilerinde bu oran %40’ları aşıyor. Bırakın
yeni projeyi yıllardır devam eden projenin kapasite
artışı için yaptığınız başvurularınıza ilgili kurum ve
kuruluşlardan yanıt bile alamayabiliyorsunuz. Bu tablo
ister istemez yatırımcıyı ürkütüyor, korkutuyor. Madencinin
bekleyecek, direnecek, üretimi yapacak barutu
kalmadı. Yer altı kaynaklarımızdan ne kadar katma
değeri yüksek uç ürünler elde edersek ekonomik olarak
o kadar büyürüz, o kadar kalkınırız. Madenden dolayı
yurt dışına ödediğimiz milyarlarca dolarlık cari açıktan
kurtuluruz. Kısaca, ülke olarak sürdürülebilir bir kalkınmayı
ancak sürdürülebilir madencilikle sağlayabiliriz.”
dedi.
Yer altı kaynakları
yönünden
dünyadaki sayılı
ülkeler arasında
yer aldığımızı
vurgulayan Yücel
şunları söyledi:
“Biz ülke
olarak bir karar
vermeliyiz. Bugün
olduğu gibi bu zengin yer altı kaynaklarımızın fakir
bekçisi olarak mı kalacağız, yoksa onları üretime katarak,
onlardan uç ürünler elde ederek, dünyanın sayılı zenginleri
arasına mı gireceğiz. Alışılagelmiş yaklaşım, politika
ve bakış açısıyla madencilik sektörüne artık bakamayız.
Yeraltı politikası olmayan hiçbir ülkenin geleceği yoktur.
Yeraltı politikası dönemsel olarak bakılacak bir alan
değildir. Kısa, orta ve uzun vadeli olarak planlanması ve
yönetilmesi gereken stratejik bir alandır. Bu işin çözümü
vergileri arttırmak, izin prosedürlerini zorlaştırmak, kimi
kısıtlamalar getirmek değil,; aksine üretimi teşvik ederek,
vergileri düşürüp, paralelinde teknolojiyi kullanarak
ülkedeki ürün çeşitliliğini sağlamaktır.”
Doğa için de madencilik
Gelişen teknolojiler sayesinde madenciliğin çevreye
zararının minimuma indirilebileceğini vurgulayan
Hasan Yücel, “Şimdilerde uzay madenciliği
dünyada tartışılırken, ülke olarak tespit ettiğimiz,
yerini, miktarını bildiğimiz yer altı kaynaklarımızı
çıkarıp çıkarmamayı tartışıyoruz. Bugün küresel
ısınmayı önleyecek, dünyamızı koruyacak, yeni
nesil malzeme, teçhizat, cihaz ve taşıtlar için bütün
dünyada hummalı bir yarış var. ‘Sıfır karbon’
üreten teknolojileri, rüzgâr tribünlerini, güneş santrallerini,
yüzde 100 elektrikle çalışan araba ve diğer
cihazları ancak gerekli madenler, nadir metal ve mineraller
sayesinde üretebiliriz,” şeklinde konuştu.
28 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 29
TÜRKİYE’DEN HABERLER
Eskişehir’de
Bor Çalıştayı yapıldı
Kil Bilimleri Derneği tarafından
Eskişehir Teknik Üniversitesi’nde
6-9 Eylül tarihlerinde düzenlenen
19. Ulusal Kil Sempozyumu’nun
3’üncü gününde Eskişehir Bor
Platformu tarafından
Bor Çalıştayı düzenlendi.
10. MINEX Fuarı İzmir’de yapıldı
İZFAŞ ve TMMOB Maden Mühendisleri Odası
işbirliğiyle, iki yılda bir gerçekleştirilen MINEX
Madencilik, Doğal Kaynaklar ve Teknolojileri
Fuarının 10.’su 13-16 Eylül tarihlerinde İzmir’de gerçekleştirildi.
İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç
Soyer ve TMMOB Maden Mühendisleri Odası Başkanı
Ayhan Yüksel’in de katılımıyla açılan MINEX fuarı
sektörü fuarizmir’de bir araya getirdi. Fuarla eş zamanlı
olarak, TMMOB Maden Mühendisleri Odası İzmir
Şubesi tarafından organize edilen 9. Uluslararası Maden
Makineleri ve Teknolojileri Kongresi de aralarında
Prof. Dr. Celal Şengör’ün de olduğu birbirinden değerli
konuşmacıları ağırladı. Fuarı 40 ülkeden bin 742’si yabancı,
55 şehirden 14 bin 392’si yerli, toplam 16 bin
134 kişi ziyaret etti.
Madencilik faaliyetlerinin çevre ve insanı önceleyen,
yöre halkına saygı duyan bir anlayışla yapılması gerektiğini
aktaran Yılmaz, madenciliğe yönelik yanlış algıların
değiştirilmesi için daha fazla bilgilendirme yapmaları
gerektiğinin altını çizdi.
Madencilik ve Medeniyet
ESGİAD öncülüğünde kurulan Eskişehir
Bor Platformu’nun paydaşı ve sponsoru
olduğu, 19. Ulusal Kil Sempozyumu’ndaki
Bor Çalıştayı’nda, Eskişehir Bor Platformu
adına Sempozyum Koordinatörü Ahmet Can Sucuoğlu
ve Platform Sözcüsü Umut Rallas açılış
konuşmalarını yaptılar. Bor üzerine yıllardır çalışmalar
yürüten akademisyenlerin katıldığı çalıştayda,
Prof. Dr. Selahattin Kadir ve Dr. Öğr. Üyesi Zafer
Dikmen moderatörlüğündeki ilk oturumda Prof Dr. Nuran
Ay “Bor ve Bor Bileşiklerinin Kullanım Alanları”,
Prof. Dr. Abdülkerim Yörükoğlu “Dünyada ve Türkiye’de
Bor Arge Faaliyetleri ve TENMAK-BOREN” konulu
sunumlarını yaptılar. Borun kullanım alanlarının da
ele alındığı çalıştayda “Bor ve Bor Atıklarının Yapı Sektöründe
Kullanılabilirliği ve Proses/Ürün Özelliklerine
Etkileri” başlıklı sunumu Prof. Dr. Taner Kavas, “Enerji
Depolamada Metal Borürler” başlıklı sunumları da Prof.
Dr. Hasan Göçmez yaptılar.
ESGİAD Yönetim Kurulu Başkanı Ulaş Entok, çalıştayın
ardından yaptığı açıklamada şunları söyledi: “Eskişehir
Genç İş Adamları Derneği olarak kurulmasına öncülük
ettiğimiz Eskişehir Bor Platformu’nun, 19. Ulusal
Kil Sempozyumu’nda yer alması nedeniyle çok mutluyuz.
‘Bu Şehre Vefa Borcumuz Var’ diyerek yola çıktığımız
Eskişehir Bor Platformu, şehrimize katma değer
sağlayacak her konuda proaktif olarak yer alacaktır. Su-
numlarıyla çalıştaya katkı sağlayan tüm hocalarımıza teşekkür
ederiz. Ayrıca bu çalıştayın düzenlenmesinde ve
desteklenmesinde emeği geçen, maddi ve manevi destek
olan tüm ESGİAD ve Eskişehir Bor Platformu üyelerimize
de teşekkür ederim.”
Eskişehir Bor Platformu Sözcüsü Umut Rallas ise çalıştayın
ardından şu açıklamalarda bulundu: “Eskişehir Bor
Platformu olarak ESGİAD önderliğinde akademi-sanayi-kamuoyu
üçgeninde kolaylaştırıcı bir platform olma
amacıyla yola çıktık. Bugün de bu amacımızın en önemli
taraflarından biri olan akademide, 19. Ulusal Kil Sempozyumu’nda
yer almanın mutluluğunu yaşıyoruz. Akademik
çalışmaların sanayide son ürün olarak üretilmesi
ve şehrimize, ülkemize katma değer oluşturması adına
çalışmalarımızı yürütüyoruz.”
(Kaynak: Eskişehir Haber Ajansı)
Cari açığın ilacı madencilik
Fuarda, sektörü temsil eden 18 birlik ve derneğin oluşturduğu
Maden Platformu’nun sözcüsü ve Altın Madencileri
Derneği Başkanı Mehmet Yılmaz, gazetecilere
yaptığı açıklamada, sektör olarak önce insan ve
çevre anlayışıyla çalıştıklarını ve hedeflerinin ülkeye,
insana ve doğaya kazandıran ‘kalkınmacı madencilik’
olduğunu belirtti. Yılmaz, küresel madencilik piyasasının
2025 yılında 2,4 trilyon dolarlık büyüklüğe ulaşmasının
beklendiğini, Türkiye’nin de büyük bir maden
potansiyeline sahip olduğunu aktardı. Yılmaz, şöyle
konuştu: “Maalesef cari açık içerisinde yaklaşık 100
milyar dolarlık miktarın doğal gaz, petrol ve maden
ürünlerinden oluştuğunu görüyoruz.
Sektörün bileşenleri olarak cari açığın kapatılmasında
çok ciddi bir rol alabiliriz. Altını hariç tuttuğumuzda
sadece madencilikten kaynaklanan cari açık yaklaşık 30
milyar dolar civarında. Buna 25-30 milyar dolarlık altını
eklediğimizde 60 milyar dolardan bahsediyoruz. Türkiye’de
2,5 milyar dolarlık altın üretiliyor. Altın üretimini
çok rahat 5-6 milyar dolarlara çıkarabilme potansiyelimiz
var. Yapılan bir modelleme çalışmasına göre Türkiye’nin
altın potansiyeli yaklaşık 6 bin 500 ton. Bunun
1500 tonunu bulduk ve işletiyoruz. 5 bin ton bulunmayı
bekliyor. Bu da 275 milyar dolar demektir.”
MINEX Fuarı ile eş zamanlı olarak Maden Mühendisleri
Odası İzmir Şubesi tarafından düzenlenen
IMMAT 9. Uluslararası Maden Makinaları ve Teknolojileri
Kongresinin “Madencilik ve Medeniyet”
konulu açılış oturumunda Jeolog ve Bilim İnsanı
Prof. Dr. Celal Şengör söz aldı. Prof. Şengör, madenciliğin
medeniyetin temeli olduğunu belirterek,
“Madenciliğin de temeli, jeoloji ve münakaledir.
Jeolojinin de temeli her ölçekte kaliteli jeolojik haritalardır.
Bir ülkenin temel jeolojik haritaları kaliteli
bir şekilde yapılıp bitirilmedikten sonra orada
kaliteli madencilik olmaz. Maden münakalesinin
temeli de iyi ve sık bir demiryolu ve denizyolu ağıdır.
Kaliteli madenciliğin olmadığı yerde de medeniyet
olmaz” dedi.
“Bugün dahi ülkemizde sistematik olarak kaliteli
jeolojik haritalar üretilememektedir” diyen Celal
Şengör, “Türkiye’de İTÜ İhsan Ketin ekolü dışında
dünyada ses getiren tek bir jeoloji bölümü
yoktur. Akılsız ve görgüsüz, bilgisiz müdahaleler
sürdükçe olması da mümkün değildir. Madenci
kardeşlerimiz, lütfen uyanalım. Bu ülkemiz için bir
hayat memat meselesidir” diye konuştu.
30 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 31
TURKISH
HIGH QUALITY IRON, CHROMIUM&COPPER
ORE AND CONCENTRATES
45 yıldır güvenle...
Production and Export
Since 1940
• Metallurgical Lumpy Chromium Ores
• Metallurgical Chromium Concentrates
• Refractory Lumpy Chromium Ores
• Refractory Chromium Concentrates
• Chrome Refractory Ladle & Foundry Sand
• Iron Ore Concentrate
• Ultra Fine Magnetite Powder (for coal washing process)
• Copper Concentrate
Head Office
Ataç 1 Sok. 35/6
Yenişehir 06420 ANKARA,TURKEY
Tel : (0312) 430 28 80
Fax : (0312) 433 90 47
e-mail : bilfer@superonline.com
DOĞRU VE KARŞI AKIMLI DÖNER KURUTUCU
MF-T1 Tek Yönlü / MF-T2 İki Yönlü / MF-T3 Üç Yönlü
DÖNER SOĞUTUCU
MF-IKT Direkt / MF-KKT Endirekt
MADEN VE MİNERAL İŞLEME ÇÖZÜMLERİ
info@metalformltd.com
www.metalformltd.com
MAKALE
Başlık: Altın ve Gümüş Prosesinde Sıyırma ve Elektroliz Optimizasyonu
ma veriminin yüksek olabilmesi için sıyırma kolonuna
odaklı bir proses olduğundan, sıyırma ne kadar giren yüksüz solüsyon sıcaklığının maksimum seviyede
Göksel Kaygısız Şendur
Altın ve gümüş üretiminde
etkili olursa çözeltiden metalin kazanımı da o derece
etkili olacaktır. Dolayısıyla absorpsiyon devrinde
tortu birikmesi büyük ölçüde önlenmiş ve sıyırma
olması gerekmektedir. Sıcaklık saatlerinin probları üze-
Maden Yüksek Mühendisi
*Sorumlu Yazar: gokselkaygisizsendur@gmail.com
resindeki metal kazanımı, aktif karbondan altının için optimum sıcaklık belirlenmiştir.
sıyırma ve elektroliz
ve gümüşün geri kazanımı için esas teşkil etmektedir
(Drozd, 2008). Sıyırma işlemlerinde elektroliz caklık optimize edilmiş ve sıcaklık için optimum aralık
Sıyırma solüsyonunun konsantrasyonu için öncelikle sı-
**** Özet
hücrelerinin voltajı altın ve gümüş metali için 2,2 belirlenmiştir. Akabinde sıyırma solüsyonunun konsantrasyonu
ayarlanmıştır.
proseslerinin Türkiye’de özel bir firmaya optimizasyonu
ait Altın ve Gümüş Tesisinin devreye alınmasından itibaren Au-Ag
ile 2,4 V arasında olmalıdır. Bunun üzerindeki voltaj
değerlerinde cevherdeki diğer metaller de katot Sıcaklık ve kimyasal konsantrasyonları optimize edil-
verimliliğini artırmak ve Başlık: işletme Altın maliyetini ve Gümüş Prosesinde düşürmek Sıyırma amacıyla, ve Elektroliz sıyırma Optimizasyonu ve elektroliz ünitesinde proses
optimizasyon çalışmaları yürütülmüştür. Göksel Kaygısız Şendur
plakalarına tutunarak, dökümde kirliliğe neden olmaktadır
(Urbanic, Jula, Faulkner, 1985).
tirilerek, altın ve gümüş kazanım değerleri irdelenmiştir.
dikten sonra, düşük voltajda elektroliz işlemi gerçekleş-
Sıyırma ve elektroliz devam ederken ısı eşanjöründen, Maden Yüksek Mühendisi sıyırma kolonundan ve elektroliz hücrelerinden
Göksel Kaygısız Şendur
saatlik olarak alınan yüksüz ve yüklü *Sorumlu solüsyon Yazar: gokselkaygisizsendur@gmail.com
numunelerinin, Au ve Ag analizleri tamamlanmış ve
Hücrelerdeki plakalarda okunan voltaj değeri 2,2-2,4 V
Yüksek Maden Mühendisi
sonuçları kayıt altın alınmıştır. Aynı şekilde sıyırma öncesi ve sonrası yüklü ve yüksüz karbon
Resim 1 Sıyırma Kolonu
Resim 2 Yüksüz Sıyırma Solüsyon arasında Tankı ölçülmekteydi. Yapılan bu çalışmada, elektroliz
numuneleri **** alınarak Özet Au ve Ag analizi için laboratuvara teslim edilmiş, sonuçları analizi tamamlanan
Karbona altının ve gümüşün yüklenmesi denge odaklı bir proses olduğundan, hücresi sıyırma redresör ne kadar voltajı etkili 2,0 V’a düşürülmüş olup, hücrelerin
voltaj değerleri sıyırma süresi bo-
solüsyon sonuçları Türkiye’de ile özel birlikte firmaya değerlendirilmiştir.
ait Altın ve Gümüş Tesisinin devreye alınmasından itibaren Au-Ag
olursa çözeltiden Ölçme metalin ve kazanımı iyileştirme da o derece etkili olacaktır. Dolayısıyla absorpsiyon devresindeki
verimliliğini artırmak ve işletme maliyetini düşürmek amacıyla, sıyırma ve elektroliz ünitesinde proses
metal kazanımı, aktif karbondan altının ve gümüşün geri kazanımı için esas teşkil etmektedir. (Michael
Sıyırma süresi, optimizasyon solüsyonun çalışmaları akış yürütülmüştür. miktarı, kostik ve siyanür konsantrasyonları, sıyırma kolonuna giren
Drozd, Annual Canadian Mineral Processors Conference, 2008).
solüsyonun Amaç: Bu çalışma altın ve gümüş madenlerinde
yer alan sıyırma ünitesi verimliliğinin
Sıyırma sıcaklığı, ve elektroliz elektroliz devam hücrelerinde ederken ısı eşanjöründen, anot-katot sıyırma plakaları kolonundan arasındaki ve elektroliz mesafe, hücrelerinden elektroliz voltaj
Özet
Giriş
Sıyırma işlemlerinde elektroliz hücrelerinin voltajı altın ve gümüş metali için 2,2 ile 2,4 arasında
değeri ve ısıtıcıların saatlik olarak temizlenme alınan yüksüz sıklığı ve yüklü gibi solüsyon parametreler numunelerinin, ayrı ayrı Au ve incelenmiştir. Ag analizleri tamamlanmış Yapılan araştırma ve ve
olmalıdır. Bunun üzerindeki voltaj değerlerinde cevherdeki diğer metaller de katot plakalarına
iyileştirmelerin sonuçları sonucunda, kayıt altın sıyırma alınmıştır. prosesi Aynı şekilde için çalışma sıyırma öncesi süresi ve yaklaşık sonrası %33 yüklü oranında ve yüksüz azaltılmış karbon olup,
arttırılmasına yöneliktir. Aktif karbona yüklenen
altın ve gümüşün verimli bir şekilde
tutunarak, dökümde kirliliğe neden olmaktadır (Urbanic, J.E., Jula, R.J., Faulkner, W.D., 1985).
numuneleri alınarak Au ve Ag analizi
Türkiye’de özel bir firmaya ait Altın Gümüş Üretimi Altın
için
ve
laboratuvara
gümüşün
teslim
karbondan
edilmiş, sonuçları
solüsyona
analizi tamamlanan
sıyırma verimliliği %3 oranında artış göstermiştir.
geçme
solüsyon sonuçları ile birlikte değerlendirilmiştir.
***** Ölçme
Tesisinin devreye alınmasından itibaren Au-Ag verimliliğini
artırmak ve işletme maliyetini düşürmek amacıyla, lanılarak gerçekleştirilmektedir. Altın ve gümüşün
Amaç: Bu yürütüldüğü çalışma altın tüm ve gümüş noktalarda madenlerinde optimizasyon yer alan sıyırma ünitesi verimliliğinin arttırılmasına
aşaması başlıca AARL ve ZADRA metodları kul-
geri
ve
kazanımı
iyileştirme
amacıyla, sıyırma işleminin
Anahtar Kelimeler: Sıyırma süresi, Sıyırma, solüsyonun Elektroliz, akış miktarı, Au-Ag, kostik Verimlilik ve siyanür konsantrasyonları, sıyırma kolonuna giren
solüsyonun sıcaklığı, elektroliz hücrelerinde anot-katot plakaları arasındaki mesafe, elektroliz voltaj
sıyırma ve elektroliz ünitesinde proses optimizasyon çalışmaları
yürütülmüştür.
sıcaklık olup, iyonik güç ikinci sırada yer almaklemi
yürütüldüğü yapılmış tüm ve noktalarda birden fazla optimizasyon parametre çalışmaları in-
kapsamında bir dizi sıyırma işlemi
eldesinde reaksiyon hızını arttıran ana parametre
yöneliktir. çalışmaları Aktif karbona kapsamında yüklenen altın bir ve dizi gümüşün sıyırma verimli iş-
bir şekilde geri kazanımı amacıyla, sıyırma
değeri ve ısıtıcıların temizlenme sıklığı gibi parametreler ayrı ayrı incelenmiştir. Yapılan araştırma ve
işleminin
**** Giriş iyileştirmelerin sonucunda, sıyırma prosesi için çalışma süresi yaklaşık %33 oranında azaltılmış olup,
yapılmış ve birden fazla parametre incelenmiştir.
Sıyırma ve elektroliz işlemleri devam sıyırma ederken verimliliği ısı eşanjöründen,
sıyırma kolonundan ve elektroliz hücrelerinden siyanür (%0,1-0,5) ve kostik (%1-3) içeren çözelti
Saha Çalışmaları: Saha Çalışmaları: İlk incelemede İlk ısıtıcı incelemede rezistansları Fotoğ-
arasında tortu birikmesi nedeniyle rezistansların
%3 oranında artış tadır göstermiştir. (1). Sıyırma (Şekil 1&2), genellikle sodyum
celenmiştir.
Altın ve gümüşün karbondan solüsyona geçme aşaması başlıca AARL ve ZADRA metodları kullanılarak
Anahtar Kelimeler: Sıyırma, Elektroliz, Au-Ag, Verimlilik
gerçekleştirilebilmektedir. Altın ve gümüşün eldesinde reaksiyon hızını arttıran ana parametre sıcaklık
bulunduğu ısıtma ünitesinden solüsyon geçişinin dizayn kriterlerinde belirlenen değerde
saatlik olarak alınan yüksüz ve yüklü solüsyon numunelerinin,
Au ve Ag analizleri tamamlanmış ve sonuçları kayıt 1992). Bunların yanı sıra, enerji tüketimini mini-
tortu birikmesi nedeniyle rezistansların bu-
içinde gerçekleştirilmektedir (Monette & Fuller,
raf 3’te görülen ısıtıcı rezistansları arasında
Grafik olmadığı 1 Sıyırma ve Süresi ve Sıcaklık
olup, iyonik güç ikinci sırada yer almaktadır. (1) Sıyırma, genellikle sodyum siyanür (%0,1 – 0,5) ve kostik
ısıtıcılarda aşırı ısınma olduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle Şekil gerçek 1. Sıyırma sıcaklık istenilen Süresi ve değere Sıcaklık
Grafik 1'de basınçlı sıyırma kolonuna giren solüsyonun sıcaklığının artmasıyla sıyırma süresinin kısaldığı
(%1 – 3) içeren **** Giriş çözelti içinde gerçekleştirilmektedir. (J.C. Monette, E.J. Fuller, 1992).
yükseltilememiş ve ısıtıcılar çıkartılarak rezistansların arası görülmektedir. temizlendikten Öncelikle sonra bu parametre tekrar optimize monte edilerek sıyırma süresinin kısaltılmasına yönelik
altına alınmıştır. Aynı şekilde sıyırma öncesi ve sonrası mum seviyeye indirmek, elüsyon prosesinin işletme
gümüşün minimum ve eldesinde operasyon seviyeye reaksiyon indirmek, maliyetlerini hızını arttıran elüsyon ana azaltmak parametre prosesinin için, sıcaklık işletme ve
lunduğu ısıtma ünitesinden solüsyon geçişinin
dizayn kriterlerinde belirlenen değerde olmadığı ve ma süresi kısaltılmıştır.
Altın ve gümüşün karbondan solüsyona geçme aşaması başlıca AARL ve ZADRA metodları kullanılarak
edilmiştir.
çalışmalar yapılmış ve sıyırma süresi kısaltılmıştır.
yüklü ve yüksüz karbon numuneleri Bunların yanı gerçekleştirilebilmektedir. alınarak sıra, Au enerji ve Ag tüketimini Altın ve Sıyırma işlemine başlamadan önce, her bir sıyırma için, yüksüz sıyırma solüsyon tankında 12000ppm
analizi için laboratuvara teslim operasyon edilmiş, olup, maliyetlerini sonuçları iyonik güç ikinci analizi azaltmak sırada yer için, almaktadır. Zadra elüsyon (1) Sıyırma, prosesinin genellikle sodyum proses siyanür parametrelerinin (%0,1 – 0,5) ve kostik etkisi üzerine
siyanür ve %2-3 kostik çözeltisi hazırlanmaktaydı. Optimizasyon çalışmalarının başında, sıyırma
yunca takip edilmiştir.
tamamlanan solüsyon sonuçları araştırmalar ile birlikte
(%1 yürütülmektedir. – 3)
değerlendirilmiştir.
olacaktır (Van Bunların Deventer yanı sıra, et al., enerji 2003). tüketimini sonucu minimum olarak, seviyeye Zadra indirmek, elüsyon elüsyon prosesinin prosesinin verimlili-
işletme ve
yönelik çalışmalar başlatılmış olup, sıyırma süresince siyanür konsantrasyonu 1000 ppm'in altına
içeren çözelti içinde Bunun gerçekleştirilmektedir. etkisi sonucu üzerine olarak, araştırmalar (J.C. Zadra Monette, elüsyon E.J. yürütülmektedir. Fuller, prosesinin 1992).
boyunca siyanür konsantrasyonu 1000 ppm'in altına düşürülmemiştir. Bu durum, siyanür tüketiminin
Bunun verimliliği artmış
artmasına neden olmuştur. Sıcaklık optimizasyonunun
Sıyırma
ardından
ünitesinin
siyanür
optimizasyonunda
tüketiminin belirlenmesine
operasyon maliyetlerini azaltmak öncelikle sıcaklık ile ilgili çalışmalar
Sıyırma süresi, solüsyonun akış miktarı, kostik ve siyanür ği
için,
artmış
Zadra
olacaktır
elüsyon prosesinin
(Van
proses
Deventer
parametrelerinin al., 2003).
etkisi üzerine
düştüğünde, yüksüz solüsyon tankına siyanür ilavesi yapılmamıştır. Böylece sıyırma prosesindeki
araştırmalar yürütülmektedir. Bunun sonucu olarak, Zadra elüsyon prosesinin verimliliği artmış
siyanür tüketimi azaltılmıştır. Bu durum, metalin yapılmış, kazanım bu verimliliğine çalışmalara olumsuz yönde ilişkin etkilememiştir. grafik
konsantrasyonları, sıyırma kolonuna giren solüsyonun Karbona altının ve gümüşün yüklenmesi denge
olacaktır (Van Deventer et al., 2003).
Sıcaklık ve kimyasal tüketimi optimize edildikten aşağıda sonra, Şekil düşük voltajlı 1’de elektroliz sunulmuştur. gerçekleştirilerek altın
sıcaklığı, elektroliz hücrelerinde anot-katot
plakaları arasındaki mesafe, elektroliz
arasında ölçülmüştür. Bu çalışmada elektroliz hücresi düzeltici gerilimi 4,0 V’dan 2,0 V'a kadar
ve gümüş kazanımının etkileri araştırılmıştır. Hücrelerdeki plakalardan okunan voltaj değeri 2,2-2,4 V
Şekil 1’de basınçlı sıyırma kolonuna giren
solüsyonun gerilim değerleri sıcaklığının takip edilmiştir. artmasıyla
Elektroliz hücre
düşürülerek sıyırma süresi boyunca hücrelerin
voltaj değeri ve ısıtıcıların temizlenme
voltajının düşürülmesinin sıyırma süresine sıyırma veya metal kazanım süresinin verimliliğine kısaldığı olumsuz görülmektedir.
Öncelikle bu parametre optimize
bir etkisi olduğu
sıklığı gibi parametreler ayrı ayrı incelenmiştir.
Yapılan araştırma ve iyileştir-
Fotoğraf 3. Isıtıcı Rezistansları
Resim 3 Isıtıcı Rezistansları cevheri için elektroliz hücresi voltajının 2,2 ile 2,4 V arasında olması gerektiğini göstermektedir.
ve boş karbon sonuçlarının metal içeriğinin yüksek olduğu görülmüştür.. Bu da bize, altın ve gümüş
edilerek sıyırma süresinin kısaltılmasına
yönelik çalışmalar yapılmış ve sıyırmelerin
sonucunda, sıyırma prosesi için
Limit sıcaklıkların ve gerçek sıcaklıkların aynı değerleri göstermesi sağlanmıştır. Yapılan çalışmalara
çalışma süresi yaklaşık %33 oranında
göre, sıyırma veriminin yüksek olabilmesi için sıyırma kolonuna giren yüksüz solüsyon sıcaklığının
azaltılmış olup, sıyırma verimliliği %3
maksimum seviyede olması gerekmektedir. Sıcaklık saatlerinin probları üzerinde tortu birikmesi büyük
ısıtıcılarda aşırı ısınma olduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle
gerçek sıcaklık istenilen değere yükseltilememiş yüksüz sıyırma solüsyon tankında 12000 ppm siyanür ve
Sıyırma işlemine başlamadan önce, her bir sıyırma için,
oranında artış göstermiştir.
ölçüde önlenmiş ve sıyırma için optimum sıcaklık belirlenmiştir.
Sıyırma solüsyonunun konsantrasyonu için öncelikle sıcaklık optimize edilmiş ve sıcaklık için optimum
ve ısıtıcılar çıkartılarak rezistansların arası temizlendikten
sonra tekrar monte edilmiştir.
çalışmalarının başında, sıyırma boyunca siyanür kon-
%2-3 kostik çözeltisi hazırlanmaktaydı. Optimizasyon
Anahtar Kelimeler: Sıyırma, Elektroliz,
aralık belirlenmiştir. Akabinde sıyırma solüsyonunun konsantrasyonu ayarlanmıştır.
Au-Ag Üretimi, Proses Optimizasyonu, Verimlilik
Fotoğraf 2. Yüksüz Sıyırma Solüsyon Tankı
gerçekleştirilerek, göstermesi altın sağlanmıştır. ve gümüş kazanım Yapılan değerleri çalışmalara irdelenmiştir. göre, sıyır-
Hücrelerdeki durum, plakalarda siyanür okunan tüketiminin artmasına neden olmuştur.
Fotoğraf 1. Sıyırma Kolonu
Sıcaklık ve Limit kimyasal sıcaklıkların konsantrasyonları ve gerçek optimize sıcaklıkların edildikten aynı sonra, değerleri düşük voltajda santrasyonu elektroliz 1000 işlemi ppm’in altına düşürülememiştir. Bu
voltaj değeri 2.2-2.4 V arasında ölçülmekteydi. Yapılan bu çalışmada, Grafik 2: Au elektroliz Verimlilik ve hücresi Elektroliz Voltajı redresör voltajı Grafik 3: Ag Verimlilik ve Elektroliz Voltajı
2.0 V’a düşürülmüş olup, hücrelerin voltaj değerleri sıyırma süresi boyunca takip edilmiştir.
34 SEKTÖRMADEN Sıyırma ünitesinin optimizasyonunda öncelikle sıcaklık ile ilgili çalışmalar yapılmış, bu çalışmalara ilişkin SEKTÖRMADEN 35
grafik aşağıda Grafik 1’de sunulmuştur.
görülmektedir. Öncelikle Öncelikle bu bu parametre parametre optimize optimize edilerek edilerek sıyırma sıyırma süresinin süresinin kısaltılmasına yönelik yönelik
çalışmalar çalışmalar yapılmış yapılmış ve sıyırma ve sıyırma süresi süresi kısaltılmıştır.
MAKALE
Sıyırma Sıyırma işlemine işlemine başlamadan önce, önce, her her bir bir sıyırma sıyırma için, için, yüksüz yüksüz sıyırma sıyırma solüsyon solüsyon tankında tankında 12000ppm 12000ppm
siyanür siyanür ve ve %2-3 %2-3 kostik kostik çözeltisi çözeltisi hazırlanmaktaydı. Optimizasyon çalışmalarının başında, başında, sıyırma sıyırma
Sıcaklık optimizasyonunun ardından siyanür tüketiminin
belirlenmesine siyanür siyanür konsantrasyonu yönelik çalışmalar 1000 başlatılmış 1000 ppm'in ppm'in olup, altına altına düşürülmemiştir. bir etkisi olduğu ve Bu boş Bu durum, karbon durum, sonuçlarının siyanür siyanür tüketiminin metal tüketiminin içe-
ma süresine veya metal kazanım verimliliğine olumsuz
boyunca boyunca
artmasına artmasına sıyırma süresince neden neden olmuştur. siyanür olmuştur. konsantrasyonu Sıcaklık Sıcaklık optimizasyonunun 1000 ppm’in riğinin ardından ardından yüksek siyanür olduğu siyanür görülmüştür. tüketiminin tüketiminin Bu belirlenmesine
da bize, altın ve
yönelik yönelik altına çalışmalar düştüğünde, çalışmalar başlatılmış yüksüz başlatılmış solüsyon olup, olup, tankına sıyırma sıyırma siyanür süresince ilavesi
yapılmamıştır. Böylece sıyırma prosesindeki siya-
2,4 V arasında olması gerektiğini göstermektedir.
süresince gümüş siyanür siyanür üretimi konsantrasyonu için elektroliz hücresi 1000 1000 voltajının ppm'in ppm'in 2,2 altına ile altına
düştüğünde, yüksüz yüksüz solüsyon solüsyon tankına tankına siyanür siyanür ilavesi ilavesi yapılmamıştır. Böylece Böylece sıyırma sıyırma prosesindeki
nür tüketimi azaltılmıştır. Bu durum, metalin kazanım
siyanür siyanür verimliliğine tüketimi tüketimi olumsuz azaltılmıştır. yönde etkilememiştir. Bu durum, Bu durum, metalin metalin kazanım kazanım Şekil verimliliğine 2 3’de gerilim olumsuz olumsuz ile altın yönde ve yönde gümüşün etkilememiştir.
karbondan
Sıcaklık ve kimyasal tüketimi optimize edildikten sonra,
düşük voltajlı elektroliz gerçekleştirilerek altın ve gerilim değeri azaldıkça altın ve gümüşün kazanımının altın
geri kazanımı arasındaki ilişkiye bakıldığında, elektroliz
Sıcaklık Sıcaklık ve kimyasal ve kimyasal tüketimi tüketimi optimize optimize edildikten edildikten sonra, sonra, düşük düşük voltajlı voltajlı elektroliz elektroliz gerçekleştirilerek altın
ve ve gümüş gümüş kazanımının etkileri etkileri etkileri araştırılmıştır. araştırılmıştır. Hücrelerdeki
plakalardan ölçülmüştür. okunan Bu voltaj Bu çalışmada değeri çalışmada 2,2-2,4 elektroliz V elektroliz arasında hücresi hücresi Au ve düzeltici Ag düzeltici Verimliliği gerilimi gerilimi ve Elektroliz 4,0 4,0 V’dan Voltajı V’dan 2,0 (V) 2,0 V'a arasındaki V'a kadar kadar
Hücrelerdeki da azaldığı plakalardan plakalardan görülmektedir. okunan okunan voltaj voltaj değeri değeri 2,2-2,4 2,2-2,4 V V
arasında arasında
düşürülerek ölçülmüştür.
düşürülerek sıyırma Bu çalışmada
sıyırma süresi elektroliz
süresi boyunca hücresi
boyunca hücrelerin düzeltici
hücrelerin gerilim ilişki Şekil
gerilim değerleri 4 ve 5’de
değerleri takip sunulmuştur.
takip edilmiştir. Şekillerden
edilmiştir. Elektroliz görüldüğü
üzere altın ve gümüşün karbondan geri kazanımı için
Elektroliz hücre hücre
gerilimi 4,0 V’dan 2,0 V’a kadar düşürülerek sıyırma
voltajının voltajının düşürülmesinin sıyırma sıyırma süresine süresine veya veya metal metal kazanım kazanım verimliliğine olumsuz olumsuz bir bir etkisi etkisi olduğu
süresi boyunca hücrelerin gerilim değerleri takip edilmiştir.
boş karbon Elektroliz karbon sonuçlarının hücre voltajının metal metal düşürülmesinin içeriğinin içeriğinin yüksek sıyır- yüksek olduğu 2,4 olduğu V olarak görülmüştür.. belirlenmiştir. Bu Bu da bize, da bize, altın altın ve gümüş ve gümüş
yapılan bu araştırmada optimum elektroliz voltajı 2,2 olduğu ile
ve boş ve
cevheri cevheri için için elektroliz elektroliz hücresi hücresi voltajının voltajının 2,2 2,2 ile 2,4 ile 2,4 V arasında V arasında olması olması gerektiğini gerektiğini göstermektedir.
Grafik Grafik 2: Grafik Au 2: Verimlilik Au 2 Verimlilik ve 3'te ve gerilim Elektroliz ve Elektroliz ile altın Voltajı Voltajı ve gümüşün karbondan Grafik Grafik 3: geri Ag 3: Verimlilik Ag kazanımı Verimlilik ve arasındaki Elektroliz ve Elektroliz ilişkiye Voltajı Voltajı bakıldığında,
Şekil 2. Au Verimlilik ve Elektroliz Voltajı Şekil 3. Ag Verimlilik ve Elektroliz Voltajı
elektroliz gerilim değeri azaldıkça altın ve gümüşün kazanımının da azaldığı görülmektedir.
Değerlendirme ve sonuçlar
Altın ve gümüş üretim prosesi aşamalarından biri
olan sıyırma işleminin optimizasyonu için, birçok
test gerçekleştirilmiştir. Parametreler tek tek ele
alınmış olup, yapılan bu optimizasyon çalışmaları
sonucunda, sıyırma ünitesinin performansını etkileyen
tüm parametrelerin (sıcaklık, akış hızı, solüsyon
konsantrasyonu, elektroliz voltajı vb.) etki
dereceleri tespit edilmiştir, sonuçlar aşağıda özetlenmiştir;
Sıyırma prosesinin süresi kısaltılmış ve
böylelikle enerji tüketimi düşürülmüştür.Ekipman
çalışma süreleri (pompa, ısıtıcılar) 24-26 saatten
14-16 saate düşürülmüştür
◊ Kimyasal tüketiminde azalma gerçekleşmiş,
sıyırma ünitesindeki tortu birikimleri büyük ölçüde
önlenmiştir.
◊ Kostik konsantrasyonunun düşürülmesiyle
birlikte çöken malzeme azaldıkça ısıtıcı ve eşanjör
temizleme süreleri de azalmıştır.
◊ Yüksüz sıyırma solüsyon konsantrasyonları
12000 ppm NaCN ve %2-3 NaOH olarak hazırlanmalıdır.
◊ Kimyasal tüketiminin azalması ile ünitede kullanılan
yedek parçaların kullanım ömrü uzamıştır.
Elektroliz hücrelerinde kullanılan, anot ve katot
plakalarının değişim sıklığı azalmıştır.
◊ Kimyasal tüketiminin azaltılması ile işletme
maliyeti düşürülmüştür. Siyanür tüketimi yaklaşık
%50 oranında azalmıştır. Kostik tüketimi yaklaşık
%40 oranında azalmıştır.
◊ Sıyırma kolonuna giren sıyırma solüsyonun sıcaklığı
135 ile 145°C arasında olmalıdır.
Referanslar
• J.C. Monette, E. J. Fuller, SME Annual Meeting
(1992) “Plant experiences with the use of
a novel chemistry to strip gold and silver from
carbon”.
• Van Deventer, J. S. J., & Liebenberg, S. P.
(2003). “The role of cyanide in the multicomponent
elution of cyanide complexes from
activated carbon. The European Journal of
Mineral Processing and Environmental Protection”,
3(3), 1303-1868.
• Michael Drozd, Annual Canadian Mineral
Processors Conference, (2008) “Activated
carbon’s use in gold adsorption and recovery”,
491-493.
• Urbanic, J.E., Jula, R.J., Faulkner, W.D., 1985.
Regeneration of activated carbon used for recovery
of gold. Miner. Metall. Process., November,
193 – 198.
ymgv@ymgv.org.tr
Tel: 0 212 246 20 81
Grafik Şekil 4: 4. Au Optimum Elektroliz Voltajı Voltajı
Grafik Şekil 5: Ag Optimum 5. Ag Optimum Elektroliz Elektroliz Voltajı Voltajı
◊ Isıtıcıların limit sıcaklıkları ile gerçek sıcaklıkları
arasındaki farkın 10°C’yi aşması durumunda,
ısıtıcılar zarar görmeden hemen temizlik işlemine
alınmalıdır.
◊ Altın ve gümüş üretiminde, elektroliz hücreleri
plakalar arasındaki voltaj değerinin 2,2-2,4 V
arasında olması sağlanmalıdır.
Madenin ne olduğunu ve
nerelerde kullanıldığını öğretmek,
bilinçlendirmek ve kamuoyu
yaratmak amacı ile çocuklarımızın
yararlanabileceği ilkokul çağındaki
çocuklara hitabeden bir kitaptır.
Au ve Ag Verimliliği ve Elektroliz Voltajı (V) arasındaki ilişki Grafik 4 ve 5’de sunulmuştur. Grafiklerde
görüldüğü üzere Altın ve Gümüşün karbondan geri kazanımı için yapılan bu araştırmada optimum
36elektroliz SEKTÖRMADEN voltajı 2,2 ile 2,4 V olarak belirlenmiş.
SEKTÖRMADEN 37
MAKALE
İspanya, Almaden Maden Parkı
A. Vedat Oygür
Dr. Jeoloji Müh
Önceki yazımızda, hem çevrenin korunması hem de görüntü
kirliliğinin önlenmesi bakımından önemli olan eski
maden ocaklarının değerlendirilmesine ilişkin temel ilkeleri
bazı örneklerle açıklamıştık. Batı dünyasında görülen
bu örneklerde, ekonomik ya da kültürel yaşama kazandırılmış
yöreye ve çevreye uyumlu çok ilginç uygulamalar
bulunur. Bu çalışmalarda maden sahasını yeniden madencilik
öncesi durumuna getirmek değil, doğaya uygun bir
topoğrafya ve görünüm kazandırmak esastır. Yerel yönetim
ve toplum ile madencilik sonrasında bu sahanın nasıl
kullanılacağına karar verilecek görüşmeler yapılarak,
maden sahasını doğaya yeniden kazandırma ve yeniden
değerlendirme çalışmalarının kapsamı belirlenir.
Ülkemizdeki üretimin sona erdiği maden sahalarında
uygulanan başarılı doğaya yeniden kazandırma çalışmaları
sonucunda eskiden maden sahası olduğunun anlaşılamadığı
örnekleri görmek de olasıdır. Fakat bu örneklerin
neredeyse tamamında yukarıda tanıttığımız çağdaş
yaklaşımlar yerine sadece ağaçlandırma uygulaması
gerçekleştirilmiştir.
Almaden’in öyküsü
Dünyadaki yeniden değerlendirilmiş eski maden
sahalarının ve hatta yakınındaki madenci yerleşimlerinin
çoğunun, yaygın olarak, ortamın, koşulların
ve var olan malzemenin uygun olması durumunda
müzeye dönüştürüldüğü görülür. Bunlardan
birisi de İspanya’da, Madrid’in güneybatısında
ve Cordoba’nın 50 km kuzeyindeki Maden Parkı
olarak yeniden değerlendirilmiş eski cıva madeni
Almaden’dir. Madenin adı, İspanya ve Portekiz’de
egemen olan Endülüs Emevi devleti zamanından
kalma “Al Maadin” (maden, metal, mineral anlamında)
sözcüğünün dönüşmüş biçimidir. ABD’de
19’uncu yüzyıl ortasında başlayan “Altına Hücum”
devrinde, Kaliforniya, San Jose’de 1845
yılında üretime başlayan cıva madenine de “Yeni
Almaden” adı verilmiş ve ilçe bugün de aynı adı
taşımakta olup burada da bir tarihsel madencilik
parkı kurulmuştur.
Dünyadaki bilinen en eski arkeolojik cıva kullanım
kaydı Konya, Çatalhöyük’tedir (MÖ 7000 yılları).
Almaden cevherleşmesindeki cıvanın ilk kez bir
madencilik yöntemiyle çıkarılarak mineral pigmenti
olarak kullanılması, Eski Taş (Kalkolitik) çağında,
yöredeki Virgen del Castillo dağındaki mağara duvarlarının
resimlerinde olmuştur. Antik dönem tarihçilerinin
yazdıklarından, madenin MÖ 264-241
yıllarındaki ilk Kartaca Savaşları sırasında işletildiği
anlaşılmaktadır. Roma döneminde, küçük sığ
kuyu, yarma ve oluklar biçimindeki açık ocaklardan
çıkarılan cevher kırılarak ve yıkanarak saflaştırılmak
üzere Roma’ya gönderilmiştir. Bu devirde
cıva sadece “vermilyon” adıyla duvar boyası, kadın
makyaj malzemesi ve toga (ihram) renklendirmesinde
kullanılmıştır. İber Yarımadası’nın batısından
doğusuna kadar tüm orta ve güney kısmında, 756-
1031 yılları arasında egemen olan ve bizim Endülüs
Emevi devleti dediğimiz Kurtuba (Cordoba) Halifeliği
zamanında Almaden bir cıva madeni işletmesine
dönüşmüş ve cıva, ilk kez metalürjik işlemden
geçirilerek sıvı metal elde edilmiştir.
15’inci yüzyıldan itibaren, yine de Roma zamanındaki
çekiç, kama, keski, kazma ve kürek gibi aletlerin
kullanıldığı Modern Dönem başlamıştır. Derinleşmekte
olan galerilerin aydınlatılmasında Almaden
Lambası denilen içinde yağ olan metal kandillerden
yararlanılmıştır. Çıkarılan cevher yukarıya, her biri
yaklaşık 115 kg’lık büyük deri torbalar içinde kol
gücüyle çalışan vinçler ile çıkarılmıştır.
Dünyanın en eski madenlerinden birisi olan Almaden,
madenciliğin başlamasından Avrupa’da cıva
kullanımının yasaklandığı 2002 yılına kadar tüm
Avrupa’nın başlıca tedarikçisi olmuştur. Yeni Dünya’nın
keşfedildiği 16’nci yüzyıl ortasından başlayarak,
burada bulunan çok zengin altın ve gümüş
damarlarındaki ana kayadan değerli metallerin ayrılmasında
cıva kullanılmaya (amalgamasyon) başlanmasıyla
Almaden daha da önemli duruma gelmiştir.
1735’te galerilere ilk kez tahkimat vurulur ve
1783’te bir mühendis görevlendirilir. 1790’da, kuyuda
biriken suyu dışarı atmak için İspanya’da ilk
uygulama olarak buhar gücüyle çalışan bir pompa
San Teodora şaftının ağzına kurulur. 1855’te, Almaden
sahasının ilk jeolojik incelemesi yayımlanır.
18’inci yüzyılda kurulan Almaden Maden Akademisi,
Avrupa’nın çeşitli yörelerinden gelen zamanın
mühendislerine jeoloji ve madencilik eğitimi
vermiştir. Sanayi Devrimi’yle birlikte metal makine
sistemleri işletmelere girmeye başlayınca Almaden’de
16 ve 17’inci yüzyıldan beri kullanılmakta
olan maden kuyuları 19’uncu yüzyılda San Aquilino
ve 1799’da San Teodoro ve 20’nci yüzyıldaysa
San Joaquin şaftlarına vinç kurulur ve tabandaki demiryolu
hattıyla cevher yüzeye taşınır. Almaden’de
üretilen cıvanın Sevilla ırmak limanına ve oradan da
Amerika’ya nakledildiği tarihi yolun maden sahasına
girdiği yerde İspanya Kralı IV. Carlos (1788-
1808) 1795’te kendi adını taşıyan muhteşem bir
ğu Maden Parkı’nı bir kamu şirketi olan Almaden
Madenleri işletmektedir. Almaden için 2012’de
UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne adaylık başvurusu
yapılmış, değerlendirmeler sonucunda Almaden’in,
aynı dönemde Avrupa’nın bir diğer önemli
cıva üreticisi Slovenya’daki Idrija madeniyle birlikte
Cıva Mirası adı altında Dünya Mirası’na ka-
Dünyanın en eski madenlerinden birisi olan Almaden, madenciliğin başlamasından Avrupa’da
cıva kullanımının yasaklandığı 2002 yılına kadar tüm Avrupa’nın başlıca tedarikçisi olmuştur.
Yeni Dünya’nın keşfedildiği 16’nci yüzyıl ortasından başlayarak, burada bulunan çok zengin altın
(solda) Almaden masif cıva cevheri ve (sağda) cıva kristali
ve gümüş damarlarındaki ana kayadan değerli (solda) metallerin Almaden ayrılmasında masif cıva cıva kullanılmaya cevheri ve
(amalgamasyon) başlanmasıyla Almaden daha da (sağda) önemli duruma cıva kristali gelmiştir. 1735’te galerilere
ilk kez tahkimat vurulur ve 1783’te bir mühendis görevlendirilir. 1790’da, kuyuda biriken suyu
dışarı atmak için İspanya’da ilk uygulama olarak bul buhar edilmesine gücüyle çalışan aynı yıl bir karar pompa verilmiştir. San Teodora
şaftının ağzına kurulur. 1855’te, Almaden sahasının m’ye Almaden kadar ilk jeolojik inmiştir. cıva incelemesi yatağı, Hersinyen yayımlanır. tektoniğine ilişkin
18’inci yüzyılda kurulan Almaden Maden Akademisi, ***ara Almaden başlık: Avrupa’nın Senklinali Maden Parkı’nda çeşitli içerisinde, bir gezinti yörelerinden birisi gelen kuvarsitlerdeki
eğitimi katman vermiştir. sınırlı (stratabound) Sanayi Devrimi’yle tip ve birlikte diğeri senkli-
zamanın mühendislerine jeoloji ve madencilik
metal makine sistemleri işletmelere girmeye naldeki başlayınca herhangi Almaden’de bir 16 Paleozoyik ve 17’inci yüzyıldan birime yerleşmiş
beri kullanılmakta olan maden kuyuları 19’uncu oluşum yüzyılda sonrası San Aquilino (epijenetik) ve 1799’da tip San olarak Teodoro iki biçimde
ve 20’nci yüzyıldaysa San Joaquin şaftlarına vinç kurulur ve tabandaki demiryolu hattıyla
yer alır. Cevherleşme kökensel olarak, bir silisik
cevher yüzeye taşınır. Almaden’de üretilen cıvanın Sevilla ırmak limanına ve oradan da
kırıntılı hamur içerisindeki bazaltik ve ultramafik
Amerika’ya nakledildiği tarihi yolun maden sahasına girdiği yerde İspanya Kralı IV. Carlos (1788-
1808) 1795’te kendi adını taşıyan muhteşem bir
magmatik
kapı inşa ettirmiştir.
parçalar
Bu
ile
kapının
ilişkilidir.
hemen
Cevher
yanında
daha sonra
tektonik hareketler ile parçalandığından işletme
kapı inşa ettirmiştir. 17’nci Bu yüzyıla kapının ait daha hemen eski yanında Carros Kapısı vardır.
17’nci yüzyıla ait
50 m’den 550 m’ye kadar inmiştir.
daha eski Carros
Kapısı vardır.
sonunda bir maden treni ziyaretçileri yüzeye çıkarır.
19 ve 20’nci
Maden Parkı’nda bir gezinti
Almaden cıva yatağı, Hersinyen tektoniğine ilişkin Almaden Senklinali içerisinde, birisi
kuvarsitlerdeki katman sınırlı (stratabound) tip ve diğeri senklinaldeki herhangi bir Paleozoyik
birime yerleşmiş oluşum sonrası (epijenetik) tip olarak iki biçimde yer alır. Cevherleşme
kökensel olarak, bir silisik kırıntılı hamur içerisindeki bazaltik ve ultramafik magmatik parçalar
ile ilişkilidir. Cevher daha sonra tektonik hareketler ile parçalandığından işletme 50 m’den 550
Maden gezileri için jeoloji, madencilik, izabe tesisleri ve Almaden’in bağlı olduğu Ciudad Real
ili Volkanik Jeoparkı gibi uzmanların rehberliğinde özgün konulu turlar düzenlenmektedir. 700
m’den fazla derinliği olan ve 1 km uzunluğundaki yeraltı madeni gezisi, madenci kafesiyle inilen
50 m derinlikteki birinci kat ile başlar. Bir madenci kafesiyle inilen San Andres adındaki bu galeri
madenin en eski yeraltı ocağıdır. Ardından, ziyaretçiler San Teodoro, San Aquilino ve San
Joaquin şaftlarının indiği 17’inci, 18’inci ve 19’uncu yüzyıl üretim alanlarına gelir. Her bir şaftın
ilk katında Madencilerin Kutsal Bakiresi adına dua için bir mihrap vardır. Yeraltı ocağı gezisi
yüzyıllarda Almaden,
cıva üretiminde
Maden gezileri için jeoloji, madencilik, izabe tesisleri ve
Dünya
Almaden’in bağlı olduğu Ciudad Real ili Volkanik Jeo-
lideridir. Madenin
parkı gibi uzmanların rehberliğinde özgün konulu turlar
işletildiği
düzenlenmektedir. Bustamente fırınları ile önündeki 700 m’den hava boruları fazla derinliği olan ve 1
2000 yıl boyunca 19 ve 20’nci yüzyıllarda Almaden, cıva üretiminde km uzunluğundaki Dünya lideridir. yeraltı Madenin madeni işletildiği gezisi, 2000 madenci yıl kafesiyle
Cıvanın inilen 50 zehirli m derinlikteki olmasından dolayı birinci madende kat ile başlar. Bir
yaklaşık 250 bin ton boyunca cıva üretilmiştir. yaklaşık 250 Cıvanın bin ton cıva zehirli
üretilmiştir.
olmasından dolayı mahkûmlar, madende köleler mahkûmlar, ve savaş esirleri köle-çalıştırılmıştır.
madenci kafesiyle inilen San Andres adındaki bu galeri
ler ve savaş esirleri Madendeki çalıştırılmıştır. 20 yapı ve altyapı tesislerinden madenin oluşan işletmede en eski yeraltı yaklaşık ocağıdır. 2000 yıldır Ardından, kesintisiz ziyaretçiler
Madendeki 20 yapı sürmüş ve altyapı olan madencilik tesislerinden 2001’de oluşan
işletmede yaklaşık amacıyla 20002008’te yıldır kesintisiz galeriler, metalurji sür-
ve indiği altyapı 17’inci, tesisleri 18’inci ile kasabadaki ve 19’uncu sosyal yüzyıl yapılar üretim alanla-
ve cıva üretimiyse San Teodoro, 2003’te San son bulur. Aquilino Kültür, ve eğitim San ve Joaquin turizm şaftlarının
müş olan madencilik değerlendirilerek 2001’de ve cıva yeniden üretimiyse yararlanılmaya rına başlanmıştır. gelir. Her Maliye bir şaftın Bakanlığı ilk katında üzerinden Madencilerin İspanya Kutsal
2003’te son bulur. Kültür, devletinin eğitim sahibi ve olduğu turizm Maden amacıyla
Parkı’nı Bakiresi bir kamu adına şirketi dua için olan bir Almaden mihrap Madenleri vardır. Yeraltı ocağı
2008’te galeriler, işletmektedir. metalurji Almaden ve altyapı için tesis-
2012’de UNESCO gezisi Dünya sonunda Mirası bir Listesi’ne maden treni adaylık ziyaretçileri başvurusu yüzeye çı-
leri ile kasabadaki sosyal yapılmış, yapılar değerlendirmeler değerlendirilerek sonucunda Almaden’in, karır. aynı dönemde Avrupa’nın bir diğer önemli
cıva üreticisi Slovenya’daki Idrija madeniyle birlikte Cıva Mirası adı altında Dünya Mirası’na
yeniden yararlanılmaya başlanmıştır. Maliye Bakanlığı
üzerinden İspanya devletinin sahibi oldu-
adı verilen San Andrés görkemli vincidir. 18’inci yüz-
Yeraltı madenciliğinin en dikkate değer varlığı Baritel
kabul edilmesine aynı yıl karar verilmiştir.
yılda kurulan vinç, San Andres şaftı içerisinden cevhe-
(soldan sağa) San Aquilino şaftı, kule, makine binası ve vinç; San Andres vinci (Baritel) ve
Yeraltı madenciliğinin en dikkate değer varlığı Baritel adı verilen San Andrés görkemli vincidir.
18’inci yüzyılda kurulan vinç, San Andres şaftı içerisinden cevheri yüzeyi çıkarır. Arap
38 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 39
m’ye kadar inmiştir.
***ara başlık: MAKALE Maden Parkı’nda bir gezinti
Maden gezileri için jeoloji, madencilik, izabe tesisleri ve Almaden’in bağlı olduğu Ciudad Real
ili Volkanik Jeoparkı gibi uzmanların rehberliğinde özgün konulu turlar düzenlenmektedir. 700
m’den fazla derinliği olan ve 1 km uzunluğundaki yeraltı madeni gezisi, madenci kafesiyle inilen
50 m derinlikteki birinci kat ile başlar. Bir madenci kafesiyle inilen San Andres adındaki bu galeri
madenin en eski yeraltı ocağıdır. Ardından, ziyaretçiler San Teodoro, San Aquilino ve San
Joaquin şaftlarının indiği 17’inci, 18’inci ve 19’uncu yüzyıl üretim alanlarına gelir. Her bir şaftın
ilk Maden (soldan katında gezileri sağa) Madencilerin San için Aquilino jeoloji, şaftı, Kutsal madencilik, kule, Bakiresi makine izabe binası adına tesisleri ve dua vinç; için ve San Almaden’in Andres bir mihrap vinci bağlı (Baritel) vardır. olduğu ve Yeraltı Bustamente Ciudad ocağı Real gezisi
fırınları ile önündeki hava boruları
sonunda ili Volkanik bir Jeoparkı maden treni gibi uzmanların ziyaretçileri rehberliğinde yüzeye çıkarır. özgün konulu turlar düzenlenmektedir. 700
m’den fazla derinliği olan ve 1 km uzunluğundaki yeraltı madeni gezisi, madenci kafesiyle inilen
50 m derinlikteki birinci kat ile başlar. Bir madenci kafesiyle inilen San Andres adındaki bu galeri
madenin en eski yeraltı ocağıdır. Ardından, ziyaretçiler San Teodoro, San Aquilino ve San
Joaquin şaftlarının indiği 17’inci, 18’inci ve 19’uncu yüzyıl üretim alanlarına gelir. Her bir şaftın
ilk katında Madencilerin Kutsal Bakiresi adına dua için bir mihrap vardır. Yeraltı ocağı gezisi
sonunda bir maden treni ziyaretçileri yüzeye çıkarır.
(soldan
(soldan
sağa)
sağa) San
San
Aquilino
Aquilino
şaftı,
şaftı,
kule,
kule,
makine
makine
binası
binası
ve vinç;
ve
San
vinç;
Andres
San
vinci
Andres
(Baritel)
vinci
ve Bustamente
(Baritel) ve
Bustamente fırınları ile önündeki hava boruları
fırınları ile önündeki hava boruları
Yeraltı madenciliğinin en dikkate değer varlığı Baritel adı verilen San Andrés görkemli vincidir.
ri yüzeyi çıkarır. Arap döneminde cevherin işlemden Maden yakınındaki, çok sayıda yüksek değerde anıtsal
18’inci yüzyılda kurulan vinç, San Andres şaftı içerisinden cevheri yüzeyi çıkarır. Arap
geçirildiği eski fırın yeniden kurulmuş, bunun yanında
1720’de inşa edilmiş olan Bustamente fırınları da sahada
görülmektedir.
1920
(soldan
yılında
sağa)
inşa
San
edilmiş
Aquilino
olan kompresör
şaftı, kule,
binası
makine
Maden-
binası ve vinç; San Andres vinci (Baritel) ve
Bustamente fırınları ile önündeki hava boruları
cilik Teknikleri Merkezi olarak düzenlenmiştir. Madenin
farklı dönemlerinde uygulanmış olan maden üretim
yapıya sahip Almaden tarihsel kasabası da maden ile
birlikte UNESCO Dünya Mirası’na alınmıştır. Tarihsel
gelişimi madene sıkıca bağlı olan kasaba 18’inci yüzyıla
kadar San Teodora şaftı etrafında oluşmuştur. Bu antik
dönem yerleşimi, kasabanın kuzey bölümündeki en yüksek
kısmı kaplar. Kasabanın bu kısmında, ana meydanın
Yeraltı madenciliğinin en dikkate değer varlığı Baritel adı verilen San Andrés görkemli vincidir.
teknikleri görsel-işitsel yöntemle anlatılır. Üretimin yanı kenarında antik dönemde maden yöneticisi anlamında-
18’inci yüzyılda kurulan vinç, San Andres şaftı içerisinden cevheri yüzeyi çıkarır. Arap
ki maden müfettişinin evinin kalıntıları da vardır. Retamar
Kalesi olarak bilinen kule yapısı, madenin Arap
dönemindeki 14’üncü yüzyıl kale surlarından kalmadır.
Arap yerleşimi, kasabadaki dar ve yılankavi sokaklarla
kendisini gösterir. 18’inci yüzyılda gelişmeye başlayan
sıra cıvanın yüzeye nakli, aydınlatma, havalandırma ve
susuzlaştırma konuları da yer alır.
Cıva Müzesi, eski Cerco de Buitrones cıva depolama binasında
kurulmuştur. Yapıdaki çeşitli odalarda yörenin
jeolojisi ve paleontolojisi, etkileşimli fizik ve kimya de-
döneminde neyleriyle cıva cevherin bilimi, bu metalin işlemden metalürjisi geçirildiği ve cıvanın eski modern fırın yeniden yerleşim ise kurulmuş, güney bölümdedir. bunun Roma yanında dönemindeki
görülmektedir.
maden işletmesi sırasında, kasabanın biraz
1720’de
inşa tartılması edilmiş ile paketlenmesi olan Bustamente tanıtılmaktadır. fırınları da sahada daha
odalarda yörenin jeolojisi ve paleontolojisi, etkileşimli fizik ve kimya deneyleriyle cıva bilimi,
bu metalin metalürjisi susuzlaştırma ve cıvanın konuları tartılması da yer ile alır. paketlenmesi tanıtılmaktadır.
Kraliyet San Rafael Madenci Hastanesi’nin 1752’de inşası ve 1774’te
Yeraltı ocaklarındaki silika tozları, cıva buharı maruziyeti ve zayıf h
silikosis ve hidrarjirit hastalıklarına tutulan maden işçilerinin iyile
dünyadaki ilk madenci hastanesidir. Bu hastanede madencilerin yanı sır
hastalıkları da iyileştirilmeye çalışılmıştır. Almaden Madenleri Arşiv
(soldan sağa) Retamar Kalesi; Arap dönemi sokağı ve müzesi o döneme yapısında ait bir yer ev alır. 1755’ten bu yana 116 bin dosya kataloğa geç
(soldan sağa) Retamar Kalesi; Arap çok maden dönemi planı sokağı vardır. ve o döneme ait bir ev
(soldan sağa) Retamar Kalesi; Arap dönemi sokağı ve o döneme ait bir ev
18’inci yüzyıldan sokak ve ev
yerleşim kurulmuştur.
işitsel yöntemle anlatılır. Üretimin yanı sıra cıvanın yüzeye nakli, aydınlatma, havalandırma ve
Cıva Müzesi, eski Cerco de Buitrones cıva depolama binasında kurulmuştur. Yapıdaki çeşitli
odalarda yörenin jeolojisi ve paleontolojisi, etkileşimli fizik ve kimya deneyleriyle cıva bilimi,
bu metalin metalürjisi ve cıvanın tartılması ile paketlenmesi tanıtılmaktadır.
güneyinde Sisapo
adlı yerleşim kurulmuştur.
Kraliyet San Rafael
Madenci Hastanesi’nin
1752’de inşası
ve 1774’te çalışmaya
başlamıştır. Yeraltı 18. yüzyıldan sokak ve ev
(solda) Maden Akademisi ve (sağda) Boğa Meydanı
ocaklarındaki silika 18’inci yüzyıldan sokak ve ev (solda) Maden Akademisi ve (sağda) Boğa
1777’de kurulan Kraliyet Maden Akademisi İspanya’nın ilk ve Dünya’nı
tozları, cıva buharı
Meydanı
Maden yakınındaki, çok sayıda yüksek okuludur. değerde İki katlı olan anıtsal yapı yapıya iki kanattan sahip oluşur, Almaden ön cephesi tarihsel kabarık kasabası taş blo
maruziyeti ve zayıf havalandırma
da maden
yüzünden
ile birlikte
silikosis
UNESCO
ve
Dünya Mirası’na alınmıştır. Tarihsel gelişimi madene sıkıca bağlı
olan kasaba 18’inci yüzyıla kadar Boğa San Meydanı Teodora denilen şaftı arena etrafında 1755 yılında oluşmuştur. yapılmış Bu olup antik altı köşeli dönem ve i
yerleşimi, kasabanın kuzey bölümündeki hastaneye gelir en yüksek sağlamak kısmı üzere kaplar. mevsimlik Kasabanın çalışanlara bu kiralanan kısmında, 24 ana ev va
meydanın kenarında antik dönemde maden yöneticisi anlamındaki maden müfettişinin evinin
kalıntıları da vardır. Retamar Kalesi Real Carcel olarak de bilinen Forzados, kule 1754’te, yapısı, madende madenin çalışan Arap mahkûmlar dönemindeki için kas
14’üncü yüzyıl kale surlarından kalmadır. inşa edilmiş Arap hapishanedir. yerleşimi, Bir kasabadaki merkez avlu dar çevresindeki ve yılankavi iki sokaklarla katlı yapın
kendisini gösterir. 18’inci yüzyılda için gelişmeye odalar ve üst başlayan katıysa modern hücreler ve yerleşim koğuşlar ise bulunur. güney 1968’de bölümdedir. kapan
Politeknik Üniversite Okulu olmuştur. Okul içerisinde, 1985’te, Alma
bloklardan oluşan gömme ayaklar ve açıklıklar ile klasik
görünümlüdür.
Boğa Meydanı denilen arena 1755 yılında yapılmış olup
altı köşeli ve iki katlıdır. Giriş katında, hastaneye gelir
sağlamak üzere mevsimlik çalışanlara kiralanan 24 ev
vardır. İspanya’nın en eski ikinci arenasıdır.
Real Carcel de Forzados, 1754’te, madende çalışan
mahkûmlar için kasaba merkezinin dışında inşa edilmiş
hapishanedir. Bir merkez avlu çevresindeki iki katlı
Roma dönemindeki maden işletmesi sırasında, kasabanın biraz daha güneyinde Sisapo adlı
yerleşim kurulmuştur.
yapının alt katında çalışanlar için odalar ve üst katıysa
Maden yakınındaki, çok sayıda yüksek değerde ayaklar anıtsal ve açıklıklar yapıya ile sahip klasik görünümlüdür. Almaden tarihsel kasabası
hidrarjirit hastalıklarına tutulan maden işçilerinin iyileştirilmesi
maden için ile kurulan birlikte dünyadaki UNESCO ilk madenci Dünya hastanesi-
Mirası’na alınmıştır. Tarihsel gelişimi madene sıkıca bağlı
hücreler ve koğuşlar bulunur. 1968’de kapanan hapishane,
Almaden Politeknik Üniversite Okulu olmuştur.
da
olan dir. Bu kasaba hastanede 18’inci madencilerin yüzyıla yanı kadar sıra yöre San halkının Teodora şaftı etrafında oluşmuştur. Bu antik dönem
ikinci Okul arenasıdır. içerisinde, 1985’te, Almaden mirasının ilk adımı
her türlü hastalıkları da iyileştirilmeye çalışılmıştır. Almaden
Madenleri Arşivi de maden hastanesi müzesi ya-
yerleşimi, kasabanın kuzey bölümündeki en yüksek olan Francisco kısmı Pablo kaplar. Holgado Kasabanın madencilik bu ve kısmında, tarih müzesi
açılmıştır.
ana
meydanın pısında yer alır. kenarında 1755’ten bu antik yana 116 dönemde bin dosya maden kataloğa yöneticisi anlamındaki maden müfettişinin evinin
Almaden’de çok sayıda dinsel yapılar da vardır. San
kalıntıları
geçirilmiştir
da
ve 20.800’den
vardır. Retamar
çok maden
Kalesi
planı vardır.
olarak bilinen Sebastian kule (St. Bastian) yapısı, olarak madenin da adlandırılan Arap dönemindeki
San Miguel
1777’de kurulan Kraliyet Maden Akademisi İspanya’nın
14’üncü ilk ve Dünya’nın yüzyıl dördüncü kale surlarından madencilik okuludur. kalmadır. İki katlı
olan yapı gösterir. iki kanattan 18’inci oluşur, yüzyılda ön cephesi gelişmeye kabarık taş başlayan modern yerleşim ise güney
Arap
olan
yerleşimi,
(St. Michael)
Francisco Pablo
kasabadaki
şapeli madende
Holgado madencilik
dar ve
çalışmaya
yılankavi
zorlanan
ve tarih müzesi
sokaklarla
mahkûmlar için 1645’te inşa edilmiştir. Yeni San Sebas-
açılmıştır.
kendisini bölümdedir.
tian kilisesi, San Juan şapeli ve Nuestra Senora de la Estrella’s
kilisesi 18’inci yüzyılda yapılmıştır. Ziyaretçiler,
maden sahasındaki El Malacante kafe lokantada dinlenerek
yemek yerler.
(soldan sağa) Madencilik Teknikleri Merkezi; Cıva Müzesi ve koleksiyonun bir vitrini
(soldan sağa) Madencilik Teknikleri Merkezi; Cıva Müzesi ve koleksiyonun bir vitrini
1920 yılında inşa edilmiş olan kompresör binası Madencilik Teknikleri Merkezi olarak
düzenlenmiştir. Madenin farklı dönemlerinde uygulanmış olan maden üretim teknikleri görsel-
Kraliyet San Rafael Madenci Hastanesi’nin 1752’de inşası ve 1774’te çalışmaya başlamıştır.
Yeraltı ocaklarındaki silika tozları, cıva buharı maruziyeti ve zayıf havalandırma yüzünden
40 SEKTÖRMADEN silikosis ve hidrarjirit hastalıklarına tutulan maden işçilerinin iyileştirilmesi için kurulan
SEKTÖRMADEN 41
dünyadaki ilk madenci hastanesidir. Bu hastanede madencilerin yanı sıra yöre halkının her türlü
Almaden’de çok sayıda dinsel yapılar
adlandırılan San Miguel (St. Michael) şa
MAKALE
Hangi dersi çıkarmalıyız?
Almaden’in özgün işlevselliğinin, yerleşimin ve
madene olan tarihsel bağlılığın etkilerini dikkate
aldığımızda yörede bir kültürel süreklilik vardır.
Toplum bir madencilik kültürüne sahip olmuştur
ve bundan kaynaklanan bir eğitsel ve bilimsel gelişim
egemendir. Var olan olağanüstü maden arşivi,
madenin özgünlüğünü kanıtlamaktadır.
Yazının sonuna geldiğinizde, belki, neden ülkemizdeki
eski maden ocaklarını, sahalarını değerlendiremediğimizi
anlamışsınızdır. Almaden ve
daha pek çok Avrupalı örneğinde gördüğümüz
zengin madencilik teknikleri kalıntıları ve tesisleri
ile sosyal yapıları bizde bulmak olanağımız fazlaca
yoktur. Kalanlar ya çok hor kullanılmış ya da hoyratça
yok edilmiştir. Bu durum, toplumumuzun bir
türlü kent kültürüne geçemediğinin göstergesidir.
Kaynaklar
• Hernandez, A. ve diğ., 1999, The Almaden
Mercury Mining District, Spain, Mineralium
Deposita, 34, 539-548.
• UNESCO, 2011, Heritage of Mercury- Almaden
& Idrija, Nomination File, 1156 sf.
• UNESCO, 2012, Heritage of Mercury- Almaden
& Idrija, 15 sf.
Doç. Dr. Sadrettin Alpan’ın, ülkemizin
madencilik tarihini içeren hatıraları,
yazar Hulusi Turgut’un editörlüğünde,
“İnsanı Maden Yaşatır” adı altında,
500 sayfalık bir kitap olarak YMGV
tarafından organize edilmiş ve Doğan
yayınlarınca bastırılmıştır.
5. baskısı yapılan kitabı
Yurt madenciliğin Geliştirme
Vakfı’ndan temin edebilirsiniz.
Tel: 0 212 246 20 81
ymgv@ymgv.org.tr
42 SEKTÖRMADEN
MAKALE
Toz Patlamaları - 1
1. Giriş
Prof. Dr. Gündüz Ökten
İTÜ Maden Fakültesi emekli öğretim üyesi
Toz, genel anlamda çapı 1mm’den küçük, hava içinde
asılı durumda kalabilen ve şartlara bağlı olarak zamanla
çökebilen parçacıklardır. Toz oluşumuna neden olan
kaynaklar arasında; rüzgâr, sıcaklık değişimleri, donmaçözünme
gibi doğal olaylar ile kırma, öğütme, delme,
patlatma, yıkma, eleme, taşıma, yükleme - boşaltma, küreme,
süpürme gibi insanlar tarafından gerçekleştirilen
süreçler sayılabilir.
Tane boyutuna göre tozlar üç gruba ayrılmaktadır.
► Büyük (İri) Tozlar: 10 µm’den büyük tanecikler;
Newton’un Yerçekimi Kanununa göre artan bir hızla
havada serbest düşme hareketi yaparlar.
► Normal Tozlar: 0,1 – 10 µm arasındaki tanecikler;
Stokes Kanunu’na göre havada hesaplanan sabit bir
hızla aşağıya doğru hareket ederler.
► İnce Tozlar: 0,01 – 0,1 µm arasındaki tanecikler; sürekli
olarak havada asılı olarak kalabilen taneciklerdir.
Ortam havasının tozluluğu iki şekilde tanımlanmaktadır:
► Bir m 3 hava içindeki tozun mg olarak ağırlığı (mg/
m 3 ), (Gravimetrik Yöntem)
► Bir cm 3 hava içindeki tozun tane sayısı (tane/cm 3 ),
(Tane Sayımı Yöntemi) [1].
Şekil 1- CSB’nın araşbrmasına Şekil göre, 1- ABD’de CSB’nın araştırmasına toz patlaması göre, olaylarının ABD’de tozun türüne göre dağılımı
[3].
Havada asılı durumdaki tozlar;
► Solunması sonucu mesleki solunum sistemi hastalıklarına
(pnömokonyoz) neden olur,
► Görme netliğini azaltır ve gözlerde alerjik reaksiyonlar
meydana getirebilir,
► Makinelerdeki mil yataklarına ve elektronik devrelere
girerek zarar verir,
► Patlayıcı tozlar kapalı alanlarda Toz Patlamalarına neden
olabilirler.
Bunlar arasında, işyerlerinde tozun uzun süre solunumu
ile oluşan hastalıklar, meslek hastalıkları arasında
ilk sıralarda yer almaktadır. Toz Patlamaları ise ağır
yaralanmalara, can kayıplarına ve büyük maddi hasarlara
neden olduğu için ayrı bir önem taşımaktadır. Endüstriyel
süreçlerde kullanılan veya açığa çıkan tozların
%70’ten fazlasının patlayıcı özellik taşıdığı belirlenmiştir.
ABD’de CSB (Chemical Safety and Hazard Investigation
Board) tarafından 1980 – 2005 yılları arasında,
119 ölüm, 718 yaralanma ile sonuçlanan 281 toz patlaması
olayı araştırılmıştır. Olayların yanıcı tozun türüne
göre dağılımını değerlendirmiştir. En çok patlamaya neden
olan tozlar, sırasıyla ahşap, gıda (un, şeker, nişasta,
kakao, süt tozu, baharat tozları, hazır kahve, hazır çorba,
yem vb.), metal (alüminyum, magnezyum, çinko, demir,
titanyum vb.), plastik ve kömür (Taşkömürü, linyit, kok
kömürü) olarak belirlenmiştir (Şekil 1) [2,3].
Şekil 1’de görüldüğü gibi, kömür tozları da patlayıcı
özellik taşımaktadır. Kömürün üretimi, depolanması ve
taşınması sırasında meydana gelen toz patlamaları sonucu
oluşan can kayıpları, hasarlar diğer sektörlerdeki
olaylara oranla çok daha fazla ve yıkıcıdır. Eldeki verilere
göre, 19. yüzyılın ikinci yarısından günümüze kadar
kayıtlara geçen olaylar arasında yüzlerce madencinin
hayatını kaybettiği, ocakta uzunca bir süre üretime geçilemediği
olaylar bulunmaktadır. Çin’in Benxihu kömür
toz patlaması olaylarının tozun türüne göre
dağılımı [3].
Şekil 1’de görüldüğü gibi, kömür tozları da patlayıcı özellik taşımaktadır. Kömürün üre>mi,
depolanması ve taşınması sırasında meydana gelen toz patlamaları sonucu oluşan can
kayıpları, hasarlar diğer sektörlerdeki olaylara oranla çok daha fazla ve yıkıcıdır. Eldeki verilere
ocağında, 26 Nisan 1942 tarihinde meydana gelen grizu
patlaması ve onu izleyen kömür tozu patlamaları sonucu
1.549 madenci hayatını kaybetmiştir. Bu olay madencilik
tarihine geçen en ölümlü iş kazasıdır [4].
Bu çalışma iki bölümden oluşmaktadır. 1. Bölüm’de, toz
patlamalarının tarihçesi ve oluşumu incelenmiş, toz patlama
parametreleri tanıtılmıştır. 2. Bölüm’de tozların patlayabilirliğini
etkileyen faktörler incelenmiş ve olayların
önlenmesi için alınması gereken tedbirlere yer verilmiştir.
2. Olayların Tarihçesi
2.1. Dünyada
Kaydedilen ilk toz patlaması, 1785 yılında İtalya’nın
Torino kentindeki un değirmeninde meydana
gelmiştir. Olay, havada asılı durumdaki tozun bir
gaz lambasının alevine temas etmesi sonucu ortaya
çıkmış ve iki işçi yaralanmıştır.
Özellikle 1800’lü yılların ikinci yarısından itibaren
ABD ve Almanya’da, can kayıpları ve tesislerin
zarar görmesi ile sonuçlanan çok sayıda un tozu
patlaması olayı yaşanmıştır. Bu gelişmeler üzerine,
1896 yılında ABD’de NFPA (National Fire Protection
Association) kurulmuş ve endüstriyel tozun
patlama tehlikesini tanımak ve bu tehlikeyi güvenli
bir şekilde yönetebilmek için standartlar oluşturulmaya
başlanmıştır.
Bu dönemde yeraltı kömür madenlerinde de yaygın
olarak toz patlamaları yaşanmış olmakla birlikte,
patlama nedeninin yanıcı gaz olduğu varsayılmış
ve çalışma ortamı havasındaki kömür tozunun
olası etkileri düşünülmemiştir.
En yıkıcı toz patlaması 1921 yılında Almanya’nın
Ludwigshafen kentindeki Oppau’da bulunan
BASF Firması tesislerinde kaydedilmiştir. 4.500
ton amonyum sülfat ve amonyum nitrat gübresi
kombinasyonunun depolandığı bir kule silosunda
patlama meydana gelmiştir. Patlamanın 500 - 600
kişinin ölümüne ve yaklaşık 2.000 kişinin de yaralanmasına
yol açtığı sanılmaktadır. Tesis büyük
hasar görmüştür.
Yakın geçmişteki en önemli iki toz patlaması olayı,
2008’de ABD’de ve 2014’de Çin’de meydana
gelmiştir. ABD’deki olay, ülkenin en büyük şeker
fabrikalarından birisi olan Georgia eyaleti Port
Wentworth’daki Imperial Sugar’ın paketleme tesisi
ve silolarında kaydedilmiştir. Olayda 14 kişi hayatını
kaybetmiş, 36 kişi yaralanmıştır. Çin’in doğu
Jiangsu eyaletindeki olay, ABD otomobil üreticisi
General Motors firmasına parça sağlayan Kunshan
Zhongrong Metal Ürünleri Şirketi’nde meydana
gelmiştir. Tekerlek atölyesindeki patlama, kapalı
ortamda biriken alüminyum alaşımı metal parlatma
tozlarının alev alması sonucu ortaya çıkmıştır.
Patlamada 69 kişi hayatını kaybetmiş, 187 kişi yaralanmıştır
[5,6,7,8].
BIA (Berufsgenossenschaftliches Institut fur Arbeitssicherheit)
tarafından yapılan bir araştırmada,
ABD ve Almanya’da 1900-1956 yılları arasında
gerçekleşen 1.120 toz patlaması incelenmiş, olayların
% 48’inin (536) tahıl, yem ve un işleme tesislerinde
gerçekleştiği sonucuna ulaşılmıştır. Gerçekleşen
536 patlamada toplam 392 kişi hayatını
kaybetmiş, 1.015 kişi yaralanmış ve 75 milyon $’ın
üzerinde maddi kayıp meydana gelmiştir [2]. İngiltere’de
HSE (Health and Safety Executive) dokuz
yıllık periyod içinde 303 toz patlaması meydana
geldiğini rapor etmiştir [7].
Diğer taraftan yeraltı kömür madenciliğinde 19.
yüzyılın ikinci yarısından itibaren çok sayıda kömür
tozu patlaması meydana gelmiştir. Genellikle bir
grizu patlamasının tetiklediği bu olaylar; İngiltere,
ABD, Fransa, Almanya, Belçika, Çin, Hindistan, Japonya
gibi ülkelerde binlerce madencinin ölümüyle
sonuçlanmıştır [5].
2.2. Türkiye’de
Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yayımlanan
iş kazası istatistiklerinde, patlama kaynaklı kazalar
ile bilgiler (olay sayısı, iş kazası geçiren sigortalı
sayısı, iş kazası sonucu ölüm sayısı) 2013 yılından
itibaren “Elektrik sorunları, patlama ve yangın
nedeniyle sapma” başlığı altında verilmektedir.
Ancak, patlama türüne göre bir ayrım yapılmadığı
için toz patlaması olayları ile ilgili sayısal verilere
ulaşılamamaktadır [2].
Kısa bir süre önce, 07.08.2023 günü saat 14.45
sıralarında, Kocaeli’nin Derince İlçesi sahil kesiminde
bulunan Toprak Mahsulleri Ofisi’ne (TMO)
ait silolara gemiden buğday aktarımı yapılırken bir
toz patlaması olayı meydana gelmiştir. Olayda 3’ü
ağır, 12 kişi yaralanmış, 60 silodan 13’ü hasar görmüştür.
Ağır yaralı işçilerden birisi daha sonra vefat
etmiştir [9].
46 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 47
MAKALE
parçalayacak düzeye ulaşırsa, serbestleşen basınçlı gaz
3. Toz Patlamalarının Oluşumu dalgaları ortamdaki yüzeyler üzerinde (zemin, yan duvarlar,
ekipmanlar, borular vb.) tabakalaşmış olan tozları
Yanma, yanıcı maddenin ısı ve oksijenle birleşmesi sonucu
oluşan, ısı veren (ekzotermik) bir oksidasyon reak-
Şekil havalandırarak 2 – Yangın Üçgeni tesisin ve Toz diğer Patlaması kesimlerine Beşgeni. doğru taşımaktadır.
durumda Bu süreçte kalması basınçlı yanma olayının gaz dalgasını ivmelenmesini, takip eden hacmin alev sınırlandırılması
Tozun havada asılı
siyonudur. Yanmanın oluşması için “Yangın Üçgeni” ile
(kapalı alan) ise basıncın dalgasının hızla havalanmış yükselmesini toz sağlamaktadır. bulutunu ateşlemesi Ayrıca bir “İkincil patlama oluşabilmesi için
tasvir edilen üç ana etkenin (yanıcı madde,
havada
oksijen
asılı
ve
kalan
ısı
Patlama” toz konsantrasyonunun olayını meydana patlama getirmektedir sınırları (Şekil arasında 3). Çoğu olması gerekmektedir.
kaynağı) bir arada bulunması gerekir (Şekil
Kısmen
2’a).
sınırlandırılmış
Patlama
ise belli orandaki yanıcı madde – oksijen patlama karışımının meydana daha ge>receği şiddetli unutulmamalıdır ve yıkıcı olmaktadır. [2,5]. İkincil patlamanın
zaman bir ikincil alanda patlamalar oluşan bir birincil toz bulutunun patlamalara da tutuşması oranla çok halinde şiddetli bir
tutuşturma kaynağı ile temasa geçmesi ve yanıcı maddenin
hızla yanması sonucu bir şok dalgası
oluşturduğu basınç dalgasının yayılarak tesisin diğer
İşletmelerde
oluşturması ile
meydana gelen toz patlamaları birincil (primer) ve ikincil (sekonder) patlama
bölümlerinde birikmiş olan tozları havalandırdığı ve
seyreden kimyasal reaksiyondur.
olmak üzere iki grupta incelenmektedir. Birincil patlaması, toz bulutunun kapalı bir alan
(silolar, depolar, kovalı elevatörler, siklonlar, olayın Domino değirmenler, Etkisi elekler, ile yayıldığı kurutucular, pnöma>k
taşıyıcılar vb. ekipmanlar) içinde herhangi durumlar bir tutuşturucu da mevcuttur kaynak [2,3,10]. ile (yavaş yanan veya yanan
toz, açık alev, sıcak yüzeyler, mekanik darbe ve sürtünmeden kaynaklanan ısı, elektrosta>k
deşarj ve arklar, vb.) teması sonucu oluşan patlamalardır [10].
Eğer birincil patlama sonucu oluşan basınç, içinde gerçekleş>ği kapalı hacmi parçalayacak
düzeye ulaşırsa, serbestleşen basınçlı gaz dalgaları ortamdaki yüzeyler üzerinde (zemin, yan
duvarlar, ekipmanlar, borular vb.) tabakalaşmış olan tozları havalandırarak tesisin diğer
kesimlerine doğru taşımaktadır. Bu süreçte basınçlı gaz dalgasını takip eden alev dalgasının
havalanmış toz bulutunu ateşlemesi “İkincil Patlama” olayını meydana ge>rmektedir (Şekil 2).
Çoğu zaman ikincil patlamalar birincil patlamalara oranla çok daha şiddetli ve yıkıcı olmaktadır.
İkincil patlamanın oluşturduğu basınç dalgasının yayılarak tesisin diğer bölümlerinde birikmiş
Şekil 2 - Yangın Üçgeni ve Toz Patlaması olan Beşgeni. tozları havalandırdığı ve olayın Domino Etkisi ile yayıldığı durumlar da mevcu~ur [2,3,10].
Şekil 2 Şekil – Yangın 2 – Yangın Üçgeni Üçgeni ve Toz ve Patlaması Toz Patlaması Beşgeni. Beşgeni.
ozun havada havada asılı durumda asılı durumda kalması kalması yanma yanma olayının olayının ivmelenmesini, hacmin hacmin sınırlandırılması
Toz patlaması için yangın üçgeni dışında iki bileşene
lı kapalı alan) alan) ise basıncın ise basıncın hızla yükselmesini hızla yükselmesini sağlamaktadır. Ayrıca Ayrıca bir patlama bir patlama oluşabilmesi oluşabilmesi için için
daha ihtiyaç duyulur. Bu iki bileşen tozun havada asılı
a avada asılı kalan asılı halde kalan toz kalması konsantrasyonunun toz ve toz bulutunun belirli patlama bir patlama hacim sınırları içinde sınırları arasında arasında olması olması gerekmektedir.
n ısmen sınırlandırılmış (kapalı alan) bir sınırlandırılmasıdır. alanda bir alanda oluşan oluşan bir “Yangın toz bir bulutunun toz Üçgeni”ne bulutunun da tutuşması da tutuşması halinde halinde şiddetli şiddetli bir bir
atlama a meydana meydana iki bileşenin ge>receği ge>receği eklenmesi unutulmamalıdır ile Şekil 2b’de [2,5]. yer alan [2,5]. “Toz Patlaması
Beşgeni” meydana gelir [2].
şletmelerde elerde meydana meydana gelen gelen toz patlamaları toz patlamaları birincil birincil (primer) (primer) ve ikincil ve ikincil (sekonder) (sekonder) patlama patlama
Tozun havada asılı durumda kalması yanma olayının
lmak üzere üzere iki grupta iki grupta incelenmektedir. Birincil Birincil toz patlaması, toz patlaması, toz bulutunun toz bulutunun kapalı kapalı bir alan bir alan
ivmelenmesini, hacmin sınırlandırılması (kapalı alan)
silolar, depolar, depolar, ise basıncın kovalı kovalı elevatörler, hızla elevatörler, yükselmesini siklonlar, siklonlar, sağlamaktadır. değirmenler, değirmenler, Ayrıca elekler, elekler, kurutucular, kurutucular, pnöma>k pnöma>k
aşıyıcılar ılar vb. ekipmanlar) bir vb. patlama ekipmanlar) oluşabilmesi içinde içinde herhangi için herhangi havada bir tutuşturucu asılı bir kalan tutuşturucu toz kaynak konsantrasyonunun
alev, sıcak sıcak yüzeyler, yüzeyler, patlama mekanik mekanik sınırları darbe arasında darbe ve sürtünmeden olması ve gerek-
kaynaklanan aşamalar kaynaklanan [10]. ısı, elektrosta>k ısı, elektrosta>k
Şekil kaynak ile 2- Şekil (yavaş Toz ile patlamasında 3 (yavaş - yanan Toz patlamasında yanan veya birincil yanan veya ve yanan birincil ikincil aşamalar ve ikincil [10].
çık oz, alev, açık
j eşarj ve arklar, ve mektedir. arklar, vb.) teması vb.) Kısmen teması sonucu sınırlandırılmış sonucu oluşan oluşan patlamalardır bir alanda 4. Tozların oluşan [10]. Patlama bir [10]. Parametreleri
toz bulutunun da tutuşması halinde şiddetli bir patlama
birincil ğer birincil patlama patlama sonucu sonucu oluşan oluşan basınç, basınç, içinde Yanıcı içinde gerçekleş>ği tozların gerçekleş>ği patlama kapalı parametrelerinin kapalı hacmi hacmi parçalayacak parçalayacak
belirlenmesi, patlayıcı ortamlarda yapılacak risk
meydana getireceği unutulmamalıdır [2,5].
e üzeye ulaşırsa, ulaşırsa, serbestleşen serbestleşen basınçlı basınçlı gaz dalgaları gaz dalgaları değerlendirme ortamdaki ortamdaki yüzeyler çalışmaları yüzeyler 4. Tozların üzerinde sırasında üzerinde (zemin, Patlama ve (zemin, alınacak yan yan önlemler tespit edilirken (tesislerin
İşletmelerde meydana gelen toz patlamaları birincil
uvarlar, ekipmanlar, (primer) ekipmanlar, ve borular ikincil borular (sekonder) vb.) tabakalaşmış vb.) patlama tabakalaşmış olmak olan üzere olan tozları iki tozları havalandırarak Parametreleri
tesisin tesisin diğer diğer
esimlerine doğru grupta doğru taşımaktadır. incelenmektedir. taşımaktadır. Bu Birincil süreçte Bu süreçte toz basınçlı patlaması, basınçlı gaz toz dalgasını gaz bulutunun
bulutunu toz kapalı bulutunu ateşlemesi bir alan ateşlemesi (silolar, “İkincil depolar, “İkincil Patlama” kovalı Patlama” elevatörler, olayını olayını meydana meydana Yanıcı ge>rmektedir tozların patlama (Şekil (Şekil parametrelerinin 2). 2). belirlen-
dalgasını takip takip eden eden alev dalgasının alev dalgasının
avalanmış toz
zaman oğu zaman ikincil siklonlar, ikincil patlamalar değirmenler, patlamalar birincil birincil elekler, patlamalara patlamalara kurutucular, oranla oranla pnömatik çok daha çok daha şiddetli mesi, şiddetli patlayıcı ve yıkıcı ve yıkıcı ortamlarda olmaktadır. olmaktadır. yapılacak risk değerlendirme
diğer bölümlerinde çalışmaları sırasında birikmiş birikmiş ve alınacak önlemler
kincil patlamanın patlamanın taşıyıcılar oluşturduğu oluşturduğu vb. ekipmanlar) basınç basınç dalgasının içinde dalgasının herhangi yayılarak bir yayılarak tutuşturucu
kaynak ile ve (yavaş olayın ve olayın yanan Domino veya Domino Etkisi yanan Etkisi ile toz, yayıldığı ile açık yayıldığı alev, durumlar durumlar tespit da edilirken mevcu~ur da mevcu~ur (tesislerin [2,3,10]. [2,3,10]. boyutlandırılması, ekip-
tesisin tesisin diğer
ozları lan tozları havalandırdığı
sıcak yüzeyler, mekanik darbe ve sürtünmeden kaynaklanan
ısı, elektrostatik deşarj ve arklar, vb.) teması toz patlamalarının etkilerini tahmin edebilmek için
man seçimi vb.) önem taşımaktadır. Birçok ülkede
sonucu oluşan patlamalardır [10]. Eğer birincil patlama laboratuvar testlerinden yararlanılmaktadır. Ancak,
sonucu oluşan basınç, içinde gerçekleştiği kapalı hacmi
değerlendirme aşamasında laboratuvar test sonuçlarının
gerçek ortam şartlarını tam olarak yansıtmayacağı
da dikkate alınmalıdır. Söz konusu parametreler aşağıda
açıklanmıştır:
Minimum Patlayıcı Toz Konsantrasyonu (Minimum
Explosiv Dust Concentration), MTK, (g/m 3 ):
Toz bulutunun patlayabilmesi için havada asılı kalması
gereken minimum toz miktarını ifade eder. Alt
limit genellikle 30 – 40 g/m 3 ’tür. Ancak bu değer toz
malzemenin gaz/buhar gibi homojen bir dağılım göstermemesi
nedeniyle etkin olarak kullanılmamaktadır.
NFPA 654 standardına göre, minimum patlayıcı
konsantrasyonun %25’i kadar altında toz içeren ortamlar
toz patlama riski açısından güvenlidir.
Sınırlanmış Oksijen Konsantrasyonu (Limiting Oxygen
Concentration), LOK, (%): Toz bulutunda patlama
oluşturmayacak en yüksek oksijen konsantrasyonu değeridir.
Genel olarak toz ne kadar kuru ve inceyse bu
değer o kadar düşüktür. Tozun türüne göre, LOK değeri
% 2 - % 15 arasında değişmektedir. Organik tozlarda,
karbondioksit veya azot verilerek yapılan inertleme çalışmalarında
hedeflenen LOK değeri %8’dir.
Minimum Tutuşma Enerjisi (Minimum
Ignition Energy), MTE, (mJ):
Havadaki toz bulutunun elektrik ve
elektrostatik deşarjlara karşı duyarlılığını
ölçmeye yönelik bir parametredir.
Genel olarak 25 mJ’den düşük MTE
değerine sahip tozların patlama riski olduğu
kabul edilir. Yüksek ortam sıcaklığı
ve düşük nem oranı MTE değerinin
azalmasına, dolayısıyla toz karışımının
patlama riskinin artmasına neden olur.
Minimum Tutuşma Sıcaklığı (Minimum
Ignition Temperature), MTS,
(°C): Optimum toz-hava karışımının
tutuşması için gerekli minimum sıcaklıktır.
Genel olarak, toz partikül büyüklüğü
ve konsantrasyonu arttıkça MTS
değerinin azalacağı söylenebilir. Basınç
yükseldikçe MTS değeri düşer. Bu
parametre tesis içinde kullanılan motor,
rulman, V kayışı, fırın vb. ısınan
elemanların oluşturabileceği riskleri
öngörmeye yarar.
Kendi Kendine Tutuşma Sıcaklığı
(Auto İgnition Temperature), KTS,
(°C): Belirli test koşulları altında, toz
tabakasının kendi kendine tutuşmasını sağlayacak minimum
yüzey sıcaklığıdır.
Maksimum Patlama Basıncı (Maximum Explosion
Pressure), P max, (bar): Belirli test koşulları altında
kapalı bir deney kabında toz bulutunun patlaması sonucu
oluşan maksimum basınçtır.
Toz Patlama Sabiti (Dust Explosion Constant), K St ,
(bar.m/sn): Kapalı bir kapta toz bulutunun patlaması esnasında
oluşan basıncın maksimum artış hızı olarak tanımlanır.
K St değeri toz patlama şiddetinin bir göstergesi
olup, deneyin yapıldığı kabın hacmine bağlıdır. Kabın
hacmi arttıkça azalır. K St değeri Bartknecht tarafından
ortaya atılan küp kök yasası ile hesaplanmaktadır.
K St = (dP/dt) max • V 1/3
Bu eşitlikte;
K St : Toz patlama sabiti (bar.m/sn)
V : Test kabının hacmi (m 3 ),
(dP/dt) max : Birim zamanda maksimum basınç artış
hızıdır (bar/sn).
Laboratuvar çalışmalarında, Maksimum Patlama Basıncı
(Pmax) ve Toz Patlama Sabiti (K St ); 1m 3 hacmindeki
ISO deney kabı ve/veya 20 lt hacmindeki
Çizelge 1 KSt değerine göre toz patlama sınıfları.
Toz Patlama
Sınıfı
K St
(bar.m/sn)
Patlayıcılık
Karakteri
St 0 0 Patlayıcı
değil
St 1 0 < K St
≤ 200 Zayıf
patlayıcı
St 2 200 < K St
≤ 300 Kuvvetli
patlayıcı
St 3 K St
> 300 Çok kuvvetli
patlayıcı
Örnek Madde
Silika
Çizelge 2- Bazı tozların Patlama Parametreleri [8].
Toz türü
MTS
( 0 C)
MTE
(mJ)
MTK
(g/m 3 )
LOK
(%)
P max
(bar)
Süt tozu, şeker
Selüloz, odun
tozu
Alüminyum,
magnezyum
Buğday unu 380 50 125 11 9,8 70
Mısır unu 380 40 60 9 10,3 125
Şeker 370 30 60 - 9,5 138
Linyit 390 30 60 12 11,0 151
Ağaç 470 40 60 10 10,2 142
Alüminyum 550 15 60 5 13 750
K St
(bar.m/sn)
48 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 49
MAKALE
küresel Siwek kabı ile belirlenmektedir.
Toz patlama şiddeti sınıflandırması örnekleriyle
birlikte Çizelge 1‘de verilmiştir [10,11,12,13].
Bazı tozlara ait başlıca Patlama Parametreleri ise
Çizelge 2’de derlenmiştir.
Kaynaklar
[1]- Çınar, İ., Şensöğüt, C., (2017), “Mermer Fabrikalarında Toz Koşullarının
Değerlendirilmesi” MCBÜ Soma Meslek Yüksekokulu Teknik Bilimler
Dergisi, Sayı 23, Cilt 1.
[2]- Layık, E. E., (2016), “Gıda Sektöründe Toz Patlamalarının Araştırılması
ve Patlamadan Korunma Dokümanının Araştırılması Bir Uygulama
Örneği”, T.C. ÇSGB İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Md., İSG Uzmanlık
Tezi, 94 S, Ankara.
[3]- Doğan, B. Ş., (2022), “Toz Patlamaları” Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı, 32 S.
[4]- Ökten, G., (2023), “Türkiye Madencilik Sektöründeki İş Kazalarının
Değerlendirilmesi” Sektörmaden, sayı 86, Ocak – Mart, s. 58 – 63.
[5] - https://www.sciencedirect.com/topics/chemistry/dust-explosion
[6] - https://info.hughesenv.com/history-of-combustible-dust-explosions
[7]-https://dustsafetyprofessionals.com/wp-content/uploads/2021/05/
Dust- Explosions-Flexible-Ducting.pdf
[8]-Asana, M. M., (2015), ”Endüstriyel Tesislerde Toz Patlamaları, Modellenmesi
ve Risk Azaltılması” İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans
Tezi, 79 S.
[9] - https://www.dunya.com/gundem/kocaelideki-patlamayla-ilgili-sorusturma-baslatildi-haberi-700758
[10] – Eckhoff, R, K., (2003), “Dust Explosion in the Process Industries”
Thirt Edition, Gulf Professional Publishing, 718 S.
[11] https://www.proscon.com.tr/toz-patlamalari/
[12]http://www.dataakademi.com.tr/wp-content/uploads/2017/05/E%-
C4%9Fitim-D%C3%B6k%C3%BCman%C4%B1-pkd-i%C3%A7erikli.
[13] - http://www.isteguvenlik.tc/tozpatlamalari.pdf
ÇEVRECİ MADENCİ
Hazırlayan: Yük. Mad. Müh. Dündar Ergunalp
50 SEKTÖRMADEN
DÜNYADAN HABERLER
Maden atıklarındaki
karbondioksitin
yakalanması
hedefleniyor
British Columbia Üniversitesinden yerbilimciler
tarafından kurulan Arca, maden atıklarındaki
CO 2 ’yi yakalamak
ve kalıcı olarak depolamak
için nikel üreticileriyle birlikte
çalışıyor. Şirket, madencilik firmalarının
madencilik yan ürünlerindeki
karbon tutumunu ölçmelerine,
maksimize etmelerine
ve paraya çevirmelerine yardımcı
olacak teknolojiler geliştiriyor.
Arca’nın patent bekleyen mineral
aktivasyon teknolojisi, yüksek
yoğunluklu enerji patlamaları
27. Dünya Madencilik
Kongresinin ev sahibi
Peru
Avustralya’nın Brisbane kentinde düzenlenen
26. Dünya Madencilik Kongresi’nden hemen
önce gerçekleştirilen 104. IOC-WMC
toplantısında, 2026 yılında düzenlenecek 27. Dünya
Madencilik Kongresi’nin Peru’da yapılmasına karar
verildi. Peru Maden Mühendisliği Enstitüsü (IIMP)
etkinliğin organizasyonuna öncülük edecek.
Peru 27. kongrenin ev sahipliğine ilk kez 2013 yılında
Kanada’nın Montreal kentinde düzenlenen 23.
WMC toplantısı sırasında talip olmuştu. Bu ülke daha
kullanarak magnezyum açısından zengin minerallerde
daha yüksek oranda CO 2 yakalamayı hedefliyor.
Arca, Vale ve Avustralyalı genç şirketler Poseidon
Nickel, Nickel Search ve Blackstone Minerals’in
yanı sıra Rio Tinto ile ortak bir girişimde yer alan Talon
Metals ile de işbirliği yapıyor. Bu şirketler, maden
atıklarını değerli bir karbon yutağına dönüştürmek ve
sürdürülebilir bir gelecek için atıkları azaltmak hedefine
ulaşmak amacıyla birlikte çalışıyorlar.
Dünyadan haberler:
*** 27. Dünya Madencilik Kongresinin ev sahibi Peru
Avustralya'nın Brisbane kentinde düzenlenen 26. Dünya Madencilik Kongresi'nden
hemen önce gerçekleştirilen 104. IOC-WMC toplantısında, 2026 yılında düzenlenecek
27. Dünya Madencilik Kongresi’nin Peru’da yapılmasına karar verildi. Peru Maden
Mühendisliği Enstitüsü (IIMP) etkinliğin organizasyonuna öncülük edecek.
Peru 27. kongrenin ev sahipliğine ilk kez 2013 yılında Kanada'nın Montreal kentinde
düzenlenen 23. WMC toplantısı sırasında talip olmuştu. Bu ülke daha önce de 1974
yılında Lima'da, o dönemde IIMP Başkanı olan Luis Briceño'nun önderliğinde 8. Dünya
Madencilik Kongresi'ne ev sahipliği yapmıştı. Dolayısıyla 65 yıllık tarihinde bu prestijli
küresel etkinlik ikinci kez Peru’da düzenlenmiş olacak.
*** Hexagon HARD-Lıne’ı satın aldı
Hexagon'un Madencilik bölümü, otomasyon, uzaktan kontrol ve maden üretim
optimizasyonu teknolojilerinde uzmanlaşmış Kanadalı bir şirket olan HARD-LINE'ı
satın alma sürecini başarıyla tamamladı. Bu stratejik hamle Hexagon Madencilik'in
HxGN Yeraltı Madenciliği, HxGN Otonom Madencilik ve HxGN MineProtect projeleriyle
de uyum içerisinde. HARD-LINE'ın elektronik ve hidrolik by-wire teknolojileri
aracılığıyla uzaktan kontrol içeren çözümleri, madencilik operasyonlarında tam
otonomi elde edilmesi konusunda önemli bir rol oynuyor. Bu satın alma, sektörün
tehlikeli çalışma ortamlarında insan müdahalesiyle ilişkili risklerin ortadan kaldırılması
konusundaki artan duyarlılığın da ifadelerinden biri oldu.
Hard Line yetkilileri de Hexagon ile güçlerini birleştirmenin erişim alanlarını
genişleteceğini ve otonom madencilik süreçlerindeki ilerlemelere daha fazla katkıda
bulunacağını, nihayetinde daha güvenli madencilik operasyonlarını teşvik edeceğini
öngördüklerini vurguladılar.
*** Maden atıklarındaki karbondioksitin yakalanması hedefleniyor
önce de 1974 yılında Lima’da, o dönemde IIMP Başkanı
olan Luis Briceño’nun önderliğinde 8. Dünya
Madencilik Kongresi’ne ev sahipliği yapmıştı. Dolayısıyla
65 yıllık tarihinde bu prestijli küresel etkinlik
daha yüksek oranda CO 2 yakalamayı hedefliyor.
ikinci kez Peru’da düzenlenmiş olacak.
British Columbia Üniversitesinden yerbilimciler tarafından kurulan Arca, maden
atıklarındaki CO 2'yi yakalamak ve kalıcı olarak depolamak için nikel üreticileriyle
birlikte çalışıyor. Şirket, madencilik firmalarının madencilik yan ürünlerinden karbon
tutumunu ölçmelerine, maksimize etmelerine ve paraya çevirmelerine yardımcı olacak
teknolojiler geliştiriyor. Arca'nın patent bekleyen mineral aktivasyon teknolojisi, yüksek
yoğunluklu enerji patlamaları kullanarak magnezyum açısından zengin minerallerde
Arca, Vale ve Avustralyalı genç şirketler Poseidon Nickel, Nickel Search ve Blackstone
Minerals'in yanı sıra Rio Tinto ile ortak bir girişimde yer alan Talon Metals ile de işbirliği
yapıyor. Bu şirketler, maden atıklarını değerli bir karbon yutağına dönüştürmek ve
sürdürülebilir bir gelecek için atıkları azaltmak hedefine ulaşmak amacıyla birlikte
çalışıyorlar.
Hexagon HARD-Line’ı
satın aldı
*** Hexagon HARD-Lıne’ı satın aldı kontrol içeren çözümleri, madencilik operasyonlarında
tam uzaktan otonomi elde kontrol edilmesi ve konusunda maden önemli üretim bir
Hexagon'un Madencilik bölümü, otomasyon,
optimizasyonu teknolojilerinde uzmanlaşmış rol Kanadalı oynuyor. Bu satın bir şirket alma, sektörün olan tehlikeli HARD-LINE'ı çalışma
satın alma sürecini başarıyla tamamladı. Bu ortamlarında stratejik insan hamle müdahalesiyle Hexagon ilişkili Madencilik'in
risklerin ortadan
kaldırılması ve HxGN konusundaki MineProtect artan duyarlılığın projeleriyle da
HxGN Yeraltı Madenciliği, HxGN Otonom Madencilik
de Hexagon’un uyum içerisinde. Madencilik HARD-LINE'ın bölümü, otomasyon, elektronik ifadelerinden ve biri hidrolik oldu. by-wire teknolojileri
aracılığıyla uzaktan uzaktan kontrol ve kontrol maden üretim içeren optimizasyonu
teknolojilerinde uzmanlaşmış Ka-
Hard Line yetkilileri de Hexagon ile güçlerini birleş-
çözümleri, madencilik operasyonlarında tam
otonomi elde edilmesi konusunda önemli bir rol oynuyor. Bu satın alma, sektörün
nadalı bir şirket olan HARD-LINE’ı satın alma sürecini
başarıyla tamamladı. Bu stratejik hamle Hexagon madencilik süreçlerindeki ilerlemelere daha fazla
tirmenin erişim alanlarını genişleteceğini ve otonom
tehlikeli çalışma ortamlarında insan müdahalesiyle ilişkili risklerin ortadan kaldırılması
konusundaki
Madencilik’in HxGN
artan duyarlılığın
Yeraltı Madenciliği,
da ifadelerinden
HxGN katkıda biri bulunacağını, oldu. nihayetinde daha güvenli madencilik
operasyonlarını birleştirmenin teşvik erişim edeceğini alanlarını öngördük-
Hard Otonom Line Madencilik yetkilileri ve HxGN de MineProtect Hexagon projeleriyle
de uyum içerisinde. ve otonom HARD-LINE’ın madencilik elektronik süreçlerindeki lerini vurguladılar. ilerlemelere daha fazla katkıda
ile güçlerini
genişleteceğini
bulunacağını, ve hidrolik by-wire nihayetinde teknolojileri aracılığıyla daha güvenli uzaktan madencilik operasyonlarını teşvik edeceğini
öngördüklerini vurguladılar.
Madenin ne olduğunu ve
nerelerde kullanıldığını öğretmek,
bilinçlendirmek ve kamuoyu
yaratmak amacı ile çocuklarımızın
yararlanabileceği ilkokul çağındaki
çocuklara hitabeden bir kitaptır.
ymgv@ymgv.org.tr
Tel: 0 212 246 20 81
54 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 55
Accredited Laboratory
TS EN ISO/IEC 17025
ISO 9001:2015
ISO 14001:2015
OHSAS 18001:2007
İ.O.S.B. Ağaç İşleri Sanayi Sitesi
1354. Cadde 1358. Sokak No: 43-45
İvedik-Yenimahalle / Ankara - TURKEY
T: +90.312 395 77 95 • F: +90.312 395 77 96
www.argetest.com • info@argetest.com
TEKNOLOJİNİN NİMETLERİ
Hazırlayan: Ümit Dertli
Hexagon Mining bünyesindeki Minnovare şirketi, sondaj hizalamasını, duyarlılığını ve
hızını optimize ederek sondaj sonuçlarını iyileştirmek için tasarladığı donanım ve
analiz paketi olan Development Optimizer'ı piyasaya sürdü. Bu yenilik özellikle yeraltı
madencilik operasyonları için önem taşıyor.
Bu ürün, keşif ve kaynak tanımlamasından maden geliştirme ve üretimine kadar
uzanan sondaj optimizasyon çözümleri yelpazesini tamamlıyor. Mevcut çözümler
arasında Azimuth Aligner, Production Optimizer ve Minnovare CORE yer alıyor.
Minnovare ayrıca sürdürülebilirlik çabalarında müşterileriyle iş birliği de yapıyor. Şirket
teknolojilerini üretim ve geliştirme sondajına uygulayarak, yeraltı madenlerindeki CO2
emisyonlarında önemli düşüşler elde etmişti. Şirketin çözümleri sayesinde, ince
damarlarda çalışılan tipik bir işletmede yıllık 3.000 tondan fazla CO2 azaltımı
sağlanmıştı. Bu, yılda 1.000 hafif aracın elektrikli araca dönüştürülmesi ile ulaşılacak
sonuca eşdeğer bir azalma anlamına geliyor.
Emisyonların azaltılması hedefi, yatırımcıların çevresel ve sosyal yönetim
beklentileriyle de uyum içerisinde. Minnovare'in teknolojisi operasyonel verimliliği,
üretkenliği ve kârlılığı artırırken, kullanan şirketleri emsallerine kıyasla avantajlı bir
konuma da getiriyor.
Manyetik değirmen
astarları güvenlik
ödülü getirdi
Peru’nun Orta And Dağları’ndaki Nexa Resources
tesisinde yer alan öğütme ünitesinde
Manyetik Değirmen Astarları (MML) denendi.
İş güvenliği, enerji verimliliği ve ekipman dayanıklılığı
açısından olumlu etkiler yarattı. MML’lerin
kurulumu sayesinde Nexa Peru’nun önde gelen bir
güvenlik ödülüne de layık görüldü.
Manyetik özelliklere sahip aşınmaya dayanıklı çelikle
kaplı manyetik astarlar, çelik ve manyetik astar
niteliklerinin benzersiz bir karışımını sunuyor. Elle
kolayca monte edilebilen ve performans açısından
geleneksel astarları geride bırakan manyetik astarlar
öğütme işleminde özellikle küçük bilye yongalarını
Aramine’den menzili
artırılmış elektrikli
yükleyiciyi
Aramine, gelişmiş özelliklere sahip elektrikli
yükleyicisi L140B V2’yi tanıttı. Prizmatik
lityum-demir-fosfat batarya kullanan yeni
yükleyicinin otonomisi %57 artarak çalışma süresi
3,5 saatten 5,5 saate çıkmış, dahası şarj süresi de %20
azaltarak 4 saat 20 dakikadan 3,5 saate inmiş. Yeni
modelde hacim ve ağırlık korunurken modül başına
enerji 24 kWh’den 42 kWh’ye yükselmiş. Mevcut
L140B kullanıcıları da ücretsiz bir yazılım güncellemesi
yaparak batarya modüllerini sorunsuz bir şekilde
değiştirip kullanabilecekler.
ortadan kaldırarak öğütme işlemi sırasında %11’e varan
oranda enerji tasarrufu sağlıyor. Dünya çapında
demir, bakır, nikel ve altın madenlerindeki uygulamalardan
elde edilen veriler, manyetik astarların kauçuk
veya metalik astarlardan iki-üç kat daha uzun ömürlü
olduğunu gösteriyor.
*** Komatsu'nun elektrikli maden kamyonu artık daha hızlı
Komatsu, yeraltı ocaklarında daha yüksek hız sunmak üzere tasarlanan 980E-5SE
elektrikli maden kamyonunu tanıttı. Sınıfının en yüksek beygir gücüne sahip olan bu
model, karbon ayak izini azaltırken üretkenliği artırıyor. Devasa 363 ton kapasitesi ve
635 ton çalışma ağırlığı ile bu ünite, 1.800 rpm'de 3.281 kW (4.400 hp) güç üreterek
fark yaratıyor.
Üreticiye göre bu elektrikli kamyon, öncekilere kıyasla daha az bileşen içeren
basitleştirilmiş bir elektrikli tahrik sistemine sahip. Bu da daha düşük bakım gereksinimi
ve potansiyel olarak daha düşük yaşam döngüsü maliyeti anlamına geliyor. Kamyonda
hız sabitleyici, patinajı veya kaymayı önleyici çekiş kontrol sistemi ve çevrim
verimliliğini optimize edecek Payload Meter IV gibi operatör destekli teknolojiler de
bulunuyor.
Öte yandan, Aramine, makinelerinde kullanılan eski lityum-demir-fosfat piller için bir
geri dönüşüm programı başlatmak üzere Werecy ile de ortaklık kurdu. Bu girişim,
Aramine'in çevresel, sosyal ve toplumsal faydaya Kurumsal Sosyal Sorumluluk (CSR)
vizyonuyla da uyum içerisinde.
Öte yandan, Aramine, makinelerinde kullanılan eski
*** Manyetik değirmen astarları güvenlik ödülü getirdi
lityum-demir-fosfat piller için bir geri dönüşüm programı
başlatmak üzere Werecy ile de ortaklık kurdu.
sayesinde Nexa Peru'nun önde gelen bir güvenlik ödülüne de layık görüldü.
Bu girişim, Aramine’in çevresel, sosyal ve toplumsal
faydaya Kurumsal Sosyal Sorumluluk (CSR) vizyonuyla
da uyum içerisinde.
Manyetik Değirmen Astarlarının (MML) Peru'nun Orta And Dağları'ndaki Nexa
Resources tesisinde denenen Manyetik Değirmen Astarlarının (MML) güvenlik, enerji
verimliliği ve ekipman dayanıklılığı üzerinde önemli bir etki yarattı. MML'lerin kurulumu
Manyetik özelliklere sahip aşınmaya dayanıklı çelikle kaplı manyetik astarlar, çelik ve
manyetik astar niteliklerinin benzersiz bir karışımını sunuyor. Elle kolayca monte
edilebilen ve performans açısından geleneksel astarları geride bırakan manyetik
astarlar öğütme işleminde özellikle küçük bilye yongalarını ortadan kaldırarak öğütme
işlemi sırasında %11'e varan oranda enerji tasarrufu sağlıyor. Dünya çapında demir,
bakır, nikel ve altın madenlerindeki uygulamalardan elde edilen veriler, manyetik
astarların kauçuk veya metalik astarlardan iki ila üç kat daha uzun ömürlü olduğunu
gösteriyor.
Sondaj verimliliği
artacak
Hexagon Mining bünyesindeki Minnovare
şirketi, sondaj duyarlılığını ve hızını optimize
ederek sondaj sonuçlarını iyileştirmek
için tasarladığı donanım ve analiz paketi olan
Development Optimizer’ı piyasaya sürdü. Bu yenilik
özellikle yeraltı madencilik operasyonları için önem
taşıyor.
Bu ürün, keşif ve kaynak tanımlamasından maden
geliştirme ve üretimine kadar uzanan sondaj optimizasyon
çözümleri yelpazesini tamamlıyor. Mevcut
çözümler arasında Azimuth Aligner, Production Optimizer
ve Minnovare CORE yer alıyor.
Minnovare ayrıca sürdürülebilirlik çabalarında müşterileriyle
iş birliği de yapıyor. Şirket teknolojilerini
üretim ve geliştirme sondajına uygulayarak, yeraltı
madenlerindeki CO 2 emisyonlarında önemli düşüşler
Komatsu’nun elektrikli
maden kamyonu artık
daha hızlı
Komatsu, yeraltı ocaklarında daha yüksek hız
sunmak üzere tasarlanan 980E-5SE elektrikli
maden kamyonunu tanıttı. Sınıfının en yüksek
beygir gücüne sahip olan bu model, karbon ayak
izini azaltırken üretkenliği artırıyor. Devasa 363 ton kapasitesi
ve 635 ton çalışma ağırlığı ile bu ünite, 1.800
rpm’de 3.281 kW (4.400 hp) güç üreterek fark yaratıyor.
Üreticiye göre bu elektrikli kamyon, öncekilere kıyasla
daha az bileşen içeren basitleştirilmiş bir elektrikli
elde etmişti. Şirketin çözümleri sayesinde, ince damarlarda
çalışılan tipik bir işletmede yıllık 3.000 tondan
fazla CO 2 azaltımı sağlanmıştı. Bu, yılda 1.000 hafif
aracın elektrikli araca dönüştürülmesi ile ulaşılacak sonuca
eşdeğer bir azalma anlamına geliyor.
*** Aramine’den menzili artırılmış elektrikli yükleyiciyi
Aramine, gelişmiş özelliklere sahip elektrikli yükleyicisi L140B V2'yi tanıttı. Prizmatik
lityum-demir-fosfat batarya kullanan yeni yükleyicinin otonomisi %57 artarak çalışma
süresi 3,5 saatten 5,5 saate çıkmış, dahası şarj süresi de %20 azaltarak 4 saat 20
dakikadan 3,5 saate inmiş. Yeni modelde hacim ve ağırlık korunurken modül başına
enerji 24 kWh'den 42 kWh'ye yükselmiş. Mevcut L140B kullanıcıları da ücretsiz bir
yazılım güncellemesi yaparak batarya modüllerini sorunsuz bir şekilde değiştirip
kullanabilecekler.
Emisyonların azaltılması hedefi, yatırımcıların çevresel
ve sosyal yönetim beklentileriyle de uyum
içerisinde. Minnovare’in teknolojisi operasyonel verimliliği,
üretkenliği ve kârlılığı artırırken, kullanan
şirketleri emsallerine kıyasla avantajlı bir konuma da
getiriyor.
*** Yükleyici ve kamyonlar için gelişmiş otomasyon
Epiroc, tahrik yükleyici sistemine ve kamyonlar sahip. için özel Bu olarak da daha tasarlanan düşük Deep bakım Otomasyon gereksinimi
ve potansiyel olarak daha düşük yaşam döngüsü
çözümünü
tanıttı. Çeşitli bileşenlerden oluşan bu yenilikçi ürün, birlikte çalışabilirliği kolaylaştırıyor
ve kullanıcıya güvenli bölgeler, üretim görevleri ve otonom trafik üzerinde gerçek
zamanlı maliyeti kontrol sağlıyor. anlamına geliyor. Kamyonda hız sabitleyici,
Deep Automation sisteminin sunduğu araçlar arasında; sürekli iyileştirme çabalarını
desteklemek patinajı için veya uygulanabilir kaymayı içgörüler önleyici ve veri şeffaflığı çekiş kontrol sağlayan Deep sistemi Insights,
üretim alanı simülasyonları oluşturarak maden geliştirme ve otomasyon çözümü
uygulamasına ve çevrim yardımcı verimliliğini olan Deep Filo optimize Simülasyonu, edecek üretim alanlarında Payload esnek Meter
IV
bölge
yönetimi ve erişim kontrolü sunarak yeni araçların güvenli bir şekilde kullanılmasını
sağlayan Deep
gibi
Güvenlik,
operatör
akıllı makinelerin
destekli
rotalarını
teknolojiler
kaydeden,
de
ince
bulunuyor.
ayar yapabilen ve
talimat verebilen Deep Rota ve güvenlik, üretim görevleri ve otonom trafik üzerinde
gerçek zamanlı kontrol sağlayan Deep Kontrol sayılabilir.
Epiroc'un Smart and Green serisindeki tüm kamyon ve yükleyiciler otomasyon ve
uzaktan kontrol için hazır olarak geliyor.
58 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 59
TEKNOLOJİNİN NİMETLERİ
Yükleyici ve kamyonlar
için gelişmiş
otomasyon
Epiroc, yükleyici ve kamyonlar için özel olarak
tasarlanan Deep Otomasyon çözümünü
tanıttı. Çeşitli bileşenlerden oluşan bu yenilikçi
ürün, birlikte çalışabilirliği kolaylaştırıyor ve
kullanıcıya güvenli bölgeler, üretim görevleri ve otonom
trafik üzerinde gerçek
zamanlı kontrol sağlıyor.
Deep Automation sistemi şu
araçları sunuyor: Deep Insights:
iyileştirme çabalarına
destek için uygulanabilir
içgörüler ve veri şeffaflığı
sağlıyor. Deep Filo Simülasyonu:
üretim alanı simülasyonları
oluşturarak maden
geliştirme ve otomasyon çözümlerine
yardımcı oluyor.
Deep Güvenlik: üretim alanlarında esnek bölge yönetimi
ve erişim kontrolü sunarak yeni araçların güvenli
bir şekilde kullanılmasını sağlıyor. Deep Rota: akıllı
makinelerin rotalarını kaydediyor, ince ayar yapabiliyor
ve talimat verebiliyor. Deep Kontrol: güvenlik,
üretim görevleri ve otonom trafik üzerinde gerçek zamanlıkontrol
sağlıyor.
Epiroc’un Smart and Green serisindeki tüm kamyon
ve yükleyiciler otomasyon ve uzaktan kontrol için hazır
olarak geliyor.
*** Taşınabilir gaz dedektörü
Dräger’in X-1m 5800 taşınabilir gaz dedektörü, kesintisiz Bluetooth veri aktarımı ile altı
gaza kadar ölçüm yapabiliyor. Dedektör, selefi X-am 2800'den farklı olarak klor,
amonyak, hidrojen ve siyanür gibi gazlar için daha fazla sensör barındırıyor ve harici
dından da Dräger Gas Detection
ve gerçek Connect zamanlı Cloud’a veri aktarımı için Dräger'in Dräger
X-am pompası ile donatıldığında temizlik ölçümleri de yapabiliyor.
X-1m 5800, dijital asset yönetimi
Gas Detection Connect bulut gönderiyor. tabanlı yazılımı ile uyumlu. verileri Bluetooth aracılığıyla
bir akıllı telefona aktarıyor, ardından da Dräger Gas Detection Connect Cloud'a
gönderiyor. Dräger X-dock otomatik test istasyonu da akıllı telefona ihtiyaç duymadan
verileri aynı buluta aktarabiliyor. Dräger Verilere X-dock herhangi otomatik bir internet tarayıcısı üzerinden
kolayca erişilebiliyor. Dedektörde test istasyonu kullanılabilecek da akıllı sensörler arasında, benzin, dizel,
nonan, metan, propan ve hidrojen telefona gibi ihtiyaç yanıcı duymadan
verileri aynı
buharları ölçebilen bir harici katalitik
törü, kesintisiz Bluetooth
sensör
veri
de var.
aktarımı ile
buluta
Taşınabilir gaz
dedektörü
Dräger’in X-1m 5800 taşınabilir gaz dedek-
altı gaza kadar ölçüm yapabiliyor. Dedektör,
selefi X-am 2800’den farklı olarak klor, amonyak,
hidrojen ve siyanür gibi gazlar için daha fazla
sensör barındırıyor ve harici X-am pompası ile donatıldığında
temizlik ölçümleri de yapabiliyor.
X-1m 5800, dijital asset yönetimi ve gerçek zamanlı
veri aktarımı için Dräger’in Dräger Gas Detection
Connect bulut tabanlı yazılımı ile uyumlu. Verileri
Bluetooth aracılığıyla bir akıllı telefona aktarıyor, ar-
aktarabiliyor. Verilere
herhangi bir internet tarayıcısı
üzerinden kolayca
erişilebiliyor. Dedektörde
kullanılabilecek sensörler
arasında, benzin, dizel,
nonan, metan, propan ve
hidrojen gibi yanıcı buharları
ölçebilen bir harici
katalitik sensör de var.
Yeni Liebherr R 9300
kazıcı testleri geçti
Liebherr’in 250 tonluk R 9300 Generation 8
ekskavatörü testlerden başarıyla geçti ve 2024
yılında seri üretimi başlayacak. R 9250’nin
yerini alacak bu gelişmiş model, Liebherr’in yardımcı
sistemleri; otomasyon, dijital hizmetler ve sıfır emisyon
çözümleriyle uyumluluğu da bir üst seviyeye
çıkıyor. R 9300, yakıt tüketimini azaltmak için Liebherr
Power Efficiency özelliğine sahip FCO ve US
EPA Kademe 4-/EU Faz V uyumlu motorlarla sunuluyor.
Elektrikli versiyonu ise geliştirme aşamasında.
Modelin ataşman tasarımı, yüksek performanslı
bileşenler ve artırılmış kova boyutu seçenekleri ile
R 9250’den daha hafif ancak daha güçlü. Modelde
Serinleten güvenlik
yeleği
StaCool Industries’in geliştirdiği StaCool Vest
Core vücut serinletme sistemini kullanan yelekler
sayesinde çalışanlar sıcak yaz günlerinde
hem güvende hem de serin kalabiliyor. Normal
kıyafetlerin üzerine giyilen ve tamamen ayarlanabilir
bu yelekler, sarı, turuncu ve yeşil renklerde sunuluyor.
Hareket kabiliyetinden ödün vermeyen bu yelekler
çok ince ve nefes alabilen malzemelerden üretiliyor
Su tahliye pompalarına
krom pervane
Tsurumi, çeşitli su tahliye pompası serilerini
ultra sert krom pervanelerle donatıyor ve
bunu fiyat artışı olmadan yapıyor. Bu pervaneler
%28’e varan krom içeriğiyle gri dökme demir
Liebherr’in mevcut ekskavatörleriyle ortak parçalar
*** Su tahliye pompalarına krom pervane
kullanıldığı için bakım maliyetleri de düşük.
Tsurumi, çeşitli su tahliye pompası serilerini ultra sert krom pervanelerle donatıyor ve
bunu fiyat artışı olmadan yapıyor. Bu pervaneler %28'e varan krom içeriğiyle gri dökme
demir ve paslanmaz çelik eş değerlerine kıyasla aşınmaya karşı beş kat daha
dayanıklı. *** Serinleten Tsurumi pompalarında güvenlik yeleği yarı girdaplı pervane ve özel tasarlanmış
ayarlanabilir Dahası, StaCool aşınma R Industries’in 9300’ün plakaları geliştirdiği kullanıyor. kullanım StaCool Bu yenilikçi Vest ömrü yaklaşım Core vücut %33 sayesinde serinletme artarak pompalar sistemini
kapalı pervanelilere kullanan yelekler nazaran sayesinde çok daha çalışanlar yüksek hidrolik sıcak yaz verimlilik günlerinde seviyelerine hem güvende ulaşıyor. hem de
Operatörler,
60.000 saate
aşınma plakasına
ulaşmış
ince
durumda.
ayar yaparak pompanın
Model
optimum
testlerde
basınç
saatte
serin kalabiliyor. Normal kıyafetlerin üzerine giyilen ve tamamen ayarlanabilir noktasını bu
ayarlayabiliyor ve bu da pervane ömrünü önemli ölçüde uzatırken bakım maliyetlerini
3.017 yelekler, mt için güvenlik 26 sarısı, saniyelik turuncu ve ortalama yeşil renklerde çevrim sunuluyor. süresi Hareket ve kabiliyetinden
ve arıza ödün süresini vermeyen de azaltıyor. bu yelekler çok ince ve nefes alabilen malzemelerden üretiliyor ve
20,28mt/litre gün boyunca serin yakıt bir konfor verimliliği sağlıyor. Yeleğe rakamlarına entegre ThermoPak'lar ulaşmış. saatler boyu
serinlik sunarken her yelek, soğutma süresini uzatmak ve konforu artırmak için ekstra
bir ThermoPak seti ile birlikte geliyor. Yelek ayrıca soğuk günlerde kullanıcının aşırı
üşümesini önlemek için bir termal bariyere de sahip.
ve gün boyunca
serin bir konfor
sağlıyor. Yeleğe
entegre Thermo-
Pak’lar saatler
boyu serinlik sunarken
her yelek,
soğutma süresini
uzatmak ve konforu
artırmak için
ekstra bir ThermoPak seti ile birlikte geliyor. Yelek
ayrıca soğuk günlerde kullanıcının aşırı üşümesini
önlemek için bir termal bariyere de sahip.
ve paslanmaz çelik eş değerlerine kıyasla aşınmaya
karşı beş kat daha dayanıklı. Tsurumi pompalarında
yarı girdaplı pervane ve özel tasarlanmış ayarlanabilir
aşınma plakaları kullanıyor. Bu yenilikçi yaklaşım
sayesinde pompalar kapalı pervanelilere nazaran çok
daha yüksek hidrolik verimlilik seviyelerine ulaşıyor.
Operatörler, aşınma plakasına ince ayar yaparak
pompanın optimum basınç noktasını ayarlayabiliyor
ve bu da pervane ömrünü önemli ölçüde uzatırken bakım
maliyetlerini ve arıza süresini de azaltıyor.
*** Yeni Liebherr R 9300 kazıcı testleri geçti
Liebherr'in 250 tonluk R 9300 Generation 8 ekskavatörü testlerden başarıyla geçti ve
2024 yılında seri üretimi başlayacak. R 9250'nin yerini alacak bu gelişmiş model,
60 SEKTÖRMADEN Liebherr'in yardımcı sistemleri; otomasyon, dijital hizmetler ve sıfır emisyon
SEKTÖRMADEN 61
çözümleriyle uyumluluğu da bir üst seviyeye çıkıyor.
R 9300, yakıt tüketimini azaltmak için Liebherr Power Efficiency özelliğine sahip FCO
ETKİNLİK TAKVİMİ
TÜRKİYE’DE
Türkiye 28. Uluslararası Madencilik
Kongresi ve Sergisi IMCET 2023
28 Kasım - 01 Aralık 2023
Antalya
Maden Türkiye 2024
02-05 Mayıs 2024
Tüyap, İstanbul
https://www.madenturkiyefuari.com/
Uluslararası Demir Çelik Sempozyumu
6-7 Haziran 2024
Tepekule Kongre ve Sergi Merkezi, İzmir
Ulusal Mühendislik Jeolojisi ve Jeoteknik
Sempozyumu “MÜHJEO’2024”
6- 8 Haziran 2024
Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Nevşehir
DÜNYA’DA
Geometallurgy 2023
4-5 Aralık 2023
Londra, Birleşik Krallık
events@iom3.org
Future Minerals Forum 2024
9-11 Ocak 2024
Riyad, Suudi Arabistan
Mines and Money Miami 2024
22-23 Şubat 2024
Miami, ABD
connect@minesandmoney.com
PDAC 2024
3-6 Mart 2024
Toronto, Kanada
info@pdac.ca convention@pdac.ca
64 SEKTÖRMADEN
2024 TMS Annual Meeting & Exhibition
3-7 Mart 2024
Orlando, ABD
mtgserv@tms.org
Brazilian Phosphates Congress (CBFos)
5-8 Mart 2024
Caldas Novas, Brezilya
contato@cbfos.org
Southern African Pyrometallurgy 2024
International Conference
13-14 Mart 2024
Johannesburg, Güney Afrika
camielah@saimm.co.za
Sensor-Based Sorting & Control 2024
13-14 Mart 2024
Aachen, Almanya
info@sbsc.rwth-aachen.de
15th International Mine Water Association
(IMWA) Congress
22-26 Nisan 2024
Morgantown, ABD
jskousen@wvu.edu
World Conference on Sampling and Blending
(WCSB)
21-23 Mayıs 2024
Johannesburg, Güney Afrika
camielah@saimm.co.za
Physical Separation ‘24
10-12 Haziran 2024
Cape Town, Güney Afrika
amanda@min-eng.com
Milling Circuits ‘24
13-14 Haziran 2024
Cape Town, Güney Afrika
amanda@min-eng.com
12th International Conference on Molten
Slags, Salts and Fluxes (Molton 2024)
17-19 Haziran 2024
Brisbane, Avustralya
Hydrometallurgy Conference 2024
1-3 Eylül 2024
Stellenbosch, Güney Afrika
camielah@saimm.co.za
Process Mineralogy ‘24
11-13 Kasım 2024
Cape Town, Güney Afrika
amanda@min-eng.com
MADEN BORSASI
ALTIN
1.875.95 USD/t.oz Eylül ‘23
GÜMÜŞ
21,989 USD/t.oz Eylül ‘23
BAKIR
3.5963 USD/Lbs Eylül ‘23
KURŞUN
2.072,25 USD/T Eylül ‘23
Gold
Silver
Copper
Lead
2100
2050
27
26
4.400
2400
2000
25
4.200
2300
1950
24
1900
23
4
2200
1850
1800
22
21
3.800
2100
1750
20
3.600
2000
1700
1650
19
18
3.400
1900
Nov 2023 Mar May Jul Sep
Nov 2023 Mar May Jul Sep
Nov 2023 Mar May Jul Sep
Nov 2023 Mar May Jul Sep
source: tradingeconomics.com
source: tradingeconomics.com
source: tradingeconomics.com
source: tradingeconomics.com
ALÜMİNYUM
2.201,00 USD/T Eylül ‘23
MOLİBDEN
55,63USD/kg Eylül ‘23
ÇİNKO
2.442,00USD/T Eylül ‘23
KALAY
24.919,000 USD/T Eylül ‘23
Aluminum
Molybdenum
Zinc
Tin
2700
100
3600
32500
2600
2500
2400
2300
90
80
70
60
50
3400
3200
3000
2800
2600
2400
30000
27500
25000
22500
20000
2200
40
2200
17500
Nov 2023 Mar May Jul Sep
Nov 2023 Mar May Jul Sep
Nov 2023 Mar May Jul Sep
Jan Mar May Jul Sep
source: tradingeconomics.com
source: tradingeconomics.com
source: tradingeconomics.com
source: tradingeconomics.com
Nickel
NİKEL
18.462,000 USD/T Eylül ‘23
Iron Ore 62% fe
DEMİR CEVHERİ %62 FE
117,42 USD/T Eylül ‘23
Cobalt
KOBALT
33.420 USD/T Eylül ‘23
Manganese
MANGANEZ
30.75 CNY/DMTU Eylül ‘23
32500
130
55000
34
30000
120
50000
27500
33
110
45000
25000
22500
100
40000
32
20000
90
35000
31
17500
80
30000
Nov 2023 Mar May Jul Sep
source: tradingeconomics.com
Nov 2023 Mar May Jul Sep
source: tradingeconomics.com
Nov 2023 Mar May Jul Sep
source: tradingeconomics.com
Nov 2023 Mar May Jul Sep
source: tradingeconomics.com
1 CNY = 0,14 USD
66 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 67
MADEN BORSASI
Lithium Carbonate
LİTYUM KARBONAT
166.500 CNY/T Eylül ‘23
Neodymium
NEODİMYUM
650.000 CNY/T Eylül ‘23
650000
600000
550000
500000
450000
400000
350000
300000
250000
200000
150000
1000000
950000
900000
850000
800000
750000
700000
650000
600000
550000
Nov 2023 Mar May Jul Sep
source: tradingeconomics.com
Nov 2023 Mar May Jul Sep
source: tradingeconomics.com
Uranium
URANYUM
69.0000 USD/Lbs Eylül ‘23
Soda Ash
SODA KÜLÜ
2.980,00CNY/T Eylül ‘23
75
3200
70
65
60
55
3000
2800
2600
2400
2200
50
2000
Dec 2023 Apr Oct
source: tradingeconomics.com
Nov 2023 Mar May Jul Sep
source: tradingeconomics.com
Coal
KÖMÜR
142,65 USD/T Eylül ‘23
Crude Oil WTI
HAM PETROL
83,775 USD/Bbl Eylül ‘23
450
95
400
350
300
250
200
150
90
85
80
75
70
Nov 2023 Mar May Jul Sep
source: tradingeconomics.com
Nov 2023 Mar May Jul Sep
source: tradingeconomics.com
1 CNY = 0,14 USD
68 SEKTÖRMADEN
BULMACA
Hazırlayan: Prof. Dr. Gündüz Ökten
SOLDAN SAĞA
1. Katı veya sıvı yakıtların
kalorifik değerlerini belirlemeye
yarayan cihaz. 2. Beril
grubundan, sarı yeşil, mavi
yeşil, hatta sarı renkli, cam
parlaklığında, saydam değerli
bir taş. 3. Nergisgillerden,
baharda çok erken çiçek açan
soğanlı bir bitki. 4. Artı uç. 5.
Tehlikeli, sarp ve zor geçit. 6.
Vagonları kancalamak veya
kancalarını kesmekle görevli
işçi. 7. Öfke. 8. Kaya basıncı
etkisiyle, daralan galerileri
eski boyutlarına getirebilmek
veya bir galerinin boyutlarını
büyütmek için yapılan genişletme
işlemi. 9. Kazakistan’ın
başkenti. 10. Kıbrıs’ın güneydoğusunda
bulunan bir kent.
11. Vazgeçme, geri çekilme.
12. Basınçlı hava, su veya
YUKARIDAN AŞAĞI
6
12
1
7
10
k
7
3
1 2
11
elektriğin kontrol dışı kaybı. 13. Uyruklarına hiçbir hak ve özgürlük tanımayan sınırsız monarşi. 14. Yaş
bakımından üç kardeşin büyüğü ile küçüğü arasında bulunan. 15. Porfirik dokuya sahip yüzey kayası.
1. Tüm ocağı dolaşarak havalandırmayı sağlayan hava. 2. Alan. 3. Çanakkale iline bağlı peyniri ile ünlü
bir ilçe. 4. En önemli cevheri “Realgar” olan, gümüş grisi renginde bir metal. 5. İyi drene edilmiş rutubetli,
tropik, subtropik bölgelerde oluşan ayrışmış kırmızı toprak. 6. Katman. 7. Ahmak, aptal, beceriksiz
8. Doğada yaşayan yırtıcı bir hayvan türü. 9. Mal, ticaret malı. 10. Doğada saf olarak bulunan metalleri
nitelendirmek için kullanılan sıfat. 11- Gemi, kışla, yatılı okul vb. yerlerde üst üste yapılan yatak yeri. 12.
Alüminyum tozlarının solunması sonucu oluşan akciğer hastalığı. 13. Yüzyıl. 14. Unvan. 15. Kaynar suda
kabuğu ile az pişirilmiş yumurta.
8
13
14
8
12
5
13
2
9
14
3
15
4
5
11
9
15
4
10 10
6
CEVAPLAR
Soldan sağa 1. Kalorimetre 2. Zümrüt 3. Kardelen 4. Anot 5. Akabe 6. Kancacı 7. Kakınç 8. Tarama 9. Astana 10. Larnaka 11.
Ricat 12. Kaçak 13. İstibdat 14. Ortanca 15. Andezit
Yukarıdan aşağıya 1. Ocak Havası 2. Meydan 3. Ezine 4. Arsenik 5. Laterit 6. Tabaka 7. Andaval 8. Çakal 9. Meta 10. Nabit
11- Ranza 12. Alüminoz 13. Asır 14. Titr 15. Rafadan
70 SEKTÖRMADEN