bilglik 6

44 Bilgilik
49 Karakaş, 107.
“Kraçkovski’nin kitabı sürekli masamın üstünde durur. Ben daima bu adamla konuşuyorum.
Benim onlarla ayrı bir ilişkim var. Enstitüme geldiğimde daima onlardan
bir şeyler öğreniyorum. İslâm dünyasına karşı gösterdikleri bu sempatiyi ruhumda, tüm
canlılığımla hissediyorum.”50
50 Turan, 135-136.
Sezgin, Fransız oryantalist Joseph Toussaint Reinaud ve Rus oryantalist Ignatij
Krackockij dışında Avrupa’daki bilim ve teknolojik kalkınmanın İslâm bilim dünyasının
temelleri üzerine inşa edildiğini savunan şu oryantalistleri de övmüştür: Johann Gottfried
Herder, Johann Wolfgang von Goethe, Alexander von Humbolt, Jean Etienne Montucla,
Kurt Sprengel, Jean Jacques Sedillot, George Sarton ve Otto Neugebauer.51
51 Saygılı, Serdar, “Doğu ve Batı Düalizminde İslâm Medeniyet Tarihinin
Oksidentalist Düşünürü Fuat Sezgin ve Bilim Tarihi Anlayışı”, Temaşa, 2019, (9), 21.
Sonuç
İslâm dünyasının Hıristiyan bölgelerde hızla yayılması Batı dünyasının doğu ve İslâm
dini ile ilgilenmesine sebep olmuştur. Batı dünyası, İslâm ve Doğu üzerine olumlu ve
olumsuz pek çok araştırma yapmaya başlamıştır. Daha önceleri kurumsallaşmadan devam
eden araştırma faaliyetleri Kilise’nin ve güçlü devletlerin desteğini alması üzerine
akademik bir dala dönüşerek “oryantalizm” ismini almıştır. Fransızca kökenli
oryantalizm kelimesi, Türkçede “şarkiyat” ve “doğu bilimi”, Arapçada “istişrak” olarak
ifade edilmiştir. Doğu üzerine inceleme yapan kişilere oryantalist, şarkiyatçı ya da
müsteşrik denilmektedir. Oryantalizm kelimesinin terim anlamı Batının doğuyu
inceleme, algılama, anlama, açıklama ve tanımlaması olarak tanımlanırken, kelime
zaman — 266 — içerisinde anlam değişikliğine uğramış ve doğu oryantalist faaliyetlerle
siyasi ve iktisadi alanlarda emperyalist güçlerin sömürüsüne maruz kalmıştır. 1973 tarihinde
literatürden resmen kaldırılan oryantalizm, günümüzde farklı isimlerle
faaliyetlerine devam etmektedir.
Oryantalist faaliyetlerin sömürgeci tutumuna karşı, İslâm ülkelerinde oksidentalizm
adı verilen faaliyetler başlamıştır. Oksidentalizm kelimesi, Fransızca kökenli olup,
Türkçede garbiyatçılık, Arapçada İstiğrab kelimesi ile ifade edilmiştir. Terim anlam
olarak doğunun batıyı bir bütün olarak akademik bir uslüp ile inanç, ibadet, kültür, tarih,
coğrafya, ekonomik, iktisat, siyaset, örf ve adet açısından değerlendirmesidir.