bilglik 6

Bilgilik 285
Marx, fikir ve felsefe tarihinde söylediği bazı sözler yüzünden düşmanlıklara hedef olmuş
insanlardan da biridir. Onun bu anlamdaki sözlerinden biri de ona bütün dinlerin
inananlarının düşmanlıklarını kazandıran “Din halkın afyonudur” sözüdür. Bu söz,
inananlar tarafından Marx’ın kastetmediği manada, yani din karşıtlığı ve düşmanlığı
olarak anlaşıldığı gibi, Marksistlerin büyük çoğunluğu tarafından da dindarlarla aynı
paralelde anlaşılmıştır. Bağlamından koparılan her söz, kastedilenden yüzde yüz farklı
anlam ifade edebilir veya amacının tam tersi anlamda yorumlanabilir. “Din halkın
afyonudur” sözü, bunun en göz alıcı örneğidir. Bu sözün yer aldığı metnin tamamı
şöyledir:
“Dinsel sıkıntı, hem gerçek sıkıntıların bir dışavurumu hem de gerçek sıkıntılara karşı bir
protestodur. Din, ruhsuz bir dünyanın ruhu olduğu gibi, ıstırap içindeki yaratığın feryadı
ve kalpsiz bir dünyanın kalbidir. Din halkın afyonudur.” (K. Marx, Hegelci Hukuk
Felsefesinin Eleştirisi, Giriş).
Bu, ‘Din kurumu olmasa kapitalizmin para, kâr ve çıkar uğruna yönelttiği zulümlere karşı
insanlar dayanacak gücü kendinde bulamazdı’ demektir.
Onun şu sözü de bu metinde geçen anlayışı doğrular niteliktedir: “Burjuvazi, dini şevki,
tanrısal coşkunlukları, bencil hesapların buzlu sularında boğdu.”
Bu ifadeler göstermektedir ki Marx’ın dine yaklaşımı, aydınlanmacı filozoflar gibi alerjik
ve reddedici değil, anlama amaçlıdır. Ate bir insan olarak tanınan ve tarihsel
materyalizmin en büyük teorisyenlerinden biri olan Marx için dinin aile, hukuk gibi bir
üstyapı kurumu olduğuna şüphe yoktur. Ancak her üstyapı kurumu gibi toplumsal bir
realite olduğuna da şüphe yoktur.
Samimi ve bilinçli bir Müslüman olan Muhammed İkbal’in, bütün bunlardan önce
Kapital’in insanlar arasındaki eşitsizliğe, adaletsizliğe, sömürüye isyan eden genel
havasına bakarak Kur’an ve diğer kutsal kitaplarla bir paralellik kurduğu, ona o yüksek
payeyi bu nedenle verdiği muhakkaktır.
Bir Dileğin İçin