bilglik 6

Bilgilik 27
mertebe de, gelen bilgi kalbi tamâmen kaplarsa ve kalıcı olursa “havâtır” veyâ “hâtır”
denir. Dördüncü mertebe de, gelen bilgi sürekli tekrarlanıyorsa buna da “fikir” denir. 3
Vâridât, Arapça olarak “suya gitmek” anlamına gelen “vurûd” masdarından
türemiştir. “Suya varan, ulaşan” anlamına gelmektedir. “Vird” kelimesi de aynı kökten
türemiştir. Tasavvuf terimleri sözlüklerinde vâridât kavramı ile aynı anlamda kullanılan
kelimeler şu şekilde ifâde edilmiştir: “Havâtır, vâkıa, muhâdara, mükâşefe, levâih,
tavârık, feyz, feth, müşâhede” 4
Vâridât hakkında ba’zı tasavvuf klasiklerinin tanımlarını özetleyecek olursak:
Serrâc’ın Lüma"sında; “Vârid, tecellîden sonra kalbe gelen ve onu kaplayan bir
durumdur. İnsan fiilinin etkisi yoktur.” 156 5 Hucvîrî; ‘‘Ma’nâların kalbe hulûl etmesiyle
ortaya çıkar.’’ 6 Kuşeyrî; ‘‘Kulun kastı olmaksızın kalbe gelen hâtırlardır. Vâridler bâzen
Allah’tan, bâzen ilimden gelir. 7 8
Vâridin özelliklerine gelince:
Vârid; hapşırığın, hapşıran kimseye üstün gelmesi gibidir. Herhangi bir çabaya,
gayrete gerek kalmadan meydana gelir. Vârid, Kahhâr isminin tezâhürüdür. Gelen
vârid insandaki tüm isim ve sıfatları siler. Sülûk ehline vârid zikirle gelir. 760
Tüm ma’nâlar ilk önce kalbe gelir, sonrasında dimâğlardan dökülür. Akıl ise o
ma’nâyı tefekkür eder. Kalbe gelen ma’nâlar 4 kısımdır: “Rabbânî, melekî, şeytânî
3 İbnü’l-Arabî, Tedbîrât-ı İlâhiyye Tercüme ve Şerhi, (çev. Ahmed Avni Konuk ;
haz. Doç. Dr. Mustafa Tahralı), İst. 1992, s. 9.
4 Mustafa Kara, Tasavvuf ve Tarikatlar, İstanbul 1995, s. 233.
5 Ebû Nasr Serrâc, Lüma’ (terc. Hasan Kamil Yılmaz, İslam Tasavvufu), Altınoluk
Yay. İstanbul 1996, s. 335.
6 Hucvîrî, Keşfu’l-Mahcûb, (terc. Süleyman Uludağ), İstanbul 1996, s. 536.
7 Abdulkerim Kuşeyrî, Kuşeyrî Risâlesi, (terc. Süleyman Uludağ), İstanbul 2003,
s. 179 ; Ethem Cebecioğlu, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Anka Yay.,
İstanbul 2004, s. 688-689.
8 Erginli, a.g.e., s. 1176.