bilglik 6

Bilgilik 231
10228 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren bu antlaşmaya göre ABD
Türkiye’ye 46.3 milyon dolarlık buğday, arpa, mısır, dondurulmuş et, sığır eti, konserve,
donyağı ve soya yağı satacaktı. Bir tarım ülkesi olan Türkiye’nin ürettiği bu temel ürünler,
ABD gibi gelişmiş bir ülkenin, eşit olmayan rekabetine terk ediliyordu. Antlaşmanın 2.
Maddesinde: “Türkiye’nin yetiştirdiği ve bu antlaşmada adı geçen ya da benzeri ürünlerin
Türkiye’den yapılacak ihracatı, Birleşik Devletler tarafından denetlenecektir”
deniliyordu. Bağımsızlıkla ne kadar bağdaşıyor değil mi?
3. Maddenin C bendinde ise: “Türk ve Amerikan Hükümetleri, Türkiye’de Amerikan
mallarına talebi arttırmak için birlikte hareket edeceklerdir” deniliyordu.
Antlaşmanın imzalanmasından altı yıl sonra 21 Şubat 1963’te ABD Ankara Büyükelçisi,
Türk Hükümetine bir nota verdi. Bu notada antlaşmanın 2. ve 3. maddelerine dayanılarak
hükümetten şunlar isteniyordu: “T.C. Hükümeti,1 Kasım 1962–31 Ekim 1963 tarihleri
arasındaki devrede zeytinyağı ihracatını 10 bin metrik tonu aşmayacak biçimde
sınırlayacaktır. Türkiye eğer bu miktardan fazla zeytinyağı ihraç edecek olursa ABD’den
fazlalık kadar yağ ithal edecektir.” Bu nota dönemin Ticaret Bakanı Muhlis Ete tarafından
hemen kabul edildi.
5 Mart 1959 ABD’ye Askeri Müdahale Yetkisi Veren Antlaşma:
Demokrat Parti döneminde imzalanan sayısı ve niteliği bilinmeyen antlaşmalardan en
önemlisi, metni tam olarak açıklanmamış olan 5 Mart 1959 Antlaşmasıdır. Antlaşmada
çok ciddi yükümlülükler altına giriliyor, ABD’ye Türkiye’ye askeri müdahale yetkisi
veriliyordu. ABD’ye “Türkiye’nin siyasi bağımsızlığına ve toprak bütünlüğüne karşı
yapılacak her türlü tehdidi çok ciddi bir biçimde araştırmak” görevi veriliyor, takip eden
altı maddede ise: ABD’nin ”doğrudan doğruya ya da dolaylı olarak; tecavüz, sızma, yıkıcı
faaliyet, sivil saldırı, dolaylı saldırı hallerinde” Türkiye’ye müdahale etmesi kabul
ediliyordu. Dolaysız Saldırı, dolaylı saldırı, tecavüz ve özellikle sivil saldırı gibi
kavramların ne anlama geldiği açıkça tanımlanmamış, bunlar ABD’nin yorumuna
bırakılmıştı. Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu, 4 Nisan 1960’ta bu gerçeği kabul edecek
ve yaptığı açıklamada “bu konudaki takdir hakkının Amerikalılara ait olduğunu”
söyleyecektir.
1954 Petrol Yasası: