bilglik 6

Bilgilik 229
kurumlarında ABD vatandaşlarının yapacağı eğitim, araştırma, öğretim gibi eğitim
faaliyetleri ile Birleşik Devletlerdeki okul ve yüksek öğrenim kuruluşlarında Türkiye
vatandaşlarının yapacağı eğitim, araştırma, öğretim gibi faaliyetlerini; yolculuk, tahsil
ücreti, geçim masrafı ve öğretimle ilgili diğer harcamaların karşılanması da dâhil olmak
üzere finanse etmek… Komisyon harcamalarını yapacak veznedar veya bu işi yapacak
şahsın atanması ABD Dışişleri Bakanlığı tarafından uygun görülecek ve ayrılan paralar,
ABD Dışişleri Bakanı tarafından tespit edilecek bir depoziter veya depoziterler nezdinde
bankaya yatırılacaktır.”
Kullanma yer ve miktarına ABD Dışişleri Bakanının karar vereceği harcamaların nereden
sağlanacağı ise, antlaşmanın giriş bölümünde belirtilmektedir: “T.C. Hükümeti ile ABD
Hükümeti arasında 27 Şubat 1946 tarihinde imzalanan antlaşmanın birinci bölümünde
belirtilen kaynakla.” Bu kaynak ise ABD’nin Türkiye’ye verdiği borcun faizlerinin
yatırılacağı T.C. Merkez Bankasına, Türk Hükümetince ödenen paralardan oluşan bir
kaynaktır. T.C. Hükümeti bu antlaşmalarla, kendi parasıyla kendini bağımlı bir hale
getirmektedir. ABD ile yapılan ikili antlaşmalar birbirini tamamlayıcı nitelik
taşımaktadır. Eğitimle ilgili antlaşmanın kaynağı, Borç Verme Antlaşması’nın bir
maddesi ile karşılanmaktadır.
Antlaşmanın en önemli maddesi 5. Maddedir. Bu madde, Türkiye’de Birleşik Devletler
Eğitim Komisyonun kuruluş şemasını vermektedir. Buna göre: “ Komisyon, Dördü T.C.
vatandaşı ve dördü ABD vatandaşı olmak üzere sekiz üyeden oluşacaktır. ABD’nin
Türkiye’deki Büyükelçisi komisyonun fahri başkanı olacak ve komisyonda oyların eşit
olması halinde kararı komisyon başkanı verecektir” denilmekteydi. Amerikalı üyeleri
ABD Dışişleri Bakanı atayacaktı. Komisyon doğrudan doğruya ABD Dışişleri
Bakanlığına bağlıydı ve onun denetiminde olacaktı. Komisyon ‘Türk Milli’ Eğitiminin
programlarını düzenleyecekti. ABD’lilerin Türk eğitim sistemi içinde nerede nasıl görev
yapacağına komisyon karar verecekti. 5. Maddeyi okuyunca, insanın aklına Atatürk’ün
şu sözleri geliyor: “Oysa hangi bağımsızlık vardır ki, yabancıların öğütleriyle,
yabancıların planlarıyla yükselebilsin? Tarih böyle bir olay kaydetmemiştir.” Sadece 10
sene içerisinde bu sözün ne anlama geldiği unutulmuştu!
TBMM’de yasa ile onaylanan antlaşmanın gerekçesi ise aynen şöyledir: “ Amerika
Hükümeti, harpten sonra ordusu elinde kalan fazla malzemelerin satışı için çeşitli
devletlerde antlaşmalar yapmış ve gerek bu devletleri mezkûr satışların hâsılatını dolar
olarak ödemek külfetinden kurtarmak, gerekse bu vesile ile AMERİKAN KÜLTÜRÜNÜ