DPT-2-1966-Icki-Sanayii-Ozel-Ihtisas-Komisyonu-Raporu

1 — İşletme masrafları:
Bütün Devlet fabrikalarında olduğu gibi, Tekel fabrikalarında da
birim maliyet içersine giren işçilik ücretleri ile sosyal masrafların bir
çok hususi sekör fabrikalarına nazaran fazla olduğu tabii bir keyfiyet¬
tir. Bu hal sosyal kalkınmanın gerekli kıldığı ve işletmelerimizde uzun
senelerdenberi çalışmış kalifiye iş gücü bulunmasının tevlit ettiği en
tabii bir hal olun, kanaatimizce; tenkit değil, takdir ve teşvik edilmesi
lâzım gelen bir durumdur.
Birim maliyet içindeki işçilik ücretinin cüz’i yüksekliği mücerret
olarak bu maiyetin dar çerçevesi içinde mütalâa edildiği takdirde bazı
özel kıyaslamalarla yüksek görülebilirse de durumun tüm olarak katma
değer açısından mualâa edilmesi halinde, bunun memleket ve toplum
kalkınmasına etki yapan müsbet ve lüzumlu bir faktör olduğu sonucu¬
na varıldığından, hiçbir şekilde işletmenin rantabilitesi bakımından
tenkit konusu olmaması icap eder.
Bir işletmenin rantabl çalışmaması, esas olarak ham maddeden
tam olarak istifade edememek neticesi randıman düşüklükleri, yarı
mamûl ve mamûllerde husule gelen israf ve ziyanlar, fuzuli masraflar
ile atıl işgücü ve kapasite bırakılması gibi sebeplere dayanmaktadır.
Raporun diğer kısımlarında bu konularla ilgili bölümlerin tetki¬
kinde, Tekel fabrikalarında bu gibi durumların bulunmadığı ve tama¬
men rantabl birer işletme halinde çalıştıkları açık olarak görülmekte¬
dir. Sonuç olarak; Durum yukarıki izahatın ışığı altında mütalâa edil¬
diği takdirde, Tekel işletmelerinin masraflı olması sebebiyle hâzineye
verilmekte olan paranın az olduğu şeklindeki bir tezin, varit ve mak¬
bul olamıyacağı ve bu günkü toplum kalkınmasıyla hiçbir şekilde bağ¬
daşamayacağı açık olarak görülmektedir.
Bundan başka, devlet varidatını sağlamak üzere mamûllerin alkol
derecesi veya litresi üzerinde muayyen bir bandırol resmi alınması
teklif edildiğine göre; işçi sırtından çıkarılacak bir maliyet ucuzluğu
sonucunda yalnız müessese veya patron yönünde elde edilecek ilâve
kâr dışında devlet ve toplum menfaati bakımından bir kazanç sağlan¬
masına imkân olamıyacağı da tabiidir.
2 — Vergi:
Damıtık alkollü içkiler imalinin serbest bırakılmasiyle tesbit edi¬
lecek bir esas üzerinden bandırol şeklinde vergi alınması ilk nazarda
dağdağasız ve cazip bir fikir olarak görünmekte ise de; aşağıda izah
edileceği şekilde, gerek eski tatbikatında gerek bu günkü tatbikatta
görülen aksaklıklar böyle bir durum tatbik edildiği takdirde halen