Antroposen

AKDENİZ FOKU (Monachus monachus)
Eylül Derya Küçükbatman
Hisar Lisesi – 11E
Akdeniz foku (Monachus monachus),
en yoğun popülasyonu Ege Denizi’nde görülen
fokgiller familyasından bir deniz memelisidir.
Dünya’nın en nadir 12 memelisinden birisidir. İri
bir deniz memelisi olan Akdeniz fokunun boyu
2-3 metredir. Ağırlığı ise 200-300 kilogram
arasında değişmektedir. Türkiye kıyılarında
foklar, Marmara, Ege ve Akdeniz sahillerde var
olma mücadelesi vermektedir. Bu canlılar sakin,
deniz kirliliğin az bulunduğu bölgelerde
yaşamlarını sürdürmektedirler. Akdeniz foku,
diğer yüzgeçayaklı türlerine göre daha az sosyal
bir canlıdır. Bu canlının Dünya’da en çok
görüldüğü ülkelerden biri de Türkiye’dir. Ülkemiz
kıyılarında doğu Akdeniz fokları genellikle yalnız
dolaşırlar ve nadiren birlikte görülürler.
Harita 1. Akdeniz fokunun dağılışı
Akdeniz foku yavrusunu büyütmek ve doğurmak için
mutlaka bir karaya, özellikle kıyı mağaralarına ihfyaç duymaktadır.
Bu mağaralar foklar için bir dinlenme bölgesidir ve bu bölgelerin
zarar görmesi, bu canlıların yaşamına büyük bir zarar
göstermektedir. Akdeniz foku, yüzgeçayaklılar gibi etobur bir canlıdır
ve besininin büyük bir çoğunluğunu su aldna dalarak yakaladığı
balık, ahtapot ve ıstakoz gibi canlılardan oluşmaktadır. Avını
yakaladığına su üstüne çıkarmaktadırlar. Akdeniz fokları, zaman
zaman kıyı balıkçılıkların yakaladıkları, ağlarına takılan balıklar ile
beslendiği bilinmektedir. Bunun sonucunda da fokların kıyı balıkçılar
tarazndan kasıtlı olarak öldürülmesine yol açmaktadır.
Akdeniz fokları 20. Yüzyılın başına kadar tüm Akdeniz kıyıları ile Atlantik kıyılarında, Portekiz’den Batı Afrika
sahillerindeki Senegal’e kadar uzanan bir bölgelerde, binlerle ifade edilen bir nüfusa sahip olarak serbest
yaşamlarını sürdürüyordu. Fakat aşırı avlanma, kasıtlı öldürmeler, yakın çağda kıyılardaki yaşam alanları kaybı ve
mağaralarında rahatsız edilmeler sonucunda bu canlı türünün nüfusu azalmaya başlamıştır. Son yıllarda ise bu türe
karşı en önemli tehdit, kıyıların betonlaşmasıdır. Akdeniz foku bugün dünyada sadece 4 ülkede, Yunanistan,
Türkiye, Moritanya ve Madeira Adalarında yaşamaktadırlar ve toplam dünya nüfusu 700-750 civarındadır.
Mağaraları barınma ve dinlenme amacı ile kullanan Akdeniz foku, Dünya Koruma Birliği (IUCN) tarafından
yayımlanan Kırmızı listede yani nesli kritik derecede tehlike altında olan bir tür olarak sınıflandırılmıştır. Bu
kapsamda Barselona, Bern ve CITES Uluslararası sözleşmeleri tarafından koruma altına alınmıştır. Türkiye’de de Ege
Mağara Araştırma ve Koruma Derneği bu mağaraları bu tür hayvanlar için koruma altına almaktadırlar.
Kaynakça
“Akdeniz Foku (Monachus Monachus) – Sad-AFAG.” SAD, https://sadafag.org/akdeniz-foku/.
“Akdeniz Foku.” Ana Sayfa, https://izmir.ktb.gov.tr/TR-77377/akdeniz-foku.html.
“Akdeniz Foku Ve Korunması.” TÜDAV, https://tudav.org/calismalar/denizel-biyocesitlilik/denizmemelileri-calismalari/akdeniz-foku-arastirmalari-2/.
“Akdeniz Fokları.” Maaralar Koruyalm RSS, http://www.egemak.org.tr/magaralarikoruyalim/akdenizfoklari/.
36