Antroposen

BOZAYININ İZİNDE: SARIKAMIŞ
Utah Üniversitesinden Prof. Dr. Çağan Şekercioğlu liderliğinde Gökberk Koçal ve Emre Karbek tarazndan
yöneflen 2013 yapımlı belgesel, Türkiye’de çekilen ilk Nafonal Geographic belgeselidir. Belgesel, Türkiye’deki
bozayıları korumak için Sarıkamış’ta yapılan “Yaban Hayad Koridoru” adlı projeyi ve Türkiye’deki bozayıları
anlatmaktadır.
Belgesele konu olan bozayılar, hepçil ailesinin en büyük üyelerinden biridir. Baş – gövde uzunluğu 1,4 ila
2,8 m arasında, omuz yükseklikleri 70 ila 153 cm arasında değişebilir. Bozayıların günlük 35 ila 40 kg besin
tüketme ihfyacı vardır fakat temel besin kaynakları olan yaban domuzları ve geyikler insanlar tarazndan
avlandığı için yeterli besin bulunmakta sorun yaşarlar. Bozayıların standart bir yaşam için 300 m 2 ’den daha geniş
bir alana ihfyacı vardır. Yaşam alanları azaldığı için daha büyük bir sorun olan insanlarla karşılaşırlar. İnsanlar
ayıları kendilerini korumak, postları ve hayvanlarına zarar vermesi nedeniyle ayıları avladığı için sayıları hızla
azalmaktadır.
Yaban Hayat Koridoru Projesi
“Yaban Hayat Koridoru” Projesi, ilk defa 2008 senesinde
Kuzey Doğa Derneği tarafından önerilmiş ve Orman ve Su İşleri
Bakanlığı işbirliğiyle hayata geçmiştir. Kuzey Doğa Derneği 10
yıldır Türkiye’nin doğusundaki vahşi yaşam üzerine çalışmalar
yapan uluslararası bir ekiptir. Ekibin lideri National Geographic’in
öne çıkan kaşiflerinden Prof. Dr. Çağan Şekercioğlu’dur.
Proje, Kars’ta bulunan Sarıkamış Ormanı ve Allahuekber
Dağları’nda hayata geçirilmiştir. Projenin lideri Şekercioğlu,
araştırmaları neticesinde boz ayılara daha geniş bir yaşam alanı
sağlamak için izole durumdaki Sarıkamış Ormanı’nın kuzeydeki
diğer ormanlarla bağlanması gerektiğini tespit etmiştir. Bunun
için, 162 km uzunluğunda bir koridor boyunca yeni bitkiler,
ağaçlar ve çalılıklar dikilmesi gerekmektedir. Bu koridoru tespit
edebilmek için bozayıları takip etmek için bir sistem
oluşturulmuştur.
Proje kapsamında araştırmacılar ayıları yakalamak için
tuzaklar (kapanlar) ve sakinleştirici ilaç içeren dart tüfekleri
kullanıyorlar. Yakaladıkları ayıyı sakinleştirdikten sonra ölçüleri,
kan testleri, yaşı ve cinsiyeti kayda alıyorlar. Boz ayıların
hareketlerini kaydetmek ve incelemek için boyunlarına bir
tasma takılıyorlar. Bu tasma; hayvanın hızı, yeri, vücut sıcaklığı
ve nabzı hakkında bilgi toplayabiliyor. Tasmanın üst kısmında
sıcaklık, hareket, yaşam ve kış uykusu sensörlerinin yanı sıra,
belirli zaman aralıklarıyla hayvanın koordinatlarını cep telefonu
mesajı olarak ileten bir GSM modülü bulunuyor. Büyük pil
ünitesi iki yıl kadar dayanabiliyor. Zamanı geldiğinde, otomatik
açılma mekanizması tasmanın düşmesini sağlıyor.
Harita 1. Sarıkamış’ta proje kapsamında
tasmalanan ayıların yaşam alanları
Araşdrmaları sonucunda ayıların çöplüğe
yakın alanlarda yaşadığını gözlemliyorlar. Ayılar,
insanlardan kaçınabilmek için gündüz ormanda gece
açıklıklarda hareket etmeyi tercih ediyor. Bu durum
ayıların yaşam alanını kısıtlıyor ve hareketlerini
zorlaşdrıyor. Bu proje sayesinde ellerine çok değerli
birinci elden bilgiler elde ediliyor. Türkiye’de bu işin
yaygınlaşmasını, daha fazla hayvanın daha iyi şartlarda
takip edilmesini sağlamak Türkiye’nin ekolojisi
açısından ve Türkiye doğa koruma açısından çok
önemli bir adım.
27