Antroposen

YOK OLAN BİR SULAK ALAN VE YOK OLAN BİR TÜR: ACIGÖL KİLLİFİSHİ
Ekim ayında, Fresh Water
Life Project yönetim komitesi,
Türkiye'de kritik derecede
tehlikede olan bir killifishin
kaçınılmaz olarak yok olmasını
önlemeye yardımcı olacak bir
projeyi oy birliği ile destekleme
kararı aldı. Sağlanan fon, Ankara,
Türkiye'deki
Hacettepe
Üniversitesi'nden bir araştırma
ekibinin, endemik olarak yalnızca
tatlı su kaynaklarında bulunan bir
tür olan, kritik derecede tehlike
altındaki Acıgöl Gölü killifishinin
(Anatolichthys transgrediens)
esaret altında (akvaryum
ortamında) üreyen popülasyonunu
oluşturmasını sağladı.
Chris Englezou
Freaswater Fish Life Projects
Harita 1. Acıgöl killifishi (ÜsSe erkek, alSa dişi)
Dünyadaki en çok tehlike altındaki ilk 100 tür arasında listelenen Acıgöl killifishinin nüfusundaki düşüşe
neden olan en büyük tehdit, habitatlarında yerli olmayıp istilacı olarak nitelendirilen ve oldukça üretken bir balık
olan poecilid Gambusia holbrooki'nin ortaya çıkması olmuştur. Gambusia holbrooki aynı zamanda canlı
doğuranlardır. Oldukça genç yaşlarda üreyebilen bu balığın yalancı gebelik süreci ve yavrunun büyüme hızı
killifishe göre oldukça kısadır. Sadece bu değil, aynı zamanda killifish yumurtaları da yerler. Habitat değişiklikleri
ve kuraklığa bağlı su kaynaklarının aşırı çekilmesine neden olan diğer insan kaynaklı etkilerle birleştiğinde, Acıgöl
killifishi artık geri dönüşü olmayan bir noktaya gelmiştir. Hacettepe Üniversitesi’nin yaptığı araştırmaya göre
2013 – 2016 yılları arasında gölün killifish habitatı konumundaki kıyılarında killifish türü ile Gambusya’nın nüfus
oranlarına bakıldığında, gölü besleyen bir nehir haricinde her noktada Gambusya baskın tür haline gelmiştir.
Harita 1. Acıgöl killifishinin habitat alanlarında
Gambusya ile nüfus oranı (2013 – 2016)
Harita 2. Acıgöl killifishinin habitat alanlarında
Gambusya ile nüfus oranı (2022)
Hacettepe Üniversitesi ekibi tarafından 2022 yılında Zoological Society of London (ZSL) tarafından
finanse edilen araştırmasında ise türün hızla yok olmaya doğru ilerlediğini ve uygun önlem alınmazsa
önümüzdeki yıllarda yok olma olasılığının yüksek olduğu görülmektedir. Mick Agnew Killifish Koruma
Fonu aracılığıyla sağlanan finansman, Profesör Baran Yoğurtçuoğlu liderliğindeki Hacettepe Üniversitesi
araştırma ekibi, balıkları su kaplumbağaları ve kuşlar tarafından avlanmaktan korumak ve balıkların yeni
ortamlarına daha iyi uyum sağlamasını sağlamak için tasarlanmış mezokozmlar (yarı yapay üreme havuzları) satın
alıp kurmasını sağladı. Yetiştirme projesi, Türkiye'de Acıgöl killifishi özelinde bir balık türünün kurtarılmasına
yönelik ilk örnektir. Bu proje yalnızca balıkların güvenli ve kontrollü koşullar altında üremelerini sağlamakla
kalmayacak, aynı zamanda göl ekosistemine bu türü yeniden kazandırma çabalarını besleyecektir.
18