Kırsal Yerleşme Planlaması

Kırsal yerleşme tipolojileri 6 : Çeşitli kademelerde yapılan planlama çalışmalarında, kırsal alana yönelik
politikalar oluşturulurken, politikaların alan özelliklerine uygunluğunu sağlayarak etkinliğinin arttırılmasına,
hangi yerleşmelerde planlamanın gerekliliği konusunda karar vermede ön eleme yapılmasına altlık oluşturur.
SMP’nin sürüdürülebilirlik, verimlilik ve varlık-temellilik ilke ve esasları gereğidir. Farklı ölçeklerde,
değişik yöntemlerle kırsal alanlar sınıflanabilir 7 .
Vizyon: Vizyon, toplumun üzerinde yaygın olarak uzlaştığı, uzun vadede (15-20 yıl ve daha uzun olabilir)
kendini görmek istediği yeri tanımlayan, topluma yön duygusu veren, bir gelecek resmi, fikirler dizisidir.
“Yeni yereli tanımlayan, ne tür bir yaşam çevresi istendiğini betimleyen, nasıl bir öğrenen bölge haline
geleceğine ilişkin yaklaşımlara sahip, , bunların nasıl bir peyzaj (landscape) oluşturması gerektiği konusunda
seçmeleri bulunan zenginlikte” (Tekeli, 2001) olmalıdır. Mevcut eğilimler sürdüğü durumda erişilebilmesi güç,
ama imkânsız olmayan, hızlı, büyük ve derin bir değişmeyi/ gelişmeyi ve buna bağlı değerleri içerir. Mutlaka
katılımı ve yönetişimi öne çıkaran bir süreçte ortaya konur.
Yapısal plan: Mekân boyutu olan stratejilerin yaklaşık mekânsal konumlarını, talep ettikleri alan
büyüklüklerini ölçeğine uygun detayda belirten, gelişmenin çerçevesini içen, gelişmenin etkilerini yönetecek
önlemlerin alındığı SMP belgesidir. Soyut, güçlü bir grafik anlatıma sahip planlama dili ile hazırlanır.
Sürdürülebilirlik ve doğal-tarihi çevrenin anaakımlaştırılması ilke ve esaslarına göre arazi kullanım kararı
verilirken ED/ ED-GK haritası mutlaka dikkate alınır.
6
Tipoloji üç temel işlevi ile yararlı bir analitik araçtır: a) İlgili kavramları sistematik olarak sınıflandırarak yanlış kavramaları ve
karışıklıkları düzeltir; b) Belirli bir konunun parametrelerini açıkça tanımlayarak etkin bir şekilde bilgiyi düzenler; c) Temel
altbölümlerin farklı özelliklerini ve odaklarını tanımlar, teorileştirmeyi kolaylaştırır (Yiftachel, 1989, aktaran Allmendinger, 2002).
Gerekli değilse bile yararlıdırlar (Allmendinger, 2002).
7
KOKAP çalışmasında iki tür sınıflama yapılmıştır; ulusal ve il ölçekleri. Birincisi Nüfus, istihdam, yaş bağımlılığı ve hizmetlere
erişebilirlik göstergelerini temsil eden 4 değişkenle, her adımda bir değişken üzerinden kırsal yerleşmeler sahip oldukları değerlere
göre dağıtılarak (tümden gelim yöntemi) 36 tip elde edilmiştir. Sonra bunlar Kentsel, Kentsel-kırsal, Kırsal, Kırsal-derin kırsal ve
Derin kırsal olarak yeniden gruplanmıştır. Tümevarımcı yöntemde ise dokuz göstergeyi (Nüfus-göç, Ekonomik yapı, Fiziksel yapı
ve erişebilirlik, Ulaşım, Yaşam kalitesi, Çevre sorunları, Dış baskılar) temsil eden çok sayıda değişken gösterge bazında istatistiksel
veri azaltma teknikleri (faktör ve küme analizleri) kullanılarak kırsal tipolojiler üretilmiştir.- (Özet bilgi için bkz. Aydemir vd., 2015:
69-71; detay çalışma için bkz. Öksüz vd., 2015).
28