Kırsal Yerleşme Planlaması

1990lardan başlayarak özellikle Avrupa'da stratejik mekânsal planlama (SMP) yaklaşımına ilgi artmış,
öncelikle bölgesel ve ulusal ölçekte mekânsal gelişmeyi yönlendirme çalışmalarında benimsenmiştir (Faludi,
2000). Bunun başlıca nedeni AB perspektifinin [Avrupa Mekânsal Gelişme Perspektifi (1999), arazisel/
bölgesel uyum politikaları vd.) geliştirilmesi ve bu nedenle gittikçe karmaşıklaşan hükümetlerarası ilişkiler
içinde fikir birliğine dayalı politika eşgüdümüne gerek duyulmasıdır. Ayrıca, çevre bilincinin artması,
planlama sisteminin performansı ve şeffaflığı beklentisi, çeşitli sektörel politikaların mekânsal etkilerinin
eşgüdümlenebilmesi vb. konularda artan talep de SMP’nin yaygınlaşmasında etkili olmuştur (Allin, Walsh,
2010).
Lyon, Barcelona, Bilbao, Vancouver gibi metropoliten yerleşmelerin stratejik mekânsal planları yalnızca
metropollerin gelecek yaklaşımlarının olası, muhtemel ve arzu edilen gelecek seçeneklerini incelemekle
kalmamış, aynı zamanda nasıl motive edilebileceğinin de amiral gemisi örnekleri haline gelmiştir
(Krawczyk, Ratcliffe, 2006).
Türkiye de bu gelişmelerden etkilenmiş, özellikle Avrupa Birliği (AB) uyum çalışmaları itici bir güç olmuş,
stratejik planlama anlayışı 2000’li yılların başında kamu yönetimi alanına girmiştir. Yerel ölçekte, kırsal ve
kentsel alanlarda, kamu ve/ veya sivil toplum kuruluşları (STK)’nın girişimiyle yapılan konu/ sektör bazlı
çok sayıda projede de stratejik planlama yaklaşımı benimsenmiştir.
Stratejik yaklaşımın planlama alanında ilk ürünü Mersin Valiliği ve Mersin Üniversitesi’nin işbirliği ile
yapılan Mersin İl Gelişme Planı (2002) dır. 2008 yılında Bayındırlık ve İskân (Çevre ve Şehircilik)
Bakanlığı, Teknik Araştırma ve Uygulama Genel Müdürlüğü stratejik mekânsal planlamanın süreç
tasarımını tanımlayan bir kılavuz yayımlamıştır (BİB-TAU, 2008). Daha sonra da Bakanlıkça Mekânsal
Planların Yapım Yönetmeliği hazırlanmış ve yürürlüğe girmiştir (R.G: 14.06.2014: 29030). Bu resmi
belgelerde tanımlanan stratejik yaklaşımın “müzakere”cilikten uzak olduğu, katılımın pasif katılım (bilgi
alma-bilgilendirme), danışma düzeyinde kaldığı görülmektedir 1 .
1
Örneğin yönetmelikteki “Planların hazırlanmasında plan türüne göre katılım sağlanmak üzere anket, kamuoyu yoklaması ve
araştırması, toplantı, çalıştay, internet ortamında duyuru ve bilgilendirme gibi yöntemler kullanılarak kurum ve kuruluşlar ile ilgili
tarafların görüşlerinin alınması esastır” (madde 7: j) hükmü daha çok pasif katılımı tanımlamaktadır.
18