Kırsal Yerleşme Planlaması

2.1. Giriş
Türkiye planlama pratiğine hâkim olan plan türü bir arazi kullanım planı olan nazım imar ve uygulama imar
planlarıdır. Bunların planlama alanının gerçekleriyle, birbiri ile ve (varsa) bölge ve çevre düzen planları ile
uyumlu olması yasal bir zorunluluksa da pratikte bu konuda denetim ya hiç yapılmamakta ya da yetersiz
kalmaktadır. İlgili belediyelerce yapılan/ yaptırılan imar planları yukarıdan-aşağıya bir anlayış ile ele
alınmakta ve piyasa mekanizmasının güçlü etkisi bulunmaktadır. Çevresel kaygılardan uzak, gelişme
gereksiniminin çok üstünde kırsal alanları imara açılmakta, yaşanabilir ve sürdürülebilir mekân üretmede
yetersiz kalınmaktadır. Zaten uygulama araçlarının da yetersizliği planları bir anlamda sanal belgelere
dönüştürmektedir. Yalnız belediye düzeyinde değil üst kademe planlamada da tutum aynıdır. Yereldeki
hizmetlere ilişkin karar alma yetkileri büyük ölçüde merkezde toplanmakta, bu tek yönlü olarak karar alma/
uygulama mekanizması nedeniyle merkezden alınan kararlar ve aktarılan kaynaklar yerel taleplerle/
önceliklerle uyuşmamakta (Canpolat, 2010), dolayısıyla hizmetlerde verimlilik ve etkililik
sağlanamamaktadır. Çoğu yönetimlerde kararlar ve eylemler saydam ve demokratik olmaktan uzaktır.
Ayrıca, toplumun plan hakkında bilgisi, genelde plan askı sürecinde olmaktadır. Katılımcı bir yaklaşımla
yürütülmesi hedeflenen üst kademe planlama (çevre düzen planı, il gelişme planı vd.) çalışmalarında bile,
Sivas, Urfa, Bilecik, Bursa gibi az sayıda istisna dışında, katılımın en temel kuralları göz ardı edilebilmekte,
katılım bilgilendirme düzeyini aşmamaktadır.
Planlama pratiği ve süreçlerinin yetersizliğinden birçok kentsel, kırsal, çevresel sorunlar ortaya çıkmıştır;
sosyal adalet, göç ve mekânsal ayrışma, kaynak ve hizmetlere hakça erişim, işsizlik, fiziksel çevre niteliği,
kentsel formun sürdürülemezliği, çevre kirliliği, doğal kaynaklarda bozulma- tükenme vb. Kapsamlı ve
kademeli bir planlama çerçevesinin oluşturulamamış olması, zaman içinde çoğu sorunların büyümesine,
yaygınlaşmasına, derinleşmesine yol açmıştır. Diğer ülkelerde de görülen böylesi sorunlar, son yarım
yüzyılda, planlama topluluğunu (camiasını), böylesi karmaşık gerçeklerle baş edebilecek, planlamayı daha
bütünleşik biçimde ele alabilen bir yaklaşım arayışına yöneltmiştir. Bu arayış, postmodernist düşünce
biçiminin planlamaya süzülmesi, küresel ekonomik düzenin etkileri ile birleşerek zaten bilinen stratejik
mekânsal planlamanın yeni gündemler ve örgütlenme biçimleriyle tekrar doğmasına yol açmıştır (Ersoy,
2012: 242).
17