kupdf.net_bn-i-haldn-mukaddime-icilt-clearscanpdf

-- MUKADDiME --
89
gözleme ve mütevatir haberlere dayanılarak oralarda da yerleşim olduğu ortaya konmuştur.
O halde bu durum nasıl ispat edilecek? Görünen o ki, fılozoflar oralarda yerleşimin
hiç olmadığını söylemek istememişlerdir. Ancak değerlendirmeleri onları, bu bölgelerde
sıcakların yaşama imkan tanımayacak kadar aşırı olduğu sonucuna götürmüştür. Bu durumda
da oralarda yaşamak ya mümkün olmayacaktır ya da mümkün olmakla birlikte
az olacaktır. Nitekim durum da böyledir. Ekvatorda ve güneyinde, nakledildiği gibi, yerleşim
varsa da bu gerçekten çok azdır. İbn-i Rüşd, ekvatorda sıcaklığın mutedil olduğunu,
ekvatorun güneyinin de tıpkı kuzeyi gibi olduğunu ve orada da kuzeydeki gibi yerleşimin
olduğunu iddia ediyor. İbn-i Rüşd'ün bu sözü oralarda yaşama imkanının bulunup
bulunmaması açısından geçerlidir. Çünkü oralarda yerleşim mevcuttur ve bir yerde
yerleşimin olup olmadığı, "imkansız olduğu" çıkarınılarından değil, "fiilen mevcut oluşlarından"
anlaşılır. Ancak İbn-i Rüşd'ün "ekvatorun güneyinin de kuzeyi gibi olduğu" sözü,
kuzeydeki yaşam alanlarına karşılık gelen yerlerin, güneyde sularla kaplı olmasından
dolayı geçerli değildir. Oraların mutedil olması sularla kaplı olduğu için geçersiz olduğundan,
diğer hususlar da bu hükme tabi olur. En iyisini bilen Allah'tır.
Bunları söyledikten sonra, şimdi "Rojer Kitabı"nın müellifinin tasvir ettiği gibi
coğrafyanın (yeryüzünün haritasının) bir tasvirini yapalım, sonra da buralardan ayrıntılı
olarak bahsedelim.
Yeryüzünün Coğrafyası Hakkında
Bil ki, fılozoflar dünyanın meskun yerlerini kuzeyden güneye doğru yedi parçaya
ayırmışlar ve her bir parçayı kuşak (iklim) olarak isinılendirmişlerdir. Yeryüzünün meskun
olan yerlerinin tamamı bu yedi kuşağa ayrılır. Her kuşak batıdan doğuya doğru uzanır.
Bu kuşaklardan birincisi, güney sınırları ekvator olacak şekilde batıdan doğuya doğru
uzanır. Güney sınırı olan ekvatorun arkasında ise çöller, kunıluklar ve -gelen rivayetler
doğruysa- biraz da yerleşim vardır. Birinci kuşağın kuzey sınırlarından itibaren ikinci
kuşak başlamakta, onun kuzey sınırlarından üçüncü kuşak başlamakta ve yedinci kuşağa
kadar bu şekilde devam etmektedir. Yedinci kuşağın kuzey sınırları, kuzeydeki meskun
bölgelerin sonu olup, bu sınırdan Okyanus'a kadar olan yerler, birinci kuşağın güneyi
gibi, boştur ve çöldür. Ancak kuzeydeki boş yerler güneydekirıe göre çok daha azdır.
Bu kuşaklar arasında, Güneş'in muaddelu'n-nehar dairesinden meyletmesinden
ve kuzey kutbunun bu daireden yükseklerde olmasından dolayı gece ve gündüzün süreleri
değişmektedir. Birinci kuşağın sonunda gece ve gündüzün uzunlukları, Güneş oğlak
burcunun başına geldiğinde gece için ve yengeç burcunun başın geldiğinde de gündüz
için, on üç saat olmaktadır. Aynı şekilde birinci kaşağın kuzey sınırlarından başlayan
ikinci kuşağın sonunda da, Güneş yengeç burcunun başına geldiğinde -ki bu nokta kuzey
yarımküre için yaz dönümüdür- gündüzün uzunluğu on üç buçuk saate ulaşır. Aynı
şekilde bu kuşakta gecenin en uzun olduğu süre de budur ve bunun zamanı kuzey yarımküre
için kış dönümü olan Güneş'in oğlak burcunun başına gelmesidir. Bu kuşakta gece
ve gündüzün en kısa olduğu zamana gelince, gündüzün on üç buçuk saat olduğu en uzun
zamanı gece için, gecenin on üç buçuk saat olduğu en uzun zamanı da gündüz için en kısa
zamanlardır. Gece ve gündüzün toplamı olan bir gün yirmi dört saattir.