kupdf.net_bn-i-haldn-mukaddime-icilt-clearscanpdf

-- lBN-l HALDÜN --
88
recesine göre gözden kaybolur. Vakitlerle ilgilenenler bunu "bir yerin enlemi" olarak
isimlendiriyor.
Muaddelu'n-nehar dairesi, tepe noktasından (ekvatordan) meylettiğinde, yengeç
burcunun başına gelinceye kadar, yüksekliklerine göre tepede kuzey burçları yükselir. Aynı
şekilde oğlak burcunun başına kadar, güney burçları da düşüşe geçip kaybolur. Kuzey
ufku, yükselebileceği en uzak nokta olan yengeç burcunun başına kadar yükselir. Bu durumda
Güneş'in tam tepede olduğu yerlerin enlemi yirmi dördüncü derecedir. Evet, ekvatordan
yengeç burcunun başına kadar olan burçlar boyunca Güneş, muaddelu'n-nehar
dairesinin meyline göre tam tepede olur. Ancak yirmi dördüncü dereceden daha yukarı
gidildiğinde, artık Güneş tam tepede olmaz (ışınları eğik gelmeye başlar). Bu durum altmış
dördüncü dereceye gidene kadar devam eder. Güney kutbu için de aynı durum geçerlidir.
Artık altmış dördüncü dereceden sonra aşırı soğuk, buzlar ve hiç sıcak görmeyen
zamanın (gecenin) uzunluğu yaşama imkan vermez.
Diğer taraftan Güneş tam tepedeyken veya buna yakın bir durumdayken, ışıklarını
yeryüzüne doğrudan, bu durumda olmadığı durumlarda ise eğik gönderir. Dolayısıyla
Güneş'in tam tepede olduğu durumlarda veya buna yakın olduğu durumlarda sıcaklık
diğer durumlara göre daha fazla olur. Çünkü sıcaklığın sebebi (Güneş'ten) yayılan
ışıklardır.Güneş senede iki defa, koç ve terazi burçları noktasında, Ekvator çizgisinin tam
üstünde olur. Ekvatordan ayrıldığında da çok uzaklaşmaz. Hatta ekvatordan en uzakta
olduğu yengeç ve oğlak burcunun başında bile, hava neredeyse normaldir. Ancak ekvator
çizgisinde Güneş tam tepede olduğunda, uzun süre ışıklarını doğrudan gönderir ve sıcaklar
yakacak derecede aşırılığa ulaşır. Aynı durum ekvatorun dışında, yirmi dördüncü
dereceye kadar senede Güneş'i tam tepeden iki kere gören her yer için geçerlidir. Güneş
ışıklarının neredeyse sürekli olarak ekvatorun üstünde olması ve sıcakların aşırılığı havayı
kurutmakta ve yaşama inıkan tanımamaktadır. Çünkü aşırı sıcaklık suları ve rutubeti
kurutur, madenlerin, canlıların ve bitkilerin varlıklarına imkan tanımaz.
Güneş yengeç burcundan (yirmi dördüncü dereceden) geri döndüğü için, yirmi
beşinci derecedeki (enlemdeki) yerlere ve daha yukarıdaki yerlere tam tepeden vurmaz.
Onun için buralarda sıcaklık normal olur veya normalden biraz düşük olur ve hayata imkan
tanır. Ancak yukarılara çıkıldıkça Güneş ışığının yetersizliği ve eğik gelişinden dolayı
hava soğur ve nihayet yaşama inıkan bırakmayacak aşırı boyutlara ulaşır.
Yaşama imkan tanımama noktasında şiddetli sıcak, şiddetli soğuktan daha etkilidir.
Çünkü sıcağın (suyu ve rutubeti) kurutmadaki etkisi, soğuğun dondurmadaki etkisinden
daha hızlıdır. Bu sebeple yerleşim birinci ve ikinci kuşaklarda az, üçüncü, dördüncü
ve beşinci kuşaklarda, ışığın biraz eğik gelmesi ve hararetin mutedil olmasından dolayı
orta, altıncı ve yedinci kuşaklarda ise hararetin düşük olmasından dolayı çoktur. Yaşama
imkan tanımama noktasında soğukluğun başlangıçtaki etkisi, hararetin etkisi gibi değildir.
Çünkü soğuk, yedinci kuşaktan sonra olduğu gibi, ancak aşırı boyutlara ulaştığında
kuruluğa (donmaya) sebep olur. İşte bütün bunlardan dolayı kuzeydeki dörtte birlik
kısımda (karalarda) yerleşim daha çoktur. En iyisini bilen Allah'tır.
Filozoflar bu değerlendirmelerden, ekvatorun ve ondan sonrasının (ekvatorun
güneyinin) boş olduğu sonucunu çıkarmışlardır. Ancak onların bu çıkarımına karışlık,