kupdf.net_bn-i-haldn-mukaddime-icilt-clearscanpdf

MUKADDİME
87
Güney ve kuzey kutuplarının yörüngesi, ufukta (en uçlarda) yer almakla birlikte,
bir de yörüngeyi (ortadan) ikiye ayıran ve doğudan batıya doğru hareket eden dairelerin
en büyüğü olan büyük daire vardır ki "muaddelu'n-nehar" (gece ve gündüzün eşit olduğu
daire) olarak isimlendirilir. Konuyla ilgili kitaplarda söylenenlerden anlaşıldığına göre,
en yüksek yörünge (El-Feleku'l-A'la) doğudan batıya doğru günlük olarak (dönüşünü
bir günde tamamlayacak şekilde) hareket eder ve bu hareketiyle kendi içindeki diğer yörüngeleri
de zorunlu olarak harekete geçirir. Bu hareketler gözlemlenebilir. Gezegenler
(kevabib) ise kendi yörüngelerinde ters yönde, batıdan doğuya doğru hareket ederler ve
dönüşlerinin uzunluğu (yörüngelerinde bir tur atmalarının uzunluğu) dönüşlerinin hızına
ve yavaşlılığına göre değişir. Bu gezegenlerin yörüngelerindeki geçiş yerlerinin hepsi,
en yüksek yörüngeyi ikiye bölen büyük bir daireye paraleldir. Bu büyük daire, on iki
burca ayrılmış "burçlar yörüngesidir" (dairetu feleki'l-bunlc'tur45).
Konuyla ilgili kitaplarda söylenenlerden anlaşıldığına göre, "burçlar yörüngesi"
(dairetu feleki'l-bunlc), karşı karşıya olan iki burcun bulunduğu iki noktada "muaddelu'n-nehar"
yörüngesini keser. Bu iki nokta koç burcu ile terazi burcunun başıdır. Muaddelu'n-nehar
yörüngesi de onu (dairetu feleki'l-bunlc'u) ikiye böler. Bir yarısı, muaddelu'n-nehar
yörüngesine göre kuzeye meyleder ve koç burcunun başından başlayıp başak
burc_unun sonuna kadar devam eder. Diğer yarısı ise muaddelu'n-nehar'a göre güneye
meyleder ve terazi burcunun başından balık burcunun sonuna kadar devam eder. Her iki
kutup46, yeryüzünün her tarafından (her tarafına nispetle), ufukta bulunduğunda, yeryüzünde,
(yörüngedeki) muaddelu'n-nehar dairesine paralel olan ve batıdan doğuya
doğru uzayan bir çizgi hasıl olur ki, "hattu'l-istiva" (ekvator) diye isimlendirilir.
İddia ettiklerine göre, bu hat (ekvator), birinci kuşağın başlangıcı üzerindedir ve
bütün toplumlar bu hattın kuzeyindedir. Kuzey kutbu, bu meskun bölgelerden ufka doğru
gidildikçe derece derece yükselir ve yüksekliği altmış dördüncü dereceye (enleme)
ulaştığında, artık insanların yaşadığı meskun bölgelerin sonuna gelinmiş olunur. Bu nokta
aynı zamanda yedinci kuşağın bittiği yerdir. Doksanıncı dereceye çıkıldığında, ki burası
muaddelu'n-nehar dairesi ile kutup arasındadır, kutup tam başların üzerinde olur ve
muaddelu'n-nehar dairesi ufukta kalır. Yine bu durumda burçların altı tanesi ufkun üzerinde
kalır, ki bunlar kuzey burçlarıdır, altı tanesi de ufkun altında kalır ve bunlar da güney
burçlarıdır. Altmış dördüncü derece ile doksanıncı derece arasında yerleşim mümkün
değildir. Çünkü aradaki zaman farkının çokluğundan dolayı sıcak ve soğuk, hayatın
oluşmasına imkan tanıyacak bir kıvamda olmazlar.
Öyleyse Güneş, koç burcunun ve terazi burcunun başında, ekvator da tam başların
üzerinde oluyor. Sonra bu noktadan, yengeç burcuna ve oğlak burcuna meylediyor.
Güneşin, muaddelu'n-nehar dairesinden bu uzaklaşması yirmi dördüncü dereceye geldiğinde
son buluyor. Sonra ufuktan kuzey kutbu yükselir ve onun yükselmesi oranında,
muaddelu'n-nehar dairesi tepe noktasından kayar. Güney kutbu da bu üç durumun de-
45 Feleku'l-Buruc: Güneşin bir senede gökyüzündeki seyri esnasında çizdiği dairedir ve bu daire (yörünge) üzerinde, her biri arasında
30 derece bulunan 12 burç vardır.
46 Dikkat edileceği üzere bu yaklaşımda, ekvator, kutup ve diğer enlemler hem yeryüzünde varlar, hem de gökyüzündeki yörüngede
bunlann karşılıkları vardır. örneğin yeryüzünü tam ortadan ayıran hayan çizginin ismi ekvator (hattu1-lstiv3.) iken, güneşin
konumuna göre bunun gökyüzündeki (yörüngedeki) karşılığı da muaddelu'n-nehar (gece ve gündüzün eşit olduğu) dairedir.