kupdf.net_bn-i-haldn-mukaddime-icilt-clearscanpdf

-- MUKADDİME --
73
se de, konuları onlardan ayrılır.
Öyle görünüyor ki bu, yeni keşfedilmiş bir ilim dalıdır. Ve yemin olsun ki, daha
önce hiç kimsenin bu konu hakkında bir şeyler söylediğini duymadım. Bilmiyorum, acaba
bu konunun farkına mı varamadılar? Biz, geçmiştekilerin bu konunun farkına varamadıkları
kanaatinde değiliz. Belki onlar bu konuda konunun hakkını vererek bazı eserler
yazmışlardır, ancak bunlar bize ulaşmamıştır. Çünkü ilimler çoktur ve farklı toplumlarda
çok sayıda filozof vardır. O toplumlardan bize ulaşmayan ilimler, ulaşanlardan daha çoktur.
Fars toprakları fethedildiğinde, Hz. Ömer'in yok edilmesini emrettiği Farsların ilimleri
nerede? Kildanilerin, Süryanilerin ve Babillilerin ilimleri ve bunların eserleri ve sonuçları
nerede? Kıbtllerin ve onlardan öncekilerin ilimleri nerede? Bize tek bir milletin, özellikle
(eski) Yunanlıların ilimleri ulaşmıştır. Bunun sebebi de Halife Me'mun'un büyük paralar
harcayarak ve çok sayıda mütercim görevlendirerek onların kitaplarını dilimize çevirtmiş
olmasıdır. Bunun dışında diğer milletlerin ilimlerinden bir şey bilmiyoruz.
Farkına varılan her hakikatin, bütün özelliklerini ve meselelerini araştırmak uygun
ve faydalı olacağına göre, her mefhumun ve hakikatin kendisine has (sadece kendisiyle
ilgilenen) bir ilmi olması gerekirdi. Ancak filozoflar bu konuda, belki de sadece işin
meyveleriyle ilgilenmeyi uygun gördüler. Ve bilindiği gibi bu ise, konunun sadece nakledilen
haberlere ilişkin meyveleridir. Bu konunun bir bütün olarak, ilgi alanının ve ele aldığı
meselelerin çok kıymetli oluşuna nispetle, sadece haberlerin doğruluğunu anlamaya
ilişkin yönü zayıf kalmaktadır. Evet, belki de filozofların bu konuyla ilgilenmemelerinin
sebebi budur. Allah en iyisini bilir. "Size ancak çok az bilgi verilmiştir" (İsra Suresi, 85).
Keşfetmiş olduğumuz bu ilim dalındaki bazı meseleler ile, diğer ilim dallarında
delil olarak zikredilen bazı meselelerin uygunluk arz ettiğini görüyoruz. Örneğin filozoflar
ve bilginler, Peygamberlere duyulan ihtiyacı ispat etmek içirı, irısanların varlıklarına
devam etmek için yardımlaşıp dayanışmaları gerektiğini, bunun içirı de, bir öndere ve
düzen kurucuya ihtiyaç duyduklarını söylerler. Aynı şekilde fıkıh bilginleri, fıkıh usulünde
(fıkıh metodolojisinde) dillere duyulan ihtiyacı ispat içirı şu açıklamayı yapıyorlar:
Yardımlaşmanın ve toplumsal hayatın tabii bir sonucu olarak, irısanlar neler istediklerini
ifade etmeye ihtiyaç duyarlar. Bunu, cümlelerle (konuşarak) ifade etmek ise en kolayıdır.
Yine fıkıh bilginleri, şer'i hükümlerdeki hikmet ve amaçlan zikrederler: Zina, neseplerin
karışmasına ve neslin bozulmasına; adam öldürmek, yirıe neslin zarar görmesine;
zulüm, sosyal hayatın bozulmasına yol açar. lşte fıkıh bilginleri, toplumu korumayı esas
alan bunlar gibi şer'i hükümlerdeki hikmetleri ve amaçları açıklarken, toplumda görülen
durumları da inceliyorlar. Örnek verilen bu meselelerde, bizim söyleyeceklerimiz de esas
itibariyle bunlardır.
Yine farklı toplumların bilge ve filozoflarının da dağınık bir şekilde buna benzer
bazı değerlendirmelerde bulunduklarını görüyoruz. Ancak bunlar konuyu gerektiği gibi
ele alan yeterli değerlendirmeler değildir. Mesudi'nirı naklettiği, Fars bilgesi ve hükümdarı
Mılbezan'ın, şu sözleri bunun örneklerinden biridir: "Ey Hükümdar! Devlet ancak
şeriate uymakla, Allah'a itaat etmekle ve onun emir ve yasaklarına göre hareket etmekle
kuvvet bulup yücelir. Şeriat devlet ile, devlet, (kendi) işlerirıi görecek kişiler ile ve bu
kişiler de mal (para) ile ayakta durur. Mal sahibi olmak kalkınmak, kalkınmak da adaletle
mümkün olur. Adalet ise irısanların arasına dikilmiş bir terazidir (İnsanların ara-