kupdf.net_bn-i-haldn-mukaddime-icilt-clearscanpdf

-- MUKADDiME --
427
(Allah'ın imamlarda tecessüm etmesi yoluyla)- ilah olduklarını iddia etti. Onlardan bazıları
ölen imamın ruhunun tenasuh (reenkarnasyon) yoluyla yeni imama geçtiğini ve
böylece ölen imamın geri döndüğünü iddia ederken, bazıları da kesin olarak ölmüş imamın
geri döneceğini beklemeye başladı. Bir başka grup ise Mehdi konusunda aktarmış
olduğumuz hadislere ve başka hadislere dayanarak, halifeliğin yeniden ehl-i beyte döneceğini
bekliyor.
Sonraki sufiler ise, "keşf"ten, yani duyu organlarıyla algılanan şeylerin ötesindeki
şeylerin algılanmasından (sezgi ve ilhamdan) bahsetmeye başladılar. Sufilerden çoğu
"hulfı.l" (Allah'ın yaratılmışlarda tecessüm ettiği) ve "vahdet-i vücud" (varlığın birliği,
bütün kainatın bizzat Allah'ın tecellisi olduğu) görüşünü kabul ettiler. Böylece onlar, Allah'ın
imamlara hulul etmesini ve neticede imamların ilah olduklarını söyleyen İmamiyenin
ve Rafızilerin görüşlerine ortak oldular.
Aynı şekilde "abdal"B3 ve "kutub"B4 inancına da sahip oldular. Bu görüşleriyle,
Rafizilerin imamlar hakkındaki anlayışlarına benzemiş oldular. Sonuçta şiilerin söylediklerini
ve inançlarını kabullenmiş oldular. Hatta tarikatlarının esası olan "hırka giyme"yi,
Hz. Ali'nin, Hasan Basri'ye hırka giydirip, tarikattan (dosdoğru yoldan, hidayet yolundan)
ayrılmaması için ondan söz almış olduğu rivayetine dayandırıyorlar. Sonra bu gelenek
onların şeyhlerinden biri olan Cüneyd Bağdadi ile devam etmiştir. Ancak Hz. Ali'nin
böyle yaptığına ilişkin hiçbir sahih rivayet yoktur. Sonra tarikat (dosdoğru yol üzere devam
etmek) Hz. Ali'ye özgü bir şey değildi. Bütün sahabeler, hidayet yollarının en güzel
örnekleriydiler. Diğer sahabeleri bir kenara bırakıp bunu sadece Hz. Ali'ye özgü kılmakta,
çok kuvvetli bir şiilik etkisinin olduğunu gösteriyor. Evet, bu etki hem bu durumdan,
hem de yııkarıda işaret etmiş olduğumuz gibi sufilerin, şiilerin yoluna ve anlayışlarına
dalmış olduklarından anlaşılıyor.
İsmaililer ve sonraki mutasavvıflar, "kutub" meselelerine daldıkları gibi, beklenen
Mehdi hakkında da kitaplar dolusu şeyler yazmışlardır. Bunların birbirlerinin görüşlerine
meylettikleri ve birbirinin söylediklerini tekrar ettikleri anlaşılıyor. Her iki grubun
söyledikleri de bir temelden yoksun gibi görünüyor. Sanki bazıları müneccimlerin, büyük
savaşlara ve olaylara ilişkin, "kıranatlara" (belli yıldızların burçlarda birbirirıe yaklaşmasına)
bakarak söyledikleri kehanetleri esas alıyorlar. Bundan sonraki fasılda bu konuya
değineceğiz.
Sonraki mutasavvıflardan Mehdi hakkında en fazla konuşmuş olanlar, "Anka
Muğrib" isimli kitabında lbn-i Arabi Hatem!, "Hal'u Na'leyn" isimli kitabında İbn-i Kıssi,
Abdulhak bin Seb'in, "Hal'u Na'leyn"e yazdığı şerhte Abdulhak'ın öğrencisi İbn-i Ebu
Vatil'dir. Bunların Mehdi hakkında söylediklerinin çoğu bilmece gibi kapalı şeyler veya
misaller olup, çok az yerde açıkça onun adını zikrederler. Veya onların bu kapalı sözlerini
tefsir edip açıklayanlar, bu sözleriyle kastettikleri kişini Mehdi olduğu söylerler.
Özet olarak onların Mehdi hakkında görüşleri, lbn-i Ebu Vatil'in zikretmiş olduğu
şu hususlardır: Dalalet ve sapıklıktan sonra peygamberlik ile hak ve hidayet yolu aydınlatılmış
ve hakim kılınmıştır. Peygamberliği halifelik takip edecektir. Halifelikten son-
1 33 Tasawufta "abdal" gizli güçlere ve sırlara sahip olduklarına inanılan (ermiş) kimseler için kullanılır.
1 34 Tasawufta "kutub" evrenin manevi yönetiminden sorumlu olan veliler hükümetinin başkanına denir.