kupdf.net_bn-i-haldn-mukaddime-icilt-clearscanpdf

-- MUKADDiME --
395
lahlar kuşanıp, yine bu özelliklerdeki atlara binmek için birbiriyle yarışırlar. Sonunda
devletin gelirleri, giderleri karşılayamaz hale gelir ve böylece devletteki ikinci bozulma
olan mali bozulma başlar.Bu iki bozulma devletin kendini savunmaktan aciz hale gelmesine
ve yıkılmasına yol açar.
Bazen devlet içindeki emirler birbirleriyle rekabete girip mücadele ettikleri için,
dışardan gelen tehlikelere karşı koyamazlar. Bazen de devletin içine düştüğü acziyeti gören
uzak bölgelerdeki halk, bulundukları bölgelerde bağımsızlıklarını ilan ederler. Devlet
başkanının bütün bu olanları engellemeye gücü yetmez ve devletin sınırları gittikçe küçülerek,
başlangıçtaki haline gelir. Bundan sonra sadece elde kalan bu sınırların korunmasına
önem verilir. Ancak bir taraftan (devleti ayakta tutan) asabiyetin içine gömüldüğü
acizlik ve tembellik, diğer taraftan gelirlerin yetersizliği yüzünden, elde kalan topraklar
da korunamaz ve sınırlar yeniden küçülür.
Bundan sonra devlet başkanı askeri, mali ve vilayetlerin yönetimiyle ilgili siyasetini
değiştirme yoluna gider. Bundaki amacı, gelirlerin giderleri karşıladığı, askerlerin eldeki
toprakları korumaya yettiği ve vergilerin gerekli ihtiyaçları karşılamak için harcandığı,
bir uyum içinde devlet işlerinin yürümesini sağlamaktır. Bunun için devletin başlangıcındaki
ölçüleri esas alır. Ancak bununla birlikte bozulma her tarafta kendini gösterir.
Bu dönemde de daha önce yaşanan gelişmeler yaşanır ve devlet başkanı daha önceki
devlet başkanının yaptığı değerlendirmeleri yapar. Amaç her dönemde yenilenen ve ülkenin
küçülmesine yol açan bozulmaları önlemektir. Bu şekilde kendinden önceki devlet
başkanlarının politikalarını değiştiren her bir başkan sanki yeni bir devlet kuruyor gibidir.
Bu durum devletin tamamen yıkılıp, başka milletlerin onu ele geçirmesine ve kendileri
için yeni bir devlet kurmalarına kadar devam eder. Sonra Allah'ın olmasını takdir ettiği
bütün bu hadiseler yeniden gerçekleşir.
İslam devletinin başına gelenler buna örnektir. Önce fetihlerle ve başka milletlere
galip gelerek sınırları genişlemiş, elde ettikleri zenginlik ve bolluk sayesinde askerlerin sayısı
artmıştır. Bu durum Emevilerin yıkılıp yönetimi Abbasilerin ele geçirmesine kadar
devam etmiştir. Abbasiler döneminde, (bedevilik özellikleri terk edilerek) medeni alışkanlıklar
kazanılmış, lüks ve sefahat artmış, devlette bozulmalar görülmüş ve devletin
sınrıları Endülüs ve Mağrib'ten itibaren daralmaya başlamıştır. Endülüs'te Emevi, Mağrib'te
ise alevi (şii) devleti kurularak bu bölgeler Abbasi devletinden kopmuştur.
Sonra Harun Reşid'in çocukları arasında anlaşmazlık çıkmış, her yerde alevi daveti
ortaya çıkmış ve bir çok devlet kurmuşlardır. Daha sonra Mütevekkil öldürülmüş,
emirler halifeleri hakimiyetleri altına alıp işlevsizleştirmişler ve her vali bulunduğu bölgede
bağımsız hareket etmiştir. Oralardan gelen vergiler kesilmiş, ancak bir taraftan da
lüks ve israf artmıştır.
Mu'tezid hükümdar olduğunda, kendisinden önceki devlet politikasını değiştirip,
bağımsız hareket eden ve kendilerine güç yetiremediği valilerin bulundukları bölgeleri
ülkesinden ayırmıştır. Saman oğullarının elinde bulunan Maveraünnehr, Tahir oğullarının
elinde bulunan Horasan ve Irak, Saffar oğullarının elinde bulunan Fars, Tolun oğullarının
elinde bulunan Mısır ve Ağleb oğullarının elinde bulunan Afrika gibi. Böylece
Arapların idaresi parçalanmış ve acemler onlara galip gelmiştir. Büvey oğulları ve Dey-