kupdf.net_bn-i-haldn-mukaddime-icilt-clearscanpdf

-- IBN-1 HALDÜN --
388
Böylece İslam devletinin batıdaki iki bölgesinde (Endülüs ve Mağrib'te) ayrı devletler kurulmuş
oldu. Bundan sonra da devlet küçülmeye devam etti. Ağleb oğulları, Abbasilere
itaati bırakıp başkaldırdılar.
Sonra şiiler de devlete isyan etti. Kutame ve Sinhacelerin de şiileri desteklemesiyle,
önce Afrika ve Mağrib'e, sonra da Mısır, Şam ve Hicaz'a hakim oldular. Böylece devlet
ikinci kez iki devlete ayrıldı. Sonuçta ortaya üç devlet çıktı: ( 1 -) Aslını ve maddesini
İslam'ın teşkil ettiği Arapların yaşadığı merkez bölgedeki Abbasi devleti. (2-) Doğudaki
hükümdarlıklarının ve halifeliklerinin Endülüs'te yeniden kurulan Emevi devleti. (3-)
Afrika, Mısır, Şam ve Hicaz' daki Ubeydiyyin devleti. Bu devletlerin tamamı, aynı anda
veya birbirine yakın zamanlarda yıkılana kadar durum bu şekilde devam etti.
Abbasi devleti bunda sonra da bir çok devlete bölündü: Maveraünnehir ve Horasan'
da Saman oğulları, Deylem ve Taberistan'da Aleviler devlet kurdular. Deylem'de alevi
devletinin kurulması, deylemlilerin Arap ve acem lrak'ını ve Bağdat'ı ele geçirip halifeleri
hakimiyetleri altına almalarına yol açtı. Sonra Selçuklular geldi ve bütün bu bölgeleri
ele geçirdiler. Sonra bilindiği gibi, büyük bir güce ulaştıktan sonra onların devleti de
bölündü.
Badis bin Mansur zamanında en güçlü dönemine ulaşan Mağrib ve Afrika'daki
Sinhace devleti için de aynı durum geçerlidir. Badis bin Mansur'a, amcası Hammad baş
kaldırmış ve Evras dağı ile Tilmisan ve Melviye bölgeleri arasında kalan Arap topraklarını
ele geçirip, oraları devletten koparmıştır. Sonra Kütame dağının vadiyi kesen yerine bir
kale yaptırmış ve o kaleden harekete geçerek, Sinhacelerin merkezi olan Titra dağının eteğindeki
Eşir'i ele geçirmiştir. Böylece Badis oğulları hükümdarlığından ayrı bir hükümdarlık
kurmuştur. Badis oğulları ise Kayravan ve civar bölgelerde hüküm sürmüştür. Bu
durum, her iki devletin yıkılışına kadar devam etmiştir.
Muvahhidin devletinin başına gelenler de farklı değildir. Devlet zayıflayıp sınırları
küçülmeye başlayınca, Ebıl Hafs oğulları Afrika' da isyan edip orayı ele geçirdiler ve orada
yeni bir devlet kurdular. Sonra devlet en geniş sınırlarına ulaştığında, dördüncü halifeleri
olan Sultan Ebıl İshak tbrahim'in oğlu Emir Ebıl Zekeriya Yahya ülkenin batı topraklarını
ele geçirip, Biciye, Kusantine ve civar bölgelerde ayrı bir devlet kurdu. Oğulları
ise devleti ikiye böldü. Ebıl Zekeriya Yahya oğulları devletin Tunus'taki merkezini de ele
geçirdiler. Ardından devlet bunların torunları arasında bölündü ve bazıları diğerlerine
hakim oldular.
Bazen devlet ikiye veya üçe bölünür, hatta yeni kurulan devletlere hükümdarla aynı
kavimden olmaya kimseler bile sahip olabilir. Endülüs'te Tavaif hükümdarlarının, Doğuda
acem hükümdarlarının ve Afrika'da Sinhace hükümdarlarının durumu buna örnektir.
Devletin son döneminde, her bölgede isyanlar patlak vermiş ve her bölge bağımsızlığını
ilan etmiştir. tleride değineceğimiz gibi, çağımızdan kısa bir süre önce Afrika'daki
Cerid ve Zab devletlerinin başına da aynı şey gelmiştir.
Evet, bütün devletlerin durumu böyledir. İçine daldıkları bolluk ve lüks sonucu
kaçınılmaz olarak ihtiyarlık çağına girerler, güçleri zayıflar ve ülke iktidar soyundan gelenler
arasında veya devlet içinde gücü ele geçirenler arasında bölünür. Allah yeryüzünün
ve yeryüzündekilerin varisidir.