kupdf.net_bn-i-haldn-mukaddime-icilt-clearscanpdf

KIRK BİRİNCİ FASIL
Hükümdarın Ve Yakın Çevresinin Ancak
Devletin Orta Döneminde
Servet Sahibi Olabildiği Hakkında
Bunun sebebi şudur: Devletin başlangıcında vergiler, zenginliklerine ve asabiyetlerine
göre, kabile bireyleri arasında dağıtılır. Çünkü, daha önce de işaret ettiğimiz gibi,
devletin kuruluş döneminde onlara ihtiyaç vardır. Bu yüzden devlet başkanı, (vergi ve ganimetlerden)
elde ettikleri gelirlere müdahale etmez. Bunun yerine onlar üzerindeki otoritesini
ve hakimiyetini pekiştirmeye bakar. Başkanın, bir taraftan onlar üzerinde üstünlüğü,
diğer taraftan da onlara ihtiyacı vardır. Elde edilen gelirlerden, sadece ihtiyaçlarını
karşılayacak miktarda çok az pay alır. Bu nedenle devlet başkanının, vezir, katipler ve diğer
yardımcıları gibi yakın çevresi genelde fakir durumdadır, dereceleri ve etkileri de yetersizdir.
Çünkü onlar makamlarının gücünü, hizmetinde bulundukları kimseden (yani
devlet başkanından) alırlar. Bu aşamada devlet başkanın gücü ise, kendi asabiyetinin etkinliği
ve sıkıştırması nedeniyle sınırlı bir durumdadır.
Sonra devlet güçlenip hükümdarlık aşamasına geçildiğinde ve devlet başkanının
kavmi üzerindeki otoritesi tam olarak sağlandığında, kendi asabiyetine vergilerden el
çektirir. Asabiyeti devlet içinde etkisiz hale getirilir ve vergilerden de ancak başkalarının
aldığı kadar pay alırlar. Diğer taraftan azatlılardan ve dışarıdan devlet hizmetlerine alınan
kişiler, devlet işlerinin yürütülmesinde onlara ortak olurlar. Artık bundan sonra hükümdar
gelirlerin tamamını, veya büyük bir bölümünü sadece kendi tasarrufu altına alır ve
devlet işleriyle ilgili harcamaları buradan yapar. Böylece hükümdarın serveti çoğalır, hazineleri
dolar, nüfuz ve etkisinin sınırları genişler ve kavminin diğer bütün fertlerine karşı
üstün ve hakim konuma gelir. Vezir, katip, hacip gibi hükümdarın yakın çevresi ve yardımcılarının
nüfuz ve etkileri de genişler ve onlar da mal biriktirip servet elde ederler.
Devleti kuran kabile ve asabiyetin ortadan kalkmasından sonra, devlet ihtiyar çağına
girmeye başlar ve devlete karşı çoğalan isyanlar çoğalır. Bu dönemde devletin yıkı-