kupdf.net_bn-i-haldn-mukaddime-icilt-clearscanpdf

-- MUKADDİME --
355
bu kağıda dilediğin şartlan yaz, onlar senindir (sana verilecektir)." Buradaki mührün anlamı,
kağıdın alt tarafına kendi veya bir başkasının yazısı ile konmuş alamettir.
Bazen, mektup ve evrak katlanıp kapatılır, kapanma noktası (mum) gibi yumuşak
bir cisimle yapıştınlır ve mühür bu yumuşak cismin üzerine vurulur. Bu durumda mühür,
koruyucu nitelikteki tıpa vazifesini görür. Ancak bu iş iki açıdan da (hem koruma
vazifesi hem de normal mühürleme işlemi açısından) mührün özelliklerini taşır ve mühür
olarak isimlendirilir.
Yazı ile konanan alemeti mühür olarak isimlendiren ilk kişi Muaviye'dir. Muaviye,
Ömer bin Zübeyr'e yüz bin (dirhem) vermesi için Kufe valisi Ziyad'a mektup yazmış,
ancak Ömer mektubu açarak yüz bini, iki yüz bin olarak değiştirmiştir. Daha sonra Ziyad
tuttuğu hesaplan Muaviye'ye götürdüğünde, Muaviye bunu kabullenmemiş, Ömer' -
den bu parayı ödemesini istemiş ve onu hapsetmiştir. Sonunda bu parayı Ömer'in kardeşi
Abdullah bin Zübeyr ödemiştir. Bunun üzerine Muaviye "divanu'l-hatem"i kurmuştur.
Taberi'nin söylediği budur. Başkaları ise şöyle diyor: Yazılan yazılar kapatılıyor ancak
yapıştırılmıyordu. Divanu'l-hatem, katiplerden teşekkül etmiş olup, sultanın yazışmalarını
ve yazılan mektupların alametle veya yumuşak cisimlerle mühürlenmesi işini yürütüyorlardı.
Daha önce açıkladığımız gibi, divan aynı zamanda bu katiplerin çalışma yerlerini
ifade etmek için de kullanılıyor.
Yazıların başkalarının okuyamayacağı şekilde kapatılması, ya Mağrib'teki katiplerin
yaptıkları gibi, o yazıların (rulo şeklinde) dürülüp ortasından bağlanması veya doğudaki
katiplerin yaptığı gibi kağıdın katlanıp yapıştırılması şeklinde oluyordu. İşte bağlanma
veya yapıştırılma noktasına, yazının açılmadığından ve içindekilerin okunmadığından
emin olmayı sağlayacak bir alamet konuyordu. Mağrib'li katipler, bağlama noktasına
bir parça mum koyup, sonra mumun üzerine mühür vururlar ve mühüre işlenmiş nakış
muma çıkardı. Eski doğu devletlerinde ise, yapıştırma noktasına, bu iş için hazırlanmış
kırmızı renkli çamurua batırılmış mühür vurulur ve mühre işlenmiş nakış oraya çıkardı.
Abbasi devletinde "mühür çamuru" olarak bilinen bu çamur Siraf bölgesinden getirilirdi.
Anlaşıldığı kadarıyla bu çamur sadece o bölgeye özgü idi.
Mektuplara alamet konulması, bağlanmak ve yapıştırılmak suretiyle kapatılan yazılara
işaret konulması anlamındaki hatem (mühürleme), "divanu'r-resail"e (yazışmalar divanına)
ait bir görevdi ve Abbasi devletinde bu görev vezirin yetkileri dahilindeydi. Sonra
bu yetki vezirden alınıp, bu divanın başında kimse ona verildi. Daha sonra Mağrib'teki
devletlerde parmağa takılan hatem (yüzük) hükümdarlığın alametlerinden biri olarak kabul
edildi. Yüzüğü, çok güzel bir şekilde altından yaparlar, yakut ve zümrüt gibi değerli taşlarla
onu süslerlerdi. Evet, hırka ve asa'nın Abbasi devletinde, gölgeliğin ise Ubeydiyyin
devletinde hükümdarlığın alametlerinden olması gibi, parmağa takılan yüzük de Mağrib
devletlerinde hükümdarlığın alametiydi. Allah hükmüyle işleri çevirip değiştirir.
Tıraz (Elbiselerin Nakışlarla İşlenip Süslenmesi):
Hükümdarlığın şatafat, gösteriş ve lüksünden biri de halis ipekten dikilmiş elbiselere
isimlerinin veya kendilerine özgü alametlerin işlenmesidir. Bu isimler veya alamet-