kupdf.net_bn-i-haldn-mukaddime-icilt-clearscanpdf

-- MUKADDiME --
331
On ikinci hükümdardan sonra, bir müddet hükümdarlann tahakküm altına alınması
dönemi geldi. Ancak on ikinci hükümdarın torunu olan Ebu Abbas, haciplik makamını
kaldırmak suretiyle, tahakkümden kurtuldu ve bütün işlerini, kimsenin yardımına
başvurmadan doğrudan kendisi görmeye başladı. Çağımızda durum bu şekildedir.
Mağrib'teki Zenate devletine gelince, Zenatelerin kurdukları en büyük devlet Merin
oğulları devleti olup, orada hacip isminden eser yoktur. Savaşlara ve orduya vezir başkanlık
eder. Kalem görevi, yazışmalar ve hesap işlerinde mahir olan kimselere verilir. Gerçi
bu görevin, dışarıdan devlet himayesine girmiş bazı sülalelere tahsis edildiği de olmuştur.
Bu devlette, hükümdarın kapısında beklemek ve insanların onun yanma girmesine
engel olmak da (yani haciplik de) ayrı bir görevdir ve bu görevi yürüten kişiye "mizvar"
denir. Mizvarın anlamı, hükümdarın emirlerini yerine getirmek için onun kapısında
bekleyen, verdiği cezaları infaz eden ve hapisteki mahkumları göz altında tutan muhafızların
başı demektir. Yine halk meclisinde insanları durmaları gereken yerde tutma görevi
de onundur. Onun için bu görev sanki küçük bir vezirlik gibidir.
Abdü'l-Vad oğulları devletine gelince, onlarda da -bedeviliklerinden dolayı- görevlerin
ayrılması ve bu lakapların kullanılmasından eser yoktur. Sadece bazı durumlarda,
EM Hafs oğulları devletinde olduğu gibi hükümdarın konutundaki özel işleri yerine
getirmek için tayin edilen kişi hacip olarak isimlendirilir. Yine EM Hafs oğulları devletinde
olduğu gibi yazışmalar ve hesap işleri de ona tevdi edilmiştir. Abdu'l-Vad oğulları
devletinin bu hususlarda Ebu Hafs oğulları devletini taklit etmesinin sebebi, başlangıçtan
itibaren onlara tabi olmaları ve insanları onların devletlerini tanımaya çağırmalarıdır.
Endülüs Emevi devletinin çağımızdaki durumuna gelince, hesap işleri, hükümdarın
özel işleri ve maliye ile ilgili diğer işleri yapan kişi "vekil" olarak isimlendirilir. Vezirin
görevi ise, diğer devletlerdeki vezirlerin bilinen görevleriyle aynıdır. Tek fark, Endülüs
Emevi devletinde bazen yazışmalar da vezire tevdi edilir. Yazışmaların üzerine hükümdarlık
alametini, hükümdar bizzat kendisi koyar. Diğer devletlerden farklı olarak bu devlette
bu göreve tahsis edilmiş biri yoktur.
Mısır'daki Türk devletine gelince, bu devlette hacip ismi, güç ve kudret sahiplerinden
olan -ki onlar Türklerdir- idareciler için kullanılır. Bunların sayısı çoktur ve şehirde,
insanlar arasında -devletin- hükümlerini infaz ederler. Haciplik, devlet görevlileri
ve halk arasında mutlak yetki ve üstünlüğe sahip olan naiplik görevinin altında yer alır.
Naip, bazı devlet görevlilerini atamak ve görevden alma yetkisine sahip olduğu gibi, az
miktarda olan erzakları kesme veya verilmesini kararlaştırma yetkisine de sahiptir. Naibin
emirleri de, tıpkı hükümdarın emirleri gibi yerine getirilir. Naibin, mutlak bir şekilde
hükümdara vekillik etme yetkisi vardır. Haciplerin ise sadece, kendilerine yapılan şikayetler
hakkında halk kesimleri ve askerler arasında hüküm verme ve verilen hükümlere
uymayanları, hükümlere uymaya zorlama yetkileri vardır. Haciplik makamı, naiplik
makamının altındadır.
Bu devlette vezirin görevi ise, haraç, giriş (gümrük) vergisi ve cizye gibi her türlü
vergiyi toplamak ve bunları devlet hizmetlerine veya önceden kararlaştırılmış belirli yerlere
harcamaktır. Yine vezir vergilerin toplanması ve harcanmasıyla ilgili farklı kademe-