kupdf.net_bn-i-haldn-mukaddime-icilt-clearscanpdf

-- IBN-l HALDON --
330
Onlardan sonra gelen Tavaif hükümdarları da bu lakabı kullanmaktan geri kalmamışlar
ve onu kullanmayı bir şeref kabul etmişlerdir. Hükümdarlığa ait isim ve lakaplardan
sonra, mutlaka "hacip" ve "zü'l-vizareteyn" (iki vezirlik sahibi) yani seyfiye ve kalemiye
vezirlikleri lakaplarını da kullanırlardı. Haciplik ile seçkin ve sıradan kimselerin
hükümdarın yanına girmelerine engel olmayı, zü'l-vizareteyn ile de seyfiye ve kalemiye
görevlerini kendilerinde topladıklarını kastederlerdi.
Mağrib ve Afrika'daki devletlerde ise, içinde bulundukları bedevilikten dolayı bu
lakaplar kullanılmazdı. Sadece büyük bir güce ulaşan ve medenileşen Mısır'daki Ubeydiyyin
devletinde az bir şekilde kullanılmıştır.
Muvahhidin devletinde de bu tür lakaplar ancak son dönemde kullanılmıştır.
Çünkü devlet görevlerinin branşlaşmasını ve bu tür lakapların kullanılmasını gerektiren
medeni seviyeye ancak son dönemlerde ulaşmışlardı. Yine de devlet içinde sadece vezirlik
makamı vardı. Başlangıçta vezir ismini, hükümdarın özel işlerine bakan katip için
kullanıyorlardı. Abdusselam Kumi ve İbn-i Atiyye gibi. Ancak bununla birlikte vezir hesap
ve mali işlere de bakıyordu. Daha sonra bu isim, İbn-i Cami ve diğerleri gibi, Muvahhidin
devletini elinde bulunduranların soyundan gelenler için kullanıldı. O zamanlar
devlette, hacip ismi ise bilinmiyordu.
Afrika'daki Ebu Hafs oğulları devletine gelince, onlardaki en yüksek ve önde gelen
makam, görüş ve meşveret (danışma) vezirliğiydi. Bu makamda bulunan "şeyhu'lmuvahhidin"
(muvahhidlerin şeyhi) olarak isimlendiriliyordu. Eyaletlerle ilgilenmek,
görevlileri azletmek, askerlerin ihtiyaçlarını karşılamak ve savaş işlerine bakmak onun
göreviydi.
Hesap ve kayıtların tutulması (divan) işleri ise ayrı bir görevi teşkil ediyordu. Bu
görevi yürüten kişi "sahibu'l-eşgal" olarak isimlendiriliyordu. Devletin gelir ve giderlerini
kontrol etmek, (ilgilileri) sorgulamak, devlet mallarının envanterini çıkarmak ve kayıplardan
dolayı ceza vermek onun göreviydi. Bu makama gelmenin şartı (devleti kuran)
Muvahhidlerin soyundan olmaktı.
Kalem (yazışmalar) görevine ise, yazışmaları en güzel şekilde yapabilecek ve sır
saklayabilecek kişiler atanıyordu. Çünkü onlar okuma yazma bilen bir kavim olmadığı
gibi, yazışma dilini de bilmiyorlardı. Bu göreve gelecek kişinin Muvahhidler soyundan olması
şartı aranmaz.
Hükümdarın ülkesi geniş ve ihtiyaçlarını karşılamak için kendisine gelenler çok
olduğu için, belli bir düzen içinde gelenlere erzak, bahşiş ve giyecek vermek için, konutunda
özel bir görevli tayin etmiştir. Bu özel görevli (dağıtılacak) bütün bu ihtiyaçları
vergi görevlilerinden sağlamak ve bununla ilgili bütün işleri yapmakla yükümlüdür. İşte
"hacip" ismi bu görevliye tahsis edilmiştir. Bu kişinin yazma sanatı iyi olduğu takdirde,
yazışmaların üzerine (hükümdarlık) alameti koyma işi bazen ona, bazen de başkalarına
tevdi ediliyordu. Devlet yönetimi bu hal üzere devam etti. Hükümdar insanlarla görüşmezdi.
İnsanlar ile bütün görevliler arasındaki aracılık hacip tarafından yapılıyordu.
Devletin son dönemlerinde önce seyfiye ve savaş, sonra da görüş ve meşveret görevleri de
ona verildi. Böylece bu makam, en yüksek ve kapsamlı makam haline geldi.