kupdf.net_bn-i-haldn-mukaddime-icilt-clearscanpdf

-- MUKADDİME --
327
Diğer taraftan yazı (yazışmaların güzel ve belagatlı üsluplarla yapılması), halife
için en iyisinin yapılması gereken bir sanat değildi. Çünkü Arapların hepsi söylemek istediklerini
en belagatlı üsluplarla ifade ediyorlardı. Geriye sadece bunların kağıda dökülmesi
kalıyordu. Halife de ihtiyaç duyduğunda, yazısı güzel olan birine istediklerini yazdırıyordu.
İhtiyaç sahiplerinin halifenin huzuruna girmesine engel olmak (haciplik görevi)
ise zaten şeriat tarafından yasaklanmış olduğundan, böyle bir şeye yaklaşmıyorlardı.
Halifelik hükümdarlığa dönüşünce, hükümdarlığa özgü makam ve lakaplar da
kullanılmaya başlandı. Devlet içinde hükümdarlığa ait görevlerden ilk kullanılan, halkın
halifenin yanına girmesine engel olan haciplik görevi oldu. Çünkü halifeler, Hz. Ömer' in,
Hz. Ali'nin, Muaviye'nin, Amr bin As'ın ve daha pek çok kişinin saldırıya uğradığı gibi
kendilerinin de haricilerin veya başkalarının saldırılarına uğramasından korkuyorlardı.
Ayrıca insanların yoğun bir şekilde kendilerini meşgul edip, esas görevlerini yapmalarına
engel olmalarını da istemiyorlardı. Onun için bu görevleri yerine getirecek birini seçtiler
ve ona "hacip" olarak isimlendirdiler.
Abdulmelik, hacip olarak göreve getirdiği kişiye şöyle demiştir: "üç kişi dışında
seni kapıma (insanların yanıma girmesine) engel olarak atadım: Namaza çağıran, çünkü
o Allah'a davet etmektedir; postacı, çünkü o önemli haberler getirir; yemek getiren, çünkü
gecikirse yemek bozulur."
Daha sonra devlet iyice güçlenip büyüyünce kabileler, asabiyetler ve bunların kaynaştırılmasıyla
ilgili işlerde halifeye yardımcı olacak bir müşavir (danışman) atandı ve bu
kişi "vezir" olarak isimlendirildi. Hesaplara bakma işine ise acemler ve zimmiler
(Müslüman olmayıp cizye ödeyen gayri müslimler) devam etti.
Hükümdar, halkıyla olan ilişkilerinin bozulmasına engel olmak için, sırlarını saklayacak,
yazışmalarını yapacak ve kayıtlarını tutacak özel bir katip (sekreter) edinmiştir.
Bu katip vezir seviyesinde değildir. Çünkü bu katip, sadece hükümdarın söylediklerini
yazıya geçirmek için tayin edilmiştir, yoksa istenilen şeyleri kendi üslubu ve belagatıyla
yazmak için değil. O dönemde dil henüz bozulmamıştı ve (herkes tarafından) en güzel
şekilde kullanılıyordu. İşte bundan dolayı o dönemde en yüksek makam vezirlikti. Bu,
Emevi devletinde olan durumdu. Vezirin görevi genel olup, ülkenin korunması ve hakların
elde edilmesi için bütün tedbirleri almak, bunu için ordunun işleriyle ilgilenmek, maaşları
tespit etmek gibi her işe bakardı.
Abbasiler döneminde devletin daha da güçlenip büyümesiyle birlikte vezirin etkisi
ve yetkileri de artmış ve hükümdarın vekili olarak atamalar ve görevden almalar da
kendisine tevdi edilmiştir. Böylece vezirlik devlet içinde en gözde makam haline gelmiş,
ona itaat edilip onun sözü dirılenir hale gelmiştir. Devletin gelir ve giderleriyle ilgili hesap
işlerine bakma görevi de vezire verilmiştir. Çünkü askerlere yapılacak harcamaları ve
verilecek maaşları kararlaştırmak için buna ihtiyaç vardır. Bu yüzden devletin gelirlerinin
toplanması ve ilgili yerlere harcanması işi ona tevdi edildi.
Hükümdarın sırlarının korunması ve yazışmalardaki belaği üslubun muhafaza
edilmesi için kalem (yazışmalar) görevi de yine vezire verilmiştir. Çünkü artık halkın di-