kupdf.net_bn-i-haldn-mukaddime-icilt-clearscanpdf

-- IBN-I HALDÜN --
312
ve hayatlarında yaşayarak nakledenler) gerçek alimlerdir ve peygamberlerin varisleridir.
Tabiin fakihleri, dört mezhep imamı ve onların yolundan gidenler gibi. Eğer bir alim bu
iki özellikten sadece birini kendisinde taşıyacak olsa, peygamberlere varis olmaya, (bildiklerini
yaşayan) abid, bildiklerini yaşamayıp (sadece sözlü olarak aktaran) fakihten daha
layıktır. Çünkü abid, en azından bir sıfatı ile peygamberlere varis olmaktadır. Bildiklerini
yaşamayan fakihin ise varis olabileceği her hangi bir şey yoktur. O sadece işlerin
şer'i hükümlere göre nasıl yapılacağını aktaran bir sözcüdür. Çağımızın fakihlerinin çoğu
böyledir. "lman edip de iyi işler yapanlar müstesna. Bunlar da ne kadar az:' (Sa'd
Suresi, 24).
Adalet (Noterlik):
Adalet (noterlik), yargıya bağlı ve onun işleyiş vasıtalarından olan dini bir görevdir.
Bu görevin özü, hakimin izniyle, insanların lehlerine ve aleyhlerine olacak durumlarda
(daha önce tutulmuş kayıtlarla) şahitlik görevini yerine getirmektir. İnsanların haklarının
ve mülklerinin korunması için, borçlanmalar ve diğer işlemler kayıt altına alınır ve
anlaşmazlık durumlarında delil olarak kullanılır.
Bu görevi yapacak olanlarda aranan şart, şeriatın ölçülerine göre adaletli olması
ve (adalet sıfatını ondan kaldıracak) niteliklerden uzak bulunmasıdır. Sonra da insanlar
arasındaki ilişkilere ait kayıtları ve sözleşmeleri, hem (kayıt tekniği açısından) düzenli bir
şekilde tutacak, hem de bu sözleşmelerin şer'i hükümlere göre geçerlilik şartlarını taşıyıp
taşımadığını kontrol edecek bir yeterlilikte olması gerekir. Dolayısıyla bu hususlara ilişkin
fıkhi bilgileri bilmesi gerekir. Bu şartları sürekli olarak taşımaya devam etme gerekliliğinden
dolayı, bu görevi yerine getirmek adaletli kimselere özgü olmuştur. Ancak sonradan
bu görevi yapanların (bu görevi hep adaletli kişiler yaptıkları için) adaletli olacakları
gibi bir anlayış hakim olmuştur. Bu doğru değildir. Bilakis adaletli olmak bu görevi
yapmanın bir şartıdır (Yani bu görevi yapıyor olmak adaletli olmayı gerektirmez, bilakis
adaletli olunduğu için bu görev yapılır).
Hakimin, bu görevi yapacak kimselerin, adaletli olma şartını taşıyıp taşımadıklarını
anlamak için onların durumlarını ve yaşantılarını araştırması gerekir. İnsanların
haklarının korunması söz konusu olduğu için bu işin kesinlikle ihmal edilmemesi gerekir.
Bu sorumluluk tamamen hakime aittir.
Mahkemelerde kimin haklı olduğunun belirlenmesi noktasında, bu görevleri yürütenlerin
sağlayacağı fayda çok büyüktür. Çünkü şehirlerin büyüklüğü ve işlerin karışıklığından
dolayı, hakimin kimin haklı olduğunu belirlemesi güçleşir ve insanlar arasındaki
anlaşmazlıkları çok açık ve güvenilir delillerle çözmesi gerekir. Bu durumda genellikle
bu kişiler tarafından tutulmuş kayıtlara başvurur. Bu kişilerin değişik şehirlerde dükkanları
(büroları) olup, insanlar, ileride delil olması için sözleşmeleri onlara yaptırırlar ve
aralarındaki ilişkileri kaydettirirler.
''Adalet" kelimesi, hem bu görevi (noterliği) yerine getirenleri, hem de şeriatın genel
literatüründe bu kelimeyle kastedilen anlamı ifade eden ortak bir lafız haline gelmiştir.
Bazen eş anlamlı olarak, bazen de ayrı anlamlarda kullanılır.