kupdf.net_bn-i-haldn-mukaddime-icilt-clearscanpdf

-- IBN-I HALDÜN --
310
Ömer'in, İdris Havlani'ye, Me'mun'un, Yahya bin Eksem'e ve Mu'tasım'ın, Ahmed bin
Ebu Davud'a tevdi ettiği gibi. Yine kadıları askerlerin başına komutan olarak atadıkları
da oluyordu. Örneğin kadı Yahya bin Eksem, halife Me'mun döneminde yazın Rumlara
karşı düzenlenen seferle katılırdı. Endülüs Emevi devleti hükümdarı Abdurrahman Nasır'ın
kadısı Münzir bin Said'te aynı şeyi yapardı. Bu görevlere atamalar ancak halife veya
halifenin atama yetkisi verdiği vezirler ya da hakimiyete ele geçirmiş sultanlar tarafından
yapılırdı.
Abbasi devletinde, Endülüs Emevi devletinde, Mısır ve Mağrib'teki Ubeydiyyin
devletinde, işlenen suçlara bakmak ve cezaları tatbik etmek şurtanın (polisin) işiydi. Söz
konusu devletlerde bu iş, dini ve şer'i görevlerden birini teşkil ediyordu. Ancak bu işlere
bakmak yargılama hükümlerinin (kurallarının) sınırlarını biraz aşıyordu. Töhmete (suçlamaya)
dayanarak hüküm veriliyor, suç sabit olmadan önce caydırıcı cezalar veriliyor,
hadlerıo2 infaz ediliyor, kısasa hükmediliyor, suç işlemekten vazgeçmeyenlere tazirl03 ve
tedip cezaları uygulanıyordu.
Sonra bu devletlerde halifeliğin göz ardı edilmesiyle, bu iki görev de unutulmuş
gibi terk edildi. Şikayetlere bakmak görevi yeniden -halife tarafından buna yetkili kılınsın
veya kılınmasın- (gücü elinde bulunduran) sultana geçti. Polisin yerine getirdiği görev
ise ikiye ayrıldı: (Birincisi), suç isnadında bulunmak, hadleri infaz etmek, kısasları uygulamaktır
ve bunun için, şer'i hükümlere başvurmadan siyasetin gereklerine göre hükmeden
bir hakim tayin edilir. Bu kişi bazen vali, bazen de polis olarak isimlendirildi.
(İkincisi) tazir cezasını gerektiren suçlar ile şer'an sabit olan had cezalarını gerektiren
suçlara bakmak ise yukarıda bahsetmiş olduğumuz kadılara bırakıldı.
Çağımızda durum bu şekildedir. Artık bu görev devlete hakim olan asabiyetin
elinden çıkmıştır. Çünkü daha önce yönetim, dini ve halifelik niteliğinde olduğundan, bu
görev de dini vazifelerden bir kabul edildiğinden, bu göreve ancak kendi asabiyetlerinden
olan ve yeterliliğine güvendikleri kimseleri atarlardı. Kendi asabiyetlerinden olanlar,
Araplar (yani kendilerine kan bağıyla bağlı olanlar) olabileceği gibi, köleleri ve himayelerine
aldıkları kimseler de olabilmektedir. Ancak hilafet (hilafetin misyonu) ortadan kalktıktan
ve iş tamamen hükümdarlığa dönüştükten sonra, bu görev hükümdarlığa biraz
uzak düştü. Çünkü bu görev hükümdarlığın sıfatlarında ve vazifelerinden değildir.
Daha sonra yönetim Arapların elinden tamamen çıkıp Türkler ve Berberiler gibi
diğer kavimlerin eline geçti. Böylece halifelik vazifelerinden biri olan bu görev, asabiyetinden
(asabiyeti elinde bulunduran güçten) iyice uzaklaştı. Bunun sebebi şudur: Araplar
şeriatı (kendi) dinleri, Hz. Peygamber'i kendilerinden biri ve onun koyduğu hükümleri
de takip edecekleri (kendi) yolları olarak görüyorlardı. Diğerleri ise böyle görmüyordu.
Onlar sadece lslam'a inanmış olmalarından dolayı, meseleye bir nevi hürmet ve saygıyla
yaklaşıyorlardı. Onun için bu görevlere, kendi asabiyetlerinden olmayan, daha önceki
halifelik dönemlerindeki gibi bu görevlere ehil olan kimseleri atadılar.
Bu görevlere ehil olan kimseler ise yüzlerce yıldır devletin sağladığı refaha ve bol-
102 lslam ceza hukukunda hadler, belirli bazı suçlara lslam'ın tayin ettiği cezalardır. Hadleri gerektiren
suçlar beştir: Zina. hırsızlık, içki içmek, namustu bir kadına zina iftirası atmak ve yol kesmek.
103 Had cezalarını gerektirmeyen suçlara verilen cezalardır. Tazir cezasının en üst sınırı, had cezalarının
en alt sınırını geçmemek şartıyla, işlenen suçun niteliğine göre kadı tarafından tayin edilir.