kupdf.net_bn-i-haldn-mukaddime-icilt-clearscanpdf

-- IBN-I HALDÜN --
-
rinde hükümdarların kendilerini diğer insanlardan üstün görmeleri sebebiyle, namaz kıldırmak
için başkalarını tayin etmişlerdir. Bazen verdikleri önemden dolayı, bayram ve
cuma namazları gibi genel namazları, kendilerinin kıldırdığı da oluyordu. Devletlerinin
başlangıcında Abbasi ve Ubeydi halifelerinin pek çoğu da böyle yapıyordu.
Fetva meselesine gelince, bu konuda halifenin görevi, ilim ve tedris ehlini araştırıp,
fetva verme işini buna layık ve ehil olanlara tevdi etmek ve bu konuda onlara gerekli
yardımı sağlamaktır. Diğer taraftan da fetva vermeye ehil olmayanların fetva vermesine
engel olmak ve onları bundan sakındırmaktır. Çünkü bu iş Müslümanların dinleriyle
ilgili genel maslahatlardan olduğu için, ehil olmayanların bu işe girişip insanları saptırmasına
engel olmak için halifenin bu konuyla ilgilenmesi ve kontrol altında tutması gerekir.
Müderrislerin görevi ise, ilmin öğretilmesi ve yayılması işini üstlenmek ve bunun
için camilerde oturmaktır. Ancak ders verdikleri camiler, idaresini ve imam atama işini
halifenin üzerine aldığı büyük camilerdense, buralarda ders okutmak için de izin alınması
gerekir. Diğer camilerde ise bunu için izin alınmasına gerek yoktur. Ancak hem (fetva
veren) müftülerin, hem de (ders okutan) müderrislerin, kendilerini yeterli ve ehliyetli olmadıklara
şeylere girişmekten sakındırmaları gerekir. Aksi takdirde kendilerine başvuran
kimseleri yoldan çıkartıp saptırırlar. Bir hadiste şöyle denmiştir: "Fetva vermeye en cüretkar
olanınız, cehenneme girmeye en cüretkar olanınızdır." Onun için sultanın, bu konuda
(ehil olanlara) izin vermek ve (ehil olmayanları) sakındırmak suretiyle genel maslahatın
gereklerini gözetip yerine getirmesi gerekir.
Yargı (kada) işi de, halifeliğin görevleri kapsamındadır. Çünkü bu makam, insanlar
arasındaki husumetleri ve anlaşmazlıkları, Kur'an ve sünnet hükümlerine göre, ortadan
kaldırma makamıdır. lslam'ın ilk dönemlerinde halifeler bu görevi bizzat kendileri
yerine getiriyorlar ve başkalarına havale etmiyorlardı. Bu işi bakmaları için birilerin atayan
ilk kişi Hz. ômer'dir. Bu göreve Medine'de Ebu'd-Derda'yı, Basra'da Şurayh'ı ve Kufe'de
ise Ebu Musa Eş'ari'yi atamıştır. Hz. Ömer, yargılamanın genel hükümlerini yeteri
derecede içeren meşhur mektubunu Ebu Musa'ya hitaben yazmıştır. Orada şöyle diyor:
"Yargı (husumetleri ve anlaşmazlıkları çözmek) apaçık bir farz ve tabi olunan bir
sünnettir. Sana bir anlaşmazlık getirildiğinde, onu iyice anla. Mesele senin için açıklığa
kavuştuğunda da (hükmünü ver ve) onu uygula. Çünkü uygulanmadıktan sonra doğruyu
söylemenin bir faydası yoktur.
Tavır ve hareketlerinde, insanlara karşı eşit ve adaletli davran ki, güçlü ve üstün
olan haksız bir şekilde kendi lehine hüküm vereceğin hevesine kapılmasın, zayıf olan da
senin adil bir hüküm vereceğinden ümidini kesmesin.
Delil göstermek iddia sahibine (davacıya), yemin etmek de iddiayı inkar edene
(davalıya) düşer.
Bir haramı helal, bir helali de haram kılmadıkça Müslümanlar arasında sulh olmak
(anlaşmaya varmak) caizdir.
Dün vermiş olduğun ve üzerinde tekrar düşündükten sonra doğru olmadığını anladığın
bir hüküm, (bu gün doğru olduğuna inandığın) hükmü vermene engel olmasın.