kupdf.net_bn-i-haldn-mukaddime-icilt-clearscanpdf

-- MUKADDİME --
291
Böylece hilafetin nasıl hükümdarlığa dönüştüğü açıklığa kavuşmuş oldu. Durum
başlangıçta halifelik.ti ve din sayesinde herkes kendi nefsi üzerinde gözetici ve hakimdi.
Tek başlarına kalsalar ve yok olmalarına sebep olsa bile dinlerini, bütün dünyalıklardan
üstün tutup tercih ediyorlardı.
Örneğin Hz. Osman! Evi asiler tarafından sarıldığında Hz. Hasan, Hz. Hüseyin,
Abdullah bin Ömer ve lbn-i Cafer gibi pek çok kişi (asilere karşı) onu savunmak istemişler,
ancak o, ölümüyle sonuçlanacak bile olsa, Müslümanların ayrılığa düşüp birliklerinin
dağılmasından korktuğu için, Müslümanlar arasında kılıçların çekilip kan akıtılmasını
hoş görmemiş ve onları bundan sakındırmıştır.
Örneğin Hz. Ali! Halifeliğinin başlangıcında Muğire kendisine, insanlar kendisine
biat etmekte birleşinceye ve bu şekilde birlik sağlanıncaya kadar Zübeyr'i, Talha'yı ve Muaviye'yi
görevlerinde bırakması, ondan sonra ise dilediği şekilde hareket etmesi görüşünü
dile getirdi. Ancak Hz. Ali, hükümdarların siyaseti olan ve lslam'ın yasakladığı bir hile
olan bu şekilde bir hareket etmeyi kabul etmedi. Muğire ertesi gün sabahleyin Hz.
Ali'ye gelerek şöyle dedi: Dün sana bir görüş bildirmiştim. Ancak onu tekrar gözden geçirdiğimde
doğru olmadığını ve iyi bir nasihat olmadığını anladım. Doğru olan senin görüşündür.
Bunun üzerine Hz. Ali şöyle dedi: Hayır! Vallahi. Biliyorum ki dün samimi olarak
bana öğüt vermiştin, bu gün ise beni aldatıyorsun. Ancak hak olanı gözetmem senin
görüşünü uygulamama engel oldu.
lşte onların dünyalarını mahvetme pahasına dinlerini yoluna koymadaki halleri
bu şekildeydi. Bizim halimiz ise şairin şu mısrada dediği gibidir:
Ahiretimizi parçalayarak dünyamızı onarıyoruz. Ancak geriye
Ne dünyamız kalıyor, ne de (onun uğrunda) parçaladığımız (din).
Yönetim (halifelikten) hükümdarlığa dönüşmüş, ancak, halifeliğin dinin emirlerine
ve hakkın ölçülerine göre hareket etme anlamı ve özelliği korunmuştur. Değişen sadece
(yönetim ilişkilerindeki) yönlendirici unsur olmuştur. Eskiden din olan bu yönlendirici,
(halifeliğin hükümdarlığa dönüşmesinden sonra) asabiyet ve kılıç olmuştur. Muaviye,
Mervan ve oğlu Abdulmelik döneminde durum bu şekildeydi. Abbasilerin ilk döneminde
de Harun Reşid ve oğullarından bazılarına gelinceye kadar aynı durum geçerliydi.
Sonra halifeliğin bu özellikleri de kaybolmuş ve geriye sadece ismi kalmıştır. Böylece
katıksız bir hükümdarlık hakim olmuş ve böyle bir hükümdarlığın doğası gereği, devletin
güç ve kuvveti kişisel arzu ve şehvetlerin tatmini için kullanılmıştır. Emevilerde Abdulmelik'
in çocuklarının, Abbasilerde de Harun Reşid'ten sonrakilerin durumu bu şekildeydi.
Halifelik ismi ise, Arapların asabiyeti devam ettiği müddetçe baki kalmıştır. Halifelik
ve hükümdarlık birbirine karışmış iki durum haline gelmiştir.
Daha sonra Arapların nesilleri yok olup asabiyetleri ortadan kalkınca, halifeliğin
bütün etkisi ve nüfuzu da kaybolmuş ve yönetim katıksız bir hükümdarlık şeklinde -doğudaki
acem hükümdarları örneğinde olduğu gibi- Arap olmayanların eline geçmiştir.
Bu hükümdarlar saygı ve hürmet için halifeye bağlıydılar ancak hükümdarlığın bütün
yetkileri ve gücü kendi ellerindeydi ve halifenin elinde hiçbir şey bulunmuyordu. Mağ-