kupdf.net_bn-i-haldn-mukaddime-icilt-clearscanpdf

-- IBN-1 HALDÜN --
154
beyit çıktığında, bu işin kuralına göre icra edildiğini sanıyor. Oysa böyle sanması, varlıklar
ve yokluklar arasındaki uyum ve mutabakatı, idrakler ve akıllar arasındaki farklılaşmayı
bilmemesinden kaynaklanan bozuk bir vehimden başka bir şey değildir. Her akıl,
gücünün yetmediği ve idrak edemediği şeyleri inkar eder. Ancak bu inkarcı anlayışı reddetmek
için, bu usullerin icra edilmesini ve kesin sezgiyi görüyor olmamız bize yeter.
Güçlü bir zeka ve sezgiye sahip olanlar, bu usülleri doğru olarak ve kuralına uygun bir şekilde
icra etmektedirler.
Neye nispet edildiklerinin bilinmemesi ve belirsizliklerinden dolayı, en açık konular
olan sayıların anlaşılması bile akla son derece zor geliyorsa, acaba böylesine belirsiz ve
garip olan bir meselenin anlaşılması nasıl olur? Şimdi söylenilen bir sözden hiçbir şey anlaşılmamasıyla
ilgili bir örnek vererek meseleye açıklık getirelim: Sana dense ki, birkaç tane
dirhem (gümüş para) al ve her birinin karşısına üç tane fülus (bakır para) koy. Sonra
bütün fülusları toplayarak bir kuş satın al. Sonra dirhemlerin tamamıyla da, o kuşun fiyatına
kuşlar satın al. Acaba dirhemlerin ve fülusların toplamıyla satın alınan kuşların sayısı
kaçtır? Buna vereceğin cevap dokuzdur. Çünkü sen biliyorsun ki bir dirhem, yirmi
dört fülus ediyor. Üç fülus ise bir dirhemin sekizde biri yapıyor. Birkaç tane sekizde bir,
sekiz yapıyor. Dirhemin sekizde birini, başka bir sekizde birle topladığında, bir kuş fiyatı
yapıyor. Sekiz kuş, bir çok sekizde bire karşılık geliyor. Bu sekiz kuşa ilk aldığın füluslarla
satın aldığın kuşu da eklediğinde dokuz kuş yapıyor. Gördüğün gibi, sorudaki sayılar
arasındaki uyumun sırrıyla, bilinmeyecek durumda olan gizli cevap nasıl ortaya çıktı.
Bu ve bunun gibi meseleler ilk söylendiğinde, sanki bilinmesi mümkün olmayan
gaybi bir mesele gibi algılanır. Ancak meselenin (problemin) kendi içindeki uyumu sayesinde,
bilinenlerinden bilinmeyenlere ulaşılır. Ama bu sadece mevcut olan şeyler hakkında
veya ilim sahasında olan bir durumdur. Gelecek ile ilgili meseleler ise, meydana gelme
sebepleri bilinmiyorsa veya onlar hakkında güvenilir bir haber gelmemişse gaybi bir meseledir
ve onu bilmek mümkün değildir. Bu husus açıklığa kavuştuktan sonra, Zayirce
usulü ile yapılan şeylerin tamamının gerçekte cevabın sorudan çıkartılması çalışması
olduğu anlaşılır. Çünkü görüldüğü gibi bu usülde yapılan, aynı harflerin (sorudaki harflerin)
farklı şekildeki dizilişlerinden cevap harflerini çıkarmaktır. Bunun sırrı ise, bazı
kimselerin keşfettiği bazılarının da keşfedemediği, ikisi arasındaki uyum ve mutabakattır.
Bu uyum ve mutabakatı bilen kimse için, Zayirce usulünün kurallarıyla istenilen cevabın
elde edilmesi kolaylaşır. Cevap, lafızları ve lafızlarının dizilişi açısından, sorunun
olumlu olarak mı yoksa olumsuz olarak mı gerçekleşeceğine işaret eder. Ancak bu gaybi
meselelerde geçerli değildir. Bu tür usullerle gaybın bilinmesine imkan yoktur. Çünkü
gayb, insanlar için tamamen gizlidir. Allah gaybı sadece kendi ilminde tutmuştur. ''Allah
bilir, siz bilmezsiniz" (Bakara Süresi, 216).