kupdf.net_bn-i-haldn-mukaddime-icilt-clearscanpdf

-- IBN-I HALDÜN --
150
macadır. Aslında bunlardan uzun uzadıya söz edecek de değilim. Sadece bazı müelliflerin
özellikle zikrettikleri şeylerden bahsedeceğim. Bu kurallardan biri, "Nim Hesabı" olarak
isimlendirilen bir çeşit hesaptır ve Aristo'ya nispet edilen "Siyaset" kitabının son kısmında
yer almıştır. Buna göre savaşan iki hükümdardan hangisinin galip geleceği, hangisinin
mağlup olacağı önceden bilinebilir. Bunun için de o iki hükümdardan birinin isminin
harfleri, "Hurufu Ebced" usulünde "Cümmel Hesabı" olarak bilinen hesaba göre
birden bine kadar, birer, onar, yüzer ve biner olarak hesaplanır. Birinin ismindeki harfler
bu şekilde hesaplanıp bir rakam elde edildikten sonra, aynı şekilde diğerinin isminin
harfleri de hesaplanır. Sonra elde edilen her iki rakamdan, dokuzar dokuzar çıkartma işlemi
yapılır ve (artık dokuzdan küçük olan) geriye kalan sayılara bakılır. Eğer geriye kalan
sayı büyüklük ve küçüklükte farklı, ancak tek veya çift olmada aynı ise, küçük sayının
sahibi galip gelir. Ancak rakamlardan biri çift, diğeri tek ise, büyük sayının sahibi galip
gelir. Eğer geriye kalan rakamlar büyüklük ve küçüklükte aynı ve ikisi de çift ise, kendisine
karşı savaşılan (diğerinin saldırısına maruz kalan); ikisi de tekse diğerine saldırıp savaşı
başlatan galip gelir.
Bununla ilgili insanlar arasında yaygın olan iki mısra vardır:
Teklik veya çiftlikte uyuştuklarında küçük olan üstün gelir
Farklı olurlarsa galip gelecek olan büyüktür
Uyuşma çiftlikte olursa saldırılan galip gelir
Teklikte olursa galip gelecek olan saldırandır
İsimlerdeki harflerin hesaplanmasıyla elde edilen sayıdan dokuzar dokuzar çıkartma
yapıldıktan sonra geriye kalan sayıyı bilmek için, meşhur olan bir kural koymuşlardır.
Buna göre, bire işaret eden harfleri dört derecede (basamakta) toplamışlardır. Bu
harfler şunlardır: "/\' (Elif), bire işaret eder. "Y': ona işaret eder ve bu onlar basamağında
birdir. "K" (Kaf/kalın K), yüze işaret eder, çünkü yüzler basamağında birdir. "Ş" (Şın), bine
işaret eder, çünkü yüzler basamağında bindir. Binden sonra harflere işaret eden sayılar
yoktur. Çünkü "Ş" ebced harflerinin sonuncusudur. Bu harfleri derecelerine (basamaklanna)
göre sıraya dizmişler ve bundan dört harfli "Aykş" kelimesi oluşmuştur.
Sonra ikiye işaret eden harfleri üç basamakta toplamışlardır. Binler basamağını
düşürmüşlerdir, çünkü bin, ebced harflerinin son basamağıdır. Onun için üç basamakta
üçe işaret eden toplam üç harf vardır. Bu harfler şunlardır: "B", birler basamağında ikiye
işaret eder. "K" (Kef/ince K), onlar basamağında ikiye, yani yirmiye işaret eder. "R", yüzler
basamağında ikiye, yani iki yüze işaret eder. Bu harflerden de basamaklarının sırasına
göre üç harfli "Bkr" kelimesi oluşmuştur.
Sonra üçe işaret eden harfler için de aynı şeyi yapmışlar ve bu harflerden "Cls" kelimesi
oluşmuştur. Aynı şekilde ebced harflerinin sonuna kadar bu işleme devam edilmiştir.
Böylece birler basamağındaki harflerin sayısı kadar -ki bu dokuzdur- kelime oluşmuştur.
Bu kelimeler şunlardır: Aykş, Bkr, Cls, Dmt, Hns, Vsh, Zğd, Hfz, Tda.69 Bu harf-
69 Bu kelimelerdeki ortak gibi görünen harflerin/seslerin Arapça söyleniş ve yazılışları farklıdır. Ancak bu farklı sesler Türkçe'de
tek bir sesle karşılandığı için, biz de tek bir harfle ifade ettik. Örneğin Arapça'da üç farklı şekilde çıkarılan "s", "h" ve "z"
harflerinin/seslerinin Türkçe'de tek bir karşılığı vardır. lleriki bölümlerde "ebced harfleri" konusu daha ayrıntılı olarak ele alınacaktır.
Orada bu harflerin Arapça orijinal yazılışları da verilecektir.